7
Piaskowce spągowe i terasa - odpowiednik klifu morskiego
Przed mostem w Rzykach w korycie Wieprzówki zaczynają się dobrze widoczne progi, utworzone z twardych piaskowców godulskich dolnych. Nad nimi, na lewym brzegu, góruje wysoka skarpa, w niektórych miejscach przekraczająca 20 m, a będąca częścią terasy, po której płynęła kiedyś rzeka. Obecne koryto powstało po ostatnich zlodowaceniach przed 10 000 lat w wyniku działalności erozyjnej rzeki, kiedy płynęły nią wody z topniejącego śniegu i lodu. Dawny prawy brzeg (będący częścią tej samej terasy) jest odległy o ponad dwa km. Dzisiaj, rzeka już nie sięga tego brzegu i ma przy najwyższych stanach wody do 20 m szerokości. Obecnie grube ławice piaskowców spągowych spowolniły erozję denną i w tym miejscu rzeka się nie pogłębia, za to mocniej atakuje odsłoniętą skarpę. Warstwy łupków i piaskowców tworzących skarpę podlegają także silnej erozji mrozowej i organicznej (wywołanej przez korzenie drzew i krzewów), dostarczając dużych ilości ruchomego rumoszu skalnego. Tworzą się bardzo trudne do zasiedlenia stanowiska, na których można spotkać tylko nieliczne gatunki roślin. Równocześnie, podobnie jak na niskich brzegach, rośliny te - w tym różne gatunki drzew i krzewów oraz towarzyszące im rośliny zielne - chronią skarpę przed wodą deszczową, topniejącym śniegiem i mrozem. Taki stan wydaje się obecnie stabilny i tylko wyjątkowo obfite opady go zakłócają, powodując osuwiska.
Ścieżka została zrealizowana w ramach wygranej w konkursie
pt. „Stwórz ścieżkę edukacyjną”.
W odsłonięciu obserwować można: 1. Dolne warstwy godulskie – są to ciemne łupki i cienkoławicowe zielonkawe piaskowce. Lokalnie pojawiają się grubsze ławice piaskowców.
2. Hieroglify – na dolnych powierzchniach ławic piaskowców są widoczne wałeczki i zgrubienia. Są to odlewy form dna powstające albo w wyniku działania mechanicznego prądów, albo w wyniku działalności życiowej organizmów. Niosą one wiele informacji na temat sedymentacji osadów fliszowych.
3. Rzeźba doliny – piaskowce i łupki warstw godulskich dolnych mają różną odporność na działanie czynników niszczących. Łupki i cienkoławicowe piaskowce są łatwo usuwane, podczas gdy na grubszych ławicach tworzą się niewielkie wodospady i bystrza.
..
Ujście Wieprzówki do Skawy
Skarpa przypominająca klif morski, jest miejscem występowania kilku chronionych roślin. Zobaczyć tu można m.in języcznika zwyczajnego (Phyllitis scolopendrium) - znalezionego przy opracowywaniu tej tablicy, a rosnącego na jedynym (jak dotąd) stanowisku w Beskidzie Małym, paprotkę zwyczajną (Polypodium vulgare) bardzo licznie porastającą najbardziej niedostępne miejsca urwiska, paprotnika kolczystego (Polystichum aculeatum) i bluszcz pospolity (Hedera helix), którego łodygi zwisają nad najbardziej stromymi skarpami i szczelnie pokrywają starsze osuwiska. Tak obfitego w osobniki stanowiska bluszczu i paprotki na tym terenie nigdzie nie spotkamy. Jest tu jeszcze jedna paproć - choć nie chroniona, to rzadko spotykana w tej części Beskidu - zanokcica skalna (Asplenium trichomanes). Z innych roślin warto jeszcze wymienić zawilca żółtego (Anemone ranunculoides), spotykanego częściej na niżu oraz lepiężniki, których potężne liście otaczają prawie całe brzegi potoku.
Języcznik zwyczajny
Leskowiec 922 m n.p.m.
Źródła Wieprzówki w paśmie Leskowca i Łamanej Skały Łamana Skała (Madohora) 929 m n.p.m.
Bluszcz pospolity Zawilec żółty (Anemone ranunculoides) widoczny jest na brzegu potoku. Na zboczach skarpy rosną graby zwyczajne (Carpinus betulus), buki zwyczajne (Fagus sylvatica), lipy drobnolisytne (Tilia cordata), klony jawory (Acer pseudoplatanus), dęby szypułkowe (Quercus robur), brzozy brodawkowe (Betula pendula) i inne. Pod drzewami, na osuwiskach bogatych w szczątki roślin, występują chronione grzyby, a wśród nich gwiazdosz frędzelkowaty (Geastrum fimbriatum) i mądziak psi (Mutinius caninus).
Paprotka zwyczajna Paprotnik kolczysty
Zanokcica skalna
7
Gwiazdosz frędzelkowaty
Mądziak psi Zdjęcia (zdj. lot. z arch UM), opracowanie merytoryczne i graficzne oraz przygotowanie do druku: Jan Zieliński, Wojciech Bloch i doc. dr hab. Witold Alexandrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone.