Jazz06 noorsegolf [p]

Mette Henriette

Tenorsaxofoniste Mette Henriette FOTO: ANTON CORBIJN

verweeft klassiek met jazz

Reportage

Mathias Eick

Marius Neset

Nieuwe Noorse golf

Inspiratie uit de natuur Noorse jazz is hot, en niet alleen in het land zelf. In Nederland zijn de Noren regelmatig op festivals en podia te vinden en opvallend: het zijn blijvers, met uiteraard ook nieuw talent.

Jazzism is ook fan van de veelal minimalistische, folkloristi足 sche en avontuurlijke muziek. We zetten een aantal nieuw足 komers op een rijtje en laten gevestigde namen als Bugge Wesseltoft en Mathias Eick aan het woord.

TEKST: ANGELIQUE VAN OS

www.jazzism.nl

OKTOB E R / N OVE M B E R 2015 57

BUGGE WESSELTOFT

58 O K TO B E R / N OV E M B E R 2 0 1 5

www.jazzism.nl

Terje Rypdal

FOTO: ROBE RTO MASO TTI

Alleskunner Bugge Wesseltoft (1964) gaat graag samenwerkingsverbanden aan. Zo is de pianist te horen op recente albums Jazz at Berlin Philharmonic II – Norwegian Woods en Bugge & Friends. Dit zegt hij erover: “Bugge & Friends is een eerbetoon aan twintig jaar elektronica. De artiesten waarmee ik werk hebben grotendeels dezelfde fases als ik doorlopen, zoals Erik Truffaz en Ilhan Ersahin, Joe Claussell en Beady Belle. Veel van de musici op de plaat hebben aan de wieg gestaan van de jazzelektronicabeweging. Na een succesvolle internationale tournee besloten we in Oslo en New York de studio in te duiken. Het was een mooi internationaal project met een Noors randje. Twintig jaar elektronische muziek klinkt in mijn oren nog steeds fris. Wat hoofdzakelijk steeds verandert, is de techniek, de apparatuur. De laptop is een echt instrument geworden en het is steeds makkelijker om te improviseren met samples. Het Norwegian Woods-project is geïnitieerd door Siggi Loch, hij heeft de bezetting met Knut Reiersrud (gitaar), Solveig Slettahjell (zang) en het trio In the Country samengesteld. Het was een te gek optreden met goede vrienden, waar een repetitie en sneak preview aan voorafging. Mooi dat die diversiteit nu samen op een plaat staat. De kracht van Noorse jazz zit denk ik in de open mind. Nieuwsgierigheid naar andere genres triggert om handen ineen te slaan, wat al gaande is sinds de jaren zeventig. Club 7 was een legendarische plek in Oslo waar helden als Miles Davis optraden, waar de hele kunstscene bij elkaar kwam en elkaar inspireerde. Die levendige vibe is anno 2015 nog altijd sterk aanwezig. Zelf heb ik ontzettend veel geleerd van musici als Jan Gabarek en Sidsel Andersen, mensen die veel beter zijn dan ik.

Zij zijn niet geschoold en hebben alles op het podium ervaren. Het draait om communicatie en dat moet je leren begrijpen door het te doen en te voelen. Daarnaast is het inspirerend en leerzaam om wereldwijd met musici verschillende genres te verkennen. Alleen al die jonge artiesten zijn vreselijk! Ze verpesten het voor mijn generatie, haha. Ik ben erg blij met dat jonge grut. Op mijn label Jazzland verschijnen volgend jaar diverse releases van fantastische upcoming artiesten, zoals de minimalistische organische muziek van Torgny ung kvintett, energieke jazz van dj Mopti, het jonge gitaarmeidentrio Moksha en het eigenzinnige trio Chilli Vanilla. Ook ­Beady Belle presenteert een nieuw album in de winter, evenals de talentvolle Håkon Kornstad, die naast tenorsax ook operazanger is. Pfff... er verschijnt zo veel. In ieder geval moet de nieuwe golf ruimte krijgen om te spelen. Dat is het allerbelangrijkste. En niet te elitair, maar juist voor een breed publiek. Dat vind ik zo leuk aan de elektronische wereld: je speelt voor allerlei mensen, ook op grotere podia.

Ik hoop ze met mijn label daarmee te ondersteunen.”

Tijdens een reisreportage voor Jazzism in 2013 werd ik overdonderd door de creativiteit, het eigen geluid - het zogenaamde Nordic Sound - en de open, minimalistische klanken uit het hoge noorden. Wat een talent is hier te vinden. Een bezoek aan Oslo en drie festivals in een week (Mai Jazz, Jazz Fest en An Jazz) met artiesten die op zoek zijn naar avontuur en het onbekende, lieten dan ook een verpletterende indruk achter.

