Eicellen
Illustratie: Herman Geurts
Jonge vrouwen met borstkanker kunnen sinds 2009 in het AMC hun eicellen laten invriezen en veilig stellen voor een toekomstige zwangerschap. Door chemotherapie is hun kans op onvruchtbaarheid namelijk groot. Promovendus Sabra Dahhan onderzocht de ervaringen hiermee. Conclusie: deze mogelijkheid heeft meer bekendheid nodig. Door Edith van Rijs
Eicellen in de vriezer Als een vrouw met borstkanker haar eicellen wil laten invriezen, is er grote tijdsdruk. “Soms heeft ze al een kinderwens, of ze wil een toekomstige zwangerschap in elk geval niet uitsluiten. Nog voordat de chemokuur begint, moet zij dan het traject in om haar eicellen te laten invriezen.” Sabra Dahhan, gynaecoloog in opleiding in het AMC, schetst de lastige situatie waarin deze vrouwen zitten. “Er is weinig tijd en veel informatie om te verwerken. Ze zitten in twee ingrijpende behandeltrajecten tegelijk.”
Ivf-behandeling
Het invriezen van eicellen is eigenlijk een uitgestelde ivf-behandeling, met hormooninjecties om de eicelproductie te stimuleren. De eicellen worden daarna uit het lichaam gehaald en ingevroren bij -197 graden Celsius. Wil een vrouw in de toekomst zwanger worden, dan worden haar eicellen ontdooid en bevrucht via ivf. “Ik heb onderzocht hoe de vrouwen de ivf-behandeling ervaren terwijl ze net de diagnose borstkanker hebben gekregen. Je zou denken dat het een optelsom is van twee heftige gebeurtenissen”, zegt Dahhan. “Maar de vrouwen zien het als een geheel, waarbij het ivf-traject een klein onderdeel is van het borstkankertraject. Ze zitten in de survivalmodus. Voor hen is de ivf-behandeling zelfs een soort lichtpuntje, een mogelijkheid om hun toekomst veilig te stellen.”
4
Toen het AMC in 2009 begon met deze behandeling, zaten er nog veel onvolkomenheden in het traject. Dahhan bracht het proces in het AMC in kaart en analyseerde welke verbeterpunten er waren om zo veel mogelijk vrouwen snel te kunnen helpen. Het leverde een stappenplan op waardoor het proces nu efficiënter verloopt en de patiënten niet alle informatie in één keer krijgen.
Laatste redmiddel
Ook wilde Dahhan weten: hoe gaat het nú met al die vrouwen? Ze benaderde er 85 die tussen 2009 en 2011 om een medische reden hun eicellen hadden laten invriezen. Waren zij inmiddels spontaan zwanger geworden? Waren ze dat van plan? En wat wilden ze met de opgeslagen eicellen? Er kwamen 68 reacties. Geen enkele vrouw had haar ingevroren eicellen gebruikt. En de meesten wilde proberen spontaan zwanger te worden. De ingevroren eicellen zagen ze als laatste redmiddel. Zestien vrouwen waren bezig met zwanger worden, waren zwanger, of hadden al kinderen gekregen. Dahhan: “Wij hadden hen nog niet teruggezien, maar dat betekende dus geenszins dat ze niet bezig waren met zwanger worden. En wat als ze terugkomen? Wat adviseer je dan? Er liggen hier immers goede eicellen klaar, maar die wil je eigenlijk pas teruggeven als alle opties zijn uitgeput. Wanneer is dat? Meteen
als ze bij ons op de stoep staan? Dat zijn nieuwe vragen om uit te zoeken.”
Meer bekendheid
Zijn er nog andere winstpunten te behalen? Zeker. Meer bekendheid bijvoorbeeld. “Op dit moment wordt een minderheid van de vrouwen naar ons verwezen”, zegt Dahhan. “Na de diagnose borstkanker is de plastisch chirurg meestal het volgende loket waar een vrouw terecht komt, terwijl ik denk dat een gesprek met de gynaecoloog daar nog voor hoort te zitten.” Een tweede verbetering ligt in het verlengde: een verwijzing naar de gynaecoloog hoort volgens Dahhan in het protocol voor de behandeling van borstkanker te staan. Als derde winstpunt noemt Dahhan de techniek om eicellen te bewaren. “Er bestaan verschillende methoden. Zo kunnen we bijvoorbeeld ook stukjes van een eierstok invriezen. Welke bewaartechniek het beste werkt bij welke vrouw, is onduidelijk. Dat is een vraag voor vervolgonderzoek.”
februari 2016