Ενθετο φακελοσ υγεια 2014

Με δεδομένο ότι η υγεία αποτελεί πρωταρχικό μέλημα και μεγάλο κεφάλαιο στη ζωή κάθε ανθρώπου, θεωρήσαμε απαραίτητο να φιλοξενήσουμε ειδικά αφιερώματα υγείας, με συγκεκριμένη θεματολογία και άρθρα από επώνυμους γιατρούς και ειδικευμένους επιστήμονες. Η Άποψη του Νότου, πιστή στο ραντεβού της με την σωστή και ολοκληρωμένη ενημέρωση των αναγνωστών της, φιλοξενεί στην έκδοση αυτή το τρίτο Ειδικό Αφιέρωμα στην Υγεία. Στο ένθετο θα βρείτε άρθρα γραμμένα από επώνυμους γιατρούς και μεταξύ άλλων θα ενημερωθείτε για προβλήματα όρασης, αυτοάνοσα νοσήματα, μέτρηση σακχάρου, αλλά και για τις τελευταίες εξελίξεις και θεραπείες σε προβλήματα που αφορούν τη λειτουργία της καρδιάς και σε θέματα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Επιμέλεια Ενθέτου: Αλκμήνη Γιαμπουλάκη

22

Ενθ. 2

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Γερνάμε πιο γρήγορα από όλη την Ευρώπη!

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη θέση μεταξύ των κρατώνμελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε γηράσκοντα πληθυσμό με αποτέλεσμα την αύξηση των νόσων φθοράς

Τ

α άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν στη χώρα μας ποσοστό πάνω από το 14% του πληθυσμού και σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2020 θα είναι άνω του 20% και το 2030 περίπου το 30% του πληθυσμού! Αυτή η δημογραφική γήρανση -κοινή σε όλες τις δυτικού τύπου χώρες- οφείλεται αφενός μεν στην επιμήκυνση του μέσου όρου επιβίωσης, αφετέρου δε στην ολοένα και μεγαλύτερη υπογεννητικότητα. Το γεγονός της γήρανσης του πληθυσμού της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης γενικότερα, προκαλεί πολλά προβλήματα ιατρικά, κοινωνικά, οικογενειακά, οικονομικά, ασφαλιστικά, κ.ά. που θα προσλάβουν εκρηκτικές διαστάσεις στις προσεχείς δεκαετίες. Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Έτος ενεργού γήρανσης 2012 (COM (210) 462/06.09.2010) και με βάση στοιχεία και προβλέψεις της Eurostat, υπολογίζεται ότι ενώ σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αντιστοιχούν 4 άτομα σε παραγωγική ηλικία (1564 ετών) ανά 1 συνταξιούχο άνω των 65 ετών, το 2060 θα υπάρχουν μόνο 2 άτομα για κάθε 1 συνταξιούχο! Η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη θέση μεταξύ των κρατώνμελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε γηράσκοντα πληθυσμό (ποσοστό αύξησης 21,4% μεταξύ των ετών 2001-2006 έναντι μέσου όρου της Ε.Ε. 17,2%). Ταυτόχρονα, η Ελλάδα και η Ιταλία καταγράφουν τον τρίτο χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων (9‰) στην ΕΕ, μετά τη Γερμανία (8,4‰) και την Πορτογαλία (8,5‰).

Αποτέλεσμα της γήρανσης του πληθυσμού είναι η αύξηση των ποσοστών των νόσων φθοράς όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, η καχεξία, η άνοια και άλλες διαταραχές της μνήμης, καθώς επίσης και ο καρκίνος. Υπολογίζεται ότι στη χώρα μας τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, αν και αποτελούν περίπου το 14% του πληθυσμού, καταναλώνουν δυσανάλογο ποσοστό των κρατικών πόρων για την Υγεία. Η Τρίτη Ηλικία σε αριθμούς: zz Στην Ελλάδα οι υπερήλικες αποτελούν το 14% του γενικού πληθυσμού. zz Κάθε 5 χρόνια προστίθενται στην προχωρημένη ηλικία πάνω από 100.000 άτομα. zz Από τους ηλικιωμένους ασθενείς που νοσηλεύονται σε γε-

νικά νοσοκομεία το 40% είναι χειρουργικοί ασθενείς. zz Τα άτομα άνω των 70 ετών, ενώ αποτελούν το 10% του πληθυσμού, απασχολούν το 50% των νοσοκομειακών κλινών και ειδικότερα το 25% των κλινών για οξέα περιστατικά. zz Οι υπερήλικες καλύπτουν το 25% των συνολικών ημερών νοσηλείας στα νοσοκομεία. zz Το 70% των υπερηλίκων έχουν περισσότερες της μιας συνοδούς νόσους. zz Πολυφαρμακία: Το 25% των υπερηλίκων παίρνουν περισσότερα από 5 φάρμακα. zz Από άνοια πάσχουν 150.000200.000 ασθενείς στη χώρα μας και λόγω της φύσης της νόσου συμπάσχει και ανάλογος αριθμός οικογενειών. Ο αντίστοιχος αριθμός για την Ευρώπη ανέρχεται σε 10.000.000, ενώ παγκοσμίως καταγράφονται 44.000.000 ασθενείς. zz Η κολπική μαρμαρυγή (μια συνήθης μορφή καρδιακής αρρυθμίας όπου ο ρυθμός συστολής της καρδιάς είναι ταχύς, ανώμαλος και αποδιοργανωμένος) παρατηρείται σε ποσοστό 5% στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και σε 10% στους υπερήλικες άνω των 80 ετών και αποτελεί το κύριο αίτιο θρομβοεμβολικών αγγειακών

εγκεφαλικών επεισοδίων. Στην Ελλάδα καταγράφονται πάνω από 500 αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κάθε χρόνο. zz Οι περισσότερες μορφές καρκίνου διαγιγνώσκονται σε ηλικιωμένα άτομα: Το 50% των κακοήθων όγκων στις ΗΠΑ αφορά σε άτομα άνω των 65 ετών (NCI). zz Το 60% των θανάτων από καρκίνο αφορά σε υπερήλικες. zz Μεταξύ 1968 και 1990: μειώθηκαν κατά 25% οι θάνατοι από νεοπλασίες σε άτομα κάτω των 55 ετών (χημειοθεραπείες, λεμφώματα, λευχαιμίες, καρκίνος όρχεως), αλλά αυξήθηκε κατά 18% η θνητότητα από καρκίνο στους υπερήλικες ασθενείς. zz Η ετήσια επίπτωση των κακοήθων νεοπλασμάτων αυξάνει με ταχύτατο ρυθμό σε ηλικίες άνω των 65 ετών. zz Το 52% όλων των καρκίνων στις γυναίκες και το 59% στους άνδρες διαγιγνώσκεται σε άτομα άνω των 65 ετών. zz Πάνω από το 66% των θανάτων από καρκίνο συμβαίνει σε ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών. Οι καρκίνοι είναι υπεύθυνοι σαν πρώτη αιτία θανάτου στο φάσμα ηλικίας μεταξύ 65 και 74 ετών και σαν δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα 75 χρόνια. Έτσι προκύπτουν ηθικά και δεο-

ντολογικά προβλήματα για την ιατρική περίθαλψη των ηλικιωμένων. Παρά τη σήμερα επικρατούσα άποψη ότι οι προληπτικές εξετάσεις για καρκίνο στα άτομα τρίτης ηλικίας στοιχίζουν δυσανάλογα στο Σύστημα Υγείας σε σχέση με το πιθανό όφελος, αυτό δεν ισχύει, διότι η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου σημαίνει: λιγότερες βαριές χειρουργικές επεμβάσεις, λιγότερες χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες, λιγότερες ημέρες νοσηλείας και τελικά προσφέρει μεγάλες πιθανότητες ίασης ή μακρότερης επιβίωσης με ικανοποιητική ποιότητα ζωής. Θα πρέπει όλοι μαζί, κράτος, φορείς, κοινωνία, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας δημιουργικά ούτως ώστε οι ηλικιωμένοι να έχουν τη φροντίδα και τη στοργή που τους αξίζει. Στόχος όλων μας πρέπει να είναι η υγιής και ενεργή γήρανση και η αξιοπρεπής διαβίωση των ατόμων της Τρίτης Ηλικίας μέσα σε ένα φιλικό και στοργικό ευρύτερο περιβάλλον. Η ευχή μας για τους ηλικιωμένους πρέπει να είναι χρόνια πολλά, μα πάνω από όλα χρόνια καλά!» καταλήγει ο κ. Καραϊτιανός. (Πρόεδρος της Ε.Γ.Γ.Ε., ΑΕ Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Δ/ ντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου «Αγ. Σάββας»). Πηγή www.iatronet.gr

Ενθ. 3

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

23

Τι είναι καλύτερο

Μαστογραφία ή Υπέρηχος μαστών;

Τ

α τελευταία χρόνια έχει γίνει τεράστια πρόοδος στον τομέα των ακτινοδιαγνωστικών τεχνικών ελέγχου που μας επιτρέπουν την έγκαιρη διαγνωστική προσέγγιση των παθήσεων των μαστών ιδιαίτερα δε με τη συμβολή της μαστογραφίας και του υπερηχογραφήματος μαστών για τις οποίες θα αναφερθούμε εκτενέστερα παρακάτω.

Τι είναι το υπερηχογράφημα μαστών;

Το υπερηχογράφημα μαστών είναι μια σημαντική απεικονιστική μέθοδος στην καθημέρα ιατρική πράξη, πραγματοποιείται με τη χρήση ειδικού μηχανήματος υπερήχων υψηλής ευκρίνειας και κατάλληλο μετατροπέα ενέργειας για το μαστό, είναι σύντομο ανώδυνο με άμεσα αποτελέ-

σματα, χαμηλού κόστους, δεν απαιτείται καμία προετοιμασία ενώ πραγματοποιείται από ειδικευμένο και έμπειρο ακτινολόγο γνώστη της μεθόδου αυτής.

Είναι επικίνδυνο το υπερηχογράφημα μαστών;

Το υπερηχογράφημα μαστών είναι ακίνδυνο διότι δεν χρησιμοποιεί καθόλου ακτινοβολία, επομένως μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε ηλικία όσες φορές χρειάζεται, ακόμα και κατά την κύηση.

Γράφει η:

Αναστασία Ξυλούρη Ιατρός Ακτινολόγος Επιστημονικός Διευθυντής Ακτινολογικού Τμήματος «ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟΝ ΚΡΗΤΗΣ Α.Ε.»

Πότε πραγματοποιείται το υπερηχογράφημα μαστών;

Το υπερηχογράφημα μαστών μπορεί να εφαρμόζεται στις παρακάτω περιπτώσεις: 99 Προληπτικά ως κύρια εξέταση από την ηλικία των 20 ετών και άνω 99 Ως συμπληρωματική εξέταση στη μαστογραφία για ασφαλέστερα αποτελέσματα 99 Σε πυκνούς ιστούς όπου λόγω αυξημένης πυκνότητας αδενικού ιστού, η διαγνωστική αξία της μαστογραφίας είναι χαμηλή και ένα τυχόν μόρφωμα μπορεί όχι μόνο πιο εύκολα να ανιχνευθεί στο υπερηχογράφημα, αλλά συνήθως ανιχνεύεται μόνο στο υπερηχογράφημα 99 Σε ψηλαφητή μάζα που δεν είναι ορατή στη μαστογραφία 99 Σε βεβαρυμμένο οικογενειακό ιστορικό 99 Σε εστιακή αναρχία μαστού 99 Σε ύποπτη μαστογραφική αλλοίωση μη ψηλαφητή 99 Εάν υπάρχει κάποιο εύρημα που προέκυψε από την κλινική εξέταση ή τη μαστογραφία και πρέπει να διευκρινιστεί 99 Σε περίπτωση που πρέπει να χαρακτηριστεί ένα μόρφωμα αν είναι καλόηθες ή κακόηθες, κυστικό ή συμπαγές 99 Σε περίπτωση που ένα μόρφωμα χρειάζεται παρακολούθηση 99 Σε γυναίκες που έχουν κάνει αυξητική μαστών 99 Σε προεγχειρητικό και μετεγχειρητικό έλεγχο μαστών 99 Σε περίπτωση που πρέπει να γίνει παρακέντηση κάποιας αλλοίωσης υπό υπερηχοτομογραφική καθοδήγηση 99 Σε περίπτωση προεγχειρητικού εντοπισμού κάποιας αλλοίωσης με οδηγό σύρμα μαστού (Hook)

Τι είναι η μαστογραφία;

Η μαστογραφία είναι μια ακτινογραφία των μαστών που

όμως θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι η δόση ακτινοβολίας είναι ιδιαίτερα μικρή σε σχέση με το όφελος από τη μέθοδο αυτή.

Πότε πραγματοποιείται η μαστογραφία;

Σύμφωνα με τη Διεθνή Ιατρική Κοινότητα η πρώτη μαστογραφία θα πρέπει να πραγματοποιείται ανάμεσα στην ηλικία των 35-40 ετών η οποία χρησιμοποιείται ως μαστογραφία αναφοράς, ενώ σε ηλικία άνω των 40 ετών συνιστάται ετήσιος έλεγχος. Δίνει πληροφορίες για μη ψηλαφητές βλάβες, αποτιτανώσεις, διαταραχή αρχιτεκτονικής μαστικού παρεγχύματος κ.ά.

Το Μαιευτικό-Γυναικολογικό τµήµα του «Ασκληπιείον Κρήτης ΑΕ» είναι το µοναδικό ιδιωτικό θεραπευτήριο του Ηρακλείου με σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ.

24

Ενθ. 4

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Γράφει o:

Φραγκουλάκης Δημήτριος Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος

Η

ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ (ΧΑΠ) είναι μια χρόνια αναπνευστική πάθηση που χαρακτηρίζεται από βήχα, πτύελα, συριγμό και δυσκολία στην αναπνοή με αίσθημα έλλειψης αέρα (δύσπνοια). Τα παραπάνω μπορεί να εμφανιστούν όλα μαζί ή ένα από αυτά στην αρχή και στη συνέχεια τα άλλα. Τα προβλήματα αυτά προκαλούνται σχεδόν αποκλειστικά από το ΚΑΠΝΙΣΜΑ. Το κάπνισμα είναι η βασικότερη αίτια της νόσου που ουσιαστικά είναι μια χρόνια φλεγμονή του βρογχικού δένδρου που τα συμπτώματα της με το χρόνο γίνονται εντονότερα. Περίπου 400 έως 450 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο μπορεί να πάσχουν από ΧΑΠ, αλλά μόνο οι μισοί έχουν διαγνωστεί. Διεθνώς, η ΧΑΠ είναι η τέταρτη κατά σειρά αιτία θανάτου και η τρίτη αιτία εισαγωγής σε νοσοκομείο. Από τις πέντε πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως μόνο η ΧΑΠ εμφανίζει θεαματική αύξηση στον πληθυσμό τα τελευταία χρόνια και το 2020 αναμένεται να είναι η τρίτη αιτία θανάτου. Τα συμπτώματα της ΧΑΠ περιλαμβάνουν βήχα, παραγωγή φλέματος, συχνά κρυολογήματα, δυσκολία στην αναπνοή, εύκολο λαχάνιασμα στη σωματική κόπωση. Τα συμπτώματα αυτά συχνά δυσκολεύουν απλές καθημερινές δραστηριότητες όπως: βάδισμα, ανέβασμα σκάλας, περίπατος στην εξοχή με τα παιδιά, ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης (ντύσιμο κ.λπ.). Η προ-

οδευτική επιδείνωση των συμπτωμάτων της Χ.Α.Π. επηρεάζει την ποιότητα της ζωής των ασθενών και αυτή η επιδείνωση της νόσου οδηγεί συχνά σε παροξύνσεις. Οι παροξύνσεις της ΧΑΠ έχουν σημαντικές επιπτώσεις στους ασθενείς αλλά και στο σύστημα υγείας: Μειωμένη φυσική δραστηριότητα, μειωμένη ποιότητα ζωής, αυξημένη θνητότητα, ταχύτερη έκπτωση της πνευμονικής λειτουργίας και αυξημένη χρήση των δομών υγείας. Τα φάρμακα για την ΧΑΠ είναι από τα πιο ακριβά σε σχέση με φάρμακα άλλων νοσημάτων.

