9 маусым пдф 2015

ЖАМБЫЛДА

Сарысу ауданы

Мойынқұм ауданы

ДОСЫ КӨПТІ ЖАУ АЛМАЙДЫ, АҚЫЛЫ КӨПТІ ДАУ АЛМАЙДЫ

НЕ ЖАҢА АЛЫҚ?

Мойынқұм Шу ауданы

Талас ауданы

Жамбыл облысты о амды саяси газет

Төле би

Жаңатас Қаратау

Жамбыл ауданы

Меркі ауданы

Байзақ ауданы

Аса Жуалы ауданы

Т.Рысқұлов ауданы

Құлан

Меркі

Қордай ауданы Қордай

Бауыржан Момышұлы

ТАРАЗ

№69 (18103), Сейсенбі, 9 маусым, 2015 жыл

ak-jol-taraz@rambler.ru

www. akjolgazet.kz

Газет 1922 жыл ы 1 мамырдан шы ады.

ПРЕЗИДЕНТ ЕЛБААСЫ ӘЛЕМДІКК ЖӘНЕ ДӘСТҮРЛІ ДІНДДЕР КӨӨШБАСШЫЛАРЫНЫ ЫҢ V СЪЕЗІНЕ ҚААТЫСАДДЫ

БАЙЗАҚ

Аудандағы 30 орта мектептің 136 оқушысы жазғы демалысын лагерьлерде өткізеді. Көрші Т.Рысқұлов ауданындағы Әлия Молдағұлова атындағы лагерьге бірінші маусымда 80 бала, екінші маусымда 56 бала барады. Жылдағыдай биыл да лагерьге әлеуметтік аз қамтылған, көп балалы отбасы балалары баратын болды. Осы дүйсенбіде жазғы демалысты қызықты етіп өткізуге 80 бала аттанды.

Бүгін Елбасы Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшыларының V съезі аясында Финляндия Пре зиденті Саули Ниинистёмен кездеседі деп жоспарланып отыр.

10-11 маусымда Мемлекет басшысы «Діни көшбасшылар мен саяси қайраткерлердің бейбітшілік ж ə н е д а м у жо л ы н д а ғ ы диалогы» деген тақырыппен өтетін съездің жұмысына қатыс ады. Сондай-ақ, съезд аясында Нұрсұлтан Назарбаевтың БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мунмен жəне Иордания Королі ІІ Абд а л л а м е н ке зд е с у і жоспарланған.

ЖУАЛЫ

Аудандық «Достық» Мәдениет үйінде Шақпақ ата ауылындағы №4 балалар өнер мектебінің есеп беру концерті өтті. Мектеп ұстаздарынан құралған «Сұлу саз» ұлт аспаптар ансамблінің орындауында күй тартылып, өнер мектебінің «Шақпақ» триосы мен облыстық ән байқауларының жеңімпазы Ерлан Сазанбаев, Арайлым Әбдіжан сынды әншілер халық арасында кеңінен таралған әндерді орындап, көрермендердің ықыласына бөленді. МОЙЫНҚҰМ

ҚҰТТЫҚТАУ ЖОЛДАДЫ Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Раймондс Вейониске Латвия Республикасының Президенті болып сайлануына байланысты құттықтау жолдады. Қазақстан Президенті өз құттықтауында біздің еліміз бен Латвияның достық пен өзара сенімге негізделген қарым-қатынасы болашақта екі халықтың игілігі, татулығы мен тұрақтылығы нығая беретініне с енім білдірген. Нұрсұлт ан Назарбаев Р. В е й о н и с к е м ы қ т ы денсаулық, қызметіне табыс, ал достас Латвия халқына бақ-береке тіледі.

ОҚ

Ы УШ

ЛА

Тұңғыш Президент саябағында тараздықтар мен қала қонақтары аптаның әр жұмасенбі күндері отандық киноны тамашалай алады. «Ашық аспан астындағы кино әлемі» аталатын бұл игі іс-шара тамыз айына дейін жалғасады. Көрсетілімде Қазақ хандығының 550 жылдығына орай отандық тарихи деректі фильмдерге басымдық беріледі.

Мемлекет басшысы Астана қаласының «жасыл белдеуін» дамыту жұмыстары барысымен танысты. Елбасы ел орда айналасындағы жасыл аймақты əуеден тікұшақпен шолып шыққаннан кейін орманды алқап қалыптастыру жəне дамыту жұмыстары барысымен танысты. Нұрсұлтан Назарбаев 1997 жылдан бері жүргізілген жұмыстардың нəтижесінде елорда айналасына егілген жасыл желектің ауданы бүгінде 70 мың гектарға жеткенін атап өтті.

– Бір кездері біздің жоспарымызға күмəнмен қараған еді. Бірақ, біз осы орманды болашақ ұрпақ үшін өсіріп, оны Қазақстанның кереметіне айналдырдық. Соның арқасында қалада шаңтозаң, жел азайды. Орманда арнайы жидек ағаштары отырғызылып, аң-құс пайда болды. Егілген ағаштар елорда тұрғындары мен

М Р ДЕ

қонақтарының демалысына қажетті жағдай туғызады. Мұнда веложолдары, кемпингтері бар демалыс аймақтарын орнықтыру жоспарлануда, – деді Қазақстан Президенті. Осыған байланысты Мемлекет басшысы орман шаруашылығы еңбеккерлеріне, ғалымдарға қажырлы еңбектері үшін ризашылық білдірді. Қазақстан Президенті «жасыл белдеу» алқабын ұлғайту жұмыстары жалғасатынын айтты. Соңында Мемлекет басшысы дəстүр бойынша қырғауыл ұшыру шарасына қатысты. Елбасы Астананың «жасыл белдеуін» дамыту мəселелеріне арналған кеңес өткізді. Кеңеске Президент Əкімшілігінің Басшысы Н.Нығматулин, Астана қаласының əкімі Ə.Жақсыбеков жəне ауыл шаруашылығы вицеминистрі Е.Нысанбаев қатысты.

АЛЫСЫ

ҰБТ-2015

, П Ы Т А Н Й А Ж З А Ж КҮН КҮЛДІРІП...

БИЫЛ ОБЛЫС ЛАГЕРЬЛЕРІНДЕ

Кеңеске қатысушылар аралық қорытындылар мен елорданың жасыл белдеуін əрі қарай дамыту қадамдарын талқылады. Атап айтқанда, 2020 жылға дейін негізгі үш бағытта жұмыс жүргізу жоспарланған. Ол – қалыптасқан аймақтардағы жасыл желектің тығыздығын арттыру, қала аумағындағы бос жерлерге ағаш отырғызу, демалыс орындарын қалыптастыру. Нұрсұлтан Назарбаев «жасыл белдеу» қалыпт астыру барысындағы үйле сімді жұмысты қамтамасыз ету, ғылыми тəжірибені қолдану, жаңа технологиялар енгізу, қала аумағы мен оның сыртындағы орман алқаптарын қосу маңыздылығына назар аударды. Кеңес қорытындысы бойынша Мемлекет басшысы бірқатар нақты тапсырма берді.

Мойынқұм ауылындағы Ж.Қуанышбаев атындағы музейде «Балалық шаққа саяхат», «Ертегі әлеміне саяхат» атты апталық мәдени іс-шара өтті. Аудандық кітапхананың балалар бөлімімен бірлесе отырып өткізілген ісшарада музей қызметкері Алмаш Таубазарова бүлдіршіндерге ертегі оқып берсе, балалар бөлімінің кітапханашысы Меруерт Сұлтанова қойылған ертегі кітаптар көрмесіне саяхат жасап, бүлдіршіндерге ой салды.

3550 ОҚУШЫ ДЕМАЛАДЫ

АЛТЫ КҮННІҢ НӘТИЖЕСІ: 5 ТҮЛЕК 125 БАЛЛ ЖИНАДЫ ҰБТ басталғалы бергі алты күн ішінде 5 түлек 125 балл жинады, – деп хабарлайды ҚР Білім жəне ғылым министрлігінің баспасөз қызметі. Олар: Ердосова Гүлназ Жандосқызы – Тараз қалалық №45 қазақ классикалық гимназиясы; Мұст афина Риана Еркінқызы – Астана қаласындағы №59 мектеплицейі; Самат Сымбат Қуанышқызы – БҚО Теректі ауданындағы «Үміт» лингвистикалық мектебі; Абдазимова Лаура – ОҚО Түлкібас ауданындағы үш тілде білім беретін, дарынды балаларға

арналған мамандандырылған мектепинтернат жəне Яковлева Анастасия Владимировна – №90 лицей, Алматы қаласы. Өткен жылы ең жоғары баллға 4 түлек ие болған. Еліміз бойынша ҰБТ 165 пунктте өтті. Өтініш берген 85 856 түлектің 80980-і қатысты (94,3 пайыз). Орташа балл – 79,5. Міндетті 50 балл межені 65 947 түлек (81,4) бағындырды. Ал 14 133 (17,5 пайызы) түлек 100 баллдан жоғары көрсеткіш жинады.

Ормансыз жер жалаңаш, Армансыз ер жалаңаш.

Халық мақалы.

«Ақ жол-Ақпарат».

(Облыстағы ҰБТ-ның қорытындысын 4-беттен оқисыздар).

Ш

РАҒЫ ӨП О

– 20 15

«ЕҢСЕБЕК» Ы Н Р О Ң Ы Н Ы Р А БАЗ ҚАҢЫРАП ТҰР Эльвира ЖАРЫЛҚАСЫНОВА, «Ақ жол». «Төлебай» базарының айналасында бүгінде қызу жұмыс. Бір жағынан ойын-сауық орталығының алып ғимараты бой көтеріп жатса, екінші жағынан археологиялық қазба жұмыстары жүруде. Болашақта бұл жер тараздықтардың ғана емес, қала қонақтарының да көз қуанышына айналмақ. Ал Байзақ батыр көшесінің бойындағы бұрынғы «Еңсебек» базарының орны туралы бұлай деп айта алмаймыз. Өйткені, көлік бөлшектерін сататын

ШАЛҒЫНҒА ШАЛҒЫ ТҮСТІ

Сəулембай ƏБСАДЫҚҰЛЫ, «Ақ жол».

Наурызбек САРША, «Ақ жол». Ке з - ке л ге н о қ у ш ы ж а з ғ ы демалысын асыға күтеді. Осы орайда оқушылардың биылғы ж а з ғ ы д е ма л ы с ы б а с т а л ы п , «Болашақ», «Рауан» лагерьлері балаларды тынықтыру жұмыстарына кірісіп те кетті. Қала əкімінің орынбасары Маржан Қожаева аталған лагерьлерге бас сұғып, балалардың жай-күйімен танысып қайтты. «Болашақ» лагерінде бізді Алла Гнусина қарсы алды. Ол лагерьді аралатып көрсетіп, мұнда негізінен қала тұрғындарының

əлеуметтік аз қорғалған тобының ұл-қыздары, балалар үйлерінің тəрбиеленушілері д е м а л ы с - с ау ы қ т ы р у і с і м е н қамтылатындығын айтты.

– Лагерь 2006 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Бүгінгі күні мемлекет бір баланың бір ауысымдағы демалысына тұрақты орта есеппен 28 000 теңге бөледі. Біздегі бір ауысымның ұзақтығы – 12 күн. Мұнда балалар екі мезгіл бассейнде шомылып, түрлі ойындар ойнайды. Балаларға арналған барлық ас мəзірі бар, – деді ол өз сөзінде. (Жалғасы 4-бетте).

– Биыл 17 мың гектар алқапты игердік. Егістіктің дені Түркістан ауылдық округіндегі үш елді мекеннің маңайында, – деді аудан əкімінің орынбасары Олжас Көкей, – осында дəнді дақылдардың 60-70 пайызы егілген. Шынында да Көсегенің көк жонына шыға бере-ақ ой мен қырға дəнді дақылдардың молынан егілгені көзге бірден шалынады. Ə.Бүркітбайұлы ауылының маңайында күздік арпа бітік, ырғалып тұр. Гүл ашқан жоңышқа да жайқалып, мақсары да бой ала бастапты. Ал Арыстанды ауылынан əрі қарай «Майлыбұлаққа» баратын жол қапталында шөп орағы басталып та кетіпті.

– Жауынның молдығынан жоңышқа биыл ерекше қалың өсті, – дейді шаруа қожалығының иегері Жаңабай Мəндібаев, – шөптің биіктігі сонша ұсақ малды былай қойғанда, ірі қараның сауырынан асардай. Алқапқа бара жатқанда Вали есімді кісімен жолыққан едік. Оның қарамағында 10 гектар жоңышқасы бар екен. Соны орып, тайлап, тасымалдауда. Онымен қапталдас «Айуан төбеде» Мəндібаевтың шөпшілері күннің аптап ыстығына қарамай қызу еңбекке кіріскен. Механизатор Бейбіт Дəндібаев шөп орады əрі тырмалайды, тайланған шөпті тасымалдаумен айналысады (суретте). Алқапта күздік үшін пар айдаумен «К-700» тракторының жүргізушісі тынбай тірлік жасауда.

Қысқасы, түркістандықтар биыл бұрын-соңды болмаған мал азығы мен дəн жинау үшін аянып жатқан жоқ. Арыстанды ауылындағы 54 отбасының қоражайларына тайланған жоңышқаларының маялануы – соның бастауы ғана. Өздерінен артылғанын ойдағы шаруаларға сатпақ. Бір таңқаларлығы, көпті көрген қариялар соңғы 50-60 жылда мұндай шөп қалың шығып, егін бітік өскен емес деп отыр. Түркістан ауылы, Сарысу ауданы.

бұрынғы «Дүйсеке» ЖШС-ның «Еңсебек» базары бүгінде көштен қалған жұрттай қаңырап қалған. Айналасы тым-тырыс. Дүкендердің терезесінің тесігінен тек сумаңдаған жел ғана ызыңдайды. Осыған орай, біз қалалық əкімдіктің сəулет жəне қала құрылысы бөлімі басшысының орынбасары Айдар Молдабаевқа «Сіз не дейсіз?» дегенімізде: – Біз 2014 жылы 201 гектар жерге «Тараз қаласының орталық аумағын егжей-тегжейлі жоспарлау» жобасын дайындадық. Ал сөз болып отырған «Еңсебек» базарының орнына болашақта спорттық-сауықтыру кешені бой көтеретін болады. Оны базар иесінің өзі біздің жобамыздың негізінде соғуы тиіс. Ал құрылыстың қашан басталатыны бізге беймəлім, – деп жауап берді. Қала тұрғындары сүйікті шаһарының бұл бұрышы да көзге қораш көрінбей, өңір көркіне көрік қоса түскенін қалайды. Тараз қаласы.

2

9 маусым, 2015 жыл

www.akjolgazet.kz

ҰЛТ ЖОСПАРЫ. 5 РЕФОРМА ЖӘНЕ 100 ҚАДАМ ҚАЗАҚСТАН ҰЛЫ ЖОСПАРЛАР АРҚЫЛЫ ҰЛЫ БОЛАШАҚ ҚАЛЫПТАСТЫРУДА Юрий СОЛОЗОБОВ, Ұлттық стратегиялар институтының халықаралық бағдарламалар бойынша директоры (Ресей).

