19 minute read
Tijdgeest
Tijdgeest
RANKING THE STARS
Advertisement
In Tijdgeest wordt iedere editie het verleden, heden en de toekomst van de kijk op een fenomeen of ontwikkeling besproken. Deze editie: Astrologie
Op sociale media taggen vrienden elkaar in sterrenbeeldmemes en datingapp Bumble kent tegenwoordig de mogelijkheid om op sterrenbeelden te filteren: men kent astrologie niet alleen meer van het zweverige Astro TV en de horoscopen in blaadjes waar nog weleens lacherig over wordt gedaan. Voor velen is het een manier van leven en keuzes maken, zoals men dus ziet bij het zoeken naar een match via online daten. Aanhangers van de alternatieve geloofswijze spreken over de posities van hemellichamen en de invloed die deze hebben op het aardse leven. Hoewel astrologie in de Middeleeuwen nog veel aanzien had, daalde dat in de vorige twee eeuwen. Tegenwoordig is er een groeiende interesse voor sterrenwichelarij. Hoe kan het dat astrologie terug is van weggeweest?
Verleden: Leidend licht
Astrologie vormde van oorsprong samen met astronomie één wetenschap die al duizend jaar voor Christus werd beoefend. Frank Verbunt, gepensioneerd hoogleraar Sterrenkunde aan de Radboud Universiteit (RU), legt uit dat sommige astronomen vrij snel afstand namen van astrologie. Na 1700 deden alle astronomen dat. ‘Het werkte niet omdat er geen regelmaat zat in wat astrologie inhield. Dat komt omdat astrologen kijken naar de stand van planeten, wat men met slecht weer niet kon zien. Astronomie richtte zich op fysische processen in het heelal.’ Desondanks hadden astrologen tot en met de Middeleeuwen een leidende functie in westerse koningshuizen. ‘Zij keken naar de sterren voor gunstige momenten om politieke taken uit te voeren’, aldus Arjan Sterken, universitair docent en onderzoeker binnen de Religiewetenschappen aan de RU. ‘Het verhaal van de drie wijzen die hun tocht afleggen naar de pasgeboren Jezus Christus is een van de bekendste verhalen over mensen die zich laten leiden door de sterren.’ De drie wijzen kwamen uit de bovenste laag van de bevolking, wat gold voor alle astrologen. ‘Zij hadden dan ook de tijd en middelen om die wetenschap te beoefenen.’ Hoewel dit voor lange tijd het geval bleef, genoot astrologie steeds minder aanzien sinds het begin van de twintigste eeuw, legt Sterken uit. Dit kwam door twee ontwikkelingen binnen de wetenschap. Ten eerste werd het door de rationele wetenschap bestempeld als een ‘zweverige’ stroming, later werd astrologie door natuurwetenschappers gefalsifieerd: ‘Uit onderzoeken bleek dat voorspellingskracht niet groter was dan gokken dat iets ging plaatsvinden. Vanaf dat moment werd astrologie bestempeld als een pseudowetenschap’, aldus Sterken.
Heden: Identiteit ligt in de sterren
Al werd astrologie niet meer gezien als wetenschappelijke discipline, na de Tweede Wereldoorlog werd het wel voortgezet als middel om duiding aan het leven te geven. Simon Gusman, docent Visuele cultuur en Filosofische antropologie aan de RU, legt uit: ‘In Europa hebben we sinds het naoorlogse-tijdperk gevochten voor onze individuele identiteit. Een makkelijke manier om jezelf te duiden, zijn sterrenbeelden aangezien deze worden gekoppeld aan eigenschappen van mensen.’ Hij voegt daaraan toe dat astrologie ook aansluit bij de behoefte die toen opkwam om een gemeenschap te vinden die aansloot bij je identiteit. Met de komst van het internet konden astrologieliefhebbers elkaar steeds gemakkelijker vinden en was er een plek waar je als gemeenschap naartoe kon gaan. Vanuit de Verenigde Staten waaide het via ditzelfde medium naar Nederland en de rest van Europa. Waar de traditionele astrologie over het voorspellen van de toekomst gaat, draait de hedendaagse astrologie om het verklaren van het heden. ‘De opmars van astrologie zoals we die nu kennen is een beweging van de laatste jaren’, vertelt Gusman. Hij ziet in zijn colleges dat met name vrouwen het met elkaar over astrologie hebben. ‘Ik denk dat zij het zien als een vorm van verzet tegen de technologische maatschappij die wordt gedomineerd door mannen’, speculeert hij. Sterken sluit zich hierbij aan: ‘Het lijkt ook een tegengeluid te zijn voor de mannelijke, academische wereld. De groep die zich hier niet mee bezighoudt, zal astrologie niet zo serieus nemen: iedereen die zich er nu mee bezighoudt, zijn ook de mensen die het waarderen.’
Toekomst: In de sterren geschreven?
Is de toekomst van astrologie te voorspellen? Sterken meent dat astrologie te allen tijde een veranderende rol heeft gekend, maar wel altijd aanwezig is geweest. Hij verwacht dat dit ook in de toekomst zo zal zijn: ‘Het is een stevig onderdeel van de westerse cultuur.’ Gusman is daar iets sceptischer over: ‘Er is een groot aanbod aan gemeenschappen voor het vinden van sociale zekerheid en identiteit. Soms verliest een van de gemeenschappen daardoor zijn waarde, wat ook het geval kan worden bij astrologie.’ De onderzoeker legt uit dat er namelijk iets vrijblijvends zit aan al die verschillende gemeenschappen: je kan astrologie zo opgeven en je ergens anders bij aansluiten. Mocht astrologie daadwerkelijk minder populair worden, dan bewijst dat volgens de universitair docent wel iets: ‘Het gemak waarmee mensen astrologie opgeven laat zien dat ze hierin niet per se geloofden maar het, net zoals bij veel andere alternatieve gemeenschappen, zagen als invulling van hun identiteit.’ De geesteswetenschappen bieden perspectief voor meer bespreking van astrologie in de maatschappij. ‘Astrologie kent nog geen grote rol binnen colleges, maar krijgt wel steeds meer ruimte in onderzoek. De vraag die speelt, is waarom mensen hierin geloven en waarom zij denken dat die methode betrouwbaar is’, legt Gusman uit. Daar tegenover staan de natuurwetenschappen. ‘Astrologie kent geen ruimte binnen de wetenschap, tenzij de empirische wetenschap onwetenschappelijk zou worden’, zegt Verbunt. ‘Het gebruik van astrologie verandert met de mode mee. Als het nu iets is om over op te scheppen op feestjes, dan blijft dat voor mij ook zo.’ ANS Jaren 1000 voor Christus tot Late Middeleeuwen: Astrologie heeft een leidende functie
1700: astronomen nemen afstand van astrologen
Twintigste eeuw: falsificatie van astrologie
Na WOII: drang identiteitsvorming
Jaren tachtig: opkomst internet
Het is een frisse ochtend in september wanneer Jacqueline* voor station Nijmegen in het zonnetje staat. In haar handen heeft ze een groene vlag met daarop een zandloper, het symbool van Extinction Rebellion (XR), dat ook op haar trui en broek prijkt. Zoals het logo doet vermoeden, waarschuwt XR ervoor dat de tijd om klimaatverandering in te perken bijna voorbij is. De klimaatbeweging ontstond in Engeland in het najaar van 2018 en is inmiddels overgewaaid naar meer dan zestig landen, waaronder Nederland. Binnen ons land is de beweging onderverdeeld in lokale takken, zoals die van Arnhem-Nijmegen. Hier sloot Jacqueline zich bij aan tijdens haar studie aan de Radboud Universiteit. ‘Ik maak me veel zorgen over de toekomst van de planeet’, verklaart Jacqueline. ‘Ik bereik ook mensen door veganistisch te eten, maar dat voelt niet als genoeg. Bij XR kan ik een geluid laten horen dat daadwerkelijk mensen bereikt en effect kan hebben. Dat is een kans die ik niet laat liggen.’
Jacqueline reist vandaag samen met medestudent Nadine* naar Amsterdam, waar XR demonstreert tegen de invloed die grote bedrijven op de Zuidas hebben op het klimaatbeleid. Met een legale demonstratie en een illegale blokkade van een doorgaande weg probeert de beweging niet alleen die bedrijven en de politiek, maar ook het publiek aan te spreken. De organisatie eist namelijk dat de overheid eerlijk is over de omvang van het klimaatprobleem, zo snel mogelijk de uitstoot van broeikasgassen tegengaat en burgers inspraak geeft in het klimaatbeleid. Bij de activiteiten van XR draait het niet alleen om die boodschap, maar ook om het gevoel dat sympathisanten van de beweging er niet alleen voor staan in de strijd voor een beter klimaatbeleid. Jacqueline en Nadine vertellen in de trein dat ze zich vandaag niet laten arresteren, maar vooral de saamhorigheid bij de acties willen ervaren. Vanwege de pandemie heeft XR zich sinds maart grotendeels moeten beperken tot online activiteiten, maar nu mengen ze zich ook weer fysiek in het publieke debat. Jacqueline is benieuwd hoe de strijd ervoor staat. ‘Voor mij was het activisme best wel verwaterd tijdens de coronaperiode, dus dit is een kickstart om de draad weer op te pakken.’