Διάγνωση

Ο βήχας, η εύκολη κόπωση, ο συριγμός,η καθημερινή απόχρεμψη είναι η βασική αίτια που πρέπει να πάμε στον πνευμονολόγο . Ένα από αυτά τα συμτωματα είναι αρκετο για να μας υποχρεώσει να δούμε έγκαιρα το πρόβλημα μας και όχι να πούμε « κρύωσα λίγο, ας πάρω μια αντιβίωση και αύριο θα είμαι καλά». Σχεδόν με πλήρη βεβαιότητα σε έναν καπνιστή ο βήχας, ο συριγμός, τα πτύελα, η δύσπνοια από μόνα τους ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, σημαίνουν απόφραξη των αεραγωγών που είναι ο πυρήνας της νόσου.

Η διακοπή του καπνίσματος για το βαρύ καπνιστή δεν είναι εύκολη υπόθεση Για αυτό για να κόψει κάποιος το κάπνισμα καλό είναι να ξεκινήσει συζητώντας το θέμα με το γιατρό του, να μιλήσει μαζί του για τρόπους διακοπής και απεξάρτησης από τη νικοτίνη. Σήμερα υπάρχει λύση και ειδικά προγράμματα για τη διακοπή του καπνίσματος. Από τη στιγμή που ένας καπνιστής διακόψει το κάπνισμα ο ανθρώπινος οργανισμός αρχίζει να επανορθώνει τη ζημιά σχεδόν αμέσως, ξεκινώντας μια σειρά από ευεργετικές αλλαγές που θα συνεχιστούν για όλη του τη ζωή.

Ο βαθμός της απόφραξης των αεραγωγών καθορίζεται από την Σπιρομέτρηση που με βάση αυτή θα αποφασίσει ο πνευμονολόγος την κατάλληλη θεραπεία και τη διάρκεια της.

Θεραπεία

Μετά από τον σπιρομετρικό έλεγχο ο οποίος έχει καθορίσει τον βαθμό απόφραξης των αεραγωγών ο πνευμονολόγος δίνει την κατάλληλη για τον συγκεκριμένο ασθενή θεραπεία με εισπνεόμενα φάρμακα. Πολλές φορές οι ασθενείς διακόπτουν την θεραπεία αυθαίρετα με το επιχείρημα ότι «αφού σταμάτησε ο βήχας γιατί να παίρνω τα φάρμακα , αφού δεν έχω δύσπνοια, κλπ». Αυτό είναι λάθος, αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η νόσος είναι χρόνια όπως π.χ. ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η υπερχολυσταιριναιμία. Ας αναλογιστεί λοιπόν κανείς εάν μπορεί να πει « αφού είναι καλό το σάκχαρο μου γιατί να μην κόψω την ινσουλίνη που παίρνω?». Γνωρίζει όμως πολύ καλά ότι μόλις σταματήσει τη θεραπεία αμέσως θα απορυθμιστεί το σάκχαρο. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην ΧΑΠ, απλά θέλει λίγο παραπάνω χρόνο ο ασθενής για να καταλάβει το λάθος της διακοπής των εισπνοών. Εδώ πρέπει να τονίσουμε το μέγεθος και της δικής μας ευθύνης ως πνευμονολόγοι που δεν περάσαμε αυτό το τόσο απλό μήνυμα στην κοινωνία . Ενώ δηλαδή, σε κάθε γωνία της χώρας όλοι ξέρουν την καλή και κακή «χοληστερίνη» , εμείς οι πνευμονολόγοι δεν περάσαμε ανάλογα το μήνυμα για το πόσο επικίνδυνη είναι η κακή οξυγόνωση του εγκεφάλου, του μυοκαρδίου κλπ και το πώς η καλή οξυγόνωση εξαρτάται από το πόσο υγιή είναι τα πνευμόνια μας. Εν κατακλείδι, η διακοπή του καπνίσματος είναι η πλέον αποτελεσματική θεραπεία.

26

Ενθ. 6

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

9 Οκτωβρίου 2014

Παγκόσμια ημέρα Όρασης

Η

Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (κατά της Τύφλωσης) γιορτάζεται κάθε χρόνο τη δεύτερη Πέμπτη κάθε Οκτωβρίου, με στόχο να στρέψει το παγκόσμιο ενδιαφέρον στο πρόβλημα της τύφλωσης και τις επιπτώσεις του στον πάσχοντα πληθυσμό και τη δημόσια υγεία.

Σύμφωνα με τον ιδρυτή και Διευθυντή του Ινστιτούτου Οπτικής και Όρασης του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητή Οφθαλμολογίας Ιωάννη Παλλήκαρη, τα αποτελέσματα προσφάτων επιδημιολογικών μελετών δείχνουν ότι ο αριθμός των ατόμων με προβλήματα όρασης (από οφθαλμικές διαταραχές) ανέρχεται σε περίπου 285 εκατομμύρια (το 65% των οποίων είναι ηλικίας άνω των 50 ετών). Από αυτούς, τα 246 εκατομμύρια έχουν χαμηλή όραση (63% άνω των 50 ετών) και 39 εκατομμύρια υπολογίζεται ότι είναι νομικά τυφλοί (82% πάνω από 50). Η πρώτη παγκόσμια έρευνα για το μέγεθος και τα αίτια των προβλημάτων όρασης βασίστηκε σε στοιχεία του παγκόσμιου πληθυσμού το 1990, εκτιμώντας τον αριθμό των τυφλών σε 38 εκατομμύρια. Η εκτίμηση το 1996 αυξήθηκε σε 45 εκατομμύρια τυφλούς, και προβλέπεται να αγγίξει τα 76 εκατομμύρια το 2020, διπλασιάζοντας τον αριθμό των ατόμων με τύφλωση σε τρεις δεκαετίες. Ο αναπληρωτής καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και μέλος της Παγκόσμιας Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για Παθήσεις της Όρασης Μιλτιάδης Τσιλιμπάρης, τονίζει ότι, παρά την πρόοδο

που έχει σημειωθεί στις χειρουργικές τεχνικές σε πολλές χώρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, ο καταρράκτης (47,9%, 2004 WHO statistics) εξακολουθεί να είναι η κύρια αιτία των προβλημάτων που οδηγούν στην απώλεια της όρασης σε όλες τις περιοχές του κόσμου, εκτός από τις ανεπτυγμένες χώρες. Άλλες κύριες αιτίες των προβλημάτων όρασης είναι το γλαύκωμα (12,3%), η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (8,7%), θολερότητες του κερατοειδή χιτώνα (5,1%), η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (4,8%), η παιδική τύφλωση (3,9%) και το τράχωμα (3,6%), το οποίο αποτελεί τη δεύτερη αιτία τύφλωσης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σήμερα εκτιμάται ότι στο 80% των παραπάνω περιπτώσεων τύφλωσης, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες περιοχές, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί και αυτό το ποσοστό αποτελεί στόχο της πρωτοβουλίας «Δικαίωμα στην Όραση» (Fight for Sight) μέχρι το έτος 2020. Εξαίρεση αποτελεί ίσως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, που χαρακτηρίζεται ως η πάθηση των ηλικιωμένων. Η έλλειψη και η ανισότητα της πρόσβασης σε υπηρεσίες πρόληψης και υγιεινής των ματιών σε αυτές τις περιοχές του κόσμου περιορίζει τα οφέλη που θα μπορούσαν οι πάσχοντες να είχαν από τις σύγχρονες ιατρικές εξελίξεις ενώ εκμηδενίζει τις πιθανότητες πρόληψης. Ο Δρ. Σωτήρης Πλαΐνης, στέλεχος της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Κρήτης και επίτιμος λέκτορας του Πανεπιστημίου Manchester, σημειώνει ότι στα ποσοστά του πίνακα αν και συνυπολογίζονται διαταραχές που μπορεί να οφείλονται σε διαθλαστικά σφάλματα, και κυρίως τη μυωπία που έχει πάρει μορφές επιδημίας στις χώρες της Ανατολικής Ασίας, δεν συμπεριλαμβάνονται προβλήματα που αντιμετωπίζουν άτομα με υγιείς οφθαλμούς, λόγω έλλειψης πρόσβασης σε υπηρεσίες εξέτασης και διόρθωσης (με γυαλιά, φακούς κλπ) των διαθλαστικών τους σφαλμάτων. Παρομοίως, η πρεσβυ-

ωπία που εμφανίζεται στην πλειοψηφία του πληθυσμού στην παραγωγική ηλικία των 40-45 ετών, και δυσχεραίνει τις δραστηριότητες που απαιτούν ενδιάμεση και κοντινή όραση, δεν συγκαταλέγεται στις παθήσεις που οδηγούν σε διαταραχές της όρασης. Πρόσφατες έρευνες υπολόγισαν τον παγκόσμιο πληθυσμό των πρεσβυώπων σε 1.2 με 1.5 δισεκατομμύρια, εκτιμώντας σε 600 εκατομμύρια τους πρεσβύωπες που παρουσιάζουν σημαντικά μειωμένη ποιότητα όρασης λόγω έλλειψης γυαλιών.

Οικονομικές επιπτώσεις των οφθαλμικών διαταραχών στις χώρες της Ευρώπης Η ανεπαρκής και μη έγκαιρη διάγνωση αμφιβληστροειδικών παθήσεων επηρεάζει τόσο την ποιότητα της ζωής όσο και την οικονομία των κρατών της Ευρωπαϊκής ζώνης. Πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη σε 6 διαφορετικές χώρες της ζώνης (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Σλοβακία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο) για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού φόρουμ κατά της τύφλωσης (EFAB), ανέδειξε το τεράστιο οικονομικό όφελος που είναι δυνατόν να εξασφαλίσουν τα συστήματα υγείας των χωρών αυτών από την έγκαιρη διάγνωση 4 βασικών οφθαλμολογικών παθήσεων. Πιο συγκεκριμένα, οι ετήσιες δαπάνες ύψους 7 δισεκατομμυρίων ευρώ για το σύνολο των έξι χωρών μπορεί να εξαλειφθούν μέσω παρεμβάσεων που στοχεύουν στην έγκαιρη διάγνωση, στην πρόληψη και στην επαρκή αγωγή, ενώ ταυτόχρονα να ελαχιστοποιηθούν και οι κίνδυνοι για τους ίδιους τους ασθενείς. Τα οικονομικά στοιχεία που εξετάστηκαν αφορούν τόσο τις άμεσες δαπάνες δηλαδή τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης, ως αποτέλεσμα της θεραπείας (πχ νοσηλεία, φαρμακευτική αγωγή κ.α.), όσο και τις έμμεσες που αφορούν τη μείωση της παραγωγικότητας και τις ανεπίσημες

δαπάνες για τη φροντίδα του ασθενούς. Συμπερασματικά, οι αποδοτικές παρεμβάσεις για την πρόληψη της τύφλωσης και άλλων διαταραχών, επιφέρουν σταθερότερο προϋπολογισμό του υγειονομικού συστήματος των κρατών, υγιές και παραγωγικό δυναμικό και καλύτερη ποιότητα ζωής. Για τους παραπάνω λόγους τόσο η πρόληψη όσο και η θεραπεία των διαταραχών της όρασης είναι επιτακτική ανάγκη να αποτελέσει προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία.

Κοινωνικό-οικονομικές προεκτάσεις και πρόληψη της τύφλωσης Η έλλειψη της οικονομικής ανάπτυξης είναι ένας παράγοντας που επιδεινώνει τη συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών της όρασης. Για το λόγο αυτό, τα προγράμματα πρόληψης τύφλωσης πρέπει να ασχοληθούν όχι μόνο με τον περιορισμό της τύφλωσης που μπορεί να αποφευχθεί αλλά και με την ταυτόχρονη οικονομική ανάπτυξη. Το κόστος της αποκατάστασης και της περίθαλψης που παρέχεται σε άτομα με προβλήματα όρασης είναι τα πιο προφανή. Λιγότερο εμφανείς, αλλά εξίσου σημαντικές ωστόσο, είναι οι έμμεσες δαπάνες που προκύπτουν από την απώλεια της παραγωγικότητας αυτών των ατόμων. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης και η Οφθαλμολογική Κλινική του ΠΑΓΝΗ κατανοώντας την τεράστια σημασία της ισότιμης πρόσβασης όλων των κοινωνικών ομάδων στις υπηρεσίες υγείας, έχει αναπτύξει πρότυπη πιλοτική δραστηριότητα στα πλαίσια του Πανεπιστημίου των Ορέων (http://www.panoreon.gr) που αφορά μεταξύ άλλων την πρωτοβάθμια οφθαλμολογική περίθαλψη σε απομακρυσμένες περιοχές της Κρήτης και των νησιών του Αιγαίου. Η προσέγγιση αυτή φιλοδοξεί να αποτελέσει μοντέλο που θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην υπόλοιπη Ελλάδα και σε άλλες περιοχές του κόσμου.

Ενθ. 7

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

27

Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση Κωνσταντίνος Πάντος, Γυναικολόγος, εξειδικευμένος στην εξωσωματική Γονιμοποίηση, Δ/ντης Μονάδας Αναπαραγωγικής Ιατρικής της κλινικής ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, τέως επιμελητής του Τμήματος Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και συντονιστής του Κέντρου Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Royal Women΄s Hospital στη Μελβούρνη.

Όταν η εξωσωματική γονιμοποίηση δεν είναι ανάγκη αλλά επιλογή!

«H

εξωσωματική γονιμοποίηση που για κάποια ζευγάρια αποτελεί λύση ανάγκης, για κάποια άλλα είναι επιλογή. Μέσω της προεμφυτευτικής γενετικής διάγνωσης η τεχνητή γονιμοποίηση «ανοίχθηκε» πλέον και στα γόνιμα ζευγάρια. Αρκετοί υποψήφιοι γονείς προχωρούν σε IVFκαι σε προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (για γενετικά νοσήματα που οι ίδιοι έχουν) για να διασφαλίσουν ότι το μωρό που θα αποκτήσουν θα είναι υγιές. Επίσης, γόνιμα ζευγάρια με προηγούμενες επαναλαμβανόμενες αποβολές επιλέγουν τον προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο των εμβρύων τους ώστε να αυξήσουν τις πιθανότητες να «κρατήσουν» το παιδάκι τους . Και τις περισσότερες φορές τα καταφέρνουν!» Τα καλά νέα έρχονται από τον πλέον ειδικό στην εξωσωματική γονιμοποίηση κ. Πάντο, Δ/ντη Μονάδας Αναπαραγωγικής Ιατρικής της κλινικής ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ. Η «Άποψη του Νότου» μίλησε με τον κ. Πάντο για την προεμφυτευτική γενετική διάγνωση αλλά και για τα τελευταία επιτεύγματα της ιατρικής του ομάδας και τις παγκόσμιες πρωτιές που έχουν κατακτήσει.