Denk daarbij aan boegbeelden Jan Gabarek (saxofoon), Jon Christensen (drums), Sidsel Endresen (viool) en Jon Ebseron (gitaar). Deze musici hebben een enorme invloed gehad op de volgende generaties, met Nils Petter Molvær (trompet), Jan Bang (elektronica) Tygre Seim (saxofoon), Tord Gustavsen (piano), Helge Lien (piano), Arve Henriksen (trompet) en de supergroep Jagajazzist. Bijzonder is de grote interesse voor elkaar, zoals goed zichtbaar is rondom het innovatieve Punkt-festival en de daarbij horende beweging, waarover collega Henning Bolte eerder schreef. Deze gemeenschap is geïnitieerd door Jan Bang en Erik Honoré en heeft een belangrijke internationale status bereikt.

Het draait hierbij om het concept liveremix: studio elektronica worden live op de bühne gebracht, waarbij musici improviseren en reageren op elkaars mix.

Meer t alent Nu, drie jaar verder en veel prachtige muziek rijker (veelal op labels als ECM, ACT, NorCD, Jazzland

V.l.n.r.: Andy Sheppard, Sebastian Rochford, Eivind Aarset

FOT O: SAR AH DA COS TA

en Ozella), duikt er, naast de al zo omvangrijke Noorse scene, nog meer talent op. Zo timmert de saxofonist Marius Neset (1985) internationaal hard aan de weg en werkt hij onder meer samen met het Trondheim Jazz Orchestra (TJO) en Jazzkamikaze. De saxofonist bracht onlangs zijn vijfde soloalbum Pinball uit en wordt vanwege zijn vingervlugge techniek en power veelal vergeleken met Michael Brecker en qua emotie en warme melodieën met Jan Gabarek. Zangeres Gjertrud Lunde is ook een nieuwkomer die in 2014 het prachtige debuutalbum Hjemklang presenteerde.

Opvallend, want na haar studie in Stavanger, studeerde Lunde klassieke en oude muziek in Den Haag en maakte pas later de switch naar jazz en wereldmuziek. Haar songs in Noors, Frans, Engels en Portugees roepen veelal een impressionistisch beeld op: open, wijds, spelend met de natuur, soms ondersteund door beats. Een kleurrijke mix van klassieke, jazz, folk en Oosterse invloeden. De zeer productieve tenorsaxofoniste Mette Henriette (Martedatter Rølvåg) debuteert in oktober op het

ECM-label met een titelloze dubbelaar, waarbij ze klassiek met jazz verweeft en een eigen smoel geeft door haar eigenzinnige composities. In haar sinfonietta van dertien musici (strijkers en blazers) spelen meer Noorse ECM-musici zoals Eivind Lønning (trompet), Per Oddvar Johansen (drums) en leden van het Cikada Quartet. Trompettist Eivind Lønning (1983) is ook weer een zeer succesvol voorbeeld. Hij speelt in het Trondheim Jazz Orchestra en vormt samen met saxofonist Espen Reinertsen het eigenzinnige duo Streifenjunko. Door hun unieke sound en mix van gecomponeerde structuren en vrije improvisaties, prikkelden ze mensen als Tetuzi Akiyama, Toshimaru Nakamura, Christian Wallumrød en videokunstenaar Kjell Bjørgeengen tot samenwerking.

“De hoorns

Jazz & Bust er

van kunnen

Wat deze muzikanten gemeen hebben is hun liefde voor de natuur, voor de robuuste fjorden en uitgestrekte vlakten en dat ze zich laten inspireren door eeuwenoude folkinvloeden. Tenorsaxofonist Karl Seglem doet dat al jaren en brengt dit naast zijn lyrische jazzmelodieën ook ten gehore op de geithoorn. Seglem brengt begin oktober zijn boxset Jazzbukk uit. De uitgave bestaat uit drie cd’s: een livealbum met zijn akoestische Quartet opgenomen in Duitsland, Worldjazz met een groot ritmisch ensemble en Laerad (De drie), waarbij hij op drie verschillende geithoorns speelt (trompethoorn, tonghoorn en antilopehoorn).

Seglem: “Het doel is om de twee geiten Jazz en Buster vijf jaar lang liefdevol te verzorgen, waarbij hun hoorns voldoende tijd krijgen om te groeien, zodat we er nieuwe instrumenten van kunnen maken. Vreemd? Nou, ik denk dat meer mensen dit instrument willen bespelen en daarvoor hebben we de hoorns nodig. De tonghoorn is de enige soort die uit Noorwegen stamt en ouder is dan de klarinet.” Overigens presenteert de saxofonist veel jonge Noorse musici op zijn eigen label, NorCD. Denk aan Duplex, Andrea Kvintett, Gisle Torvik (gitaar) en debutant Vegard Holum (trompet), wederom allemaal muzikanten met een eigen geluid.

van de geiten krijgen voldoende tijd om te groeien, zodat we er nieuwe instrumenten maken”

Specials In Nederland zijn Noren regelmatig op festivals en in specials te zien. Zo presenteert het experimentele en underground Haagse festival State-X New Forms tijdens haar twaalfde editie gevestigde namen als Molvær, Rypdal en stergroep Elephant9. Volgens de festivalorga­ nisatie combineert laatstgenoemde met onder andere Ståle Storløkken (piano), Torstein Lofthus (drums) en Nikolai Eilertsen (bas), het beste van www.jazzism.nl

OKTOB E R / N OVE M B E R 2015 59

FOTO: HANS FREDRIK ASBJORNSEN

MATHIAS EICK

Tord Gustavsen

explosieve progressieve jazzrock en neopsychedelica. Elephant9 speelt op het festival met een van de grondleggers van de avantgardistische Noorse jazz: Terje Rypdal. De authentieke gitarist staat bekend om zijn agressieve en dromerige speelstijl. Het is uniek hem te zien spelen, omdat hij al enige tijd een teruggetrokken bestaan leidt.

Jazzpodium PaRaDoX heeft dit najaar een speciale ECM-serie, met diverse Noorse helden in het programma, zoals Eivind Aarset. De gitarist, bekend van zijn samenwerking met Molvær, maakt met zijn Sonic Codex Quartet sfeervolle en dynamische muziek met twee drummers. In januari is de première van pianist Tord Gustavsen en vocaliste Simin Tander. Het tweetal bewerkte oude Noorse hymnes naar het Pashto, de moedertaal van Tanders Afghaanse vader. Ook Bugge Wesseltoft komt in 2016 terug naar Nederland om het twintigjarig jubileum van zowel zijn label Jazzland te vieren als van zijn legendarische band New Conception of Jazz te vieren.

Sfeerimpressionist Mathias Eick (1979) studeerde aan het conservatorium van Trondheim, dat bekend staat om de hoge kwaliteit van aanstormend talent, alsook om de stimulans van samenwerking, netwerken en vernieuwing. Volgens de trompettist krijgen studenten veel ruimte om diverse stijlen en genres te verkennen, zonder dat ze in een specifieke richting worden geduwd. Eick: “Deze losse benadering heeft een grote waarde, want door deze werkwijze ontstaan muzikanten met een brede interesse en ze creëren daardoor sneller hun eigen identiteit. Ze krijgen de gelegenheid om te onderzoeken en zichzelf ook te ontdekken op het podium. Rond mijn 25ste besefte ik plots dat ik iets eigenzinnigs, een eigen stem op het spoor was.

Daarnaast is het erg belangrijk dat je in Noorwegen samenwerkt met anderen, en niet gelijk naar het buitenland vertrekt. Niemand kent je meer als je terugkomt.

Netwerken is essentieel en wat heb je aan al je kennis en wijsheid als niemand het wil horen?

Roots zijn belangrijk en je kunt er soms mooie verhalen mee vertellen. Mijn laatste album Midwest vertolkt een muzikale reis van mijn geboorteplaats Hem naar de uitgestrekte landschappen van het Midwesten van de Verenigde Staten. Ik had heimwee tijdens het toeren en die regio voelde als thuiskomen. Ik hoorde veel herkenbare namen en realiseerde me dat veel Noorse emigranten hier terecht zijn gekomen in de achttiende en negentiende eeuw. Het waren niet alleen boeren, timmermannen en ambachtslieden, er zaten ook musici tussen.

Ik dook hier in, mede geïnspireerd door de film Fargo (Coen Brothers) dat zich in het Midwesten afspeelt en waarvan de filmscore gebaseerd is op een oud Noors volksliedje. Geïnspireerd door deze achtergrond wilde ik nieuwe emotionele muziek schrijven en heb ik op poëtische wijze geprobeerd een reis van Noorwegen naar het Midwesten weer te geven. Ik ben erg blij met de bijdrage van Gjermund Larsen. Hij is mijn favoriete folkviolist. Door tijdgebrek lukte het pas na twee jaar om samen te werken; dit project viel perfect samen. Ik voel me bevoorrecht dat onze instrumenten zo prachtig samensmelten en we elkaars kleuren aanvullen. Live werk ik met een andere bezetting; steeds wisselen van samenstelling, dat houdt je scherp en fris.

Sinds een jaar zit ik niet meer bij Jagajazzist. Vijftien jaar ben ik onderdeel van die club geweest. We hebben fantastische dingen gedaan, maar het was tijd om meer mijn eigen pad te volgen. Ik wil meer tijd aan mijn gezin besteden. Je leven vliegt voorbij en tijd is nog kostbaarder wanneer je kinderen hebt. Ik wil niet in een gehaaste modus leven, liever geniet ik meer, dat komt mijn muziek ook ten goede. En met mooie projecten en uitstekende muzikanten wordt dat nog spannender!”

www.jazzism.nl

OKTOB E R / N OVE M B E R 2015 61