Legaal zonder kabaal
Vanuit station Amsterdam-Zuid lopen Jacqueline en Nadine het door wolkenkrabbers omringde Gustav Mahlerplein op. Gitaargetokkel vult de lucht en de aanwezigen keuvelen wat voordat de legale demonstratie hier om klokslag tien uur begint. Jacqueline en Nadine zoeken elk een plek op, aangeduid met anderhalvemeterstippen op de grond. ‘Dit gaat er wel iets rustiger aan toe dan vorig jaar’, grinnikt Jacqueline. Vanaf het podium introduceert de eerste spreker het programma en herinnert het volle plein aan de coronamaatregelen. De aanwezige aanhang van XR varieert van Reportage
OP STRAAT VOOR HET KLIMAAT
Klimaatbeweging Extinction Rebellion strijdt al bijna twee jaar met eigenzinnige acties voor een stevigere aanpak van het klimaatprobleem. Ontregelende protesten, zoals een blokkade van de Stadhouderskade in Amsterdam vorig jaar, zijn daarbij slechts het topje van de ijsberg. ANS ging
mee de barricades op om te zien hoe de beweging moed houdt in tijden van corona.
kleine kinderen die de hand van hun ouders vasthouden tot doorgewinterde demonstranten. De politie ziet erop toe dat dit bonte gezelschap zich aan de regels houdt. ‘Ik vind het moeilijk dat ik niet mag schreeuwen of zingen vanwege corona’, vertelt Jacqueline terwijl ze het plein rondkijkt. ‘Normaal gesproken voel ik me daardoor verbonden met de mensen om me heen.’
Dat Jacqueline en haar medestanders vandaag ondanks de beperkingen zijn samengekomen heeft alles te maken met de boodschap van XR, zo vertelt ze. ‘Normaal gesproken word ik raar aangekeken als ik zeg dat ik me zorgen maak om het klimaat, maar iedereen die hier staat, is net zo boos als ik.’ Op spandoeken en kartonnen bordjes zijn teksten te lezen als ‘Deze weg loopt dood’ en ‘Stop ecocide.’ De verschillende sprekers op het podium slaan dezelfde alar-
merende toon aan. Ondanks de vele verwijzingen naar een apocalyptische toekomst geeft deze boodschap de demonstranten van XR juist moed. ‘Het kan je moedeloos maken om te horen dat het bijna te laat is om de aarde te redden, maar het is ook een drijfveer om in actie te komen’, legt een woordvoerder van XR aan de rand van het plein uit. ‘We moeten nu in actie komen en het is fijn om met andere mensen te zijn die dat op dezelfde manier ervaren.’
Een voor allen, allen voor een
Jacqueline heeft inmiddels haar vlag uitgevouwen, die opgaat in een zee van kleurrijke zandlopervlaggen. Het merendeel daarvan is gemaakt door de arts circle van XR, een van de vele clubs binnen de beweging. ‘Je hoeft geen rasactivist te zijn om erbij te horen’, vertelt Jacqueline gepassioneerd. ‘Mensen die zich niet willen laten arresteren, kunnen ook op een andere manier iets bijdragen.’ Zo wil de beweging de drempel laag houden voor haar aanhangers. Deze houding is kenmerkend voor de aandacht die XR besteedt aan welzijn en gemeenschapsgevoel binnen de eigen gelederen. ‘Bij andere organisaties, zoals Occupy, voelde ik veel minder verbondenheid’, zegt Jacqueline terwijl ze met haar vlag wappert. Voor haar is XR meer dan de blokkades waar veel mensen de beweging van kennen. ‘Dit is echt een familie, we zorgen voor elkaar en doen naast de burgelijke ongehoorzaamheid leuke dingen, zoals samen eten.’ Dit gemeenschapsgevoel zorgt er ook voor dat de aanhangers weten wat ze aan elkaar hebben, wat Jacqueline, Nadine en veel andere volgelingen van de beweging motiveert om zich juist voor XR in te zetten. Dat gevoel blijkt ook in tijden van social distancing niet te zijn weggeëbd.
Bewust ongehoorzaam
Rond elf uur ‘s ochtends is de legale demonstratie voorbij en worden de spandoeken weer opgerold. Voor Jacqueline en de anderen op het Mahlerplein is het even zoeken welk kruispunt hun medestanders intussen hebben bezet. Gelukkig voor hen draagt het rumoer van de blokkade ver tussen de glazen torens van de Zuidas. Eenmaal gearriveerd kijkt Jacqueline vol trots naar haar mededemonstranten, die met
hun lichamen en spandoeken een barricade vormen buiten het hoofdkantoor van ABN AMRO, al dan niet vastgelijmd aan het asfalt. ‘Dit geeft een duidelijk signaal: er is energie, er is muziek, je hoort mensen schreeuwen’, zegt Jacqueline. Die energie heeft echter wel een prijs, want de blokkeerders nemen het minder nauw met de coronamaatregelen. Mensen zitten dichter bij elkaar en van achter de mondkapjes worden leuzen gejoeld. Jacqueline erkent dat het moeilijk is om de regels na te leven, maar heeft wel het idee dat iedereen hun best doet om verantwoord te blokkeren. ‘Met dit soort acties laten we echt horen dat de tijd van petities tekenen en over straat lopen met een bordje voorbij is’, roept ze boven de kakafonie van het protest uit.
De blokkade wordt al snel omringd door een vloot politiebusjes en agenten te paard. ‘Ik denk dat de politie mensen even stoom af laat blazen’, legt Jacqueline vanaf een veilige afstand uit. Met gestreken gezichten kijken agenten toe terwijl demonstranten rookbommen afsteken en lantaarnpalen bestickeren. Ondanks de strijdlustige houding van XR de afgelopen jaren verandert het klimaat echter nog altijd sneller dan het beleid. Toch lijken ze vandaag wel mensen aan het denken te hebben gezet. Nieuwsgierige werknemers van de Zuidas, die naast de blokkade hun bammetje naar binnen werken, reageren bijvoorbeeld overwegend sympathiek op de actie. ‘Ze hebben een punt, maar ik weet niet of dit de manier is.’ Sommige media schetsen daarentegen een minder sympathiek beeld en spreken zelfs van ‘klimaatgekkies’ of ‘klimaatdrammers’ die niets beters te doen hebben met hun leven. ‘Dat vind ik zo’n slecht beeld’, verzucht Jacqueline. ‘Iedereen die bij XR zit, is juist student, leraar, wetenschapper, dokter. Bovendien is het niet alsof je niet mag worden gehoord als je geen baan hebt.’ XR laat zich door de negatieve media-aandacht dan ook niet ontmoedigen. ‘We gaan gewoon door met het verkondigen van onze boodschap’, zegt de woordvoerder strijdlustig.
Nu of nooit
Na een klein uur maakt de politie aanstalten om de blokkade te beëindigen. De demonstranten krijgen ruim de tijd om het kruispunt te verlaten, want het meeste verkeer was al op tijd omgeleid. Eerst wordt een paar keer omgeroepen dat het kruispunt moet worden ontruimd. ‘Zo zorgt de politie dat iedereen die blijft zitten, weet dat wat ze doen niet mag en dat ze hen gaan arresteren’, legt Jacqueline uit. Dat schrikt de demonstranten op het kruispunt echter niet af. Integendeel: ze willen gearresteerd worden. Daarmee hoopt XR haar boodschap in de publiciteit te brengen. Ook al zit ze vandaag zelf niet in de blokkade, Jacqueline weet uit eigen ervaring hoe heftig een arrestatie kan zijn. ‘Door dit bewust te doen, laat je zien dat je zelfs dat voor het klimaat over hebt, want eigenlijk
word je door de maatschappij bestempeld als crimineel.’ De sfeer bij de blokkade wordt serieuzer wanneer de Mobiele Eenheid eenmaal aankomt om de demonstranten af te voeren. Sommigen lopen met de agenten mee, anderen laten zich tillen. Vanaf de stoep klinkt luid applaus en gejoel van demonstranten. Het ziet er op het eerste gezicht uit als een arrestatie, maar vandaag wordt bijna iedereen bestuurlijk verplaatst. In plaats van een cel is de bestemming een onbekende locatie aan de andere kant van Amsterdam, waar ze worden afgezet. Degenen die wel worden gearresteerd mogen maximaal negen uur worden vastgehouden en kunnen een boete krijgen van 380 euro, maar dit is niet altijd hoe het in de praktijk gaat. Jacqueline zat zelf na de actie van vorig jaar bijvoorbeeld tien uur vast. Dat was heftig, maar ze zou het zo weer doen. ‘Ik ben bereid om een strafblad te krijgen en tijdelijk mijn vrijheid op te geven. Dat is hoe belangrijk dit voor me is.’
Stukje bij beetje komt er een einde aan de blokkade. Omstanders beëindigen hun lunchpauze en gaan weer aan het werk. Deze actie is voorbij, maar dit was pas het startschot van een week vol activiteiten en de beweging heeft voor de komende maanden nog genoeg plannen. Hoe Jacqueline en Nadine daar de komende tijd aan gaan bijdragen, weten ze nog niet. Ze hebben beiden een druk leven en het coronavirus maakt demonstreren lastiger. Toch lonken de barricades, zeker nu ze hebben gezien dat er nog steeds zoveel gelijkgestemden zijn. ‘Dit is een cruciaal moment waarin je nog het verschil kan maken. Ik wil niet over twintig jaar terugkijken en zeggen dat ik niet genoeg heb gedaan.’ ANS
*Jacqueline en Nadine zijn gefingeerde namen. De echte namen zijn bij de redactie bekend.
Achtergrond
OOG OM OOG
De antiracismedemonstraties die het afgelopen jaar in Amerika plaatsvonden, zullen de geschiedenisboeken in gaan. De ongekende omvang en de duur van de protesten zorgden voor meer aandacht voor het racismedebat. Er ontstonden echter ook rellen die met name in de media veel kritiek kregen. Is het grimmi-
ger worden van die demonstraties wellicht noodzakelijk om structurele problemen in de Verenigde Staten op de agenda te zetten?
Dit jaar is het duidelijk geworden dat zelfs een pandemie mensen er niet van weerhoudt om op te staan tegen onrecht. De dood van George Floyd, de zoveelste zwarte Amerikaan die om het leven kwam door politiegeweld, was voor velen de druppel. In groten getale ging men in verschillende Amerikaanse steden de straat op tegen geïnstitutionaliseerd racisme en het daaruit voortkomende politiegeweld. Hoewel veruit de meeste demonstraties vreedzaam begonnen als een mars voor rechtvaardigheid, kwamen er bij sommige geweld, plundering en vernieling kijken. Cultureel tijdschrift The Atlantic publiceerde onlangs nog een artikel waarin werd vermeld dat het niet de initiële demonstranten zijn die rellen schoppen, maar mensen die parallel aan het protest hun eigen gewelddadige acties voeren. Dit deel van de demonstranten haalde het nieuws met winkelruiten ingooien en politieagenten bekogelen. Toch noemde president Trump alle demonstranten ‘tuig’. Hij stelde daarbij zelfs dat de Amerikaanse bevolking tegen hen moest worden beschermd. Sommigen veroordeelden de demonstraties daarom, maar deze zorgden ook voor een toename in de wereldwijde aandacht voor de strijd tegen racisme. Bovendien worden de betrokken agenten nu aangeklaagd. Toch blijft het de vraag of de rellen eigenlijk wel hebben geholpen en of ze ook op lange termijn nuttig zullen zijn. Komt er concreet beleid dat institutioneel racisme gaat aanpakken en is het grimmiger worden van de Amerikaanse antiracismedemonstraties hierin noodzakelijk?