1. Τι είναι η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση; Σε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της απόκτησης παιδιού με σοβαρό γενετικό νόσημα, η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση εκμηδενίζει την πιθανότητα η γυναίκα να κυοφορήσει πάσχον έμβρυο και να χρειασθεί να διακόψει την εγκυμοσύνη της. Η προεμφυτευτική διάγνωση είναι το σύνολο των τεχνικών που εφαρμόζονται (δηλαδή βιοψία εμβρύων και μοριακή ανάλυση), προκειμένου να ελεγχθούν τα έμβρυα για γενετικές διαταραχές, πριν από την μεταφορά τους στην μήτρα. Αφού ολοκληρωθεί ο γενετικός έλεγχος μόνο τα φυσιολογικά γονιμοποιημένα ωάρια μεταφέρονται στην μήτρα ώστε η εγκυμοσύνη να ξεκινήσει με ασφάλεια.

2. Είναι απαραίτητο να γίνει εξωσωματική γονιμοποίηση προκειμένου να εφαρμοστεί η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση; Για να εφαρμοστεί η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση είναι απαραίτητη η δημιουργία των γονιμοποιημένων ωαρίων στο εργαστήριο, διαδικασία που επιτυγχάνεται με την εξωσωματική γονιμοποίηση. Κατά την προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης λοιπόν γίνεται η βιοψία των γονιμοποιημένων ωαρίων και η διάγνωση τους. Διαχωρίζονται τα έμβρυα που είναι «υγιή» ως προς το νόσημα που αναζητούμε ή πάσχοντα, και τα υγιή έμβρυα επιλέγονται στη συνέχεια για την μεταφορά στη μήτρα.

3. Τι είναι η βιοψία εμβρύων και πότε γίνεται; Για να γίνει ο προεμφυτευτικός έλεγχος, είναι απαραίτητο να έχει προηγηθεί η λήψη κυττάρων (βιοψία) από τα έμβρυα. Η βιοψία μπορεί να γίνει σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης του εμβρύου στο εργαστήριο. Οι πρώτες κλινικές εφαρμογές στη προεμφυτευτική γενετική διάγνωση που έγιναν στο νοσοκομείο Hammersmith του Λονδίνου πριν από 25 περίπου χρόνια προέκυψαν από βιοψία στο στάδιο αυλάκωσης δηλαδή αφαίρεση ενός ή δύο κυττάρων του έμβρυου την τρίτη μέρα μετά τη γονιμοποίηση και από τότε είναι η πιο δημοφιλής μέθοδος σε όλα τα κέντρα στον κόσμο. Στο κέντρο μας εφαρμόζεται πρωτοποριακά από το 2004 και η μέθοδος βιοψίας βλαστοκύστεων δηλαδή αφαίρεση 5-10 κυττάρων από το εξωτερικό περίβλημα της βλαστοκύστης την 5η μέρα της ζωής του εμβρύου. (Βλαστοκύστη λέγεται το έμβρυο κατά την 5η μέρα ανάπτυξης μετά τη γονιμοποίηση και αποτελείται από 100-150 κύτταρα).

4. Ποιες είναι οι ενδείξεις για την προεμφυτευτική γενετική διάγνωση, δηλαδή για ποια νοσήματα εφαρμόζεται; Πρακτικά μπορεί να πει κανείς ότι η προεμφυτευτική διά-

γνωση μπορεί να γίνει σε όλα τα γενετικά νοσήματα, εφόσον γνωρίζουμε τη γενετική διαταραχή.Λέγοντας αυτό περικλείουμε όλα τα μονογονιδιακά νοσήματα όπως η μεσογειακή αναιμία και η κυστική ίνωση ,αλλά και άλλα πιο σπάνια που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής μας ή το προσδόκιμο επιβίωσης μας.Νοσήματα δηλαδή που έχουν σχέση με καρκίνο π.χ του μαστού,των ωοθηκών ή του παχέος εντέρου. Επίσης υπάρχουν νοσήματα που προκύπτουν από συνδιασμό γονιδίων, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης,τα οποία μέσω της προεμφυτευτικής γενετικής διάγνωσης μπορούν να αποκλειστούν.

5. Εκτός από τη διάγνωση γενετικών νοσημάτων, έχει εφαρμοστεί σε άλλες περιπτώσεις; Για παράδειγμα, έχουμε διαβάσει οτι ήρθε στη ζωή, στην Ελλάδα,από εσάς, το πρώτο παιδί με σκοπό να σώσει το αδερφάκι του που έπασχε από μεσογειακή αναιμία. Το συγκεκριμένο ζευγάρι (και οι δύο είναι φορείς μεταλλάξεων β μεσογειακής αναιμίας), είχαν το αίτημα να αποκτήσουν πρωταρχικά ένα δεύτερο υγιές παιδί ώστε να

ολοκληρώσουν την οικογένειά τους και παράλληλα να βοηθήσουν το πρώτο τους παιδί που νοσεί. Ακολουθήθηκε πρωτόκολλο ήπιας διέγερσης ωοθηκών στη γυναίκα και οι μέδοδοι της εξωσωματικής γονιμοποίησης και βιοψίας των γονιμοποιημένων ωαρίων. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε ο έλεγχος των μεταλλάξεων για τη μεσογειακή αναιμία και παράλληλα έλεγχος ιστοσυμβατότητας με το υπάρχον παιδί της οικογένειας. Βρέθηκε ένα μόνο γονιμοποιημένο ωάριο υγιές και ιστοσυμβατό με το αδερφάκι του, το οποίο μεταφέρθηκε στη μήτρα της γυναίκας και γεννήθηκε ένα υγιές παιδί. Κατά τον τοκετό συλλέχθηκε αίμα από τον ομφάλιο λώρο , και τα βλαστικά αιμοποιητικά κύτταρα που απομονώθηκαν χρησιμοποιήθηκαν για τη θεραπεία του πρώτου παιδιού. Με τη μεταμόσχευση σώθηκε το μεγαλύτερο παιδί της οικογένειας που έπασχε από μεσογειακή αναιμία. Ήδη με την ίδια διαδικασία θεραπεύτηκαν, από εμάς, παιδιά από οικογένειες που υπήρχε κληρονομικότητα στα εξής νοσήματα: χρόνιακοκκιωματώδης νόσος, αναιμία fanconi, δρεπανοκυτταρική αναιμία, σύνδρομο Bruton καθώς και σε περιπτώσεις λευχαιμίας.

Μερικοι από τους λόγους που έρχονται στην κλινική ζευγαρια από 32 χώρες του κόσμου!

Παγκόσμιες πρωτιές και μεγάλες επιτυχίες της “ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ”

� Το επιστημονικό μας έργο συμπεριλαμβάνεται στην παγκόσμια ιστορία του IVF (www.IVF-Worldwide.com) δηλαδή στην ιστορία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. � Από εμάς γεννήθηκε το πρώτο παιδί στον κόσμο με βιοψία βλαστοκύστεων απαλλαγμένο από μεσογειακή αναιμία το 2004. � Από εμάς γεννήθηκε το πρώτο παιδί στον κόσμο, απαλλαγμένο από χρόνια κοκκιωματώδη νόσο, το οποίο έσωσε το αδερφάκι του, δίνοντας του βλαστικά κυττάρα για μεταμόσχευση το 2005. � Από εμάς έγιναν οι πρώτες γεννήσεις στο κόσμο υγιών παιδιών, τα οποία σύμφωνα με τα γονίδιά τους και χωρίς την παρέμβασή μας ήταν πιθανό να πάσχουν από σπάνια γενετικά νοσήματα όπως η νόσος Cadasil(2006),η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων(2006),το σύνδρομο γναθοπροσωπικής δυσόστωσης FSHD (2007). � Το 2007 η ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ προσέλκυσε το ενδιαφέρον του διεθνούς ειδησεογραφικού δικτύου CNN για τη γέννηση υγιούς παιδιού από μια οικογένεια φορέων του συνδρόμου LEBER που μέχρι τότε είχαν γεννήσει δυο τυφλά παιδιά.Η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου μέσα από τις οθόνες για αρκετές ημέρες. � Από εμάς επετεύχθη η πρώτη εγκυμοσύνη στην Ελλάδα μετά από προεμφυτευτική γενετική διάγνωση όλων των χρωμοσωμάτων με τη μέθοδο Αrray-CGH το 2010.

28

Ενθ. 8

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Γρίπη και κοινό κρυολόγημα

Τ

ο κοινό κρυολόγημα είναι η πιο συχνή μορφή λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος και μαζί με τη γρίπη δημιουργούν επιδημίες κατά την διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα. Στην γνώση του πολύ κόσμου οι έννοιες γρίπη και κοινό κρυολόγημα είναι ταυτόσημες, επειδή έχουν τα ίδια συμπτώματα. Γράφει ο:

Αλέξανδρος Καμπουράκης Διευθυντής Παιδιατρικής Γεν. Νοσοκομείου Αγίου Νικολάου Είναι πολύ συνηθισμένες οι φράσεις «κρύωσα», «κρυολόγησα», «γριπώθηκα», «γρίπη έχεις και θα περάσει» κλπ. Στην πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετικές αρρώστιες. Το κοινό κρυολόγημα επισκέπτεται πολύ πιο συχνά τον άνθρωπο από ότι η γρίπη και συνήθως εμφανίζει πιο ελαφρά συμπτώματα από τη γρίπη που οφείλεται στον ιό Η1Ν1. Το άτομο που πάσχει από κοινό κρυολόγημα έχει βήχα, καταρροή (συνάχι) με υδαρή διαυγή μύξα, ρινική συμφόρηση (μπούκωμα της μύτης) και πονόλαιμο, βραχνάδα, καμιά φορά και ήπιο πυρετό, καθώς και ένα γενικό αίσθημα κακουχίας, ανορεξίας και αδυναμίας, ενώ αυτοί που πάσχουν από γρίπη εκτός από τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος, έχουν υψηλό πυρετό, έντονη κακουχία και πόνους στα οστά, στις αρθρώσεις και στους μύες (ψαχνά) του σώματος. Για την πρόκληση του κοινού κρυολογήματος ευθύνονται πάνω από 200 είδη ιών. Επειδή το άτομο που θα νοσήσει αποκτά προσωρινή ανοσία (αντισώματα) μόνο έναντι του ιού που του προκάλεσε το συγκεκριμένο κρυολόγημα, ενώ παραμένει ευαίσθητο στους υπόλοιπους ιούς, θεωρητικά το άτομο αυτό μπορεί να περάσει μερικά (συνήθως 2-4) κρυολογήματα μέσα σε ένα χρόνο. Οι πιο συνηθισμένοι ιοί που προκαλούν κρυολόγημα είναι οι ρινοϊοί, οι αδενοϊοί, της παραϊνφλουέντζας, οι εντεροϊοοί, ο ιός Κοξάκι, ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός και οι κορώνα ϊοί. Τα συμπτώματα αρχίζουν 1-4 ημέρες μετά την είσοδο του ιού στον ρινοφάρυγγα του ατόμου. Μερικοί απ’ αυτούς τους ιούς μπορεί να κάνουν και κάτι περισσότερο από το κοινό κρυολόγημα. Για παράδειγμα ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός στα βρέφη κάνει βρογχιολίτιδα, οι αδενοϊοί επιπεφυκίτιδα με πυρετό , της παραϊνφλουέντζας οξεία λαρυγγίτιδα στα μικρότερα παιδιά, οι εντεροϊοί άσηπτη μηνιγγίτιδα, ο ιός Κοξάκι πονόλαιμο με πυρετό και ελκώδεις βλατίδες (άσπρα σπυράκια) στον οροφάρυγγα.

Πώς μεταδίδεται το κοινό κρυολόγημα

Το κοινό κρυολόγημα εμφανίζεται με τη μορφή μικροεπιδημιών, επειδή μεταδίδεται πάρα πολύ εύκολα. Η μετάδοσή του γίνεται κυρίως με την εισπνοή σταγονιδίων που εκπέμπονται από τα ‘κρυολογημένα’ άτομα με την ομιλία, τον βήχα ή το φτέρνισμα. Με τη χρήση των φωτογραφιών υψηλής ταχύτητας αποκαλύφθηκε ότι ο άνθρωπος με το βήχα και το φτέρνισμα εξαπολύει από

τη μύτη και το στόμα του χιλιάδες μικροσκοπικές σταγονίτσες, οι οποίες περιέχουν το ιό που κάθε φορά προκαλεί το κρυολόγημα. Πολλές από αυτές τις σταγονίτσες αιωρούνται στον αέρα για αρκετές ώρες. Αν τοποθετήσουμε ένα πιάτο σε απόσταση ενός μέτρου από έναν άνθρωπο που πάσχει από κοινό κρυολόγημα και βήχει, μπορούμε να συλλέξουμε πάνω από 19.000 αποικίες του ιού που του έχει προ-

Θεραπεία Αιτιολογική θεραπεία για το κοινό κρυολόγημα δεν υπάρχει. Τα αντιβιοτικά φάρμακα δεν έχουν καμιά θέση στην θεραπεία του κοινού κρυολογήματος γιατί αυτό οφείλεται σε ιούς, όπως παραπάνω αναφέρομε και τα αντιβιοτικά είναι γνωστό ότι δεν δρουν έναντι των ιών. Ζεστά ροφήματα. Χυμοί φρούτων, εντριβές, αποσυμφορητικά της μύτης και αντιβηχικά φάρμακα, όταν ο βήχας είναι επίμονος και βασανιστικός, βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, μέχρι να κάνει τον κύκλο της η νόσος και αυτοϊαθεί.

καλέσει το κρυολόγημα! Το συμπέρασμα είναι ότι αυτός που πάσχει από κοινό κρυολόγημα με τα σταγονίδια που εκπέμπει με τον βήχα μολύνει και τον αέρα και τα αντικείμενα του περιβάλλοντα χώρου. Οποιοσδήποτε αναπνεύσει τα μολυσματικά σταγονίδια ή πιάσει αντικείμενα που είναι μολυσμένα απ’ αυτά τα σταγονίδια θα εκδηλώσει σε 1-4 μέρες κοινό κρυολόγημα. Όσο πιο στενή είναι η επαφή υγιών ατόμων με ‘κρυολογημένα’ άτομα τόσο πιο εύκολα γίνεται η μετάδοση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένα παιδί με κοινό κρυολόγημα μπορεί να ‘κολλήσει’ σχεδόν όλα τα παιδιά μιας τάξης του ή ένας στρατιώτης ολόκληρο τον λόχο του. Ένα άτομο που πάσχει από κοινό κρυολόγημα μεταδίδει τη νόσο 24 ώρες πριν και 5 ημέρες μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Γι’ αυτό τον λόγο η πλήρης πρόληψη της μετάδοσης του κοινού κρυολογήματος είναι αδύνατη. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο καλύτερος τρόπος για να περιορίσουμε την μετάδοση του κρυολογήματος είναι να αερίζουμε καλά τον χώρο που μένουμε και να πλένουμε με σαπούνι τα χέρια μας Ο χρόνος που μεσολαβεί από την είσοδο του ιού στον οργανισμό μέχρι την εκδήλωση των συμπτωμάτων, ανάλογα με το ιό, κυμαίνεται από 1 - 4 ημέρες. Τα περισσότερα συμπτώματα διαρκούν περί τις 7-10 ημέρες, ο βήχας όμως μπορεί να επιμείνει για αρκετές ημέρες. Άτομα των οποίων η γενική κατάσταση δεν είναι καλή (καταπονημένα, υποσιτιζόμενα) ή άτομα που πάσχουν και από άλλες αρρώστιες που επηρεάζουν την άμυνα του οργανισμού όπως σακχαρώδης διαβήτης, αναιμία, τα νεοπλασματικά και άλλα νοσήματα. είναι πολύ ευαίσθητα στα κρυολογήματα, ενώ παράλληλα τα συμπτώματα και γενικά η νόσος στα άτομα αυτά περνά σχετικά πιο βαριά. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι καπνιστές και ιδιαίτερα τα άτομα που πάσχουν από χρόνια βρογχίτιδα ή άσθμα, όταν προσβληθούν από κοινό κρυολόγη-

μα παρουσιάζουν σημαντική επιδείνωση των αναπνευστικών τους λειτουργιών με αποτέλεσμα να απαιτούν και στενότερη ιατρική παρακολούθηση και πολλές φορές εισαγωγή στο νοσοκομείο.

Ο ιός των ανθρω Γράφει ο:

Σαΐτης Ιωάννης

Μοριακός Βιολόγος Εργαστηριακός Γενετιστής Πτυχιούχος Βιοιατρικών Επιστημών, Μετεκπαιδευθείς στην Μοριακή Φαρμακολογία του Καρκίνου O ιός των θηλωμάτων του ανθρώπου (Human Papilloma Virus - HPVs) ανήκει στην οικογένεια των ιών PAPOVA και αριθμεί σήμερα πλέον των 100 γονοτύπων, H μετάδοση των HPVs σε παγκόσμια κλίμακα επιτελείται κυρίως με την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Ο ιός του ανθρωπίνου θηλώματος (HPV) προσβάλλει τα επιθηλιακά κύτταρα του δέρματος και των βλεννογόνων προκαλώντας ένα ευρύ φάσμα νόσων που κυμαίνονται από τα θηλώματα (μυρμηκιές) και τα κονδυλώματα, ως τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Οι «δερματικοί» υπότυποι μεταδίδονται με άμεση ή έμμεση (με μολυσμένα βιολογικά υγρά΄) επαφή, ενώ οι “γεννητικοί” με σεξουαλική επαφή. Η επικρατούσα μέθοδος για έγκαιρη διάγνωση είναι το Pap test. Ο συνδυασμός του με μοριακή διάγνωση αυξάνει κατά πολύ την ευαισθησία και την ειδικότητα της εξέτασης, Πιο αναλυτικά, με την μοριακή διάγνωση (HPV-DNA test) γίνεται ανίχνευση του γενετικού υλικού (DNA), δηλαδή εάν

Ενθ. 9

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

29

Ο τραυματισμός του γόνατος και η ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου

Ο

Επιλογές μοσχεύματος

πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος είναι ένας από τους πιο συχνά τραυματιζόμενους συνδέσμους του γόνατος. Στην Αμερική υπολογίζεται οτι κάθε χρόνο πραγματοποιούνται περίπου 200.000 επεμβάσεις αποκατάστασης του συνδέσμου αυτού. Η επίπτωση των κακώσεων του προσθίου χιαστού είναι μεγαλύτερη σε όσους συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες. Γράφει o:

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΤΖΟΑΝΟΣ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΟΣ – ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΟΣ Μετεκπαιδευθείς: Mass General Hospital-Harvard Johns Hopkins Hospital & Mayo Clinic Αμερικής

Ανατομία και παθοφυσιολογία

Στην άρθρωση του γόνατος συμμετέχουν το μηριαίο οστό, η κνήμη και η επιγονατίδα. Η άρθρωση του γόνατος συγκρατείτε με τη βοήθεια 4 ισχυρών συνδέσμων: του έσω πλαγίου συνδέσμου, του έξω πλαγίου συνδέσμου, του προσθίου και του οπισθίου χιαστού συνδέσμου. (ΦΩΤΟ 1) Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος βρίσκεται στο μέσο του γόνατος αποτρέποντας την πρόσθια ολίσθηση της κνήμης σε σχέση με το μηριαίο οστό και παρέχει στροφική σταθερότητα στην άρθρωση του γόνατος. Υπολογίζεται ότι στο 70% των ρήξεων αυτών συμβαίνουν χωρίς επαφή με άλλον αθλητή, ενώ στο 50% των ρήξεων του προσθίου χιαστού συνδέσμου συνοδεύεται με κάκωση στους μηνίσκους, τον αρθρικό χόνδρο ή τους πλάγιους συνδέσμους.

Συμπτώματα και κλινική εξέταση

Τα συμπτώματα που εμφανίζονται αμέσως μετά τον τραυ-

ματισμό είναι πόνος, οίδημα-αίμαρθρο και αίσθημα αστάθειας του γόνατος. Μετά από λίγες ώρες το οίδημα γίνεται μεγαλύτερο, υπάρχει απώλεια του εύρους κίνησης του γόνατος και πόνος κατά τη βάδιση. Υπάρχει μια σειρά δοκιμασιών όπου ο Χειρουργό Ορθοπαιδικός – Αθλητίατρος θα ελέγξει τον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο αλλά και τα υπόλοιπα συνδεσμικά στοιχεία του γόνατος. Η απεικόνιση του γόνατος θα γίνει με μαγνητική τομογραφία η οποία αποτελεί μέθοδο εκλογής για την ανάδειξη του συνδέσμου και της πιθανής βλάβης του, αλλά και τον έλεγχο των άλλων συνδεσμικών δομών του γόνατος.

ωπίνων θηλωμάτων (HPV)

ευθύνεται ο HPV πίσω από τις αλλοιώσεις που εμφανίζονται στο test-pap, και ακολουθεί η τυποποίηση (δλδ ποιος από όλους τους τύπους του HPV είναι φορέας). Με βάση την «επιθετική» τους ικανότητα μπορούν να διακριθούν σε υψηλού και χαμηλού κινδύνου. Η εμφάνιση του HPV δεν συνδέεται αυτόματα με την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (ακόμα και στους «υψηλού κινδύνου» τύπους), ο HPV είναι ένας ιός όπου η ανάπτυξη του είναι συνδεδεμένη με το ανοσοποιητικό του φορέα αλλά και με την ηλικία του. Πολύ συχνά συναντώνται κορίτσια όπου ήταν φορείς αλλά ο συν-

Θεραπεία

Ο στόχος της χειρουργικής αποκατάστασης του προσθίου χιαστού, είναι η ανάκτηση της σταθερότητας του γόνατος σε τέτοιο βαθμό, ώστε να επιτρέψει στον ασθενή την επάνοδό του σε αθλητικές δραστηριότητες. Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος που έχει υποστεί ρήξη θα πρέπει να αντικατασταθεί από μόσχευμα.

δυασμός της νεαρής ηλικίας, με το καλό ανοσοποιητικό (όχι κάπνισμα και αλκοόλ) βοηθάει τον οργανισμό μας να κρατάει σε καταστολή τον HPV και σε πολλές περιπτώσεις να τον αποβάλλει (αυτοΐαση). Ενώ σε περίπτωση που παραμένει, το άτομο, να είναι φορέας μπορεί να αντιμετωπιστεί σε πολύ πρώιμο στάδιο με πάρα πολύ καλά αποτελέσματα. Για περισσότερες πληροφορίες, οι μητέρες νεαρών κοριτσιών ή γυναίκες άμεσα ενδιαφερόμενες, είναι καλό το συζητήσουν με τον/την γυναικολόγο τους όπου θα τους καθοδηγήσει ανάλογα

� Αυτομόσχευμα επιγονατιδικού τένοντα � Αυτομόσχευμα τένοντα οπίσθιων μηριαίων (hamstrings) � Αυτομόσχευμα τένοντα τετρακέφαλου � Αλλομοσχεύματα (πτωματικά μοσχεύματα) � Συνθετικά μοσχεύματα Αυτομόσχεμα: μόσχευμα από τον ίδιο τον ασθενή.

To»gold standard» μόσχευμα είναι το αυτομόσχευμα επιγονατιδικού τένοντα και αυτό χρησιμοποιώ σε αθλητές. Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος είναι σύνδεσμος και όχι τένοντας, γι αυτό θα πρέπει να αντικαθίστανται από σύνδεσμο. Αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιώ αυτομόσχευμα επιγονατιδικού συνδέσμου. Οι άλλοι επίσης σημαντική λόγοι είναι ότι η διάμετρος του μοσχεύματος είναι μεγαλύτερη, ότι στα τούνελ που συγκρατείτε το μόσχευμα υπάρχει οστό, οπότε καλύτερη βιολογική ενσωμάτωση, το ποσοστό λοίμωξης είναι μικρότερο και επίσης το ποσοστό επαναρήξης του μοσχεύματος είναι μικρότερο. (εδώ βάλε- ο κ. Τζοάνος είναι από τους λίγους στην Ελλάδα που χρησιμοποιεί την τεχνική αυτή του επιγονατιδικού συνδέσμου) Επιστημονικά αποδεδειγμένες έρευνες, από την UEFA, έχουν δείξει ότι περίπου το 90% των αθλητών επιστρέφουν στο ίδιο επίπεδο αθλητικής δραστηριότητας μετά από συνδεσμοπλαστική του προσθίου χιαστού συνδέσμου.

Αποκατάσταση

Η χειρουργική πράξη απαιτεί νοσηλεία μιας ημέρας στην κλινική, δεν χρησιμοποιώ νάρθηκα γόνατος και δεν χορηγείται αντιπηκτική αγωγή, αφού ο ασθενής κινητοποιείται άμεσα μετά το χειρουργείο με βακτηρίες. Η φυσικοθεραπεία ξεκινά μετά από το χειρουργείο. Ο στόχος είναι η αποκατάσταση του εύρους κίνησης της άρθρωσης και η ενδυνάμωση των μυών. Οι ασθενείς μπορούν να επιστρέψουν σε προπονήσεις 10-12 εβδομάδες μετά το χειρουργείο, ενώ συμμετοχή σε πλήρη αγωνιστική δραστηριότητα μετά την πάροδο 6 μηνών.

30

Ενθ. 10

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Αρτηριακή πίεση - σάκχαρο:

Η σημασία της μέτρησης στο σπίτι Γράφει ο:

Χρονάκης Ιωάννης, Φαρμακοποιός

Βώρροι, Τηλ. 2892091597

Σακχαρώδης Διαβήτης

Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί ομάδα μεταβολικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από υπογλυκαιμία και είναι αποτέλεσμα διαταραχής της έκκρισης ή και της δράσης της ορμόνης ινσουλίνης. Ο διαβήτης έχει ως κυριότερα συμπτώματα την ασυνήθιστη κόπωση, συχνοουρία, έντονη δίψα, απώλεια βάρους και προκαλεί οξείες αλλά και χρόνιες σοβαρές επιπλοκές. Η μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης μας δείχνει το επίπεδο ρύθμισης του διαβήτης των τελευταίων μηνών. Ωστόσο η μέτρηση αυτή δεν επαρκεί γιατί δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τις διακυμάνσεις των τιμών του σακχάρου που προκαλούνται από την καθημερινή μας δραστηριότητα. Οι καθημερινές μετρήσεις μας βοηθούν να βελτιώσουμε την διατροφή, την άσκηση και την θεραπευτική αγωγή. Ο γιατρός σας θα συμβουλέψει για το πρόγραμμα των μετρήσεων. Γενικά για τα άτομα με διαβήτη τύπου 1 (νεανικό) χρειάζεται μέτρηση πριν το γεύμα και 2 ώρες μετά, ενώ για άτομα με διαβήτη τύπου 2 χρειάζεται μέτρηση το πρωί νηστικοί και μεταγευματικά το απόγευμα. Η σωστή και δομημένη καταγραφή των

αποτελεσμάτων βοηθάει το γιατρό σας να διαμορφώσει την καλύτερη διατροφή και θεραπεία. Σήμερα υπάρχουν μετρητές που καταγράφουν αλλά και μεταφέρουν τις μετρήσεις στον υπολογιστή ή σε άλλη κινητή συσκευή και έτσι τα δεδομένα καθίστανται ευανάγνωστα, επεξεργάζονται εύκολα και είναι αξιοποιήσιμα. Ενημερωθείτε από το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας!

Υπέρταση

Υπέρταση είναι επίμονη αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από συγκεκριμένα επίπεδα. Κατά κανόνα δεν προκαλεί άμεσα συμπτώματα και η διάγνωση της βασίζεται στη μέτρηση της. Η πίεση που παραμένει διαρκώς υψηλή ή αρρύθμιστη και παραμελημένη προκαλεί σοβαρές και ανεπανόρθωτες βλάβες σε πολλά ζωτικά όργανα του ανθρώπου όπως καρδιά, εγκέφαλος, νεφροί, αρτηρίες κλπ. Τα επίπεδα των τιμών της πίεσης μεταβάλλονται συνεχώς κατά τη διάρκεια της ημέρας. Επομένως για να προσδιοριστεί το επίπεδο της πίεσης χρειάζονται πολλές μετρήσεις διαφορετικές στιγμές της ημέρας πρωί και απόγευμα σε συνθήκες ηρεμίας. Επίσης έχει αποδειχτεί ότι η πίεση στο ιατρείο μεταβάλλεται λόγω του

«συνδρόμου της λευκής μπλούζας». Η μέτρηση της πίεσης στο σπίτι πρέπει να γίνεται πριν αλλά και μετά τη θεραπευτική παρέμβαση με ακριβή και λεπτομερή καταγραφή των μετρήσεων ώστε να παρέχονται στον γιατρό όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες. Σήμερα υπάρχουν ηλεκτρονικά πιστοποιημένα πιεσόμετρα που καταγράφουν αλλά και μεταφέρουν τις μετρήσεις στον

υπολογιστή ή σε άλλη κινητή συσκευή και έτσι τα δεδομένα καθίστανται ευανάγνωστα, επεξεργάζονται εύκολα και είναι αξιοποιήσιμα. Επίσης ορισμένες συσκευές ανιχνεύουν σοβαρότερες ή και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις όπως η αρρυθμία και η κολπική μαρμαρυγή. Ενημερωθείτε και λάβετε την κατάλληλη εκπαίδευση από το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας!

Έμπολα: Εντείνεται η παγκόσμια ανησυχία

Ενδο

Έντονη ανησυχία επικρατεί σε ολόκληρο τον πλανήτη εξαιτίας της εξάπλωσης του ιού Έμπολα εκτός Αφρικής. Ο θανατηφόρος ιός, όπως και οι υπόλοιποι άλλωστε, δεν έχει σύνορα. Γι αυτό και η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα βρίσκεται επι ποδός για να σταματήσει την εξάπλωση της νόσου.

Τι είναι

Η νόσος από τον ιό Έμπολα που ονομάζεται επίσης και αιμορραγικός πυρετός είναι μια σπάνια και συχνά θανατηφόρα ασθένεια που προσβάλλει ανθρώπους και πρωτεύοντα θηλαστικά (όπως πίθηκοι και γορίλες). Ο ιός πήρε το όνομά του από τον ποταμό Έμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, όπου ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά. Ανακαλύφθηκε το 1976 και από τότε έχουν αναφερθεί κρούσματα αιμορραγικού πυρετού και σποραδικές επιδημίες στην Αφρική. Υπάρχουν πέντε υποτύποι του ιού Έμπολα, εκ των οποίων οι τέσσερις προκαλούν ασθένεια στον άνθρωπο. Η ακριβής προέλευση του ιού είναι άγνωστη. Όμως με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία και τη φύση των παρόμοιων ιών οι ερευνητές πιστεύουν ότι η ασθένεια που προκαλεί ο ιός είναι ζωονόσος, ασθένεια δηλαδή που μεταδίδεται από τα ζώα. Ο ιός ζει στα ζώα και ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί μετά από την επαφή με αυτά. Μετά την αρχική μετάδοση ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο μέσω της επαφής με σωματικά υγρά, αίμα και ιστούς ή μολυσμένες βελόνες.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σε 2 έως 21 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό, αλλά συνήθως κάποιος θα αρχίσει να έχει συμπτώματα στις 8-10 ημέρες.

Τα αρχικά συμπτώματα περιλαμβάνουν: � πυρετός � πονοκέφαλος � πονόλαιμος, βήχας � πόνος στις αρθρώσεις και στους μύες � αδυναμία Στη συνέχεια τα συμπτώματα γίνονται πιο σοβαρά: � ναυτία και έμετος � διάρροια � ερυθρότητα στα μάτια � πόνος στο στήθος � δυσκολία στην αναπνοή � εξάνθημα σε ολόκληρο το σώμα � εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία.

Διάγνωση - Θεραπεία

Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος που ανιχνεύουν τον ιό. Αν έχετε τα συμπτώματα της νόσου και βρισκόσασταν πρόσφατα σε περιοχή που ενδημεί ο ιός ο γιατρός θα σας συμβουλεύσει να υποβληθείτε στο τεστ. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία για τη νόσο. Οι μόνες διαθέσιμες θεραπείες είναι αυτές που προορίζονται για να ανακουφίσουν τα συμπτώματα. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν: � οξυγονοθεραπεία � ενδοφλέβια υγρά � μεταγγίσεις αίματος � φάρμακα για τον πόνο Η πρόγνωση της νόσου είναι κακή, καθώς περίπου το 90% των ασθενών θα καταλήξει σε θάνατο. Δυστυχώς επειδή τα πρώτα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά του κοινού κρυολογήματος η διάγνωση γίνεται με καθυστέρηση. Πηγή: http://www.iatropedia.gr

Ενθ. 11

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Αποκατάσταση Χαμηλής Όρασης Οπτικά Βοηθήματα και Συσκευές Φωτισμού Γράφουν οι:

Σωτήρης Πλαΐνης (MSc, PhD, FBCLA ) Ελένη Πουλερέ (MSc2) 1,2

Ινστιτούτο Οπτικής και Όρασης (IVO), Πανεπιστήμιο Κρήτης (www.ivo.gr) 2 Optical House, Ηράκλειο-Ρόδος (www.opticalhouse.gr)

1

Ο όρος χαμηλή όραση δεν περιγράφει μία συγκεκριμένη πάθηση ή ηλικία και δεν ταυτίζεται με την «τυφλότητα»: το «χαμηλή» προσδιορίζει ότι η όραση των ασθενών είναι χαμηλότερη της φυσιολογικής ενώ το «όραση» οτι οι ασθενείς δεν είναι τυφλοί. Ως άτομα με χαμηλή όραση θεωρούνται εκείνα που παρουσιάζουν τουλάχιστον 70% ελάττωση στην όραση, ή/και οπτικό πεδίο μικρότερο των 20 μοιρών. Ο όρος «νομική τύφλωση» περιγράφει τους ασθενείς με μειωμένη (κατά 95%) όραση που δικαιούνται επιδόματα και άλλες παροχές. Παθολογικές καταστάσεις που συνήθως οδηγούν σε χαμηλή όραση είναι οι εκφυλιστικές παθήσεις της ωχράς κηλίδας, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, οι κληρονομικές παθήσεις του αμφιβληστροειδή, όπως η μελαγχρωστική και η νόσος του Stargardt, το γλαύκωμα και οι παθήσεις του οπτικού νεύρου. Οι ανωτέρω παθήσεις συνήθως μειώνουν την ποιότητα της κεντρικής όρασης, υπεύθυνη για την ανάγνωση και αναγνώριση προσώπων, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και την περιφερική όραση, που ευθύνεται για την ανίχνευση αντικειμένων και τον προσανατολισμό μας. Η χαμηλή όραση είναι σπάνια αναστρέψιμη, ενώ δεν επιτυγχάνεται σημαντική βελτίωση με συμβατικές μεθόδους διόρθωσης (γυαλιά, φακούς επαφής ή χειρουργική επέμβαση).

O συνηθέστερος τρόπος για τη διευκόλυνση του ασθενούς με χαμηλή όραση είναι η μεγέθυνση, που επιτυγχάνεται με τη χρήση αντικειμένων λειτουργικού μεγέθους (πχ. μεγάλα ρολόγια, τηλεοράσεις), είτε ισχυρών συγκλίνοντων φακών οράσεως, ώστε να πλησιάζει πολύ κοντά το αντικείμενο ενδιαφέροντος. Αποτελεσματικότερη είναι η χρήση μεγεθυντών εικόνας ποικίλων μορφών: με χειρολαβή ή βάση, με φωτισμό ή χωρίς,

με clip επάνω στον σκελετό οράσεως είτε με τοποθέτηση του μεγεθυντή πάνω σε έγγραφο ή εφημερίδα. Υπάρχουν επίσης, τηλεσκοπικά συστήματα για μονόφθαλμη χρήση, αλλά και κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης/ υπολογιστή αποτελούμενα απο φορητή κάμερα ή ειδικό «ποντίκι» που σαρώνει το κείμενο ενδιαφέροντος ενώ παράλληλα το προβάλλει μεγεθυμένο (έως 50 φορές). Ικανοποιητικές μεγεθύνσεις μπορούν να επιτευχθούν με φορητά ηλεκτρονικά συστήματα. Η μείωση της ποσότητας του φωτός που φτάνει στον αμφιβληστροειδή, λόγω γήρανσης, απαιτεί περισσότερο τεχνητό φως για την διεκπεραίωση ορισμένων καθημερινών δραστηριοτήτων, κυρίως στα άτομα με χαμηλή όραση. Διατίθονται σήμερα, συσκευές ελεγχόμενου φωτισμού με LED που προσαρμόζονται στα γυαλιά του χρήστη διευκολύνοντας κοντινές δραστηριότητες όπως βίδωμα, πλέξιμο ή ανάγνωση οδηγιών σε φάρμακα. Σε περιπτώσεις φωτοφοβίας, αντιθέτως, για τον περιορισμό του ενοχλητικού φωτός, εκτός απο τη χρήση απορροφητικών γυαλιών ηλίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν απορροφητικά φίλτρα εσωτερικού χώρου. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής τόσο στην Ελλάδα, όσο σε παγκόσμιο επίπεδο επιβάλλει την ενίσχυση των παροχών για ασθενείς με χαμηλή όραση, καθώς αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά τα ποσοστά των πασχόντων. Σε τοπικό επίπεδο, ο εντοπισμός ατόμων με διαταραχές όρασης, η παροχή ενημερωτικού υλικού, η ταχεία παραπομπή στον κατάλληλο επαγγελματία υγείας (οφθαλμίατρο, οπτομέτρη, κοινωνικό λειτουργό) ή σύλλογο (πχ. Ένωση Αμφιβληστροειδοπαθών, Σύνδεσμοι Τυφλών, εθελοντικές ομάδες) είναι επιτακτική για την αφύπνιση των πασχόντων και του περιβάλλοντος αυτών. Στόχος των ασθενών με σχετικά καλή εναπομείνουσα όραση (30%) όσο και εκείνων με σοβαρή απώλεια (~90%) πρέπει να είναι η «εξάσκηση» της όρασής τους χωρίς να διακόπτουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες.

20

31

λόγοι να επισκεφτείτε τον οδοντίατρο σας

Γράφει η: Μαρία Παντελή- Καλαθάκη, Χειρουργός Οδοντίατρος Στην ηλικία των 5.5-6 ετών τα νεογιλά (παιδικά) δόντια αντικαθίστανται σταδιακά από τα μόνιμα δόντια. Τα δόντια επιτελούν διάφορες λειτουργίες, βασικότερη η μάσηση της τροφής, ακολουθεί η σωστή ομιλία και έπειτα η αισθητική εμφάνιση του προσώπου. Τα υγιή δόντια και ούλα συμβάλλουν στην διατήρηση της γενικότερης καλής υγείας του οργανισμού μας. Η πρόληψη, η σωστή διάγνωση και η καθημερινή φροντίδα της στοματικής κοιλότητας θωρακίζει την άμυνα των δοντιών και αποτελεί θεμέλιο για την σωστή στοματική αλλά και σωματική υγεία . Οι συνέπειες των οδοντιατρικών προβλημάτων είναι κυρίως λειτουργικές, αισθητικές αλλά κυρίως ψυχολογικές, αφού χωρίς δόντια χάνεται η αυτοπεποίθηση μας . Επισκεφθείτε τον οδοντίατρο σας για τους εξής λόγους: 1. Πονόδοντος σε δόντι ή δόντια 2. Πρήξιμο σε δόντι χωρίς την ύπαρξη πόνου 3. Δόντια σπασμένα ή φθαρμένα 4. Τρίζω ή σφίγγω τα δόντια μου 5. Έχει περάσει εξάμηνο και δεν έχω κάνει checkup 6. Πρόληψη των νόσων των ούλων και του περιοδοντίου 7. Ενδυνάμωση των ούλων και των δοντιών – καθαρισμός 8. Αποφυγή εκδήλωσης προβλημάτων «εκτάκτου ανάγκης»: οξύς ξαφνικός πόνος – πρήξιμο – φλεγμονή - απόστημα 9. Πρόληψη κάποιων μορφών καρκίνου του στόματος 10. Για να έχουμε λαμπερό και λευκό χαμόγελο 11. Κακοσμία λόγω χαλασμένων δοντιών ή δοντιών που έχουν διαπυηθεί ουλίτιδα ή περιοδοντίτιδα 12. Ευαισθησία στα δόντια: ζεστό-κρύο, όξινο-γλυκό προκαλεί πόνο ή μούδιασμα 13. Οδηγίες για σωστό βούρτσισμα 14. Δόντια που έχουν μετακινηθεί ή μετακινιούνται - αραιοδοντία 15. Ούλα που ματώνουν ή έχουν υποχωρήσει 16. Αποφυγή απώλειας δοντιών που οδηγεί σε ανάγκη αποκατάστασης με τεχνητά δόντια όπως στεφάνες – γέφυρες - οδοντοστοιχίες 17. Γυναίκες που εγκυμονούν ή ετοιμάζονται για εγκυμοσύνη 18. Άτομα που πάσχουν από προβλήματα γενικότερης υγείας, όπως σακχαρώδη διαβήτη, καρδιοπάθειες 19. Για υγιή δόντια που συμβάλουν στην καλή ποιότητα ζωής 20. Προστασία δοντιών με επεμβατικές θεραπείες - φθορίωση, αποφρακτικά υλικά για οπές σχισμές δοντιών, ναρθηκοποίηση στοματικοί νάρθηκες

32

Ενθ. 12

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Γράφει o:

Αναγνωστόπουλος Σωτήρης MD, MHCS, MESC, MHSEER

Γενικός Κλινικός Καρδιολόγος

- Ειδικός εργοσπιρομετρίας και συνταγογράφησης προγραμμάτων άσκησης - Ειδικός Kαρδιολόγος Aποκατάστασης - Ολιστικός Kαρδιολόγος - Επιστημονικός υπεύθυνος της Cardiocare - Επιστημονικός συνεργάτης ΜΕΘ Ασκληπιείου Κρήτης - Τέως βοηθός καρδιολογικής κλινικής ΠΑΓΝΗ

«Αν μπορούσαμε να δώσουμε σε κάθε άτομο τη σωστή ποσότητα διατροφής και άσκησης, ούτε πολύ μικρή, αλλά ούτε και πολύ μεγάλη, θα είχαμε βρει τον ασφαλέστερο δρόμο για την υγεία». Ιπποκράτης Το ήξερες ότι η παραπάνω ιπποκρατική ρήση είναι η πρώτη ιστορικά ιατρική αναφορά, σχετικά με την εξατομικευμένη άσκηση και διατροφή; Οι αρχαίοι δηλαδή, το είχαν διαπιστώσει πρώτοι ότι η τέλεια υγεία περνάει μέσα από την ιδανική δόση άσκησης και διατροφής. Το ήξερες ότι η άσκηση και η διατροφή μπορούν πλέον να εξατομικευτούν, αν χρησιμοποιήσουμε κλινικά εργαλεία υψηλής τεχνολογίας; Ποια είναι αυτά; Η έμμεση θερμιδομετρία με την οποία μετράμε το βασικό μεταβολισμό για την εξατομικευμένη δίαιτα και η εργοσπιρομετρία με την οποία μετράμε το μεταβολισμό και άλλα δεδομένα πάνω στην άσκηση. Αυτά θα αναλυθούν παρακάτω. Το ήξερες ότι το όφελος για την υγεία σου από την εξατομίκευση της άσκησης και της διατροφής είναι πολύ μεγαλύτερο από το να τρως ότι να’ναι και να ασκήσε όπως να’ναι, ιδιαίτερα αν είσαι ασθενής ;

Τι είναι λοιπόν η εξατομικευμένη άσκηση και διατροφή;

Πρόκειται για ατομική (medical personal training) ή ομαδική (medical group training) άσκηση και διατροφή (medical personal nutrition) με ιατρική επίβλεψη, που απευθύνεται στις εξής ομάδες του γενικού πληθυσμού: � Άτομα με αυξημένο κίνδυνο νόσησης από χρόνιες παθήσεις (όπως σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, στυτική δυσλειτουργία, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια κ.α.) � Άτομα που ήδη νοσούν, στα οποία πάσχουν ένα, δύο, τρία ή και περισσότερα ζωτικά όργανα (πχ. καρδιά ή/και πνεύμονες ή/και νεφροί ή/και συκώτι ή/και εγκέφαλος) � Άτομα που απαιτούν εξειδικευμένη περίθαλψη (όπως ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, έγκυες, παιδιά, παχύσαρκοι, ανορεκτικοί) � Αθλητές που απαιτούν να αποσπάσουν τα μέγιστα από τις εφεδρείες του καρδιοαναπνευστικού και του μυϊκού τους συστήματος Επιπλέον, η εξατομικευμένη άσκηση και διατροφή με ιατρική επίβλεψη έχει επίσης ως στόχο την προώθηση της πρόληψης των νοσημάτων (π.χ. στεφανιαία νόσος). Για να επιτευχθεί αυτό, οι περισσότεροι επαγγελματίες (Medical fitness professionals) και ιατρικά κέντρα αυτού του τύπου (Medical fitness centers), έχουν υψηλού επιπέδου ιατρικό εξοπλισμό και προσωπικό. Αυτό τους επιτρέπει να δουλέψουν με μία ευρεία ποικιλία ατόμων, όπως πχ. απολύτως υγιείς νέους φοιτητές, μαθητές, αθλητές σε πρωταθλητισμό ή συντήρηση κλπ., άτομα με νεοδιαγνωσμένη υπέρταση (αυξημένη αρτηριακή πίεση) ή όσοι έχουν πρόσφατα αποφοιτήσει από ένα πρόγραμμα καρδιακής αποκατά-

Εργοσπιρομετρία Τα απόλυτα εργαλεία

στασης μετά από ένα bypass ή μπαλονάκι ή μετά από έμφραγμα. Άρα, η εξατομικευμένη άσκηση και διατροφή είναι εφαρμόσιμες, ενώ έχει αποδειχθεί ότι είναι και οικονομικά αποτελεσματικές για τα άτομα και τις κοινωνίες (cost effective) σε πάρα πολλές περιπτώσεις, όπως στα προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης.