100 нақты қадам, бес президенттік реформа – бұл бүкіл мемлекеттік аппарат, бүкіл қоғам, əрбір азамат үшін жұмыс майданы. Мұндай қадамның өміршеңдігі Қазақстанды жаңғырту табыстылығының бөлінбейтін факторы болып табылады. Қуатты мемлекеттің басты бір ерекшелігі, оның өз дамуының əрбір кезекті кезеңіне ə р д а й ы м а й қ ы н м а қ с ат ж ə н е н а қ т ы бағдарламамен көшетіндігінде жатыр. Бұл тұрғыдан алғанда нығайып жəне қарқынды дамып келе жатқан Қазақстанның ж о л ы б о л уд а . Ө й т к е н і , Н ұ р с ұ л т а н Назарбаевтың көрнекті идея лары, терең ойластырылған тұжы рым дамалары мен бағдарламалары ыңғайында дамып келеді. Көшбасшының президенттік сайлаудағы бұлтартпайтын жарқын жеңісін біртектес қазақстандық ұлттың əлемдегі ең дамыған отыздыққа кіруге жасаған мəлімдемесі деп те есептеуге болады.

100 миллионнан артық біреу. Бұл теңсіздік дұрыс, өйткені, бір адамның интеллектуалдық жəне идеялық ұлылығы миллиондардың өзін көмескілендіре алады. Қазақстандық көшбасшының ойлау ауқымы уақыт пен оқиғалар жүрісін артқа тастап, даму үшін мүмкіндіктер кеңістігін кеңейте түсуде. Бүгінгі күні Нұрсұлтан Назарбаевтың арқасында барлық əріптестер Қазақстанмен 100 миллион адамы бар ұлттай диалог жүргізуде. Назарбаевтың көшбасшылығы дəл бір линза секілді əлеуметтік топтардың қуатын жалпыға ортақ жасампаздық жолында жинақтауға мүмкіндік беруде. Қазақстан Президенті ұлттың күшін Ұлт жоспары – «100 қадам» секілді стратегиялық бағдарламаларға барынша тиімді пайдалануда. Мұндағы ең маңыздысы: қазақстандықтар нақты көріністегі Болашақ бейнесі мен дамудың жалпы мақсаттарына біріктірілген. Бұл əлеуметтік іргетас өте берік. Мұндай топтасу ұзақ мерзімдік. Бұдан да асырып айтсақ, стратегиялық ойлаудың тапшылық кезеңінде Нұрсұлтан Назарбаев «Баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекеттік құрылыстың 100 нақты қадамы» Ұлт жоспарын алға тартты, осының аясында бес халықтық реформа жүзеге асырылатын болады. Бұл – дамудың барлық маңызды қырларын қамтитын шаралар кешені.

«100 қадам» авторы Қазақст ан көшбасшысы болып табылатын əлем дік тəжірибедегі инклюзивті жаң ғыртудың сəтті мысалы. Қазақстан басшысы өз елін жаңа биіктерге жүйелі түрде бастап келеді. Бұл ұмтылыс ең жоғары бағаға əбден лайық. Ұлт жоспарын асыру арқылы Қазақстан ұзақ мерзімдік дамудың əмбебап қағидаттарын қалыптастыратын жəне бекітетін болады. Ал олар елдің ХХІ ғасырдағы жаңғыру үдерістерінің сипатын айқындайды. Олар бес реформаның нəтижелері ретінде ғана əрекет етіп қоймай, сонымен қатар, бүкіл мемлекеттік жүйенің институттық негіздерін бекітуде іргетастық маңызға ие болатын болады. Бірінші – кең ауқымды түсіністікті бойына жинақтаған ашықтық. Қазақстанның бүкіл əлем үшін сауда жəне инвестициялық саясаттағы инновацияларды енгізудегі ашықтығы. Бұл қағидаттың мəні көлік инфрақұрылымдарының жəне транзиттік ағымдардың қазіргі замандық кешенін құруға деген ұмтылыс арқылы барынша ашыла түседі жəне жаңа өндірістік қуаттар мен ұлттық экономиканы əртараптандыруға қоғамды жұмылдырады. Қазақстан ашықтығы оның интеграциялық күш-жігерімен жəне ха л ы қ а р а л ы қ с ауд а ж ү й е с і н е ж а н жақты кірігуімен дəлелденеді. Бұл Е у р а з и я л ы қ э ко н ом и ка л ы қ од а қ т ы дамытуға, Бүкілəлемдік сауда ұйымына кіруге, Еуроодақпен экономика лық ынтымақтастықты тереңдетуге деген ұмтылысқа да қатысты. Əлемдік экономикаға интеграциялану – бұл аса ауқымды табысқа жетудегі маңызды баспалдақ. Əлемнің ең дамыған 30 мемлекеті – бұл аса ірі халықаралық экономикалық бірле стіктің белсенді субъектілері екендігі бəрімізге белгілі. Олар əлемдік ІЖӨ-нің үлкен бөлігін қалыптастырады. Сонымен қатар, Ұлт жоспары контексінде қарастырғанда жоғарыдағы қағидат «ашық үкіметті» енгізу арқылы ашыла түседі. Мұндай жағдайда үкімет жұмысы мейлінше мөлдір, ал мемлекеттік қызметтер əр азамат үшін барынша қолжетімді болмақ. Екінші – бəсекеге қабілеттілік. Ол өңдеуші секторды дамытуға жəне жоғары технологиялық өнімдер экспортын арттыруға бағытталатын ғылымды қажет

етуші экономиканы құруды білдіреді. Сонымен бірге, қазақстандық компаниялар арасындағы бəсекелестікті ынталандыру маңызды бағыт болып табылады. Өйткені, халықаралық деңгейде жұмыс істейтін өз чемпиондарын күшейту ғана Қазақстанға «легионерлермен» тең дəрежеде жарысқа түсу мүмкіндігін береді. Оның үстіне барлық бес реформа бəсекеге қабілеттілік қағидаты бойынша іске асырылатындығын атап өтуіміз қажет. Үшінші – сенімділік жəне əріптестік. Жаңғырту болашағы Қазақстан экономикасына стратегиялық инвесторларды белсенді тартуға байланысты болатындығы туралы нақты түсінік бар. Міне, нақ осыдан да сот жүйесін реформалауда бизнес қауымдастықтың құқығын қорғау мен сақтауға айтарлықтай н а з а р ауд а р ы л ғ а н . Ұ л т жо с п а р ы н д а инвестициялық сот жəне халықаралық арбитраждық орталық құруға екпін берілген. Бұл ірі инвесторлар тарапынан сенімділікті күшейтетін болады. Төртінші – тиімділік. Экономикалық бағдарламаларды жүзеге асыру жəне олардың ортақ нəтижелілігі мемлекеттік аппарат жұмысының сапасына да көбірек байланысты. Сондықтан мемлекеттік қызмет жүйесін жетілдіру бірінші реформа ретінде белгіленген. Бұл дегеніңіз мемлекеттік қызметтегі біліктілік талаптарын күшейту жəне жаңа ынталануға себептілікті арттыру мен жұмыс істеу жағдайын жақсарту деген сөз. Ең бастысы – бұл ең талантты жəне ең қабілетті кадрларды іздеу мен таңдауға бағыт ұстау болып табылады. Енді «Назарбаевтың жаһандық құрамасында» меритократияның неғұрлым қатаң рухы басты рөл ойнайтын болады. Бұл өте маңызды мəселе. Оған ұлтына қарамастан тек үздік ойлайтын ақылдылар ғана кіре алады. Мұндай əдіс пен іске деген көзқарас Н.Назарбаевтың саяси философиясымен тиімді жұмыс істей алатын жəне əлемнің кез келген елінде қолдану үшін оңтайлы етеді. Бе сінші – азаматтық біртектілікті нығайтатын жəне Бір Болашақ Ұлтын құруды қамтамасыз ететін тұрақтылық. Мұнда кең көлемді орта тап ядро құрайтын болады. Бұл жағдай – Қазақстан мемлекеттілігінің іргетасы іспетті. Ұлт жоспарын жүзеге асырудың табыстылығы да осынау маңызды бағытқа байланысты болады. «Мəңгілік Ел» ұлттық идеясы бұл ретте тəуелсіздіктің барлық жетістіктерін бекіте түсетін жəне қазақстандықтардың болашаққа ұмтылысын нығайтатын платформа ретінде əрекет етеді. «Мəңгілік Ел» – бірлік пен келісім жағдайында өмір сүруші гүлденген қоғамның «сапа стандартының белгісі». Бұл бүкіл əлем ұмтылуға тиіс стандарт болып табылады.

XXI ғасырда дүние жүзінің ешбір елінде барлық азаматтар үшін жайлы болып т а б ы л ат ы н ж а л п ы ұ л т т ы қ и д е я л а р формуласы ойластырылмаған. Мұндай формула тек Қазақстанда ғана бар. «Мəңгілік Ел» – қалыптасқан Бір Болашақ Ұлты. «Мəңгілік Ел» – Нұрсұлтан На зар баевтың аса көрнекті дүниетану шылық жəне саясаттанушылық жаңалығы. «Мəңгілік Ел» жалпыұлттық идея сы ұлтаралық жəне дінаралық тартылыстың мəңгілік заңы секілді жұмыс істейтін болады. Ол барлық қазақстандықтарды біріктіреді. Бұл Нұрсұлтан Назарбаевтың интелектуалдық мұрасындағы жарқыраған тəж. Алтыншы – есеп берушілік. Демократияландыру жолында əмбебап схема жоқ екендігін бəріміз білеміз. Қазақстанда бұл жағынан да дамудың нақты жағдайларына жəне қоғамның құндылықтар тамырына негізделген өзіндік ерекше жолы ойластырылған. Мына бір маңызды сəтті атап көр сету қажет. Ұлт жоспары мемлекеттік басқаруды жетілдіру жəне азаматтық қоғамды дамыту қырларын нақтыландыра түскен. Олардың басына е сеп берушілік қағидаты қойылған. Бұл қоғамдық бақылау рөлінің түбегейлі мəнге ие болып, күшейе түсетіндігін білдіреді. Енді Үкімет пен жергілікті атқару органдарының белсенді азаматтық қоғам алдындағы жауапкершілігі осы арқылы бекітіледі. Өз кезегінде бұл даму бағ дарламасының тиімділігін арттырады. Өйткені, мониторинг пен бағалаудың қағидатты жаңа тетіктері құрылады. Же т і н ш і – и н к л ю з и в т і л і к , я ғ н и халықтың неғұрлым кең ауқымын даму бағдарламасына тартушылық. Бұл қағидат «Ұлт жоспарының» өз атауында бекітілген. Сөйтіп, Ұлт жоспарын шынайы өмірге ұластыру Қазақстанға дамушы елдер арасында чемпиондықты жеңіп алу мүмкіндігін береді, дамыған елдердің жоғары стандарттарына жетуді қамтамасыз етеді. Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық жəне даму ұйымы (ЭЫДҰ) клубына енуге дайын тұруының символдық мəні болып табылады. Мен бұл нақты жəне тереңнен ойластырылып жасалынған 100 шара əлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіруге ұмтылыс танытып отырған Қазақстанның көрсеткіштерін көтеріп қана қоймай, оның əрбір азаматының өмір деңгейін сапалық тұрғыда арттыратындығына сенімдімін.

МАҚСАТ – АЛЫ СТЫ ЖАҚЫНДАТУ

Барыс-келіс пен алысб е р і с т е жо л қ ат ы н а с ы айрықша маңызға ие. Қайнаған тіршілік күре жолдардың бойында. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» Жолдауында: «Жол – шын мəнінде өмірдің өзегі, бақуатты тірліктің қайнар көзі. Бар аймақтар темір жолмен, тас жолмен, əуе жолымен өзара тығыз байланысуы керек», деп ерекше атап көрсеткені белгілі. Елбасының бес халықтық реформасының 58-ші қадамында жол-көлік инфрақұрылымын қалыптастыру жəне дамыту жөнінде бірыңғай оператор қалыптастыру үшін стратегиялық инвесторлар тарту көзделген. Бұл бағытта елімізде ауыз толтырып айтарлықтай шаруалар қолға алынып, жүзеге асырылуда. Ғасырдың ғаламат құрылысы аталған «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» жобасы Президенттің тікелей бастамасымен қолға алынғаны белгілі. Аталған стратегиялық нысан еліміздің əлеуметтік-экономикалық дамуын жаңа сапалық деңгейге көтереді. Қозғалыс қауіпсіздігі артып, жол-көлік оқиғалары азаяды. Халық шаруашылық жүгі тиісті жерге жылдам жеткізіліп, едəуір уақыт үнемделеді. Ежелгі Ұлы Жібек жолы Азия мен Еуропаның арасында 8 мың шақырымға созылып жатыр. Жақсы жол алысты жақындатады. Кемемен жүк тасымалдаушылар теңіз дəлізін пайдалану кезінде – 45, темір жолмен – 14, ал «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» дəлізі бойынша жолға 10 тəулік уақыт жұмсайды екен. Əлбетте, кімнің де болса діттеген жеріне жедел жеткісі келеді. Автомобиль жолы жолаушылар мен жүк т асымалдаушыларға қай жағынан болса да тиімді. Міне, облыс аумағында алып құрылыстың жүргізіліп жатқанына 6 жыл болды. Автобан құрылысы қашан толық бітеді, облыс аумағында республикалық мəндегі автожолды жаңғырту жолында қандай шаралар қолға алынуда? «КазАвтоЖол» ұлттық компаниясы» АҚ Жамбыл облыстық филиалының директоры Қайрат Кəрібаевпен осы мəселелер жөнінде əңгімелестік.

– Облыс аумағындағы республикалық мəні бар автомобиль жолының ұзындығы 1237 шақырымды құрайды. 2013 жылға дейін қаржының ыңғайына қарай олардың біраз бөлігі жаңартылды. «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» жобасы бойынша – «ҚытайҚазақстан», «Қытай-Орталық Азия» жəне «ҚытайРесей-Батыс Еуропа» бағытында жүк тасымалы қамтамасыз етіледі. Еліміз бойынша ұзындығы 2787 шақырымды құрайтын автомобиль жолы Ресей Федерациясы шекарасынан басталып, Ақтөбе, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл жəне Алматы облыстары аумағы арқылы Қытай Халық Республикасы шекарасына дейін салынады. Осыдан 6 жыл бұрын облыс аумағында «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» халықаралық көліктік дəлізінің 495 шақырымды құрайтын бөлігінде құрылыс басталды. Қазірге дейін 332 шақырымда құрылыс толық аяқталып, көлік қозғалысы қамтамасыз етілді. Оның 111 шақырымы – 2 жолақты, 221 шақырымы – 4 жолақты. Автобанның 351 шақырымында цементбетон, 144 шақырымында

асфальтбетон жолтөсемі бар. Жолтөсемі орталық білікке түсетін 13 тонна салмаққа жəне 20-25 жыл қызмет көрсету мерзіміне есептелген. Сондай-ақ жоба бойынша 22 көпір, 15 жол өткелі, 643 су құбыры қайта салынып, 11 жол айрығы жасалады. Үстіміздегі жылы 163 шақырым автожолда құрылыс аяқталып, пайдалануға беріледі.

