Noordpool Orkest: "Publiek heeft meer prikkel nodig"

Noordpool Orkest

“Publiek heeft meer prikkels nodig” Ze bestaan tien jaar en deelden het podium met jazzartiesten als Michael League, José James, Zara McFarlane, Janne Schra, Fay Claassen en Ruben Hein. Het Noordpool Orkest, onder leiding van Reinout Douma, is landelijk nog wat onbekend, maar dat zal snel veranderen.

“We willen creëren met eigen repertoire.”

Tekst: Angelique van Os | Foto’s: William van der Voort

54 S E P T E M B E R / O K TO B E R 2 0 1 9

H

et is half juni. In de statige tuin van Arnichem loopt Reinout Douma (1974) wat onrustig over het hoofdpodium terwijl het publiek de tuin indruppelt. De puntjes moeten nog op de i en met de vele gastsolisten is dat best aanpoten. De derde editie van festival Jazz te Gast in het Groningse plaatsje Zuidhorn is bijna toe aan de climax van de avond: het hoofdconcert. Hier schitteren diverse gastmuzikanten met het Noordpool Orkest en presenteren samen muzikaal avontuur, soms tegen het experimentele aan. Het 42-koppige ensemble, gevestigd in Groningen, is kind aan huis bij dit sympathieke kleinschalige tweejaarlijkse evenement.

Tijdens de eerste editie in 2015 was er al een samenwerking met Artist in Residence Michael League. Dit jaar vervult pianist Ethan Iverson (The Bad Plus) die rol en saxofoniste Marike van Dijk is Artist Entrepreneur. Het tweetal heeft samen een aantal nieuwe arrangementen voor het orkest geschreven in opdracht van Jazz te Gast. Zodra Douma de inzet aangeeft, klinken de strijkers warm en helder. De sound is enorm gegroeid. De vele changementen met solisten illustreren de flexibiliteit en het aanpassingsvermogen van het orkest.

Het zijn geen eenvoudige composities en het gezelschap heeft slechts één repetitiemiddag. De blazers moeten flink aan de bak in het tweede stuk van Marike van Dijk met een feature voor de van oorsprong Hongaarse Dodó Kis op de EWI. Tineke Postma vlamt vervolgens in Polliwog (James Farm), dat prachtig is gearrangeerd door trombonist Vincent Veneman. Al spelend vanachter de vleugel dirigeert Douma met zijn linkerhand met korte slagen de strijkers. Met een twinkeling in zijn ogen kijkt hij naar Tineke die een vette solo geeft. Douma wordt later even

Interview emotioneel en haalt tien jaar Noordpool aan: “Dit stuk ontroert me enorm. Deze compositie van Reinier Baas speelden we twee jaar geleden op dit festival en is nu bewerkt door Vincent. Hij heeft zich heel erg ontwikkeld. Ga eens staan Vincent”, zegt Douma glunderend van oor tot oor. “Ik ben ontzettend blij met hem en trots op dit orkest.”

“Er zijn weinig orkesten met een goede ritmesectie” Na afloop ziet de artistiek leider er moe maar voldaan uit. Het ensemble is zowel qua spel als artistieke inhoud erg gegroeid. Ik volg het Noordpool Orkest al vanaf het begin en heb ze achter de schermen in actie gezien. In de studio, tijdens de opnamen van Radiohead: A Jazz Symphony (2012), vanuit de coulissen waar ze Pinkpop platspeelden met Ed Kowalczyk, (voormalige frontzanger van rockband Live) en tijdens diverse festivals met uiteenlopende gasten.

Daarnaast is er Noordpool Troupe, het jonge zusje dat zich richt op talentontwikkeling. Musici tussen de 14 en 23 jaar die niet gewend zijn om lichte muziek te spelen, richten zich op repertoire van Noordpool. Onder professionele begeleiding volgen ze projecten waarbij gewerkt wordt aan timing en klank. Reinout Douma barst van de ambitie. De vrolijke opportunist lijkt een stuk wijzer te zijn geworden. Met de nodige zelfspot wil hij met zijn orkest een andere, meer avontuurlijke koers gaan varen.

SEPT E M B E R / OK TOB E R 2019 55

Reinout, tien jaar geleden begon je het Noordpool Orkest vanuit een soort jongensdroom, maar volgens eigen zeggen had je eigenlijk een te luxe auto die je niet kon besturen. Toch wilde je dat orkest beginnen. Waarom?