Ποια είναι όμως τα κλινικά εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να επιτύχουμε αυτά τα θαυμαστά αποτελέσματα;

Εργοσπιρομετρία ή Καρδιοπνευμονική ή Καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης (ΚΑΔΚ) Η ΚΑΔΚ είναι μία εξέταση υψηλής τεχνολογίας, που διερευνά την ανταπόκριση στην άσκηση μιας αλυσίδας οργάνων και συστημάτων: αναπνευστικού, καρδιαγγειακού, αιμοποιητικού, περιφερικής μικροκυκλοφορίας, μυοσκελετικού και νευρικού συστήματος, πράγμα που δεν μπορεί να κάνει η απλή καρδιολογική δοκιμασία κοπώσεως. Σε μία πλήρη καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κοπώσεως σε εργομετρικό ποδήλατο (κυκλοεργόμετρο) ή κυλιόμενο τάπητα περιλαμβάνονται: � Εργοσπιρομετρία δηλαδή μέτρηση αναπνευστικών – μεταβολικών παραμέτρων κατά την άσκηση (κατανάλωση οξυγόνου, αποβολή διοξειδίου του άνθρακος, εισπνευστική – εκπνευστική ροή αέρα, κατά λεπτό όγκος αερισμού, καταναλισκόμενες θερμίδες ανά λεπτό κλπ.) � Οξυμετρία καθόλη τη διάρκεια της δοκιμασίας (δηλαδή μέτρηση του οξυγόνου του αίματος) � Ηλεκτροκαρδιογράφημα καθόλη τη διάρκεια της δοκιμασίας � Σπιρομέτρηση πριν τη δοκιμασία (και

θεί για τους εξής σημαντικούς λόγους: � Διάγνωση μιας νόσου � Εκτίμηση της ικανότητας για άσκηση � Εκτίμηση της βαρύτητας διαφόρων νοσημάτων � Πρόγνωση διαφόρων νοσημάτων � Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της φαρμακευτικής αγωγής (π.χ. στην καρδιακή και αναπνευστική ανεπάρκεια) Πρακτικά, είναι μια εξέταση που απαντάει σε ειδικά ερωτήματα που προκύπτουν μετά από μια βασική κλινική και παρακλινική εκτίμηση (π.χ. ιστορικό, φυσική εξέταση, ακτινογραφία θώρακος, σπιρομέτρηση,

Πίνακας ταξινόμησης αθλημάτων με βάση την απαιτούμενη αερόβια και μυική ισχύ μετά από αυτή σε κάποιες περιπτώσεις) � Έλεγχος αναπνευστικών μυών δηλαδή μέγιστη εισπνευστική – εκπνευστική πίεση (σε ειδικές περιπτώσεις) � Αξιολόγηση καμπύλης ροής-όγκου αέρα προ, κατά τη διάρκεια και μετά την άσκηση (δηλαδή ποσότητα και ταχύτητα διακίνησης του αέρα στην κόπωση) Στην κλινική πράξη μπορεί να χρησιμοποιη-

ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχογράφημα καρδίας κλπ.). Τα αποτελέσματα των εξετάσεων αυτών πρέπει να συνυπολογίζονται και να συνεκτιμώνται στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων της ΚΑΔΚ. Η ΚΑΔΚ χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα κλινικών περιπτώσεων: � Εκτίμηση του πόσο αντέχει ένα άτομο την άσκηση

� Μείωση της ικανότητας για άσκηση για την οποία δεν έχει βρεθεί αιτία με τις απλές εξετάσεις � Δύσπνοια στην κόπωση για την οποία δεν έχει βρεθεί αιτία με τις απλές εξετάσεις � Εκτίμηση ασθενών με αναπνευστικά νοσήματα και καρδιαγγειακά νοσήματα: Η ΚΑΔΚ μας επιτρέπει να διακρίνουμε, αν τα αίτια του περιορισμού της ικανότητας για άσκηση είναι πνευμονικά ή καρδιακά. Πολλές φορές, κυρίως σε ηλικιωμένους ασθενείς, συνυπάρχουν καρδιακά και πνευμονικά νοσήματα. Στην περίπτωση αυτή, η δοκιμασία θα δείξει ποιο από τα δύο είναι ο περιοριστικός παράγων. Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι η νόσος του καρδιαγγειακού συστήματος, στην οποία η ΚΑΔΚ έχει την ευρύτερη εφαρμογή και μάλιστα τείνει να καθιερωθεί ως εξέταση ρουτίνας για όλους τους ασθενείς που διερευνώνται ή θεραπεύονται για καρδιακή ανεπάρκεια. Ειδικές εφαρμογές της καρδιοαναπνευστικής δοκιμασίας κοπώσεως 1. Οδηγίες για άσκηση στην αποκατάσταση της παχυσαρκίας 2. Εξατομικευμένο πρόγραμμα αερόβιας άσκησης στην καρδιακή-πνευμονική αποκατάσταση: Τα προγράμματα αποκατάστασης αποτελούν σημαντικό μέρος της ολοκληρωμένης αντιμετώπισης ενός ασθενούς με ΧΑΠ (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια), καρδιακή ανεπάρκεια ή άλλο χρόνιο πνευμονικό ή καρδιακό νόσημα. Η ΚΑΔΚ είναι απαραίτητη πριν την έναρξη οποιουδήποτε προγράμματος αποκατάστασης, αφ’ ενός για να πιστοποιήσει ότι ο ασθενής μπορεί να ασκηθεί με ασφάλεια (εμφάνιση αρρυθμιών, μείωση του οξυγόνου του αίματος) και αφ’ ετέρου να προσδιορίσει την ακριβή ένταση στην οποία θα ασκείται ο ασθενής. Επίσης, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, η δοκιμασία προσφέρει μια αντικειμενική και συγκρίσιμη καταγραφή της

Ενθ. 13

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

33

Η νέα ιατρική είναι ήδη εδώ

και Έμμεση Θερμιδομετρία εξατομίκευσης της άσκησης και της διατροφής

Εργοσπιρομετρία σε μετεμφραγματικό ασθενή 40 ετών βελτίωσης ή όχι της ανοχής στην κόπωση.

3. Αθλητική εργομετρία: Η ΚΑΔΚ είναι πλέον μια καλά μελετημένη και καταξιωμένη μέθοδος εκτίμησης του επιπέδου φυσικής κατάστασης των αθλητών. Επίσης χρησιμεύει σαν οδηγός, με τα στοιχεία που παρέχει, για τη δημιουργία προγραμμάτων εξατομικευμένης προπόνησης. Οι ολυμπιακές αρχές πολλών χωρών συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ χρησιμοποιούν την ΚΑΔΚ σε διάφορα αθλήματα όπως: ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ, τένις, κολύμβηση, στίβος, άρση βαρών, κωπηλασία, ποδηλασία κλπ.

4. Προεγχειρητική εκτίμηση κινδύνου (διεγχειρητικού-μετεγχειρητικού) του ασθενούς: Οι επεμβάσεις στις οποίες κυρίως χρησιμοποιείται η ΚΑΔΚ ως δείκτης πρόβλεψης της πορείας των ασθενών, είναι οι επεμβάσεις αφαίρεσης τμήματος ή όλου του πνεύμονος (λόγω καρκίνου ή πνευμονικού εμφυσήματος), οι βαριές αγγειοχειρουργικές επεμβάσεις και οι επεμβάσεις βαριατρικής χειρουργικής στη νοσογόνο παχυσαρκία.

5. Εκτίμηση ασθενών πριν και μετά από μεταμόσχευση καρδιάς ή πνευμόνων 6. Εκτίμηση αναπηρίας – ικανότητας προς εργασία (για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, τροχαία ατυχήματα κλπ.)

Έμμεση θερμιδομετρία ηρεμίας (δηλαδή μέτρηση του βασικού μεταβολισμού)

Ο ΒΜΡ (Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός ή απλούστερα Βασικός Μεταβολισμός) – Basal Metabolic Rate (BMR) είναι η ελάχιστη ποσότητα θερμίδων που απαιτούνται για τη διατήρηση της ζωής σε ένα άτομο που τελεί εν ηρεμία ή απλούστερα το ποσό ενέργειας που χρειάζεται το σώμα στη υποθετική περίπτωση που το άτομο κοιμάται όλο το 24ωρο. Ένας από τους τρόπους με τον οποίο διενεργείται η εξέταση, είναι το εργοσπιρόμετρο, ενώ ο ασθενής είναι ξαπλωμένος και ακίνητος στο εξεταστικό κρεβάτι για περίπου 15-30 λεπτά, φορώντας ειδική μάσκα ή επιστόμιο. Παράγοντες που επηρεάζουν το βασικό μεταβολισμό είναι:

1. Ηλικία: οι νέοι έχουν υψηλότερο ΒΜΡ από τους ηλικιωμένους λόγω μεγαλύτερης μυϊκής μάζας.

2. Ύψος: οι ψηλοί, αδύνατοι άνθρωποι έχουν συνήθως υψηλότερο ΒΜΡ.

3. Ανάπτυξη: τα παιδιά και οι έγκυες έχουν υψηλότερο ΒΜΡ.

4. Σύσταση σώματος: όσο μεγαλύτερη η μυϊκή μάζα, τόσο υψηλότερος ο ΒΜΡ ενώ όσο περισσότερο λίπος τόσο χαμηλότερος ο ΒΜΡ.

5. Πυρετός: αυξάνει το ΒΜΡ.

6. Στρες: οι ορμόνες του στρες όπως η αδρεναλίνη αυξάνουν το ΒΜΡ.

7. Θερμοκρασία περιβάλλοντος: τόσο το κρύο, όσο και η ζέστη αυξάνουν το μεταβολισμό.

8. Νηστεία/Απίσχναση: δραματικά μειώνουν το ΒΜΡ.

9. Υποθρεψία: μειώνει το ΒΜΡ.

10. Θυροξίνη: είναι ένας από τους κύριους ρυθμιστές του ΒΜΡ στον άνθρωπο. Οι αυξημένες ποσότητες αυτής αυξάνουν το ΒΜΡ. (Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει να αποκλειστεί ο υπερ- ή υποθυρεοειδισμός πριν τη συνταγογράφηση υποθερμιδικής δίαιτας, ιδιαίτερα σε νεφροπαθείς ή καρδιοπαθείς). Κατά τη μέτρηση του ΒΜΡ με το εργοσπιρόμετρο μετρώνται η κατανάλωση οξυγόνου (Ο2), η αποβολή διοξειδίου του άνθρακος (CO2), το αναπνευστικό πηλίκο (RQ) και διάφοροι άλλοι αναπνευστικοί δείκτες (πχ. κατά λεπτό όγκος αερισμού, αριθμός αναπνοών ανά λεπτό, τύπος της αναπνοής κλπ.). Με αυτούς τους δείκτες μπορούμε με μεγάλη ακρίβεια να αποκτήσουμε μια λεπτομερή εικόνα του μεταβολισμού του σώματος στην ηρεμία και να σχεδιάσουμε έτσι μία αποτελεσματική και εξατομικευμένη δίαιτα, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών, νεφρολογικών, ηλεκτρολυτικών και μεταβολικών επιπλοκών, κατά τη διάρκεια υποθερμιδικής δίαιτας. Επίσης, η εξέταση αυτή μπορεί να είναι και διαγνωστική σε περιπτώσεις νόσων με μεταβολική εκτροπή, όπως χρόνια απορρύθμιση σακχαρώδους διαβήτη, υπερμεταβολισμός σε έδαφος υπερθυρεοειδισμού, χρόνιων

Μέτρηση βασικού μεταβολισμού σε παχύσαρκες γυναίκες φλεγμονών ή λοιμώξεων, χρόνιας λήψης κορτιζόνης κλπ. Συμπερασματικά, η εργοσπιρομετρία και η εξέταση βασικού μεταβολισμού με έμμεση θερμιδομετρία θεωρούνται σήμερα ως

ο χρυσός κανόνας (gold standard) για την εξατομίκευση μιας δίαιτας και ενός προγράμματος αερόβιας άσκησης και είναι οι πιο πολύτιμες και κυρίαρχες τεχνολογίες της σύγχρονης ιατρικής σε αυτούς τους τομείς.

34

Ενθ. 14

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Οι διαταραχές του θυρεοειδούς Τι προκαλούν, αδένα πώς ανιχνεύονται και πώς αντιμετωπίζονται

Ο

θυρεοειδής είναι ένας πολύ σημαντικός αδένας του σώματος. Ευρίσκεται στον λαιμό μας πάνω από την τραχεία μας και αμέσως κάτω από τον λάρυγγα. Διαχειρίζεται με ακρίβεια σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού, ρυθμίζοντας τις καύσεις, την ανάπτυξη, το μεταβολισμό και έμμεσα την ψυχική μας υγεία και ισορροπία. Επιτελεί τις βασικές βιολογικές του δράσεις μέσω των ορμονών που παράγει της Τ3 και της Τ4 οι οποίες με το αίμα καταλήγουν σε όλους τους ιστούς του ανθρωπίνου σώματος. Για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών απαραίτητο στοιχείο είναι το ιώδιο.

Τι προβλήματα παρουσιάζει και πώς αυτά εκδηλώνονται

Οι πιο συχνά εμφανιζόμενες παθήσεις του θυρεοειδούς είναι ο υπερθυρεοειδισμός, κατάσταση κατά την οποία έχουμε ένα «ζωηρό» θυρεοειδή που εκκρίνει μεγαλύτερες από το φυσιολογικό ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών και ο υποθυρεοειδισμός, κατάσταση κατά την οποία ο θυρεοειδής «τεμπελιάζει» και εκκρίνει μειωμένη ποσότητα ορμονών. Στον υπερθυρεοειδισμό το άτομο παραπονιέται για αυξημένη νευρικότητα, τρόμο στα άκρα, αϋπνίες, ταχυκαρδία, εύκολο λαχάνιασμα και κόπωση. Δεν ανέχεται τη ζέστη, και είναι χαρακτηριστικό ότι η όρεξή του είναι αυξημένη και ενώ τρώει συνήθως πολύ, χάνει βάρος και αδυνατίζει! Όταν η νόσος προσβάλει τα μάτια, οι ασθενείς εμφανίζουν εξόφθαλμο (προπέτεια των οφθαλμών). Αντίθετα στον υποθυρεοειδισμό εμφανίζεται προοδευτικά έντονη κούραση και σωματική αδυναμία, νωθρότητα, αργός ρυθμός ομιλίας, βραχνάδα, ιδιαίτερη ευαισθησία στο κρύο, δυσκοιλιότητα, αύξηση του βάρους και ξηρό δέρμα. Ο όρος βρογχοκήλη που τόσο συχνά ακούγεται στις παθήσεις του θυρεοειδούς, αναφέρεται στο μέγεθος του αδένα και απλά σημαίνει διόγκωσή του, που γίνεται εύκολα αντιληπτή ως πρήξιμο στο λαιμό και προκαλεί πολλές φορές ανησυχία στον ασθενή. Τέλος μπορεί να εμφανιστεί σε κάποιο σημείο μέσα στο θυρεοειδικό ιστό μια διόγκωση, ένα ογκίδιο, που ονομάζεται όζος. Έχει μεγάλη σημασία η παρακολούθηση αυτών των όζων, γιατί κάποιοι από αυτούς, ευτυχώς λίγοι, μπορεί να κρύβουν κακοήθεια.