Voordat de bom barst
Volksbetogingen zoals de antiracismedemonstraties vinden hun oorsprong niet in één concrete aanleiding. De oorzaak zit in diepgewortelde ongelijkheidsproblemen waar minderheden, met name de Afro-Amerikanen, nooit een oplossing voor ontvangen. ‘Politici beloven deze mensen al jaren fatsoenlijke huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs, maar komen die beloftes niet na’, zegt Jelte Olthof. Hij is universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en gespecialiseerd in de geschiedenis van de Verenigde Staten (VS) en de Amerikaanse grondwet en politiek. ‘Het grootste deel van de demonstranten heeft niet het idee dat het reguliere politieke systeem hen ooit gaat helpen. Het is dus logisch dat ze boos worden en een wrok koesteren. In hun ogen zit er dan vaak niets anders op dan de straat op trekken om hun ongenoegen kenbaar te maken’, aldus de Amerikanist. Daarnaast vormt de coronacrisis en de economische crisis die daarmee gepaard gaat een sterke voedingsbodem voor ontevredenheid. Thijmen Jeroense, promovendus aan de Radboud Universiteit (RU) en gespecialiseerd in polarisatie in politieke processen, legt uit: ‘Afro-Amerikanen worden onevenredig hard geraakt door de coronacrisis. Dat komt omdat ze vaak in de lagere inkomensklassen zitten. Dit maakt het verschil tussen hen en de rijke, witte Amerikanen groter.’ Ook de aanloop naar de komende presidentsverkiezingen, die uitzonderlijk gepolariseerd zijn, dragen bij aan het gevoel van ontevredenheid onder minderheden, stelt Jeroense. Olthof vertelt dat de spanningen ook hoog oplopen door het type agenten dat bij demonstraties wordt ingezet. Op veel plekken in de VS zijn dit witte agenten die van het platteland naar de steden zijn getrokken voor werk. ‘Sommigen van hen hebben een beeld van hun donkere medemens, dat uit de tijd vlak na de afschaffing van de slavernij komt.’ In die tijd was er veel argwaan over het feit dat zwarte mensen zich vrij en onafhankelijk zouden kunnen bewegen en dat sentiment heerst bij sommige agenten nog steeds, vertelt Olthof. ‘Zo’n beeld zorgt ervoor dat agenten sneller en agressiever optreden bij een demonstratie waar dat eigenlijk niet hoeft. Daar komt nog bij dat politieagenten in veel staten heel zwaar bewapend zijn, wat de machtsverhoudingen tussen demonstranten en politie nog schever maakt.’
Voor vooruitgang of tegen schenen?
In een bepaald opzicht dient het grimmiger worden van de protesten een nuttig doel. ‘Een voordeel van de rellen bij deze demonstraties is dat het veel aandacht heeft opgeleverd, ook internationaal gezien’, zegt Maarten Zwiers, universitair docent Geschiedenis en American Studies aan de RUG. In veel meer landen dan anders zijn er protesten georganiseerd, waardoor de belangstelling voor het thema racisme toenam. Ook in Nederland en zelfs in Nijmegen werden naar aanleiding van de demonstraties in de VS grootschalige bijeenkomsten opgezet. Volgens Jeroense is er door die protesten een hernieuwde opleving in de Zwarte Pietendiscussie gekomen en daarmee ook in het racismedebat. Hoewel deze ontwikkelingen heel gunstig waren voor het racismedebat in Nederland, is dat in de VS anders. Volgens Zwiers is het weliswaar een begrijpelijke reactie dat een klein deel van de demonstranten agressief wordt, maar het leidt niet altijd tot het gewenste resultaat. ‘Door de uitgebroken rellen, krimpt het draagvlak onder de bevolking’, zegt Zwiers. Vanwege een paar rellen verliezen ook vreedzame demonstranten namelijk steun van de rest van de bevolking. Daarom is het volgens Zwiers effectiever om de moral high ground te nemen. ‘We hebben in het verleden ook gezien dat het vaak beter werkt om op een vreedzame manier te proberen op te staan voor je rechten.’ De universitair docent noemt Martin Luther King en de burgerrechtenbeweging van de jaren zestig als voorbeeld voor succesvol zijn zonder geweld. ‘King nam de moral high ground in zijn acties. Hij was niet agressief en koos voor geweldloos verzet, waardoor het draagvlak voor zijn idealen groot werd. Dat leidde er allemaal toe dat de Civil Rights Act van 1964 werd aangenomen.’ Dat brede draagvlak is essentieel om de reguliere politiek te bereiken en dat lukt niet als de bevolking zich distantieert van wat er op straat gebeurt. Dit kan een reden zijn dat demonstreren zelfs averechts werkt. Olthof licht toe: ‘Trump gebruikt de rellen als middel om de bevolking te laten realiseren in wat voor chaos het land verkeert. Hiermee wil hij laten zien dat alleen een sterke president als hij ervoor kan zorgen dat de rust wederkeert.’ Daar voegt de Amerikanist aan toe dat de rellen ook tegen demonstranten kunnen worden gebruikt. ‘Hij pakt de protesten en de bijkomende rellen met beide handen aan om de witte middenklasse bang te maken en hen tegen de demonstranten in het harnas te jagen.’ Jeroense stelt dat er een balans moet zijn tussen onrust veroorzaken en het nemen van de moral high ground. ‘Je wil als demonstrant politieke invloed creëren en op de agenda komen. Dat gaat natuurlijk niet als je door de media wordt weggezet als iemand die terreur zaait. Op het moment dat je dat echter niet doet en