“Als jong volwassene luisterde ik naar het Metropole Orkest en Cor Bakker die lichte muziek naar een hoger plan tilden. Er zijn weinig orkesten met een goede ritmesectie of strijkers die kunnen swingen. Tijdens en na mijn conservatoriumstudie speelde ik voornamelijk in het cabaretcircuit. Maar ik zocht meer uitdaging en grote bezettingen interesseerden me. Ik was nieuwsgierig naar HaFaBra-orkesten, naar wat lichte muziek binnen de orkestcultuur inhield. Als leerling van Henk Meutgeert zat ik dichtbij het vuur, ook al volgde ik geen directieopleiding. In 2009 riep ik tegen de schouwburgdirecteur van de Lawei in Drachten dat ik zelf een lichte muziekorkest bij elkaar kon brengen voor culturele zondagen. Het was grenzeloze zelfoverschatting. Een Pippi Langkous-wijsheid: ik heb het nooit gedaan, dus ik denk dat ik het kan. Het was een combinatie van lef en belachelijke bravoure dat ik het gewoon ging doen. Het lukte na een paar maanden om via mijn netwerk topmusici en arrangeurs uit Noord-Nederland samen te brengen. Ik stak veel tijd in goede arrangementen en geluidstechniek en we deden het met z’n allen. Maar ik kon helemaal niet dirigeren, haha. Ik kwam ermee weg omdat ik de goede mensen om me heen had verzameld. Ik ben er later terecht op afgerekend. Daarom ben ik vrij vlot les gaan nemen. Ik wil zelf dirigeren omdat ik een bepaald geluid voor ogen heb.”

Wat zijn voor jou hoogtepunten?

“Zonder twijfel de jazzsymfonie van Radiohead, wat een samenwerking met Nynke Laverman zou worden. Dat ging uiteindelijk niet door, maar we vonden het inhoudelijk zo interessant dat we er een instrumentaal album van hebben opgenomen. Het meest trots ben ik op het Vasalis-project

Foto: Sietse Veenstra

Première Vasalis november 2014 in Assen met Janne Schra

56 S E P T E M B E R / O K TO B E R 2 0 1 9

waarmee we samen met zangeres Janne Schra gedichten van de gelijknamige dichteres op muziek hebben gezet. We gaan hiermee in januari opnieuw touren.”

Je wilt niet alleen grote artiesten begeleiden, maar juist ook eigen, avontuurlijke muziek presenteren.

“Absoluut. Ik ben fan van Rogier van Otterloo. In de jaren zeventig schreef hij veel interessante stukken voor het Metropole Orkest naast commercieel werk en filmmuziek. Hij heeft daarmee echt een Nederlandse signatuur gegeven aan het ensemble. Maar wat is precies een Nederlands orkestgeluid? En bestaat er zoiets als een Europees licht muziekgeluid? Van Otterloo bracht een verbinding tussen de Duitse romantische muziek van Bach in combinatie met Amerikaanse jazz. Omdat er al een world leading orkest bestaat, is er voor ons ruimte om meer nadruk te leggen op Nederlandse en Europese projecten. Ik vind het belangrijk dat we trouw blijven aan onze noordelijke roots. Maar we gaan zeker de wijde wereld in, het liefste met nieuw artistiek interessant repertoire.”

“We willen geen entertainmentorkest of tributeband zijn” Waarmee willen jij en het Noordpool zich gaan onderscheiden de komende jaren?

“Er ligt een hele interessante en redelijk onbekende wereld aan onze voeten binnen de elektronische en dance-achtige scene, die veel interessanter kan worden dan de relatief oubollige, makkelijker toegankelijke klanken van vandaag. Publiek heeft wat meer prikkels nodig. Ik denk dat het voor elektronische producers

Reinout Douma

DRIE ORKESTLEDEN OVER TIEN JAAR NOORDPOOL Vincent Veneman: trombone & arrangeur “Ik heb als arrangeur de ruimte gekregen om te kunnen groeien in dit orkest. Radiohead: A jazz Symphony was mijn debuut. Dat kan ik nu niet meer aanhoren.