Υπερθυρεοειδισμός

� Ταχυκαρδία (αίσθημα παλμών) � Νευρικότητα � Μειωμένη αντοχή � Διάρροια � Υπερβολική εφίδρωση � Μυϊκή αδυναμία � Τρέμουλο στα χέρια � Απώλεια βάρους, παρά την όρεξη για φαγητό � Δυσανεξία στη ζέστη � Τριχόπτωση � Δερματικά προβλήματα � Διαταραχές στην εμμηνορρυσία � Εξόφθαλμος � Βρογχοκήλη

Υποθυρεοειδισμός

� Αδυναμία � Μειωμένη αντοχή � Δυσκοιλιότητα � Αρθρίτιδες � Ξηροδερμία � Διαταραχές στην μνήμη � Διαταραχές στην εμμηνορρυσία � Διαταραχές γονιμότητας � Κράμπες � Κατάθλιψη � Υπνηλία � Αύξηση του σωματικού βάρους

Τι πρέπει να κάνουμε όταν παρουσιάζουμε κάποιο ή κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα;

Οι περισσότερες παθήσεις του θυρεοειδούς αντιμετωπίζονται επαρκώς με φαρμακευτική αγωγή. Η παρακολούθηση θα πρέπει να είναι συστηματική, για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί λύση όταν τα αποτελέσματα είναι ανεπαρκή με τα φάρμακα ή όταν πρέπει να εξαιρεθεί ο θυροειδής (πχ σε καρκίνο)

Τι εξετάσεις γίνονται στο θυρεοειδή;

Οι εξετάσεις του θυρεοειδούς που βοηθούν στην επιβεβαίωση της κλινικής μας διάγνωσης περιλαμβάνουν τη μέτρηση των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα: Τ3 (τριϊωδοθυρονίνη), fT3 (ελεύθερη τριϊωδοθυρονίνη), T4 (θυροξίνη), fT4 (ελεύθερη θυροξίνη) : οι παραγόμενες από το θυρεοειδή ορμόνες και τα βιολογικά δραστικά κλάσματά τους.

TSH (θυρεοτρόπος ορμόνη) : η εγκεφαλική ορμόνη που ρυθμίζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς, από τη μέτρηση της οποίας εξάγονται συμπεράσματα για την υπο/

. … ΤΙ Ο ΤΕ

Ε Ρ Ε Ξ

� Παρά τις έντονες επιπτώσεις του υποθυρεοειδισμού στον οργανισμό (σε δέρμα και μαλλιά), οι οποίες ευθύνονται για τη γερασμένη όψη που παρουσιάζει ο πάσχοντας, μία και μόνο θεραπεία αρκεί για να μεταμορφώσει στην κυριολεξία κάποιον που πάσχει απ’ αυτόν; � Μετά τη διάγνωση και αφού αρχίσει η θεραπεία, ύστερα από 2-3 μήνες είναι απαραίτητη μια επανεξέταση; � Αν μια μέρα ξεχάσετε να πάρετε το χάπι σας, δεν χρειάζεται να σας πιάσει πανικός. Αρκεί να μην το επαναλαμβάνετε συχνά.

Ποιοί πρέπει να κάνουν προληπτικό έλεγχο… για την ανίχνευση του υποθυρεοειδισμού (ένα δηλαδή εύκολο και καθόλου δαπανηρό υπερηχογράφημα θυρεοειδούς και μια εξέταση αίματος FT3 και TSH): � Τα νεογέννητα και όσοι έχουν βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδοπαθειών. � Όσοι έχουν συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας τους. � Όσοι πάσχουν από λεύκη, ρευματοειδή αρθρίτιδα, ανεπάρκεια επινεφριδίων. � Όσοι υποφέρουν από διάφορες αλλεργίες. � Οι λεχώνες, 1-2 μήνες μετά τον τοκετό.

υπερ- λειτουργία του. Αnti-TPO (αντιθυρεοειδικά αντισώματα), anti-TG (αντιθυρεοσφαιρινικά αντισώματα) : τα κύρια αντιθυρεοειδικά αντισώματα. Οι αναλύσεις μπορούν να προβλέψουν αρχόμενη υπολειτουργία του αδένα και χρησιμοποιούνται για τη διαπίστωση της θυρεοειδίτιδας Hashimoto και της ασθένειας Graves. Θυρεοσφαιρίνη (TG), καλσιτονίνη (CT), CEA (καρκινοεμβρυϊκό αντιγόνο) : δείκτες με τους οποίους μπορούν να ανιχνευθούν νεοπλασίες και καρκινώματα στον αδένα. Οι αναλύσεις προτείνονται σε περιπτώσεις που υπάρχουν ενδείξεις νεοπλασματικού νοσήματος. � Tο υπερηχογράφημα, � το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς αδένα, � αξονική ή μαγνητική τομογραφία και τέλος � η παρακέντησή του, όταν υπάρχει όζος. Η καθεμιά από τις παραπάνω εξετάσεις έχει την ιδιαίτερη ένδειξή της ανάλογα με την κλινική εικόνα της θυρεοειδικής νόσου. Για την παρακέντηση αξίζει να αναφέρουμε ότι είναι πλέον πρώτης γραμμής εξέταση στη διερεύνηση των όζων του θυρεοειδούς. Η διαδικασία είναι απλή, γρήγορη, χωρίς πόνο και χωρίς κίνδυνο να γίνει διασπορά καρκινικών κυττάρων σε περίπτωση κακοήθους όζου.

Καρκίνος Θυρεοειδούς

Πρόκειται για μια μορφή καρκίνου (< 1% όλων των καρκίνων ) έχει καλή πρόγνωση και διακρίνεται σε δύο μορφές: Το μυελοειδές καρκίνωμα, που προέρχεται από τα παραθυλακιώδη κύτταρα και είναι το λιγότερο συχνό, και τα καρκινώματα που προέρχονται από τα θυλακιώδη κύτταρα και είναι τα συχνότερα (θηλώδη και θυλακιώδη καρκινώματα). Στις περισσότερες περιπτώσεις ανευρίσκεται τυχαία, υπό μορφή μονήρους όζου μετά από κλινική εξέταση ή μετά από παρατήρηση του ίδιου του ασθενή ή κάποιου ατόμου του περιβάλλοντός του. Κάποιες φορές η διάγνωση γίνεται μετεγχειρητικά, μετά από αφαίρεση του αδένα, που έγινε για θεραπεία βρογχοκήλης. Η πιο αποτελεσματική προεγχειρητική μέθοδος για τη διαφορική διάγνωση μεταξύ καλοήθους όζου και καρκίνου είναι η κυτταρολογική εξέταση υλικού από παρακέντηση με λεπτή βελόνα (FNA).Οι περισσότεροι ασθενείς υποβάλλονται αρχικά σε θυρεοειδεκτομή, και όλοι μετεγχειρητικά λαμβάνουν ορμονοθεραπεία. Πολλοί είναι αυτοί που λαμβάνουν ραδιενεργό ιώδιο, ενώ σπάνια προτείνεται ακτινοθεραπεία και ακόμη πιο σπάνια, χημειοθεραπεία.

Ενθ. 15

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

35

Αυτοάνοσα νοσήματα Γράφει ο:

Καθηγητής Χ. Μ. Μουτσόπουλος

Διευθυντής Κλινικής και Εργαστηρίου Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο από κύτταρα και συστατικά κυττάρων. Ο φυσιολογικός ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι να προστατεύει τον οργανισμό και να αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις που προκαλούνται από βακτήρια, ιούς και άλλα μικρόβια που εισβάλλουν στο σώμα. Όταν κάποιος πάσχει από ένα αυτοάνοσα νόσημα, το ανοσοποιητικό του σύστημα λανθασμένα επιτίθεται εναντίον του ίδιου του σώματός του, στοχεύοντας τα κύτταρα, τους ιστούς και τα όργανά του. Η συσσώρευση κυττάρων και μορίων του ανοσοποιητικού συστήματος σ’ ένα σημείο του σώματος που δέχεται επίθεση, είτε φυσιολογικά στα πλαίσια λοίμωξης, είτε «λανθασμένα» σε ένα αυτοάνοσα νόσημα αναφέρεται ευρέως ως φλεγμονή. Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα, καθένα από τα οποία μπορεί να προσβάλλει τον οργανισμό με διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα, η αυτοάνοση αντίδραση στρέφεται εναντίον του εγκεφάλου στη Σκλήρυνση κατά Πλάκας και εναντίον του εντέρου στη νόσο του Crohn. Σε άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, οι ιστοί και τα όργανα που προσβάλλονται μπορεί να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, όλοι όμως πάσχουν από την ίδια νόσο. Ένας ασθενής με «Λύκο» μπορεί να έχει προσβολή του δέρματος και των αρθρώσεων, ενώ κάποιος άλλος του δέρματος, των νεφρών και των πνευμόνων. Τέλος, η βλάβη που προκαλείται από το ανοσοποιητικό σύστημα σε ορισμένους ιστούς μπορεί να είναι μόνιμη, όπως συμβαίνει με την καταστροφή των κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη στο Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου Ι ή παροδική.

Τα πιο κοινά αυτοάνοσα νοσήματα είναι:

Νευρικό Σύστημα 99 Σκλήρυνση κατά Πλάκας 99 Βαριά Μυασθένεια 99 Αυτοάνοσες Νευροπάθειες 99 Σύνδρομό Guillain-Barré Αίμα 99 Αυτοάνοση Αιμολυτική Αναιμία 99 Κακοήθης Αναιμία 99 Αυτοάνοση Θρομβοκυτταροπενία Αιμοφόρα Αγγεία 99 Κροταφική Αρτηρίτιδα 99 Αντιφωσφολιπιδικό Σύνδρομο 99 Αγγειίτιδες όπως η Κοκκιωμάτωση Wegener 99 Νόσος του Αδαμαντιάδη Behçet. Ενδοκρινείς Αδένες 99 Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου Ι 99 Θυρεοειδίτιδα του Hashimoto 99 Αυτοάνοση ωοθηκίτιδα και ορχίτιδα 99 Αυτοάνοση νόσος των επινεφριδίων αδένων. Γαστρεντερικό Σύστημα 99 Νόσος του Crohn 99 Ελκώδης Κολίτιδα 99 Πρωτοπαθής Χολική Κίρρωση 99 Αυτοάνοση Ηπατίτιδα.

Δέρμα 99 Λεύκη 99 Ψωρίαση 99 Ερπητοειδής Δερματίτιδα 99 Πέμφιγα + πεμφιγοειδές Πολλών Οργάνων (περιλαμβανομένου και του μυοσκελετικού συστήματος) Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα 99 Ρευματοειδής αρθρίτιδα 99 Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος 99 Σκληρόδερμα 99 Πολυμυοσίτιδα 99 Δερματομυοσίτιδα 99 Σύνδρομο Sjogren

Ρευματοειδής Αρθρίτιδα

Στη Ρευματοειδή αρθρίτιδα, στόχος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι ο αρθρικός υμένας (ο υμένας που καλύπτει τις αρθρώσεις). Η φλεγμονή του αρθρικού υμένα είναι συνήθως συμμετρική (συμβαίνει και στις δύο πλευρές του σώματος) και προκαλεί πόνο, πρήξιμο και δυσκαμψία των αρθρώσεων Αυτά τα χαρακτηριστικά ξεχωρίζουν τη Ρευματοειδή αρθρίτιδα από την Οστεοαρθρίτιδα, που είναι μια πιο κοινή εκφυλιστική αρθρίτιδα. Οι διαθέσιμες σήμερα θεραπευτικές αγωγές, εστιάζονται στη μείωση της φλεγμονής των αρθρώσεων με αντιφλεγμονώδη και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Μερικές φορές, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί επίσης να προσβάλλει τους πνεύμονες, τα αγγεία ή τα μάτια. Συχνά, οι ασθενείς μπορεί να αναπτύσσουν συμπτώματα άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως του συνδρόμου Sjogren. Η Ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία από τις πιο συχνές αυτοάνοσες νόσους, προσβάλλοντας 1 στους 100 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι σήμερα, δεν φαίνεται οι λοιμογόνοι παράγοντες να αποτελούν αιτία της νόσου.

Σκλήρυνση κατά Πλάκας

Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας είναι μια νόσος στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Πολύ συχνά, η βλάβη στο ΚΝΣ συμβαίνει κατά περιόδους επιτρέποντας έτσι στον ασθενή να ζήσει μια σχετικά φυσιολογική ζωή. Στο άλλο άκρο, τα συμπτώματα μπορεί να γίνουν συνεχή, με αποτέλεσμα μια προοδευτικά επιδεινούμενη νόσο, με πιθανή τύφλωση, παράλυση και πρόωρο θάνατο. Κάποια φάρμακα, όπως η ιντερφερόνη βήτα, είναι χρήσιμα σε ασθενείς με την υποτροπιάζουσα μορφή της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας. Στα νεαρά άτομα, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, είναι η πιο συχνή νόσος του νευρικού συστήματος που προκαλεί αναπηρία. Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, προσβάλλει 1 στους 700 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ερευνητές συνεχίζουν την προσπάθεια ανακάλυψης των αιτιών της νόσου.

Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου Ι

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου Ι αναπτύσσεται λόγω της αυτοάνοσης καταστροφής των κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι απαραίτητη για την διατήρηση του σακχάρου του αίματος (γλυκόζη) σε φυσιολογικά επίπεδα. Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης ευθύνονται για τα συμπτώματα και τις επιπλοκές της νόσου. Ωστόσο, τα περισσότερα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη καταστρέφονται πριν ο ασθενής αναπτύξει τα συμπτώματα του διαβήτη. Στα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνονται η κόπωση, η συχνοουρία, η πολυδιψία και πιθανώς η αιφνίδια σύγχυση. Ο Διαβήτης τύπου Ι συνήθως διαγιγνώσκετε πριν την ηλικία των 30 ετών και μπορεί να διαγνωστεί ακόμη και τον πρώτο μήνα της ζωής. Μαζί με τον Διαβήτη τύπου ΙΙ, (που δεν θεωρείται αυτοάνοσο νόσημα), ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η κύρια αιτία νεφρικής ανεπάρκειας, απώλειας της όρασης και ακρωτηριασμού των ποδιών. Η στενή παρακολούθηση των επιπέδων του σακχάρου μειώνει την συχνότητα με την οποία συμβαίνουν οι παραπάνω επιπλοκές. Από τα άτομα που έχουν Συνέχεια στη σελίδα 36 

36

Ενθ. 16

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

Αυτοάνοσα νοσήματα 

Συνέχεια από σελίδα 35

κάποιο στενό συγγενή με Διαβήτη τύπου Ι, μπορούν να αναγνωριστούν αυτοί με υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν τη νόσο. Γίνονται προσπάθειες για την ανεύρεση μεθόδων πρόληψης για τα μέλη οικογενειών με αυξημένο κίνδυνο.

Φλεγμονώδεις Παθήσεις τον Εντέρου

Αυτός ο ιατρικός όρος χρησιμοποιείται για τη νόσο του Crohn και την Ελκώδη Κολίτιδα, δυο παθήσεις στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει το έντερο. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν διάρροια, ναυτία, εμέτους, κοιλιακές κράμπες και πόνο που δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί. Τα προσβεβλημένα άτομα μπορεί να πάσχουν τόσο από τη φλεγμονή του εντέρου, όσο και από τις παρενέργειες των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη νόσο. Για παράδειγμα, η καθημερινή λήψη υψηλών δόσεων κορτικοστεροειδών, που είναι απαραίτητη για τον έλεγχο των σοβαρών εκδηλώσεων της νόσου του Crohn, μπορεί να προδιαθέσει τους ασθενείς για λοιμώξεις, απώλεια αστικής μάζας (οστεοπόρωση) και κατάγματα. Στους ασθενείς με Ελκώδη Κολίτιδα, η χειρουργική εκτομή του παχέος εντέρου (κολεκτομή) μπορεί να εξαλείψει τη νόσο και τον αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου.

Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος

Οι ασθενείς, που πάσχουν από Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο, συνήθως παραπονούνται για έντονη καταβολή και αρθραλγίες, ενώ εμφανίζουν εξανθήματα. Σε σοβαρές περιπτώσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να προσβάλλει όργανα όπως οι νεφροί, ο εγκέφαλος ή οι πνεύμονες. Σε πολλούς ασθενείς τα συμπτώματα και οι διαταραχές που προκαλούνται από τη νόσο ελέγχονται με τα διαθέσιμα αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Ωστόσο, αν ο ασθενής δεν παρακολουθείται στενά, οι παρενέργειες από τα φάρμακα μπορεί να είναι αρκετά σοβαρές. Ο Λύκος προσβάλλει 1 στα 2000 άτομα στην Αμερική και μάλιστα, 1 στις 250 νεαρές γυναίκες αφρικανικής καταγωγής.

Ψωρίαση

Η Ψωρίαση είναι μια διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος που προσβάλλει το δέρμα και συχνά τα μάτια, τα νύχια και τις αρθρώσεις. Η ψωρίαση μπορεί να αφορά μικρές περιοχές του δέρματος ή να προσβάλλει ολόκληρο το σώμα με περιοχές κόκκινων λεπιών, που ονομάζονται πλάκες. Οι πλάκες είναι διαφόρων μεγεθών, σχημάτων και σοβαρότητας και μπορεί να είναι τόσο επώδυνες, όσο και άσχημες. βακτηριακές λοιμώξεις και πίεση ή τραυματισμός του δέρματος μπορούν να επιδεινώσουν την ψωρίαση. Η αντιμετώπιση της νόσου βασίζεται κυρίως στην τοπική αγωγή για την ανακούφιση της φλεγμονής, του κνησμού και των λεπιών. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις δίνονται και φάρμακα από το στόμα. Η ψωρίαση είναι συχνή και μπορεί να προσβάλλει περισσότερους από 2 στους 100 Αμερικανούς. Η ψωρίαση συχνά εμφανίζεται σε μέλη της ίδιας οικογένειας.

Σκληρόδερμα

Αυτό το αυτοάνοσο νόσημα προκαλεί πάχυνση του δέρματος και των αγγείων. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με Σκληρόδερμα παρουσιάζουν το φαινόμενο Raynaud, δηλαδή σπασμό των αγγείων στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών. Στις εκδηλώσεις του φαινομένου αυτού περιλαμβάνονται η αυξημένη ευαισθησία των δακτύλων των χεριών και των ποδιών στο κρύο, οι αλλαγές στο χρώμα του δέρματος, ο πόνος και τα συχνά έλκη στις θηλές των δακτύλων των χεριών ή των ποδιών. Στα άτομα με Σκληρόδερμα η πάχυνση του δέρματος και των αγγείων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της κινητικότητας και τη δύσπνοια ή σπανιότερα τη νεφρική, καρδιακή ή πνευμονική ανεπάρκεια. Η εκτίμηση του αριθμού των πασχόντων από οποιοδήποτε τύπο Σκληροδέρματος ποικίλλει από μελέτη σε μελέτη και κυμαίνεται μεταξύ 1 και 4 προσβεβλημένων ατόμων για κάθε 10.000 Αμερικανούς (ή το μέγιστο 1 στα 2500 άτομα).

Αυτοάνοσες Θυρεοειδοπάθειες

Η θυρεοειδίτιδα του Hashimoto και η νόσος Graves προκύπτουν από την καταστροφή ή διέγερση από το ανοσοποιητικό σύστημα του θυρεοειδούς αδένα. Τα συμπτώματα της υπολειτουργίας ή υπερλειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα είναι μη ειδικά και μπορούν να εμφανιστούν σταδιακά ή απότομα. περιλαμβάνουν κόπωση, νευρικότητα, περιορισμένη ανοχή στο κρύο ή στη ζέστη, αδυναμία, αλλαγές στην υφή ή την πυκνότητα των μαλλιών και απώλεια ή αύξηση σωματικού βάρους.

Η διάγνωση της θυρεοειδοπάθειας γίνεται εύκολα με τις κατάλληλες εργαστηριακές εξετάσεις. Τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού, ελέγχονται με χάπια υποκατάστασης των θυρεοειδικών ορμονών. Ωστόσο, μπορούν να υπάρξουν επιπλοκές από την υπέρ- ή υποκατάσταση της ορμόνης. Η αντιμετώπιση τον υπερθυρεοειδισμού απαιτεί μακροχρόνια αντιθυρεοειδική φαρμακευτική αγωγή ή καταστολή της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα με ραδιενεργό ιώδιο ή εγχείρηση. Και οι δυο αυτές θεραπευτικές προσεγγίσεις ενέχουν διάφορους κινδύνους και μακροχρόνιες παρενέργειες. Οι αυτοάνοσες θυρεοειδοπάθειες προσβάλλουν ως 4 στις 100 γυναίκες, και συχνά βρίσκονται σε οικογένειες όπου υπάρχουν και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα.

Αιτίες αυτοάνοσων νοσημάτων

Είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα μεταδοτικά; Ποτέ δεν έχει αποδειχθεί ότι κάποιο αυτοάνοσο νόσημα είναι μεταδοτικό, ότι «κολλάει». Τα αυτοάνοσα νοσήματα δε μεταδίδονται σε άλλους ανθρώπους όπως οι λοιμώξεις. Δε σχετίζονται με το σύνδρομο επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας (AIDS), ούτε αποτελούν κάποια μορφή καρκίνου. Είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα κληρονομικά; Τα γονίδια που κληρονομούν οι άνθρωποι συνεισφέρουν στην προδιάθεση για την εκδήλωση κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος. Κάποιες νόσοι, όπως η ψωρίαση, μπορούν να εμφανιστούν σε μέλη της ίδιας οικογένειας. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως ένα συγκεκριμένο γονίδιο ή ομάδα γονιδίων προδιαθέτει τα μέλη αυτής της οικογένειας για την εμφάνιση ψωρίασης. Δηλαδή τα μέλη αυτής της οικογένειας έχουν μια μεγαλύτερη τάση ή πιθανότητα να εμφανίσουν αυτοάνοσα νοσήματα από ότι ο γενικός πληθυσμός. Για να εμφανίσουν όμως δε φτάνουν τα γονίδια, χρειάζεται να δράσουν και άλλοι παράγοντες. Επιπλέον, ορισμένα μέλη μιας οικογένειας μπορεί να κληρονομούν και να έχουν της ίδια ομάδα μη φυσιολογικών γονιδίων και όμως να εμφανίσουν διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα. Για παράδειγμα, ένας πρώτος ξάδελφος μπορεί να έχει Λύκο, ένας άλλος Δερματομυοσίτιδα και μια από τις μητέρες να έχει Ρευματοειδή αρθρίτιδα. Πολλά από τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι σπάνια. Ως ομάδα νοσημάτων όμως, τα αυτοάνοσα νοσήματα προσβάλλουν εκατομμύρια ανθρώπων. Τα πιο πολλά απ’ αυτά προσβάλλουν τις γυναίκες πιο συχνά από τους άντρες. Πιο συγκεκριμένα, προσβάλλουν γυναίκες που βρίσκονται σε ηλικία όπου μπορούν να εργαστούν και να κάνουν παιδιά.

Η διάγνωση των αυτοάνοσων νοσημάτων

Η διάγνωση, ενός αυτοάνοσου νοσήματος βασίζεται στα συμπτώματα του ασθενή, στα ευρήματα της φυσικής εξέτασης και στα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων. Τα συμπτώματα πολλών από αυτά - όπως η κόπωση - είναι ασαφή. Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων μπορεί να βοηθήσουν, αλλά συχνά δεν είναι ικανά να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση. Επίσης πρέπει να τονισθεί ότι μεμονωμένα εργαστη-

ριακά ευρήματα χωρίς συμπτώματα δεν τεκμηριώνουν νόσο. Αν κάποιος έχει μυοσκελετικά συμπτώματα, όπως αρθραλγίες, και μία αμφίβολα θετική εργαστηριακή δοκιμασία, μπορεί να διαγνωστεί με τον συγκεχυμένο όρο της πρώιμης ή αδιευκρίνιστης νόσου του συνδετικού ιστού. Σ’ αυτή την περίπτωση, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει από τον ασθενή να κάνει συχνά εξετάσεις. Η πρώιμη φάση της νόσου ίσως είναι μια περίοδος αναστάτωσης, τόσο για τον ασθενή, όσο και για τον γιατρό. Από την άλλη πλευρά, τα συμπτώματα μπορεί να είναι παροδικά και τα αμφισβητήσιμα εργαστηριακά ευρήματα να μην υποδηλώνουν κάτι το σοβαρό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι δυνατό να γίνει ειδική διάγνωση. Η διάγνωση αμέσως μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων του ασθενή θα δώσει την δυνατότητα για άμεση και επιθετική αγωγή. Σε κάποια νοσήματα, οι ασθενείς θα ανταποκριθούν πλήρως στη θεραπευτική αγωγή, αν η διάγνωση τεθεί νωρίς στην πορεία της νόσου. Παρόλο που τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι χρόνια, η πορεία τους δεν είναι προβλέψιμη. Ο γιατρός δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί στον ασθενή βασιζόμενος στον τρόπο έναρξης της νόσου. Οι ασθενείς πρέπει να βρίσκονται υπό στενή ιατρική επίβλεψη, έτσι ώστε περιβαλλοντικοί παράγοντες και ερεθίσματα που μπορούν να επιδεινώσουν τη νόσο να συζητιούνται και να αποφεύγονται, και κάποια νέα θεραπεία που πιθανώς χρειάζεται να μπορεί να ξεκινά το συντομότερο δυνατό. Οι συχνές επισκέψεις στο γιατρό είναι σημαντικές για να μπορεί αυτός να ελέγχει τα πολύπλοκα θεραπευτικά σχήματα και να προλαμβάνει τις ανεπιθύμητες παρενέργειες των φαρμάκων.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών με αυτοάνοσα νοσήματα περιλαμβάνει :

Τα συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα αντιμετωπίζονται επιπλέον με τη χορήγηση ενός ή περισσοτέρων ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων. Ο γιατρός αφού εκτιμήσει το είδος και τη βαρύτητα της νόσου θα αποφασίσει το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα. Στόχος του είναι αφ’ ενός να καταστείλει τη λανθασμένη υπερδιέγερση του ανοσολογικού συστήματος (πού χαρακτηρίζει όλα τα αυτοάνοσα νοσήματα) και έτσι να θέσει το νόσημα σε ύφεση και αφ’ ετέρου να διατηρήσει όσο το δυνατόν ανέπαφη τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσολογικού συστήματος πού είναι η άμυνα κατά των λοιμώξεων. Όλοι οι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα που θεραπεύονται με ανοσοκατασταλτικά ή ανοσοτροποποιητικά φάρμακα πρέπει κάθε χρόνο πριν την έναρξη του χειμώνα να εμβολιάζονται με αντιγριππικό και ανά πενταετία με αντιπνευμονιοκοκκικό εμβόλιο. Τονίζεται ότι οι ασθενείς αυτοί πρέπει να εμβολιάζονται. Τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και δεν προκαλούν έξαρση της νόσου ή άλλες επιπλοκές, περισσότερο από ότι στον γενικό πληθυσμό.

Oι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα καλό είναι να συμβουλευτούν τον ιατρό τους πριν τη λήψη αντισυλληπτικών. Όλοι οι ασθενείς σε μακροχρόνια θεραπεία με κορτικοστεροειδή (πχ. κορτιζόνη, πρεδνιζολόνη) πρέπει συγχρόνως να λαμβάνουν: α) προφυλακτική θεραπεία για την οστεοπόρωση και β) φαρμακευτική προφύλαξη για φυματίωση, όταν είναι θετική η δερματική αντίδραση φυματίνης (γνωστή ως αντίδραση Mantoux).

Το στρες «φουντώνει» τα αυτοάνοσα νοσήματα

Πίσω από κάθε αυτοάνοσο νόσημα κρύβετε και κάποιος στρεσογόνος παράγοντας. Σχεδόν πάντοτε, τα αυτοάνοσα νοσήματα συνοδεύονται από έντονες αλλαγές στη διάθεση που ανατροφοδοτούν τη νόσο και επιδεινώνουν την εικόνα της. Η βιοχημική αλλοίωση και το στρες που συνοδεύει το σύγχρονο περιβάλλον είναι οι βασικοί υπαίτιοι πίσω από την έκρηξη των αυτοάνοσων νοσημάτων. Η αποφυγή υπερέντασης (stress), η άσκηση και η υγιεινή διατροφή (μεσογειακή δίαιτα) είναι τόσο σημαντικά όσο και η θεραπευτική αγωγή. Μερικές μελέτες υποδεικνύουν ότι διατροφή χαμηλή σε θερμίδες, λίπος και πρωτεΐνη, πιθανά είναι ωφέλιμη στα νοσήματα αυτά. Εξάλλου, σύμφωνα με άλλες μελέτες, μεγάλες ποσότητες ω-3 λιπαρών οξέων που λαμβάνονται από ορισμένα ψάρια και φυτά, μπορεί να βοηθήσουν τη φλεγμονώδη αρθρίτιδα. Εντούτοις, υπερβολική κατανάλωση αυτών των λιπαρών οξέων, ιδιαίτερα αν λαμβάνονται σε μορφή χαπιών κι όχι με τη διατροφή, είναι δυνατό να προκαλέσει στον ασθενή γαστρική δυσφορία, διάρροια και να αυξήσει τον κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο.