Overgewicht
Afvallen met vet Wit vet en bruin vet spreken tot de verbeelding. Wit vet zit in de bekende zwembandjes – ook wel lovehandles – de billen en de dijen. Het is de opslagplaats voor calorieën. Bruin vet bevindt zich bij de nek, tussen de schouders en langs ruggenwervels. Dit vet heeft een andere functie: het verbranden van calorieën waarbij warmte vrijkomt. De bruine kleur is afkomstig van het grote aantal mitochondriën in dit vetweefsel – de energiefabriekjes van de cel die bruin van kleur zijn. De activiteit van bruin vet neemt toe als het lichaam koud wordt. Vergelijkbaar met een kachel die aangaat als de temperatuur daalt. Die eigenschap zette wetenschappers aan het denken: als we bruin vet zouden kunnen ‘aanzetten’, is dat een mooie manier om af te vallen.
In de kou gezet
dedigde ze haar proefschrift. “Uit studies weten we dat de activiteit van bruin vet lager is op hogere leeftijd en bij overgewicht”, vertelt Bähler. “Ik wilde weten of je dat terugziet in de activiteit van de zenuwen die het bruine vet aansturen.” Ze vergeleek drie groepen: jonge slanke mannen, jonge dikke mannen en oude slanke mannen. Zo kon ze de invloed van leeftijd en van overgewicht bestuderen. De proefpersonen moesten twee uur in hun ondergoed in een koude ruimte van 16 tot 18 graden zitten om hun bruin vet te activeren. Direct daarna kregen ze radioactief suiker ingespoten en werd een scan gemaakt. Die laat zien welke weefsels suiker verbranden. In het volgende experiment moesten diezelfde mannen nogmaals twee uur de kou in. Die keer kregen ze een ander radioactief stofje toegediend waarmee actieve zenuwuiteinden zichtbaar worden. Uit de resultaten bleek dat de verbranding in bruin vet bij oude mannen veel minder was dan bij jonge mannen.
Bähler: “De oude mannen hadden een kleinere hoeveelheid bruin vet en minder actief bruin vet. Maar bij de vergelijking tussen dik en dun zagen we dat de activiteit van bruin vet bij dikke mannen maar ietsje minder was, veel kleiner dan wat in de literatuur beschreven staat. Het lijkt er dus op dat de factor leeftijd een grotere rol speelt bij de activiteit van bruin vet dan de factor overgewicht.”
Kip en ei
De metingen aan de zenuwen lieten iets vergelijkbaars zien: weinig verschil tussen dik en dun, veel tussen jong en oud. Bähler: “Dat oudere mannen een stuk minder zenuwactiviteit hebben, lijkt te kloppen met hun verminderde bruin vet-activiteit. Maar wat is de kip en wat het ei? Is de verbranding minder omdat hun zenuwbanen minder signalen afvuren, of omdat het bruine vet minder gevoelig is voor de signalen? Of komt het doordat ze überhaupt al minder bruin vet hebben? Dat wordt uit deze studie niet duidelijk.” Toch durft Bähler op basis van haar onderzoek wel wat te speculeren, zij het met een slag om de arm. “Ik denk niet dat bruin vet de heilige graal is om af te vallen. Maar misschien kunnen we het volume van bruin vet en de verbranding vergroten door de activatie via de zenuwbanen te stimuleren. Of die benadering haalbaar is en helpt bij het afvallen, moet meer onderzoek uitwijzen.” Tot die tijd kan het in elk geval geen kwaad om de verwarming een graadje lager te zetten.
Foto: Marieke de Lorijn/Marsprine
Lonneke Bähler, arts-onderzoeker in het AMC, bestudeerde de activiteit van bruin vet en onderzocht hoe het zenuwstelsel daar invloed op uitoefent. Op 10 maart ver-
Bruin vet heeft de aandacht van wetenschappers die zoeken naar een behandeling tegen overgewicht. Bruin vet is namelijk goed in het verbranden van calorieën. Dat biedt aanknopingspunten om overtollige kilo’s kwijt te raken. Door Edith van Rijs
13
AMC magazine