Met het repertoire van Vasalis was ik al gegroeid. Ik heb inmiddels zo’n 75 arrangementen geschreven. Het orkest heeft zich enorm ontwikkeld door routine en het vele touren. Dat er na tien jaar nog zoveel dezelfde mensen bij spelen, zegt iets over de teamspirit. En we kennen Reinouts wat chaotische werkwijze inmiddels goed, dus dat is behapbaar.”

interessant is om te kijken hoe je ter plekke beats en sounds kunt bewerken en spelen in een grote bezetting. Experimenteren met meer harmonische en melodische lagen, dynamiek en improvisatie. Volgens mij gaan musici zich de komende decennia meer richten op de verhouding van nieuwe technieken en instrumenten, gecombineerd met kunstzinnig repertoire. Wij willen jaarlijks een nieuw project rondom elektronische muziek gaan uitvoeren. In de herfst werken we samen met de Britse zangeres Anna Meredith tijdens festivals Sounds of Music en Rockit. Dit combineren we met eigen materiaal, getiteld Compressed Community. Dit is een samenwerking met de Haagse kunstenares Stekkerdoos. Centraal hierbij staat het contrast tussen akoestische muziek - in dit geval het orkest - en elektronische instrumenten. Organische instrumenten die in de ruimte klinken, tegenover versterkte, keiharde compressie. Als tegenhanger wil ik ook een hardcore jazzplaat gaan maken zonder externe grote solisten, waarbij eigen composities en improvisatie centraal staan.”

Dat lijkt me nogal een uitdaging, want publiek en podia willen graag herkenning en dus veelal een gastsolist zien.

“Ik vind het extreem van belang dat we dit doen. Natuurlijk blijven we ook met solisten werken en theatertours maken met cabaretiers. Maar ik vind dat wij als onafhankelijk orkest ook publiek moeten kunnen boeien met nieuw, onbekend eigen repertoire. Het is haalbaar omdat we een lage kantoor-overhead hebben en minimaal negentig procent publiekinkomsten genereren. Met een beetje subsidie van gemeente en provincie Groningen kunnen we artistiek vernieuwde projecten ontwikkelen. Punt is wel dat dergelijk projecten meer repetitietijd nodig hebben en daarvoor moet ik me steeds hard maken bij subsidieverstrekkers. We willen geen entertainmentorkest of tributeband zijn.”

Annette Scholten: cello “Reinout vroeg mij samen met mijn partner, contrabassist Tjerk de Vos, niet alleen vanwege onze muzikaliteit, maar ook omdat we jarenlange ervaring bij beroepsorkesten hebben. Ik deels bij het Noord Nederlands Orkest en Tjerk bij het Metropole Orkest. Dat soort mensen zocht Reinout bij de strijkers om goed feedback te krijgen. De strijkgroepen moeten bijvoorbeeld altijd dezelfde kant op strijken, dat moet dus goed aangestuurd worden. Qua dirigeren ging er in het begin veel mis.

Dat hebben we als team samen opgevangen. Het orkest brengt veel energie. Het is ontzettend leuk om aan de diverse uitdagende projecten te werken, waarbij we steeds meer focussen op inhoud en kwaliteit. Het is hard werken in de beperkte tijd die we hebben.”

Allard Gosens: gitaar “Het orkest is vol bombarie opgezet met mensen die er de schouders onder zetten. Mede door Reinouts doorzettingsvermogen en het teamwork hebben we vele pieken beleefd. Ik denk dat het orkest een hoog rock-’n-rollcachet heeft; de kern is heel sterk. De ontwikkeling zit vooral in balans vinden tussen commerciële dingen en de creatieve, artistiek verantwoorde projecten, zoals Wad Live waarmee we gaan touren.

Als ik naar mijn eigen ontwikkeling kijk, kan ik zeggen dat ik bij het Noordpool dingen heb gedaan die ik anders nooit zou doen. Het spannendste voor mij was om mee te zingen tijdens de Radiohead-tournee in grote zalen. Ik heb geleerd om ‘het gewoon te doen’.

Zo’n orkest zorgt voor discipline, voor onderling vertrouwen en voor diversiteit in speelgenres. En het is mooi om de menselijke kant te zien van grote artiesten zoals Ed Kowalczyk, die zenuwachtig was om met het orkest te spelen, terwijl hij met de band Live de hele wereld heeft gezien.”

SEPT E M B E R / OK TOB E R 2019 57