– Халықаралық стандартқа сай осындай трассаны салу үшін қыруар қаражат қажет. Бұл мəселе қалай шешілуде?

– Əлемдік қаржылық дағдарысқа қарамастан Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың əлемдік қауымдастықтағы жоғары халықаралық беделінің жəне еліміздегі экономикалық-саяси тұрақтылықтың нəтижесінде ол халықаралық қаржы институттарының қолдауына ие болды. Жобаны жүзеге асыруға халықаралық қаржы институттарынан 1 миллиард 162 миллион АҚШ доллары қарастырылған. Бүгінде облыс бойынша жобаны «Азиялық даму» банкі, «Исламдық даму» банкі жəне Жапонияның «Джайко» агенттігі қаржыландыруда.

– Жобаны жасау кезінде қандай мəселелерге ерекше көңіл бөлінді?

– Облыс аумағындағы автобан құрылысы негізінен қолданыстағы «Алматы-Ташкент-Термез» автомобиль жолымен өтеді. Соңғы кезде түрлі кедергілердің туындауына байланысты облыс аумағында Қырғыз Республикасын айналып өтетін жаңа жол салынды. Сондай-ақ, көліктік дəліз Қордай, Күйік, Шақпақ асуларын, Тараз қаласы, Қордай, Құлан, Айша бибі, Бауыржан Момышұлы жəне Шақпақ ата елді мекендерін айналып өтеді.

– Таразды айналып өтетін жолдың құрылысы қашан бітеді?

– «KCC E&C» АҚ Жамбыл филиалы ұзындығы 65 шақырым «Тараз қаласын айналу» жобасын жүзеге асыруда. Оның құрылысы үстіміздегі жылдың соңына дейін толық аяқталуы тиіс. Жұмыс кестеге сай жүргізілуде. Құрылыстың жұмыс барысын, технологияның орындалуын, қажетті материалдардың сапасына KOCKS Consult GmbH мекемесінің мамандары қатаң қадағалау жүргізуде. Сондай-ақ, жобалаушы мекемелер тарапынан да бақылау жасалуда. Жұмысы толық аяқталған автомобиль жолдарының бөліктері «Қазақавтожол» республикалық мемлекеттік кəсіпорны Жамбыл облыстық филиалына уақытша пайдалануға өткізіледі. Осыдан кейін 2 жыл мерзімде ақаулар орын алса, келісім-шарт бойынша оларды мердігер өз күшімен қалпына келтіреді. «Қазақавтожол» РМК Жамбыл облыстық филиалына автомобиль жолдары екі жылдан кейін ғана тұрақты пайдалануға өткізіледі. Биыл мердігерлер 283 шақырым жолды мемлекеттік қабылдау комиссиясына тұрақты пайдалануға өткізетін болады. Бүгінде құрылыс жүргізген мердігерлік мекемелер «Казахдорстрой» жəне «К Дорстрой» ЖШС-лары мен «KCC E&C» АҚ Жамбыл филиалы өз қаржысы есебінен орын алған ақауларды жою жұмыстарын жүргізуде.

– Республикалық маңызы бар жолды жаңарту жоғарыдағы жұмыстармен шектеліп қалмайтын шығар...

– Əлбетте, бұл бағытта келешекте атқарылатын жұмыс ауқымды. Биыл «Қордай асуын айналу» жобасы бойынша осы автожолдың сол жағындағы төсемінің құрылысын бастау үшін Қазақстан Республикасы Инвестиция жəне даму министрлігі автомобиль жолдары комитетінде елеулі шаралар қолға алынуда. Сондай-ақ, үстіміздегі жылы

«Батыс Еуропа-Батыс Қытай» халықаралық көлік дəлізі аясында ұзындығы 16 шақырым Алматы облысының шекарасынан Отар бекеті тұсына дейін қолданыстағы автожолды І-Б техникалық санатына төрт жолақты етіп қайта жарақтандырудың техникалық-экономикалық негіздемесін жасау қарастырылуда. Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 11 сəуірдегі №86 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі көлік стратегиясы» тұжырымдамасы бойынша шекаралас жатқан мемлекеттерге шығатын 4 негізгі халықаралық көліктік автожол дəліздерін қайта жарақтандырудан өткізу көзделген. Оған «ОрталықОңтүстік» халықаралық көлік дəлізінің М-36 «Астана-Қарағанды-Балқаш-Қапшағай-Алматы» автожолының облыс аумағынан өтетін бөлігі кіреді.

– «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» бағдарламасы аясында қолға алынып жатқан шаралар туралы əңгімелесеңіз...

– Бағдарлама аясында облысымызда «ОрталықОңтүстік» дəлізі бойынша ұзындығы 209 шақырым «РФ шекарасы (Екатеринбургке) – Алматы» автожолының 2005-2214 шақырымы бөлігінде қайта жарақтандыру жұмысы жүргізіледі. Биыл аталған жолдың ұзындығы 62 шақырым болатын 2152-2214 шақырымдық бөлігіне жобалау-іздестіру жұмысы əзірленді. Қазір жоба мемлекеттік сараптаудан өткізілуде. Үстіміздегі жылы аталған автожолдың қалған ұзындығы 147 шақырым үш бөлігіне жобалауіздестіру жұмысын жүргізу жоспарлануда. «ОрталықОңтүстік» дəлізін қайта жарақтандыруды жүргізу Халықаралық қаржы институтының қаржысына 2016 жылдан бастап атқарылады. Жоба бойынша І-Б техникалық санатқа жататын төрт жолақты автомобиль жолы салынады. Сондай-ақ, 2015 жылы ұзындығы 26 шақырым «Меркі-Шу-Бурылбайтал» автожолының 97-106 шақырымы, 196-202 шақырымы аралықтары жəне «Тараз-Өтмек-ҚР шекарасы» автожолының 0-14 шақырымы бөліктерінің жол төсеміне орташа жөндеу жүргізу көзделуде.

– Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатындағы жүзеге асырылып жатқан жұмыстарға тоқталсаңыз...

– «Қазақавтожол» РМК Жамбыл облыстық филиалы 1056 шақырым республикалық маңызы бар автомобиль жолын күтіп ұстаумен шұғылданады. Ағымдағы жылы қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында кəсіпорын 30 мың шаршы метр шұңқырлықты жөндеу, 816 шақырым жолдың жүріс бөлігін таңбалау, 483 дана жол белгісін ауыстыру, 40 мың шаршы метр жолтабандарды жою, 3 мың қума метр жол қоршауларын жөндеп, ауыстыру жəне 1200 дана дабыл бағаналарын орнатуды жоспарлап отыр. Жолшылар бұл іске сəуір айынан бастап кірісті. Қазір жол жиегі мен құламалары тегістеліп, жолақтар күл-қоқыстан тазартылуда. Жол бойындағы жасыл желекті өрттен қорғау мақсатында жер жырту жүргізілуде. Республикалық автожолдарда жол-көлік оқиғаларын төмендету бойынша облыстық ішкі істер департ аменті жол-пат рульдік полициясымен бірлескен жұмыстар жүргізілуде. Автожолдарға көктемгі жəне күзгі жоспарлы тексерулер жүргізіліп, апатты-қауіпті жол бөліктері анықталып, ақауларды жою бойынша қызмет көрсететін ұйымдарға ұйғарымдамалар жіберілуде. Мұның өзі нəтижесіз емес. Əңгімелескен Ақылжан МАМЫТ, «Ақ жол».

«МӘҢГІЛІК ЕЛ» ҰҒЫМЫНЫҢ МӘНІ ЗОР Гаухар ҚАЛДЫБАЕВА, Тараз инновациялықгуманитарлық университетінің қызметкері.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев бес халықтық реформадан туындайтын 100 нақты қадамның 85-ші қадамында «Мəңгілік Ел» патриоттық актісінің жобасын əзірлеуді тапсырды. Қолға алынған бес халықтық реформалардың төртіншісі болашағы біртұтас ұлт мəселесіне арналған десек, «Мəңгілік Ел» идеясы – осы мұраттардың өзегі. Бүгінде біздің еліміз – 140-қа тарта ұлттар мен ұлыстардың өкілдері тату-тəтті, береке-бірлігі бұзылмай өмір сүріп жатқан бірден-бір мемлекет. Бұл біздің қоғамдық санамыздағы басты идеологияға айналып келе жатқан жаңаша сана деу керек. Осы

төртінші реформаның ең негізгі мазмұны – «Мəңгілік Ел» идеясының аясында біріктіруші құндылықтарды негіз еткен қоғамдық жаңаша идеологиялық сана қалыптастыруда. Елді біріктіруші құндылықтар – əділдікке негізделген азаматтық қоғам құру, білім алу, еңбексүйгіштік, зайырлылық жəне төзімділік, адамшылық, имандылық дер едім. Осы тұста Елбасымыздың айтып кеткен жақсы сөзі бар: «Елді біріктіруші ортақ құндылықтарды этностық мінезқұлық модельдерінен жоғары қоюға қол жеткізуіміз керек», деген. Азаматтық қоғам қашанда этностық мінез-құлық модельдеріне емес, ортақ адамзаттық құндылықтарға негізделе құрылуы тиіс. «Адамзаттың бəрін сүй, бауырым деп», деген Абай атамыздың данышпан ой тұжырымы осы төртінші реформаның мазмұнын бізге дəл ашып береді деп ойлаймын. Төртінші реформа – болашағы біртұтас ұлт. Бұл жерде жаңадан ұлт қалыптастыру деген ой жоқ. Бұл жердегі басты идея еліміздегі ұлттарды біріктіретін ортақ, біртұтас болашақ жайында айтылып тұр. Яғни, біз тарихымызда сан ғасырлық дүрбелеңді кешірген халықпыз. Біздің жерімізге уақыттың жазуымен басқа ұлттар келіп, араласып өмір сүріп кетті. Ол да өзіміз сияқты адамның баласы. Қазақ халқының

ұлылығы сонда, солардың барлығын жатырқамай ағайыншылдығын, адамшылық, бауырмалдық қасиетін танытты. Олар бізбен тағдырлас болып кетті. Ешкім де өз тарихын сұрап алған жоқ. Олай болса, енді бізді біртұтас болашақ қана күтеді. Сондықтан, Елбасымыз ұсынып отырған қоғамды біріктіруге бағытталған болашағы біртұтас ел болып қалу – аса маңызды шаруа. Қазақ мемлекетінің негізін құраушы – қазақ халқы. Оған ешкім күмəн келтіріп, дау тудырып жатқан жоқ. Енді осы мемлекетті түзуші қазақ ұлтының айналасында елімізде тұрып жатқан басқа ұлттар бірігіп, ортақ болашақ туралы ойласа, мүдде де, біртұтастықты көздеген идеологиялық санамыз да күшейе түсетіндігі даусыз. Елбасы ұсынып отырған бес халықтық реформа мен жүз нақты қадамның мəні терең, маңызы зор. Ол негізінен «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыру, дамыған 30 елдің қатарына енуге нақты нəтижелі көрсеткіштер арқылы қол жеткізу мақсатынан тыс еме с, соған сай жасалатын реформалар деп білемін. Жəне Елбасымыз айтып өткендей, «ұсынылып отырған шаралар қоғамдық қатынастар жүйесін түбегейлі өзгертпек».

9 маусым, 2015 жыл

3

www.akjolgazet.kz

ЭКОНОМИКА: КІРІС ПЕН ШЫҒЫС ШЫНАЙЫ БОЛСЫН БАСПАСӨЗ МӘСЛИХАТЫ

ЖАЗ. АПТАП. ӨРТ.. Амангелді ƏБІЛ, «Ақ жол».

Облыстық əкімдіктің табиғи ресурстар жəне табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Серік Қойбақов Мемлекет басшысының «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» атты Жолдауынан туындайтын міндеттер туралы облыстың бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерімен дəстүрлі баспасөз мəслихатын өткізді. Басқарма басшысы Жолдау талаптары жəне оны орындауда атқарылып жатқан жұмыстарды жан-жақты əңгімелеп берді. Одан əрі ол басқарма тарапынан қолға алынып жатқан тірліктерді баяндады. Оның мəлімдеуінше, облыста мемлекеттік орман қорының жалпы көлемі 4 миллион 434 мың гектарды алып жатса, оның орман ағаштары көмкерген жері 2 миллион 229 мың гектар көрінеді. Орман қоры жерлері облыстың жер аумағының 30,8 пайызын, ал орманды жерлері 15,47 пайызын алып жатыр екен. Орманды күзету, қорғау жəне оның қорын молайту шараларымен облыс бойынша 14 орман шаруашылығы мемлекеттік мекемесі мен «Ормандарды қорғау жедел қызметі» мемлекеттік мекемесі айналысады. Бұл мекемелерде 629 адам қызмет атқарса, оның 246-сы орман қорықшысы, 34-і шебер, қалғандары инженерлер мен мамандар.

2015 жылғы өрт қауіпсіздігі кезеңіне орман өртінің алдын алу жəне жою шараларына бюджеттен 32,3 миллион теңге қаржы бөлініп, облыс орман қоры аумағындағы өртке қарсы іс-шараларды жүзеге асыру үшін белгіленген жоспар бойынша орман шаруашылығы мемлекеттік мекемелеріне бөлініп берілген. Табиғат өртінің жылдам таралуына тосқауыл қою мақсатында орман қоры аумағында өртке қарсы 174 шақырым минералды жолақтар жасалса, бұрынғы жылдары жасалынған 6826 шақырым осындай жолақтарды күтіп-баптау жұмыстары аяқталып келеді. Орманға жақын орналасқан елді мекендердің төңірегіне, орман қорындағы үлкен жолдардың бойына өрт қауіпсіздігін сақтау туралы жазылған 257 тақтайша жəне 38 панно жаңартылған. 42 өрт сөндіретін топ құрылып, олар 356 адаммен жасақталған. Орман шаруашылығы мекемелері жанынан мемлекеттік емес өртке қарсы қызмет құрамы 9 адамнан тұратын 126 бірлік жасақ дайындалған. С.Қойбақовтың сөзіне қарағанда облыс орманшылары алдағы аптап ыстықта өрт қауіпсіздігін сақтауға сақадай сай көрінеді. Қажетті техникамен толық жабдықталған. Тіпті, биылғы 10 сəуірден бастап, Орман жəне аңшылық шаруашылығы комитеті «Қазақ авиациялық орман күзету» мекемесінің бір ұшағы мен бір тікұшағы 3,2 миллион гектар орман қоры алқабын əуеден күзетіп жүр екен. Хабарламашы «тілсіз жаудың» алдын алуда атқарылып жатқан басқа да шараларды тарқатып айтып берді. Журналистер өздерін толғандырып жүрген сұрақтарына нақты жауаптар алды.

ДӨҢГЕЛЕК ҮСТЕЛ

КЕҢЕСІП ПІШКЕН ТОН КЕЛТЕ БОЛМАС

БҮГІНДЕ ҚАРАПАЙЫМ ХАЛЫҚТЫҢ ДЕНІ МЕМЛЕКЕТТІК КІРІСТЕР САЛАСЫ, ОНЫҢ БАСТЫ ҚЫЗМЕТІ, БАСҚА ДА ӨКІЛЕТТІ ФУНКЦИЯСЫ ЖАЙЛЫ ЖЕТІК БІЛЕ БЕРМЕЙДІ. СОНДЫҚТАН БІЗ ОБЛЫС БОЙЫНША МЕМЛЕКЕТТІК КІРІСТЕР ДЕПАРТАМЕНТІ БАСШЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕРГЕУ ҚЫЗМЕТІ МӘСЕЛЕЛЕРІН БАСҚАРАТЫН ОРЫНБАСАРЫ МАҚСАТ ҚАЗИЕВТІ ӘҢГІМЕГЕ ТАРТҚАН ЕДІК.

– Мақсат Бейсенбекұлы, экономикалық тергеу қызметі қашан құрылды жəне құқық қорғау органы ретінде немен айналысады, сол туралы айтсаңыз?

– 2014 жылдың 18 қарашасынан бастап «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік басқару жүйесін одан əрі жетілдіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 7 қарашадағы Заңы қолданысқа енгізілуіне байланысты Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті құрылды. Мемлекеттің басқару жүйесін жетілдіру бойынша мемлекеттің қабылданған шаралары қайта құрылған Комитетке тиісті функциялар мен өкілеттіктер, сондай-ақ, оның экономикалық тергеу қызметіне құқық қорғау органының мəртебесі беріле отырып, оған экономикалық жəне қаржылық қылмыстар мен құқық бұзушылықтарды анықтау, тергеу бойынша функциялары жүктелді. Осыған байланысты, қаржы полициясының экономикалық жəне қаржылық қылмыстар мен құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау, жолын ке су, ашу жəне тергеу жөніндегі функциялары мен өкілеттіктерін мемлекеттік кірістер органдарына беруге бағытталған өзгерістер мен толықтырулар заңнамалық деңгейде енгізілді. Экономикалық тергеу қызметінің негізгі бағыты қаржылық қылмыстар мен құқық бұзушылықтарды анықтаумен қатар, салық, кеден жəне «көлеңкелі» экономика саласындағы қылмыстарды анықтау, тергеу болып табылады. Кінəлі тұлғаларды қылмыстық жауапкершілікке тартумен қатар, бюджетке түсетін төлемдердің көлемін арттыруға шаралар қолдану мен келтірілген залалдарды нақты өндіру. Сонымен қатар, құқық қорғау жүйесін атқару барысында бизнеске қысым жасауды тоқтату, азаматтардың конституциялық құқықтарын бұзуға жол бермеу, негізсіз тексерулер мен қылмыстық қудалауды төмендетіп, бизнестің дамуына лайықты жағдай жасауды қамтамасыз ету.

– Осы бағытта биыл қандай жұмыстар атқардыңыздар жəне сол атқарылған шаралар бойынша қандай нəтижелер бар?

– Биыл 4 ай ішінде облыс бойынша мемлекеттік кірістер департаментінің экономикалық тергеу қызметінің өндірісінде 468 қылмыстық іс, сотқа дейінгі тергеудің бірыңғай тізіліміне 242 қылмыстық іс тіркелді. Өндіріспен 211 қылмыстық іс аяқталды. Айыптау актісімен сотқа жолдау үшін прокуратураға 32 іс жолданды. Аяқталған қылмыстық істер бойынша келтірілген 2 364 400 теңгенің залалы өндірілді. Құны 6 200 000 теңгені құрайтын тауар мемлекет кірісіне өндірілді.

- «Көлеңкелі» экономика саласы бойынша қандай жұмыстар атқарылғанын тарқатып айтсаңыз?

– Есепті мерзім аралығында өндірісте «көлеңкелі» экономика саласы бойынша 69 қылмыстық іс тергелуде, 7 қылмыстық іс айыптау актісімен сотқа жолданды. ҚР «Ойын бизнесі туралы» Заңының талаптарын бұзып, жұмыс жасап жатқан 8 заңсыз ойын мекемесінің жұмысы анықталды. Жүргізілген іс-шаралардың қорытындысы бойынша 180 дана ойын автоматтары мен компьютерлері, 6 ойын рулеткасы, заңсыз 1 141 100 теңге жəне 200 АҚШ доллары алынды. Олар мемлекет кірісіне өндіріледі. Нақтырақ тоқталсам, өткен жылдың желтоқсан айында департамент қызметкерлерімен М. деген азаматтың Тараздағы Əйтиев көшесінде орналасқан интернет-кафе деген жалған атты пайдалана

отырып, ҚР «Ойын бизнесі туралы» Заңының талаптарын бұзып жұмыс жасап, заңсыз ойын бизнесімен айналысып жатқаны анықталды. Аталған ойын бизнесін қарау кезінде 21 ойын автоматы, 1 дана электронды рулетка анықталып, алынды. Күдіктінің үстінен ҚР ҚК 269-1 бабы 1-бөлімімен қылмыстық іс қозғалды. Қазіргі уақытта қылмыстық іс айыптау қорытындысымен сотқа жолданды.

Көлеңкелі экономика саласындағы басым бағыттардың тағы бірі – заңсыз кəсіпкерлікпен айналысудың алдын алу жəне жолын кесу. Жедел іздестіру шараларын жүргізу барысында 3 заңсыз кəсіпкерліктің жұмысы анықталды. Мемлекетке 44 миллион теңге залал келтірген «П» атты жалған ЖШС, 77,7 миллион теңге залал келтірген «К» ЖШС жəне 170,4 миллион теңге залал келтірген «С» ЖШС анықталды. Қазіргі уақытта анықталған барлық фактілер бойынша ҚР ҚК 215-бабының 1-тармағына сəйкес сотқа дейінгі тергеу амалдары жүргізілуде. Енді «көлеңкелі» экономикамен күрестегі басым бағыттардың бірі – заңсыз айналымдағы алкоголь өнімдерінің жолын кесуге келер болсақ, бұл

ҚАРЖЫЛЫҚ ҚЫЛМЫСТАР КӨЗДЕН ТАСА ҚАЛМАЙДЫ – Осы орайда экономикаға едəуір зиян келтіріп жатқан жалған ақша жасау бойынша орын алған қылмыстарға да кеңірек тоқталып өтсеңіз.

- Бұл бойынша 12 қылмыс анықталды. Тарқатып айтатын болсам, былтыр, жыл соңында департамент қызметкерлерімен жедел іздестіру жұмыстарын жүргізу барысында А.Туралиев жəне А.Максутов деген азаматтардың 1 000 теңгелік жалған ақша купюраларын қолдан жасап, сақтағандары анықталды. Азаматтар жалған ақша жасау жəне оны сақтау – ҚР заңнамасымен қудаланатынын біле тұра, заңсыз баю мақсатында компьютерлік техникаларды пайдалана отырып, Тараз қаласында 1000 теңгелік ақшаларды қолдан жасаумен айналысқан. Əртүрлі сериядағы қолдан жасалған банкноттарды аталған тұлғалар ары қарай өткізу үшін сақтаған. А.Туралиев пен А.Максутовтың үстінен қылмыстық іс қозғалды. Қылмыстық іс қаңтар айында айыптау актісімен сотқа жолданып, сот үкімімен олар 5 жылға бас бостандықтарынан айырылды, ҚР ҚК 63-бабын қолдана отырып тағайындалған шартты мерзімге деп есептелді.

бағытта да біршама тірліктер атқарып жатырмыз. Мəселен, жыл басында Тараз қаласы 10 мөлтек ауданында орналасқан «А» дүкенінен «Аю» жəне «Семіз қозы» түріндегі алкоголь өнімдері алынды. Аталған алкоголь өнімдері сот сараптамасына ұсынылды. Сараптама қорытындысында олардың есеп-бақылау маркалары жалған болып шықты. Ары қарай жедел іздестіру шараларын жүргізу барысында аталған алкоголь өнімдерін көтерме бағамен сатушы «МГ» ЖШС екені анықталды. Аталған ЖШС қоймаларын қаттау кезінде жалған есеп-бақылау маркаларымен құны 45 миллион теңгенің 91 068 шөлмек əртүрлі алкоголь өнімдері алынды заңсыздық əрекеттер қылмыстық іс айыптау актісімен сотқа жолданды. Сонымен қатар, осы жылдың наурызында жедел-іздестіру шараларын жүргізу барысында «Айша бибі» стационарлы-бақылау бекеті арқылы Тараз қаласына кіру кезінде Т. деген азаматтың басқаруындағы «Мерседес Бенц» автокөлігі тоқтатылып, оны қарау кезінде 1 000 қорап мемлекеттік стандартқа сəйкес келмейтін есеп-бақылау маркаларымен «Новая» маркалы

(өндірушісі «Алкопищепром» ЖШС) алкоголь өнімдері анықталып, алынды. Аталған факті сотқа дейінгі тергеудің бірыңғай тізіліміне тіркеліп, сотқа дейінгі тергеу жұмыстары жүргізілуде. Қазіргі уақытта сот-техникалық сараптамасы тағайындалды.

– Енді қаржы саласындағы қылмыстар туралы айта кетсеңіз?

– Қаржы саласы бойынша бүгінгі күнге 28 қылмыстық іс тіркелді. Одан 4 қылмыстық іс айыптау актісімен сотқа жолданды. 3 қылмыстық іс ақталмайтын негіздермен қысқартылды. Анықталған қылмыстық істерден 4 қылмыс мемлекеттік сатып алу саласында орын алды. Квазимемлекеттік сектор саласында 22 қылмыс анықталды. Мысалы, өткен жылы «Казпошта» АҚ облыстық филиалының Т.Рысқұлов аудандық пошта байланыс бөлімінің бас есепшісі О. деген азаматтың үстінен, өзінің қызмет бабын пайдалана отырып, 961 513 теңге ақша қаражатын иемденіп залал келтіргені үшін ҚР ҚК 176-бабы 3-бөлімі, «б» тармағымен қылмыстық іс қозғалды. Келтірілген 961 513 теңге залал тергеу барысында толығымен өндірілді. Қазіргі уақытта қылмыстық іс тергеумен аяқталу үстінде. «Казпошта» АҚ облыстық филиалының Т.Рысқұлов аудандық пошта байланыс бөлімінің операторы Г. деген азаматтың үстінен де «КазТрансГазАймақ» АҚ-ның 4 000 000 теңге қаражатын иемдену фактісі бойынша 20 эпизодты қылмыстық іс қозғалды. Квазимемлекеттік сектор саласындағы қылмыстық істер бойынша мемлекеттік бюджетке келтірілген 11 283 513 теңгенің залалынан тергеу барысында 1 490 513 теңгесі өндірілді. Бюджет саласында 1 қылмыстық іс қозғалды. Б и ы л с ə у і р а й ы н а қ а р а й « Б . » ш а руа қожалығының төрағасы С. деген азаматтың үстінен мемлекет есебінен 72 миллион теңге субсидия алып, оны заңсыз иемдену фактісі бойынша ҚР ҚК 189-бабы 4-бөлімі 3-тармағы бойынша қылмыстық іс қозғалды. Соттың санкциясымен, ҚР ҚІЖК 128-бабына сəйкес күдікті қамаққа алынды. Қазіргі уақытта қылмыстық іс тергеу өндірісімен аяқталу үстінде.

– Салық жəне кеден саласындағы атқарылып жатқан жұмыстар жайлы не айтасыз?

– Салық жəне кеден саласы бойынша бүгінгі күнге 89 қылмыстық іс тергелуде. 12 қылмыстық іс айыптау актісімен сотқа жолданды. Жедел іздестіру шараларын жүргізу қорытындысы бойынша 30 миллион теңгеден астам тауарлар, көлік құралдары жəне валюталар алынды. Салық жəне кеден саласы қызметкерлерінің негізгі бағыттарының бірі – есірткі жəне тыйым салынған заттардың заңсыз айналымына қарсы тұру. Жүргізілген жұмыс нəтижесі бойынша 15 факті анықталып, заңсыз айналымнан 3,9 келі есірткі заттар, оның ішінде салмағы 3,8 келі героин алынды. Мысал келтіре кететін болсақ, жедел-іздестіру жұмыстарын жүргізу барысында ағымдағы жылдың 23 наурызында «Сыпатай батыр» кеден бекеті арқылы еліміздің аумағына кіру барысында Қырғыз Республикасының Ж. деген азаматы аса көп мөлшердегі ауыр наркотикалық құрал (салмағы 1,9 кг героин) өткізу барысында ұсталды. Аталған факті сотқа дейінгі тергеудің бірыңғай тізіліміне ҚР ҚК-нің 286 жəне 297-баптары бойынша тіркелді. Күдікті сот санкциясы бойынша қамаққа алынып, қазіргі уақытта сотқа дейінгі тергеу амалдары жүргізілуде. Қорыта айтқанда, біздің саламызға қатысты көлеңкелі экономиканың кез-келген түрі көрінбей қалмайды.

- Лайым солай болғай. Əңгімеңізге рахмет! Сұхбаттасқан Фариза ƏБДІКЕРІМОВА, «Ақ жол».

Сапарғали ƏЛІБАЙ, «Ақ жол».

Өткен жылғы 5 шілдеде Республика Президенті қол қойған жаңа редакциядағы «Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің» 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілгендігі, нақтылы кезеңде елімізде заңгерлердің, сот билігі өкілдерінің, құқық қорғау органдары қызметкерлерінің атсалысуымен «Əкімшілік іс-жүргізу кодексі» жобасының қызу талқыланып жатқандығы белгілі. Апта аралығында осындай іс-шара облыстық соттың оқу орталығының ұйымдастыруымен облыстағы кəмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының мəжіліс залында да өтті. «Əкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманы қолдану жəне əкімшілік құқықтағы жаңашылдықтар» тақырыбындағы дөңгелек үстелге облыстық, аудандық жəне соларға теңестірілген соттардың судьялары, прокуратура, облыс бойынша мемлекеттік кірістер департаментінің заңдылықты қамтамасыз ету басқармасы, облыстық əділет департаменті жəне ОІІД əкімшілік полициясы басқармасы мен бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысты. Облыстық соттың судьясы Гүлнəр Сыздықованың модераторлығымен өткен басқосуды облыстық соттың азаматтық жəне əкімшілік істері жөніндегі апелляциялық сот алқасының төрағасы Асқар Смайылов қысқаша сөз сөйлеп ашты. Бұдан кейін Тараз қалалық мамандандырылған əкімшілік сотының судьясы Думан Мəуленов, Талас аудандық сотының судьясы Лəйла Дүкенбаева Тараз қалалық мамандандырылған əкімшілік сотының судьясы Қамар Үсенбаева, облыстық прокуратураның №4 басқарма прокуроры Мəлдібек Үшкемпір, Тараз қалалық прокуратурасының бөлім басшысы Алмаз Жұмабеков, ОІІД əкімшілік полиция басқармасының аса маңызды тапсырмалар бойынша аға инспекторы, полиция капитаны Жалғас Джакупов, Тараз қалалық əділет басқармасы басшысының міндетін атқарушы Нағима Ақынбекова, облыс бойынша мемлекеттік кірістер департаменті заң басқармасының басшысы Бағылан Байгараев тақырыптық баяндамалар жасады. Жалпы, Елбасының «Қазақстан Республикасының Əкімшілік іс жүргізу кодексінің» жобасын дайындауды жеделдету жəне заңдық құжатты 2017 жылдан бастап қолданысқа енгізу жөніндегі тапсырмасына сəйкес, нақтылы кезеңде ҚР Жоғарғы сотының жанынан құрылған жұмыс тобы кодекс жобасын дайындап, жоба əрқилы деңгейдегі мемлекеттік құрылым институттарында, ғылыми мекемелерде кеңінен талқылану үстінде. Негізінен 6 бөлім, 37 тарау, 336 баптан тұратын «Əкімшілік іс жүргізу кодексі» жобасы мамандардың айтуынша, мемлекеттік басқарудың ішкі бақылау жүйесін сот əкімшілік юстиция бақылауы жүйесімен ауыстыру идеясынан туындаған көрінеді. Сондықтан, оны талқылауға барлық мемлекеттік органдардың құқықтық қамтамасыз ету құрылымдары тартылып, олардың ұсыныстары ескерілуі тиіс. Осыған орай дөңгелек үстелге қатысушылар да еліміздің қолданыстағы «Əкімшілік құқық бұзушылық кодексіне» жəне «Əкімшілік іс жүргізу кодексінің» жобасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде басқосу барысында айтылған ұсыныстарды талқылап, ҚР Жоғарғы сотының жанынан құрылған жұмыс тобына жіберу туралы шешім қабылдады.

«ҚАЗАҚСТАН – 2050»: АЗЫҚ-ТҮЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ «ҚАЗАҚСТАН – 2050» СТРАТЕГИЯСЫ: АЗЫҚ-ТҮЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ Құрманбек ƏЛІМЖАН, «Ақ жол». Кеңес дəуірімен бірге құрдымға кеткендей көрінетін қант қызылшасын ө с і р уд і қ а л п ы н а к е л т і р е а л м а й жатқанымызға біраз жыл болды. Тоқсаныншы жылдардан бастап тоқырауға түскен бұл саланы жандандырудың түрлі амалдары да жасалып бағуда. Облыста 2008-2012 жылдарға арналған қызылша шаруашылығын жəне қант өндірісін дамыту бағдарламасы жасалған, бірақ ол да елеулі нəтиже берген жоқ. Тіпті, əр ауданға зордың күшімен ектірген қызылша плантацияларында бұл техникалық дақылды күтіп баптайтын арнайы техникалардың, мол судың, тиісті кадрлардың жетіспеуі тəрізді əртүрлі себептермен өсімдік көктей солып, шаруа қожалықтары миллиондаған теңге зардап шекті. Бірақ, енді қызылшаға жоламастай болған сол шаруашылықтар биыл да қант қызылшасын қайтадан сеуіп отыр. Қордай ауданында оның жалпы көлемі 300 гектарды құрайды. Ал өткен ғасырдың жетпісіншісексенінші жылдары аудан аумағындағы қызылша егістігінің жалпы көлемі он бір мың гектардан асатын. Əр жапырағын құлағынан тартып шығарғандай бейнеті ащы «тəтті түбірді» өсіруге бүкіл аудан болып жұмылатынымыз ұмытылған жоқ. Ерте көктемде жас өскін қылтиып жер бетіне шыққаннан жекелеу, арамшөбін отау, тыңайтқыштармен қоректендіру, бірнеше қайтара суарумен жалғасып, алғашқы қар түскенге дейін созылатын жиын-терініне оны өсіруші колхозсовхоздарды былай қойып, орталықтағы ұйым, мекеме қызметкерлері, мектеп оқушыларына дейін бекітілгендер тапсырмаларын орындамай жандары жай таппайтын еді. Əрине, бүгінгі таңда жұртты бұлай жұмылдыра алмайсың, ақысыз қоғамдық іске міндеттеудің заманы өткен. Жоспарлы экономиканы нарықтық қатынастар ығыстырғалы осылай көп нəрсе өзгерді. Тоқсаныншы жылдарда іргесі бүтін мықты шаруашылықтар «үй ішінен үй тіккен» ұсақ агроқұрылымдарға бөлінді де, əр ауылда не жартымды техникасы, не жеткілікті қаражаты жоқ папкі ұстаған бастықтар көбейді. Кей жерлерде агрономдардың міндетін зоотехник атқаратын болды да, егіншілік мəдениеті бетімен кетті. Ауыспалы егіс жүйесі бұзылды, суландыру каналдарын қоқыс басты. Қыруар егіс көлемі, оның ішінде суармалы гектарлар игерілмей қалатын болды. Бұл өзі жалпы ауыл

шаруашылығын, оның ішінде егіншілікті есеңгіреткен індетке айналып еді. Шаруашылық жүйемізге батпандап кірген, соның зардабын əлі күнге тартып келеміз.

өнімдері сықасып тұрды. Қордайға ең жақын Меркі қант зауытының өзі əрі шикізаттың болмауынан, əрі пайдасынан шығыны көптіктен жергілікті қызылшадан гөрі, бірыңғай қант құрағымен жұмыс

Оны былай қойғанда, қант қызылшасын өсіру қаншама адамның «екі қолына бір жұмыс» болып, табыс көзіне айналар еді. Бұл да – жұмыссыздық жойылмай тұрған қазіргі шақтағы ең өзекті мəселенің бірі.

ҚАНТ ҚЫЗЫЛШАСЫНА ҚАШАН ҚАРЫҚ БОЛАМЫЗ? Біздің ауданда (тек біздің ауданда ғана емес) жоғары агротехникалық күтімді қажет ететін мəдени техникалық дақыл – қант қызылшасының жойылып кетуінің бірден-бір себебі осында еді. Бірақ, дастарханды қантсыз тағы елестете алмайсың. Базарларда мұхиттың арғы жағынан əкелінген қант құрағының

істеуге бет бұрған кездерді бастан кешірді. Ал қант құрағының сапасы тағамдық тұрғыда қант қызылшасымен салыстыруға тұрмайды. Екіншіден, қызылшаның жапырағы жəне зауытта өңдеуден кейінгі қалдығының өзі (жом) бордақыдағы жəне сауын малдарына таптырмас құнарлы азық екені белгілі.

Сондықтан, қант қызылшасына оралу жайлы айтып жəне міндеттеп қана қоймай, оны тиімді жүзеге асырудың алғышарттары түзілуі тиіс. Бұл тұрғыда мемлекет тарапынан қолға алынған ауыл шаруашылығын қолдаулардан үміттенуге болады. Үкіметтен тауар өндірушілеріне бөлінетін субсидияның түрлері де,

көлемі де артуда. Оның ішінде қант қызылшасы үшін субсидия бір жылда екі мəрте, себілген қант қызылшасының əр гектарына 50 мың теңгеден бір төленсе, тапсырылған өнімнің əр тоннасына 2,5 мың теңгеден жəне төленеді. Мұның бəрі өнімді қант зауытына сатудан түсетін табыстан бөлек. Биыл ауданның үлкенді-кішілі жиырмадан астам шаруашылығы жалпы көлемі 300 гектарға қант қызылшасын септі. Қажетті тұқым Меркі қант зауытынан, Алматы облысынан жəне Қырғызстаннан əкелінген болатын. Мамандар тұқымның сапасында кінəрат жоқтығын айтады. Қалған істің тізгіні енді шаруалардың өз қолында. Қызылшаның егіс көлемі жөнінен ең үлкені (45 гектар) Сарыбұлақ ауылдық округіндегі «Самғау» шаруа қожалығы – ауданда тамшылатып суару тəсілдерін кеңінен қолданушылардың бірі.

– И з р а и л ь д і к ко м п а н и я м е н ынтымақтасудың арқасында олардың ылғал үнемдеу технологиясын жақсы игеріп алдық. Биыл жалпы көлемі 330 гектарда əртүрлі дақылдар тамшылатып суарылатын болады. Оның ішінде қант қызылшасының он бес гектарында осы тəсілді тəжірибеден өткізіп байқаймыз. Егер нəтиже күткендегідей болса, келер жылы барлық қызылша плантациясына осы тəсілді қолданамыз, – дейді шаруа қожалығының төрағасы Евгений Трубников. Көлдетіп суарылуға тиіс қызылшадан басқасына егістік суы жетпей жататын өңірде бұл шынында да назар аударарлық тəжірибе. Сондай-ақ, «Щенхо» шаруа қожалығы (Уджур Керим) 40 гектарда, «Благовещенка» жəне «Қақпатас-Қордай» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері 20 гектардан қант қызылшасын өсіруге бел байлады. Бұдан бөлек, əрқайсысы он жəне екі жарым гектар аралығында қызылша тұқымын сепкен шаруа қожалықтары бар. Қызылшаның тұқымы себілді, ол үшін шаруалар Үкіметтен субсидияны алуын алады. Бірақ, оның былайғы тағдыры қалай болмақ? Мұқият күтімді қажет ететін аса кірпияз мəдени дақыл көлдетіп суаруға суы тапшы, тиісті күтім жасауға арнайы техника жеткіліксіз өңірде, баяғыдай жұртты жаппай жабуға қолы қысқа шаруалардың ырқына көніп, қордайлықтардың қант қызылшасын өсірудегі бұрынғы даңқы орала қояр ма екен? Оны енді уақыт көрсетеді. Қордай ауданы.

4

9 маусым, 2015 жыл

www.akjolgazet.kz

ӘЛЕМДІК ЖӘНЕ ДӘСТҮРЛІ ДІНДЕР КӨШБАСШЫЛАРЫНЫҢ V СЪЕЗІ ҚАРСАҢЫНДА Наурызбек САРША, «Ақ жол». Отбасы – береке-бірліктің қайнар көзі. Отбасының бірлігі – Отанның бірлігі, ағайынның татулығы – атамекеннің тұтастығы болса, осы құндылықтарды дəріптейтін «Мерейлі отбасы» ұлттық байқауы облыстық турының жеңімпаздары анықталып, қалалық Мəдениет үйінде марапаттау рəсімі болып өтті. Шараның негізгі мақсаты — жарасымды отбасы құндылығын кеңінен насихаттап, бір шаңырақ астында берекелі өмір сүру маңызын түсіндіру болатын.

деген мақал бар. Демек, отбасы тəрбиесі – еліміздің негізі де тірегі десек болады. Осы орайда «Мерейлі отбасы» ұлттық байқауының алатын орны ерекше, – деді Салтанат Берденқызы. Жалпы, биыл аталмыш сайыста барлық аудандардан 175 отбасы бақ сынаған. Қатысушылардың барлығы өңіріміздегі ең үлгілі, тəлімі мол, өнегесі үлкен отбасылар. Алайда, арнайы комиссия шешімімен 11 отбасы іріктеліп шығып, солардың арасынан сыннан сүрінбей өткен екі жанұя жеңімпаз атанды. Сонымен, ата-аналардың бала тəрбиесі үдерісіндегі жауапкершілігін арттыру, үлгілі, өнегелі, тəлімі мол

бейнероликтер көрсетіліп, қалың қауымға жіті таныстырылып отырды. Ал екінші орын биігінен көрінген жеңімпаздарды «Мерейлі отбасы» ұлттық байқауы облыстық турының былтырғы жеңімпазы Ережеповтер отбасы марапаттады. 2 орынды Дəуірбековтер мен Үсенбаевтар отбасы иеленді. Оларға «Меркі» шипажайына 2 жолдама тапсырылды. Көп күттірмей жылдың мерейлі отбасы да анықталды. Бірінші орын иегерлерін облыс əкімінің орынбасары Ерқанат Манжуов марапаттады. Барлық сыннан сүрінбей өткен екі жанұя – Қордай ауданынан келген Молдажановтар мен Шу ауданының тұрғындары Молдабаевтар отбасылары.

саласында қызмет еткен, Шу қаласының, Шу ауданының құрметті азаматы, Құрметті теміржолшы. «Құрмет» орденімен, «Қазақстан Республикасының Тəуелсіздігіне – 10 жыл». «Қазақстан Республикасының Тəуелсіздігіне – 20 жыл, «Біртұтас Қазақ темір жолына – 50 жыл» медальдарымен марапатталған. Жұбайы Роза Молдабаева да осы салада. Теміржолшылар отбасында 3 қыз, 1 ұл өсіріп, 10 немере сүйіп отыр. Жалпы, отбасының еңбек өтілі 114 жылды құрайды екен. Осындай үлгілі де, өнегелі отбасылар жеңіс биігінен əрқашанда көрінері, еліміздің дамуына елеулі үлес қосатынына сенім артасың. М а р а п а т т ау с а л т а н а т ы н д а с ө з

Шымылдық түрілісімен театр өнерпаздары «Қыздың тəрбиешісі – ақ иесі – Ана! Ұлдың тəрбиешісі – айбатты асқар тау – Əке!» атты театрландырылған көрініс қойды. Одан соң салтанатты шараны Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы əйелдер істері жəне отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі Ұлттық комиссияның мүшесі, «Экомед» медициналық орталығының басшысы, жерлесіміз Салтанат Байқошқарова ашып берді.

– Мен алдымен өзімнің туған жерім – Жамбыл облысына келіп, ата жұртыммен қауышып отырғаныма шексіз қуаныштымын. Жаны мен жүрегін қазақ елінің əрбір жеңісі мен жемісіне, реніші мен күйінішіне арнаған Елбасымыз ұлт намысы, қазақ отбасының қамы үшін қыркүйек айының екінші жексенбісін Отбасы күні етіп белгіледі. «Отан – отбасынан басталады»

отбасыларын жұртшылық арасында кеңінен насихаттау мақсатымен ұйымдастырылған байқау нəтижесі жарияланды. Б а й қ ау қ о р ы т ы н д ы с ы б о й ы н ш а ынталандыру сыйлығын қала тұрғыны 1 0 б а л а , 1 9 н е м е р е с ү й і п от ы р ғ а н Қуанышбек аға мен Əтіркүл апай, яғни, Балқыбековтер отбасы, Меркі ауданынан келген ҚР еңбек сіңірген қызметкері, медицина ғылымдарының кандидаты Дəуіт Қойшыманұлының Қадырхановтар отбасы, жуалылық Шəкірбаевтар отбасы жəне Тұрар Рысқұлов ауданынан Байрамуковтар отбасы иеленді. Одан соң үшінші орын жеңімпаздарын марапаттау үшін сахнаға осы шара күні неке жүзігін алмасқан Балдырған мен Айнұр Нұрахановтар шақырылды. Олар С ейдалиевтер, Омаровт ар, Құрамысовтар отбасын марапаттады. Экранда жеңімпаз отбасылар туралы

Жеңімпаздарға Ақмола облысы Щучье – Бурабай демалыс аймағындағы «Зеленый Бор» шипажайына жолдама берілді. Айта кетсек, бұл байқауда екі отбасының да үздік атануы бекер емес. Мəселен, Молдажановт ар отбасында от ағасы Арыстанбек Шұлғабайұлы өзінің 43 жыл өмірін білім саласына арнаған, соның ішінде 36 жыл №10 Қызылсай орта мектебінің директоры болып қызмет атқарып, зейнетке шыққан. Отанасы Тұрсынкүл Молдажанова да сол аталмыш мектепте 29 жыл химиябиология пəнінен дəріс берген. Ұл-қыздары мен күйеу бала, келіндері де осы ұстаздық жолда еңбек етіп келе жатқан отбасы жеңімпаз атануға əбден лайық. Сондай-ақ, сайыста жеңіске жеткен Молдабаевтар отбасы да өсіп-өнген жандар. Олар – отбасымен теміржолшылар. Отағасы Отан Молдабаев 45 жыл бойы темір жол

сөйлеген облыс əкімінің орынбасары Ерқанат Манжуов Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың əр уақытт а да ұрпақ тəрбиесіне, отбасы жəне демография саясатына мəн беріп келе жатқанына, отбасылардың мемлекет қамқорлығына алынғандығына, соның бір айғағы ретінде халқымыздың қыркүйек айының екінші жексенбісін Отбасы күні ретінде атап өтуді үрдіске айналдырғандығына тоқталды. Ел тəуелсіздігі жылдарында республикамыздың қол жеткен жетістіктері мен табыстарына көп ұлтты мемлекетіміздің əр отбасының қосқан үлесінің орасан екендігін жеткізді. Жеңімпаз отбасылар енді республикалық сайыста облыстың атынан бақ сынайтын болады. Жерлестеріміз жеңіс биігінен көрінеді деген сенімдеміз.

ӨҢІРДЕГІ ӨНЕГЕЛІ ОТБАСЫЛАР

ОҚЫРМАН ЛЕБІЗІ

ГАЗЕТ – МЕНІҢ ЖАНСЕРІГІМ Жалпы, республикалық, облыстық, аудандық басылымдардың əр нөмірімен танысып, елімізде, өңірімізде орын алып жатқан өзгерістер мен жағымды жаңалықтардан хабардар болып отыру керек-ақ. Өз басым билік пен бұқараның арасындағы алтын көпір саналатын басылымдарға ілгеріден мақала жазып келемін. Кезінде аудандық «Коммунистік еңбек» (қазіргі «Құлан таңы») басылымына «Соқыр сенім – тəрбие жауы», одан бөлек еңбек адамы Ораз Байназаров туралы жазған «Озат механизатор» тақырыбындағы мақалам «Еңбек туы» (қазіргі «Ақ жол») газетінде жарық көрді. Бұл өткен ғасырдың жетпісінші жылдары болатын. Аудандық газетке шамамен он мақалам жарияланған соң «штаттан тыс тілші» болдым. Жыл құрғатпай баспасөз қызметкерлерінің мерейлі мерекесінде мақтау қағазы табысталып, пошта арқылы қаламақым келіп тұратын. Жазғандарыма сыйлық ретінде тапсырылған «Менің Қазақстаным» атты жинақты оқу процесінде қажетіме жараттым. Сексенінші жылдардан бастап, бала тəрбиесіне қатысты мақалаларды жиі жазып жүрдім. Облыс газеттерінің қара шаңырағы саналатын «Ақ жол» газетінде мемлекеттік тіл туралы «Қолдану аясы кеңеюде» деген тақырыпта жазған мақалам жарық көрді. Мақалада ана тіліміздің қоғамдық орындарда қолданыс аясын кеңейту туралы ой қозғағанмын. Бір білетінім, көп ұзамай қаладағы əртүрлі бағыттардағы автобустардың ішіне ұлт мақтаныштарының суреттері мен даналық сөздері ілінді. Жалпы, мектепте білім нəрімен сусындатқан шəкірттерім де газет-журналға көп қызығатын. Сəбит Жусанбаев пен Бауыржан Жақсымбет сынды оқушыларым бүгінде журналистика факультетін тəмамдап, қызмет етіп жүр. Бүгінде «Ақ жол» газеті қазіргі заман талабына сай көп өзгерді. Атына заты сай басылымға айналды. Түрлі-түсті бояумен ажары ашыла түскен басылымнан мəнді, мазмұнды мақалаларды жиі оқып тұрамын. Алда баспасөз қызметкерлерінің төл мерекелері келе жатыр. Газет қызметкерлерін айтулы күнмен құттықтай отырып, шығармашылық табыс тілеймін. Доқтыркүл ЕСІРКЕПОВА, зейнеткер. Т. Рысқұлов ауданы.

Суреттерді түсірген Ақəділ РЫСМАХАН.

БОЛАШАҚ КІЛТІ – БІЛІМДЕ

УҺ, ҰБТ АЯҚТАЛДЫ! ОБЛЫСТАҒЫ ОРТАША БАЛЛ – 78,60 Ардақ ҮСЕЙІНОВА, «Ақ жол». Уһ, сынақ та бітті. Соңғы төртінші лекке түскен түлектер жексенбі күні тест тапсырды. Қазір облыс оқушыларының жалпы білім деңгейі сараланып, ҰБТ-ның қорытындысы белгілі болды. Сонымен, нəтиже қандай? Б и ы л Ұ Б Т қорытындысы өткен жылғымен салыстырғанда көш ілгері. Көңіл қуантарлық көрсеткіштер де бар. Бірақ, облыста тестілеуге қатысқан 5925 талапкердің бəрінде бірдей емес, əрине. Облыстық б і л і м б а с қ а рм а с ы н ы ң мəліметіне сүйенсек, өңірімізде 564 түлек шекті деңгейден өте алмапты. Дегенмен, былтырғымен салыстырғанда алға басушылық байқалады.

2014 жылы сынақтан сүрінгендер қатары мыңнан асып жығылған еді. Негізі ҰБТ бойынша облыстағы орташа көрсеткіш 78,60 баллды қ ұ р а ғ а н . Б і рд е н а й д ы аспанға шығарғандай, серпіліс байқалмаса да, өсу бар. Бұл көрсеткіш өткен жылғымен салыстырғанда 6,2 баллға артық. Бағалау жүйесіндегі өзгерістер де жамбылдық жас түлектер үшін оң əсерін берген с екілді. Биыл «Алтын белгіге» үміткерлердің 55,61 пайызы өз білімдерін дəлелдеп, көздеген биіктен

көрініп отыр. Нақтырақ айтсақ, сенім артқан 223 бітірушінің 124-і «Алтын

белгі» төсбелгісінің иегері атанбақ. Былтыр мұндай бақытқа өңірімізде 102 шəкірт қана ие болған еді. Үздік атте статқа үміткерлердің де көрсеткіші биыл біршама жақсарған. Білім аламанында үміт күткен 58 оқушының 27-

сі үздік шықты. Яғни, 4 5 , 5 5 п а й ы з ы . Ө т ке н жылы мектепте озат

оқығандардың 15 пайызы ғана озық екенін дəлелдеген еді. Тестілеу нəтижесінің жақсаруына 1066 түлектің 100-ден, 40 бітірушінің 1 2 0 - д а н жо ғ а р ы б а л л жинағаны əсер еткенін айта кету керек. Биылғы ең басты жаңалық ҰБТ-ның алғашқы күнінде 125 балл

алған тараздық Гүлназ Ердо сованың жетістігі болды. Жалпы, облыста биыл 8879 оқушы мектеп бітірді. Оның 6003-і ҰБТ тапсыруға өтініш білдірген болатын. Төрт лекте өткен тестілеуге 6003 талапкердің 66,7 пайызы қатысты. Халықаралық білім додаларында ж ү л д е г е р ат а н ғ а н 7 4 мектеп бітіруші сынақтан босатылса, төрт түлек денсаулық жағдайларына байланысты ұлттық бірыңғай те стілеуге қатыспаған. Деректерге сүйенсек, р е с п у бл и к а б о й ы н ш а бүгінгі күнге дейін 12 мыңнан астам түлек шекті д е ң ге й ге же т е а л ма й , сынақтан сүрініп отыр. 66 мыңға жуығы 50 баллдан жо ғ а р ы н ə т и же ге қ ол жеткізіпті. 14 мыңнан астамы жүзден жоғары балл алған. ҰБТ-ның төртінші күні тағы бір оқушы 125 балл алып, үздіктер қат ары бе с еуге жетті. Бұл жолы үздік шыққан А л м ат ы қ а л а с ы н д а ғ ы №90 гимназияның шəкірті Анастасия Яковлева. Р е с п у б л и к а көлемінде əзірге те ст тапсырғандардың орташа көрсеткіші 79,5 баллды құрап отыр. Жалпы қорытынды те стілеу аяқталғанда мəлім болмақ. Дегенмен, ҰБТ аяқталған кейбір өңірлердің нəтижесі қазірдің өзінде белгілі.

ДІН – ДОСТЫҚТЫҢ ДІҢГЕГІ Əлем халықтарының талас-тартысына тұздық болып келе жатқан өзекті тақырыптардың бірі – діни əралуандылық. Əртүрлі діни ұстанымдар адамзаттың əркелкі өмір сүру формасын қалыптастыратыны баршаға аян. Діни наным – Жаратушыны өзіндік тұрғыда танытып қана қоймай, қоғамдық қатынас барысындағы белгілі бір өлшемдер мен қағидаттарды тудыратын фактор. Осының негізінде алажаңқа (плюрализм) көзқарастар, ұстанымдардың қайшылығы орын алып жататынын жоққа шығармаймыз. Адамзат баласы талас-тартыспен емес, татулықпен, ымырасыздықпен емес, ынтымақпен күн кешуі үшін дінаралық сұхбаттастық пен діни төзімділіктің насихаты ауадай қажет-ақ. Өткен ғасырда құрылған экуменистік қозғалыстың иелері əлемдегі христиан дінінің ықпалын арттыру үшін діндердің сұхбаттастық алаңын құруға талпынып көрді. Бірақ, бақай есепті жоба өзін-өзі ақтаған жоқ. Батыс күштерінің дінаралық диалог қозғалысының ақыр-аяғы сиырқұйымшақтанып, басқа діндерді былай қойғанда, христиандық бағыттардың өкілдері ортақ байламға келе алмады. Ал үшінші мыңжылдықтың басында Астанада шымылдығын түрген Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшыларының съезі транспарентті ұстанымының арқасында өзінің өміршең платформа екенін əйгілей алды. Елбасымыз Н.Назарбаевтың бастамасы əлемдік жəне дəстүрлі діндердің бейбіт қарым-қатынасының алтын көпірі болды. Мысалы, тұңғыш рет 2003 жылы түңлігін түрген алғашқы съезде делегаттар тарапынан дінаралық саммитті ұдайы өткізіп тұру сөз болып, оның жұмыс органы – Съезд хатшылығын құру туралы шешім қабылданды. Араға үш жыл салып өткізілген Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшыларының II съезі «Дін, қоғам жəне халықаралық қауіпсіздік» атты тақырыпты қамтыды. Съезд Елорда төрінде бой көтерген Бейбітшілік пен келісім сарайында өтті. Форум жұмысына əлем елдерінен 43 делегация қатысып, жиында «Дінаралық сұхбаттың қағидаттары» атты маңызды құжатты қабылдады. Съезд соңында Мəдениеттер мен діндердің халықаралық орталығын ашу туралы ұсыныс айтылды. Келесі Əлемдік жəне дəстүрлі діндер лидерлерінің III съезі 2009 жылы «Толеранттылық, өзара құрмет жəне ынтымақтастыққа негізделген əлемді қалыптастырудағы діни лидерлердің рөлі» атты тақырыпқа негізделді. Бұл жолы съездің платформасы кеңейіп, əлемнің 77 елінен делегация қатысты. Съезді өткізу барысында халықаралық ұйымдармен əріптестік орнату туралы бастама көтеріліп, Елбасымыз Н.Назарбаев Дін жетекшілерінің кеңесін құруды ұсынды. Соңғы Əлемдік жəне дəстүрлі діндер лидерлерінің IV съезі 2012 жылы «Бейбітшілік пен келісім – адамзат таңдауы» атты тақырып аясында өтті. Форумға əлем елдері мен халықаралық ұйымдардан 87 делегация қатысты. Президент Н.Назарбаев съезде жасаған баяндамасында əлем елдерінің бейбіт қарым-қатынасына сына қағылмас үшін жаһандық транспаренттілікті қалыптастыру туралы ой қозғады. Осы тұрғыда Елбасымыз G-CLOBAL ресурсын құруды қолға алатынын айтты. Съезд делегаттары құнды ойларын ортаға салып, қатысушылар қызу талқыға салды. Бұйырса, осы жылдың маусым айында Астанада Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшыларының V съезін өткізу жоспарлануда. Дін – өте нəзік тақырып болғандықтан, бұдан бұрынғы өткізілген съездерде дəстүрлі дін жетекшілерін бір үстелдің басына отырғызып, бір-біріне ғаламда орын алып отырған ортақ түйткілді мəселелерді сезіндіру көзделді. Мұхан ИСАХАН ҚР МСМ Дін мəселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу жəне талдау орталығы Исламды зерттеу бөлімінің басшысы, бас ғылыми қызметкер.

ОҚУШЫЛАР ДЕМАЛЫСЫ

ЖАЗ ЖАЙНАТЫП, КҮН КҮЛДІРІП... ОБЛЫС ЛАГЕРЬЛЕРІНДЕ БИЫЛ 3550 ОҚУШЫ ДЕМАЛАДЫ (Соңы. Басы 1-бетте). Қала əкімінің орынбасары Маржан Қожаева лагерьдің медициналық пунктін, асханасын, жатын бөлмелерін түгел аралап көріп, демалыс маусымына дайындығы көңілінен шыққандығын жеткізді.

– Биыл тараздық оқушылардың 3550-і қалалық білім бөліміне қарасты осы екі сауықтыру лагерінде жазғы демалыстарын өткізбек. «Болашақ» лагерінде – 1750, «Рауан» лагерінде 1800 бала мемлекет тарапынан əлеуметтік аз қорғалған отбасылардың балаларына

бөлінетін қаржы есебінен тегін демалатын болады. Олар үшін қала бюджетінен 95 миллион теңге қаржы бөлінді. Бүгінгі таңда қаладағы 23 мың бала əлеуметтік жағынан аз қамтылғандардың қатарында. Олардың бəрінің бірдей жаз айларында лагерьлерде демалуға жағдайлары келе бермейді. Сондықтан біз мектеп жанындағы лагерьлерге тарту арқылы олардың балалық шақтарының қызықты өтуіне септігімізді тигіземіз деген ойдамыз, – дейді қала əкімінің орынбасары Маржан Төреғұлқызы. Жоғарыда аталған лагерьлер ғимараттары қала бюджетінен тиісті қаржы бөлініп, жөнделген. Сондай-ақ, қала мектептерінің мұғалімдері, қоғамдық бірлестік өкілдері сауықтыру орындары аумағын абаттандыру шараларына да белсене атсалысып тұрады. Қазір екі лагерьде де балалар демалысы үшін барлық жағдай жасалған. Асхананың жаңа жабдықтары сатып алынып, бассейн, спорт алаңшалары қайта жарақтандырылды.

– Мен Төле би атындағы №8 мектеп-гимназиясының 8-сыныбында оқимын. Мұнда келгеніме өте қуаныштымын. Мұнда жаңа достар тауып, түрлі ойындар ойнап, суға шомылып, жазғы демалысымды қызықты өткізудемін. Тəрбиешілер де мейірімді, асхананың ас-тағамы да дəмді. Осындай жағдай жасаған қала басшыларына алғысымды айтамын, – дейді лагерьде жазғы демалысын өткеріп жүрген Қажымұқан Əзімханов есімді бала. Осындай елдің қамқорлығын, мейірімін көріп өскен бала ертең елін сүйер азаматқа айналары сөзсіз. Демалушы балалардың пəк күлкілері мен шаттыққа толы жүздері біздің де көңілімізді марқайтып тастады.

БҮКПЕСІЗ ӘҢГІМЕ – Шатаспасам, осыдан үш жылдай уақыт бұрын Қазақ радиосында əн айтып, сонда Қазақстанның əншілерін əн сайысқа шақырып, ерекше жоба ұсынған едіңіз. Сол ойыңыз жүзеге асты ма? ə, 2012 жылы Қазақ радиосының тікелей эфирінде тапжылмай жарты сағат əн шырқадым. Бағдарлама соңынан еліміздегі əншілердің барлығын қазақтың 100 əнін айтуға жекпе-жекке шақырып, үндеу тастадым. Сайыс талабы – сөзінен жаңылмай, əуенінен ауытқымай, 100 əнді тоқтамай орындау. 100 əн орындауға шамамен бес сағаттай уақыт кетеді, сол уақытта тамақ та қарлығып қалмауы керек. Бірақ, үш жылдан бері үндеуіме ешкімнен жауап болмады. Енді жарысқа облысымыздағы əншілерді шақырсам ба деп отырмын. Менен де мықты дүлдүлдер шығатын шығар, кім білсін. Ал мұндағы менің мақсатым – өнерді ойыншыққа айналдырып, арзанқол əндерімен сахна төрін былғап жүргендерге тосқауыл қою. Өйткені, бүгінгі əншілер тірі дауыспен өнер көрсетуді ұмытқан. Екі сөздің басын құрап, санаулы нотаны жүз құбылтып, өмірге əн əкелдім деп дүйім жұртқа жар салуға бейім. Сахна құдіретін түсінбейтіндер жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақтай қаптады. Е л ау з ы н д а ж ы л д а н жылға жалғап айтылмақ түгілі, аты айға жетпей ұмытылатын, дайын фонограммамен орындалатын əндер көбейді. Олардың халықты қашанғы алдап күн кешетіні тағы беймəлім.

– Өзіңіз тек жанды дауыста ғана əн шырқайсыз ба?

-И

сөзінде «Ей, қазақтар, біз азбыз деп айтпаңдар. Бұл сөзді ауыздарыңнан естімейтін болайын. Əр ұлттың пейіліне қарай Алла тағала жер берген. Осыны естен шығармаңдар» деген болатын. Осы орайда Жарылқасын Аман ағамыздың да: Барың болса қонақтан аямағын, Жалғыз жеген ас болмас жая-жалың Адам күні адаммен, көпті көріп, Көп көргеннен көгерер саябағың. Пейілде ғой бəрі де берекенің Көл етемін десең де, шөл етемін. Малым алсаң ал Құдай, пейілімді алма Деген қазақ ұмытпа ел екенін. Ер жігітті кемітер сараңдығы Шығармағын есіңнен балам мұны Адам пейілі күннен де жарығырақ, Жарқ еткізер күн түспес қараңғыны, – деген өлеңі ойға

«Баянмен, домбырамен қосылып айтқан əнді естімегелі қай заман. Көзімізге жас келіп отыр. Керемет бастама екен», – деді. Халықтың жанды дауыстағы, жүрекпен айтатын əншілерге деген ықылас-ілтипаттары ерекше болған, солай болып қала беретініне сонда тағы бір көзім жетті. Жеңіл-желпі əндер мен əншілерге де халық өзінің шынайы бағасын береді.

– Батаменен көгеріп отырғаныңызды айтып қалдыңыз. Тағы қандай аузы дуалы атқамінерлерден бата алған едіңіз?

– 1992 жылы Дінмұхаммед Ахметұлы Қонаев атамыз алғашқы ғарышкер ағаларымыз Тоқтар Əубəкіров пен Талғат Мұсабаевты ертіп, Талас топырағына келді. Мен ол кезде ауылдық Мəдениет үйінің меңгерушісі болатынмын. Сценарий бойынша сахнаға шығып, «Қара бауыр қасқалдақ» əнін орындадым. Желтоқсан оқиғасынан кейін туған əннің құдіреті тым күшті еді. Оны орындағанда өзімнің де көзіме жас үйірілетін. Əн Димаш атамызға да қатты əсер еткен болу керек, келіп, қолымнан алып, бетімнен сүйіп, мінбеге қолымнан жетектеп алып шықты да, батасын берді. «Балам, өнер адамын халық іздеу керек. Сонда ғана бақытты өмір сүресіңдер. Алла қаласа, жаман болмайды екенсің. Мінекей, дүйім жұрттың алдында тұрып бата алу – əркімнің басына қонбайтын бақ. Осыны есіңнен шығарма!» – деді. Өкініштісі, сол сəттен бір сурет алмаппын. «Баталы құл арымас» деп бекер айтылмайды ғой. Сосын 1998 жылы Алматы облысы, Жамбыл ауданындағы Қарасай батырдың 400 жылдық тойына бардық. Сол жерде Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы мен Сара Алпысқызының алдында əн

өнер жанашыры. Сол кездің өзінде Астанадағы екі жүзден аса өнер адамына үй берген екен.

– Əн айтумен ғана шектелмей, əдебиетті де сүйетін секілдісіз...

– Иə, жас кезімде «Абай жолын» оқығанмын. Былтыр тағы оқыдым. Сөйтсем, оқыған сайын басқа қырынан ашыла түседі екен ғой. қын Нарша ағамыздың кітабын қалтама салып жүремін. Бірде м ы н а д а й қ ы з ы қ б ол д ы . Ө н е р адамдары өзі еркелеу болып келетін халықпыз ғой. Серік Əбікенұлы сол еркеліктерімнің бəрін көтере білетін еді. Бірде сол кісі ашуланып, «болды, өтінішін жазсын да, жұмыстан кетсін!» деді. Сонда өзім жатқа білетін Нарша ағамның бір шумақ өлеңі ойыма орала кетті. Өтініштің орнына сол өлеңнің екі шумағын. Керек емес, айлығың кетем мен, Бас шұлғуға жан емеспін еті өлген. Бағаланар бағынумен басқаға, Басыбайлы қу тірлікті не етем мен?! Қош болыңдар, қоқаңдаған қожалар, Мен емеспін мансап сұрап мазалар, Өз күнімді бірдеңе қып көрермін, Өзі берген жанын Құдай өзі алар! – деп жазып бердім. Сол арызымды филармонияның директоры алып, облыс əкімінің орынбасары Серік Мейірханұлы ағамызға берген. Ол кісі оқып алып: «Мынаны Серік Əбікенұлына көрсетпесем болмайды» деп облыс əкіміне алып барғанда Серік ағамыз мырс етіп күліп жіберіп: «Бұл Бақыттың сөзі емес, Талас ауданында Нарша деген «сыбайласы» бар. Сол кісінің сөзі ғой. Ештеңе етпейді, бір ерке жүреді орталарыңда. Бұған бос уақыт көбірек беріңдер, жүре берсін», – деген екен.

А

үйінің директорын шақырып алдым. «Бұларың не, мені шақырып едіңдер ғой. Ана жерде əйелім отыр», – дедім. Сөйтсем: «Бауырым, сен дайындыққа келмей жүрген соң тізімнен алып тастадық», – дейді. Сосын «Облыс əкімінің орынбасары қайда отыр?» дедім де, тура ортамен Серік Үмбетовтің алдын айналып, облыс əкімінің орынбасарының алдына барып тізерлеп отыра қалдым да: – Концертте мен неге жоқпын? – дедім.

– Енді өзің дайындыққа келмеген соң алып тастадық.

– Қосыңыз, əйелім де келіп отыр, ұят болады.

– Бопты, қосамын, бірақ мына шетпен жүрші, елдің бəрін қаратпай.

– Енді айтсаңызшы, қазір айтыңызшы звондап, – деп мен де қоймаймын. Сосын ол кісі телефонмен хабарласып, «Сəбит, Бақытты «Шыны биін» билейтін бишілерден кейін қос» деді де, болды, мына шет жақпен шығып кет, – деді.

– Елді айналуға болмайды, – дедім де, келген ізіммен залдың қақ ортасымен сахна төріне бір-ақ шықтым. Серік Əбікенұлы көзілдірігінің астымен бір қарады да қойды. Мəселен, сондай еркеліктерді көтеретін басшылар да, көтермейтін басшылар да бар. Мен облысқа жаңадан келіп жатырмын ғой. Жақында бастаймын енді еркелікті (күлді). Сау жүріп, еркелеген еркелікті басшылар көтере біледі деп ойлаймын.

– Қ а з і р ке й б і р ш ы ғ а рм а ш ы л ы қ адамдары «тағдырлы ақын, тағдырлы əнші» деген сөзді өздеріне теліп айтқанды ұнататын секілді. Ол бəлкім, «тағдыры қиын болғандардан, балалық шағы ауыр

БАҚЫТ ШАҒЫРБАЕВ:

осыған орай Бексұлтан Байкенжиев ағамыздың «Гүлденген Жаңақорған» деген əнін жаттап алдым. Бердібек ағамыз келгенде «Аға, туған елдің бір əнін тыңдасаңыз» дедім де, əлгі өлеңді айттым. Бердібек Машбекұлы қуанғаннан ба, орнынан тұрып кетті. Жанындағылар «Неге тұрдыңыз?» деп сұрап жатыр. «Менің ауылымның əнін айтып жатыр ғой, тұрмағанда...»

– деді ол кісі. Сол секілді, келетін қонақтардың қай жерден екенін біліп алсам, сол жердің əнін айтып шығамын. Жалпы, репертуарымда екі жүздей əн бар. Оның ішінде Шал ақынның, Майлықожаның он шақты термесі, халық əндері бар. Түрлі салаға, мамандыққа байланысты өлеңдер бар.

– Ал жүректен шығу деген əңгіме ше? Əн əр кезде де жүректен шыға бере ме, əлде...

– Иə, жүректен шығады. Əнді жақсы көріп айтсаң ол қалай жүректен шықпайды? Жүректен шығып, жүрекке жеткеннен кейін шығар, тыңдарман ризашылығын білдіріп, сыйлық та ұсынып жатады. 1999 жылы Заманбек Нұрқаділов ағамыздың алдында əн салған болатынмын. Менің қолымдағы ескілеу баян еді. Соны көріп, Заманбек ағамыз: «Бақыт, бауырым, халық жігіттің астындағы атына қарап бағалайды. Ал сенің атың – баян. Менің атымнан Серік ағаң саған жаңасын əпереді», – деді. Содан жаңа баянды болғанмын. Одан кейін де баян сыйлағандар болды. Мен де алғандарымды елге, барған жеріме сыйлап жүремін.

– Бойыңызда қандай кемшілік бар деп ойлайсыз?

– Бойымдағы кемшілігім – кім болса да бетіне айтып тастаймын.

– Сол кемшілік деп ойлайсыз ба? Бұл мақтануға тұрарлық қасиет емес пе?

– Қазір кемшілікті бетке айтқанды дұрыс қабылдайтындар қатары азайып бара жатқандықтан бəлкім, кемшілік деп те қарайтын шығармыз. Бірақ, бетке айтамын деп нəсібімнен құр қалдым деп ойламаймын. Кей концерттерден ысырылып қалуым мүмкін, бірақ айтқан сөзіме өкінбеймін.

«АРМАНЫМ – ӨНЕРДІ ОЙЫНШЫҚҚА АЙНАЛДЫРЫП ЖҮРГЕНДЕРГЕ ТОСҚАУЫЛ ҚОЙЫЛСА...»

Фонограмманың көмегіне мүлдем жүгініп көрмегенсіз бе?

– Біраз жыл бұрын мен де көштен қалмайын деп, фонограммамен 3-4 əн жаздырғанмын. Сөйтіп бір күні бір тойда əн айтып тұрғанмын. Сосын көзім есік жаққа түсіп кетті. Қарасам, екі жолдас жігіт келе жатыр екен. Дереу микрофонды қалтама сала салдым да, барып құшақтасып амандасып, солармен бірге үстелге жайғасқанмын ғой. Ойымда түк жоқ. Фонограмма өлең айтып жатыр. Музыкант жігіттер, асаба аңтарылып қарап қалыпты. Олар ғана емес, елдің бəрінің көзі менде. Сосын кейін барып біреу түртті де: «Ей, сен жаңа əн айтып тұр едің ғой» дейді. Асабалар арғы жақта: «Масқара болдық қой» деп ұрысып жатыр. Ұялған тек тұрмас деген, «Бəрібір айтылып жатыр ғой, не болды соншама?» деп қоямын. Содан кейін фонограмма жаздырмайтын да, айтпайтын да болдым.

– Сіздің туған жеріңіз – Талас ауданы. Əйткенмен, соңғы жылдары өзге облыстарда қызмет еттіңіз. Қайда болдыңыз, қандай қызмет атқардыңыз?

– Мен 1966 жылы Талас ауданы, Тамды ауылында дүниеге келдім. Бойымдағы өнер ананың ақ сүтімен, əженің əлдиімен келді. Қазақта: «Екейде елу бақсы сексен ақын, Жаратып мінеді екен ерттеп атын. Қобызы, домбырасын қолына алып, Гулейді жын қаққандай кешке жақын» деген шумақтар бар. Біздің нағашы жұртымыз – шапыраштының Екейінен шыққан. Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданы, Азаттық ауылы. Əжеміз жазғы каникулда бізді үш айға нағашыларымызға алып баратын. Сонда нағашыларымыз алма бақтың ортасына киіз, көрпеше төсеп алып, өлеңді көп айтатын. Мен сол алма бақтың ішіндегі өнерпаздардың əсем əніне құлақ құрышын қандырып өстім. Көршілес қырғыз бен қазақтың халық əндері жастайымнан жадымда жатталып қалды. Біраз жыл өзіміздің ауданда Мəдениет үйінде əнші болып қызмет еттім. Өмірдің аумалытөкпелі кезеңдерінде мұғалім, тракторшы да болдым. Академик Мырзатай Жолдасбеков ағамыздың шақыртуымен Астанада төрт жарым жыл қызмет еттім. Онда «Қоңыр қаз» ансамблін басқардым. Менен бұрын ансамбльді Секен Тұрысбеков басқарған екен. Одан кейін сол кездегі Алматы облысының əкімі Серік Үмбетовтің шақыруымен Сүйінбай атындағы Алматы облыстық филармониясында қызмет атқардым. Жетісу өңірінде сегіз жарым жылдай тұрдым. Былтырғы жылдың қыркүйек айынан бастап осындамын. Мұнда келуіме облыс əкімі Кəрім Нəсбекұлының: «Бақыт, сен қазір өзге облыстарда қызмет етіп жүрсің. Сен зейнетке шыққаннан кейін елге келмей-ақ қой. Зейнетке дейін келіп қызмет жасауың керек» деген бір ауыз сөзі түрткі болды. Сонымен сол кісінің шақыртуымен келдік. Келе сала жаңа баспана берді. Өнерді түсінетін осындай басшы əр облысқа керек деп ойлаймын.

– Облысқа келе салысымен аудан, ауылдарды аралап, тегін концерт беріп жүргеніңізді де естіп жатырмыз. Бұған дейін қызмет еткен өңірлерде де осындай үрдістен жаңылмаған екенсіз. Ел-елді аралағанда халықтың қазіргі əншілерге деген көзқарасынан нені байқадыңыз? Ілтипаты қандай?

– Талдықорғанда жүргенде сол кездегі облыс əкімі Серік Үмбетов ағамыз филармонияның əртістерін шақырып алды да: «Астарыңда көлік, айлық жалақыларыңды уақтылы алып отырсыңдар. Енді неге ел-елді аралап тегін концерт бермеске?» – деді. Сол ұсынысты бірінші болып мен іліп алып кеттім. Жетпіс ауылды аралап шықтық. Сонда қасымда жүрген кейбір əншілер «Шаршадық, тегін жүре береміз бе?» дегендей сыңай танытты. Мен сонда «Ертең осының қайтарымы болады, сонда рахмет айтасыңдар», – дедім. Содан біраз уақыттан кейінақ, жігіттерден «Біздің ауылға барып концерт қойсаңыздар» деген өтініштер түсе бастады. Біраз жігіттер рахметін айтты, одан жаман болған жоқпыз. Адамның көріп жатқан сый-құрметінің барлығы да өзінің жасаған жақсылығына қарай болады. Қазақтың жігіттері қашанда мəрт болған, пейілдерін кеңге салған. Қазір де солай болуы керек. Елбасымыз бір

«БҮКПЕСІЗ ӘҢГІМЕНІҢ» БҮГІНГІ ҚОНАҒЫ БЕЛГІЛІ ӘНШІ, ҚР МӘДЕНИЕТ САЛАСЫНЫҢ ҮЗДІГІ БАҚЫТ ШАҒЫРБАЕВ оралады. Сол сияқты қазақтың жігіттері шалқып жүруі керек. Балқаш ауданы, Желтораңғы деген ауылда Қонайдың қыстағы деген Дінмұхаммед Қонаев атамыздың бабаларының тұрған жері бар. Сонда Қонаев атамыздың атындағы мектеп бар. Жылда 12 қаңтар –Дінмұхаммед Қонаевтың туған

салдым. Мұнан соң 2001 жылдың 25 мамырында Нұрсұлтан Əбішұлы кезекті іссапарымен тағы да облысымызға келген болатын. Сол кезде де алдында тұрып əн салдым. Сонда Нұрағамыз: – Бауырым, өтінішің бар ма маған? – деді.

– Бар, аға – дедім.

– Айта ғой, – деді Президент.

Жалпы, өзіме ұнаған кез-келген өлеңді естіген жерімнен сұратып, жаттап жүремін. Мысалы, Дінмұхаммед Қонаев атамызға арналған оңтүстікқазақстандық ақын Əбілда Аймақтың: Сенің орның биіктерде, тереңде, Сыймайсың сен сырлы əнге, өлеңге.

өткендерден жақсы шығармашылықтың адамы шығады» деген секілді пікір қ а л ы п т а с қ а н д ы қ т а н д а бол а р д е п ойлаймын. Сіз өзіңізді солардың қатарына жатқызасыз ба?

– Жоға, мен өзімді тағдырлы əншімін демеймін. Жоғарыда айтқанымдай, балалық шағым тек ойын-сауықпен өтті. 8-сынып оқығанша əжемнің қасында ұйықтаған ерке бала болдым. Отбасымызда бес ұл, бес қыз тəрбиелендік.

– Бұл сұрақты бір жағынан сіздің студент кезіңізде партия қатарынан аласталып, оқудан қуылғаныңызды, темір тордың арғы жағынан бір-ақ шыққаныңызды білгеннен кейін, сол жайлы сыр шерте ме деп те қойған едім...

– Жезқазған қаласында мамандығы шахтер болса да, сазгерлігі мен ақындығы басым, ұлтжанды Шымболат Ділдебаев деген азамат өмір сүрді. Тілі мен ұмытылуға айналған ұлттық дəстүрін коммунистердің озбыр саясатынан арашалап қалуға ұмтылған оған жазаның небір түрі таңылып, темір торға тоғытылды. Мен сол Шымболаттың шындықты жырлаған термесін студент кезде оқу ордасының сахнасынан орындаған болатынмын. Ол терме былай басталатын:

– Көңіліңіз бір нəрседен қалып, өмірден баз кешіп кеткен кездеріңіз болды ма? Болса, себебі не?

– Əкем жарықтық баяғыда малды жайлап, қой қораның аузын байлайтын да, «Аятул күрси» деген сүрені оқитын. Таңертең кейде анам ұрсып отыратын: «Сен өлген адам секілді ұйықтайсың. Елдің малына ұры түсіп жатыр. Түнде ұйқыңды қиып, бір қарап қойсаң болады ғой» деп. Сонда əкем: «Ой, кемпірім-ай, сен де не болса соны айтып отырады екенсің. Құраннан асқан қасиет жоқ. Кешке аятты оқимын да, еш нəрседен сескенбеймін де, қорықпаймын да. Аллаға тапсырамын, өзі реттейді», – дейтін. Маған да үнемі «Аллаға сендің бе, жүрегіңде күдік болмасын. Егер күдіктенетін болсаң онда оған тапсырма» дейтін. Сол секілді қай нəрсені де Аллаға тапсырамын, сабыр сақтауға тырысамын. Өзі реттеп береді.

– Үйде қандай отағасысыз? Əке ретінде өзіңізге көңіліңіз тола ма?

– Өзім бір ұл, үш қыздың əкесімін. Балаларға ешқашан ұрыспаймын. Өйткені, баланы ұрысып тəрбиелеу – еш тəрбиеге жатпайды деп есептеймін. Ата-ана дұрыс жүрсе бала тəрбиесі де дұрыс болады. Қалыбынан аспайды. Қазақта «Көргені жақсы көш бастайды» деген сөз бар. Сосын Қонаев атамыздың «Тату елге тақсырет жоламайды» деген сөзі де бар. Сол айтпақшы, отбасы татулыққа негізделсе, бəрі де дұрыс болады.

– Өмірде неден қателестім деп ойлайсыз? ілместік, балалық болып жатыр ғой. Олай айтуға да Алладан қорқасың, бір жағынан. Мысалы, 1996 жылы Алматы қаласына технологиялық университетке мені жұмысқа шақырды. Сол жерден 3 бөлмелі жатақхана берді. Бірақ, мен кадр бөлімінің маманымен дұрыс болмай қалдым. Ал ол ректордың əйелі еді. 2-3 минут ішінде арызымды жаздым да, ауылға тарттым. Сол кезде жұмысқа тұрарда маған ректор: «Мына жатақханада уақытша тұра тұр. Бір жылдан кейін атыңа тегін шығарып беремін. Сосын Қалқаман жақтан он соттық жер əперемін. Мына үйіңді сатасың да, сол жерден үй салып аласың», – деген болатын. Мұны қателік, өкініш деуге де болмайтын шығар. Оның бəріне өкіне берсең, өкініш таусылмайды ғой. «Өмір – өзен, жүземін оған демеңіз, Ізгіліктен жасалмаса кемеңіз» деген екен. Біз халықтың алдына шығып, халықты жақсы əнмен шаттыққа бөлей алсақ, соның өзі бір бақыт. Осы өмірімізге көңіліміз толады.

– Жеке кəсібіңіз жоқ па?

– Жоқ, бірақ ашсақ па деп те ойлаған едік. Баяғыда тон сатқанбыз. Ол өтпей, елге сыйлап тауысқанбыз. Бұйыртса, мал шаруашылығымен айналыссам, қой мен жылқы өсірсем деймін.

– Мақтанғанды жақсы көресіз бе? Өзөзіңізді мақтай аласыз ба?

– Орнымен мақтап жатса, неге жақсы көрмеске? Бірақ, көпшіліктің алдында мақтағанды ұнатпаймын. Өзімді мақтай алмаймын.

– Бүгінгі күні сізді не мазалайды?

– Енжарлық. Ауылда тепсе темір үзетін жігіттер жатыпішер боп жүр. Үйді өзбектерге салдырады. Қазақ жігіттері қолындағы кемпіршалдың немесе əйелінің тапқанын қанағат тұтып отырады. Бір үйден бір адам жұмыс істесе болды. Сосын қит етсе 8 сағаттық жұмыс керек, анау керек, мынау керек деп шыға келеміз.

– Бүкпесіз əңгімеңізге рахмет!

-Б

күнінде сонда барып тегін концерт беремін. Биыл ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың да өмірге келген күнін қосып алдым. 9 ақпанда Қарасазға барып концерт қойып қайттым. Алла қаласа, бұл да тек осы жылмен ғана шектелмейтін болады. Елбасымыз 70 жасқа толарда да 70 ауылды тегін концертпен аралап шықтым. Талас ауданындағы ауылдарды түгел араладым. Жамбыл ауданының 13 ауылын, Алматы облысының Жамбыл, Қарасай аудандарын, Жаркенттегі Панфилов, Балқаш, Ескелді аудандарын, батырлардың ауылдарының бəрін аралап шықтым. Бұл жерлердің барлығы да атақты кісілердің шыққан жерлері. Мысалы, Зылиха Тамшыбаева, Күлəш Айтжанова, Адалият Зайнуддинова, Мəриям Аябаева деген апаларымыз, Екі мəрте Социалистік Еңбек Ері атанған Нұрмолда Алдабергенов деген атамыз бар. Бір қызығы, ақ күріштің атасы – Ыбырай Жақаев екі мəрте Социалистік Еңбек Ері атағын алған. Мойынқұмдағы Жазылбек Қуанышбаев атамыз да екі мəрте Социалистік Еңбек Ері атағының иегері. Нұрмолда Алдабергенов атамыз – Алматыда. Осы үш атамыз да қыз алыспайтын ең жақын ағайындар екен. л дегенде бүйрегі бұрмайтын қазақ болмайды. Жақында Талас ауданының əкіміне: «Аға, мен ауданға барып бір тегін концерт беріп кетейін. Ештеңенің қажеті жоқ. Қасыма 2-3 əншіні ертіп аламын да, тегін өткізіп кетемін», – дедім. Ондағы мақсатым – елге келгенімді білдіру. Мен келіп алып «Концертім 500 теңге не болмаса 1000 теңге еді. Өткізіп беріңдерші» деп айтпаймын ғой. Мен сол жерде отырған 500 адамның батасын алсам да жеткілікті. Ал оның қайтарымын Алла Тағаланың өзі реттейді. Маған кезінде Астана қаласынан үй берілді, Қаратау қаласында, Талдықорғанда да пəтерлерім бар. Осында келіп те үйлі болып жатырмын. Мұның бəрі ең алдымен, халықтың батасының арқасында деп ойлаймын. Бірде Ойық деген ауылға бардық. Сонда мектепте қырық жыл мұғалім болған бір қария концерт соңында батасын берді. Ақсақал:

Е

– 1992 жылы Талас топырағына Дінмұхаммед Қонаев атамыз келіп, маған бата берген. Сол қазір қабыл болып, сіздің алдыңызда тұрмын. Сіз де маған бата беріңіз, – дедім. Елбасы орнынан тұрып: – «Жақсы сөз – жарым ырыс», балам. Тек қана халықтың ортасында жүр, – деп бата берді. Алғысымды айтып, есіктен шығып бара жатқанымда: – Ей, бауырым, Астанаға ауысасың ба? – деді Нұраға. Бұрылдым да: – Пəтер берсеңіз ауысамын ғой, аға, – дедім.

– Мен айтып көрейін енді, мен айтсам мүмкін беретін шығар, – деп Елбасы күлді. Содан 3 айдан кейін Астанадағы Еуразия Ұлттық университетінің ректоры, академик Мырзатай Жолдасбеков ағамыз жұмысқа шақырып, «Əзірге осында тұра тұр» деп, 2 бөлмелі жатақхана берді. Кейін еш қиындықсыз жатақхананы өзімнің атыма жаздырып берді. Елбасы Астанаға ауысу туралы ұсыныс айтқанда, қасында сол кездегі экономика министрі Жақсыбек Құлекеев ағамыз отырған болатын. Сонымен, Астанада жүріп көптеген қайраткер, ғалым ағаларымызбен жұмыс істеп, етене араластық. Шерхан Мұртаза, Əбіш Кекілбаев, Өмірбек Байгелді, Ақселеу Сейдімбек, Рымғали Нұрғали, Несіпбек Айтұлы, Қойшығара Салғара, Хангелді Əбжанов, Қаржаубай Сартқозы сынды біртуар ағаларымыздың қасында жүрдім. Ол кісілермен отырудың өзі бір ғанибет. Əңгіме айтқанда, қонақта отырғанда «Кешегі сөзін бүгін де айта ма, айтпай ма екен» деп бір-бірін аңдып отыратын. Сосын бір жерге қонаққа шақырса, «Ертең мен не айтатынымды бағып отырады ғой» деп, сақтанып баратын. Сондықтан, кешегі əңгімесін бүгін айтпайтын. Ауылдың арасындағы, майда-шүйде əңгімелерді сөз етпейтін. Сондай бір отырыстың кезіндегі Ақселеу Сейдімбек ағамыздың: «Егер мен жақсы əнші болар болсам, басқа мамандықтың бəрін тəрк етер едім, мамандықтың төресі – əншілікте. Екінің бірі əнші бола алмайды. Əннің ішіне кіріп айтыңдар, жүрекпен айтыңдар», – дегені жадымда қалыпты. Мырзатай ағамыз да нағыз

Өмір бойы əлпештеген қазақты Сендей бекзатт қайта айналып келер ме? Алатаудай қабырғалы ұлығым, м, Пайғамбардайй өмір кештің тұнығым. Тіршіліктің жүрегінде қалыпты ы Қарат аудай мұқалмайтын сынығың, – деп басталатын өлеңін ңін сүйіп оқимын.

– Ішімдік ішесіз бе?

– Жоқ. Жалпы мен араққа қарсымын. Ол шабыт береді дейді. Далбаса! «Тағдыры солай болды, дəм-тұзы таусылған да» деген бір сөзге үйреніп алғанбыз. Алланың алдында ешкім ақтала алмайды. Маған арақты 1996 жылы əкем жарықтық қойдырған. «Не өлеңмен бол, не осымен бол» деп. Өзі ауылдың имамы болды. Сосын өзім бір нəрсеге ұшырап кетем бе деп қорықтым, əкем Құран ұстап отырғаннан кейін. Анам жарықтық өле-өлгенше «намазға жығыл» деп айтып отырушы еді. Қазір 4 жылдан асты, жұбайым екеуміз де намаз оқимыз.

– Əлгінде С ерік Əбікенұлының «еркеліктеріңізді» кешіргенін айтып қалдыңыз. Егер ішімдік ішпесеңіз, ол қандай еркелік сонда?

– Еркеліктің де неше түрі болады ғой. Мəселен, жұмыстан кешігу, дайындықтарға бармау деген сияқты. Бірде Талдықорғанда жүргенде 8 Наурызда баянымды алып, мерекелік концертке барғанмын ғой. Келіншегімді де алып барып, алдыңғы қатардың біріне отырғызып қойғанмын. Əкім баяндамасын оқып болды. Бірнеше əнші шығып, əнін айтып кетіп жатыр. Менің кезегім қашан екен деп, бағдарламаны барып көрсем, есімім жоқ. Сосын Мəдениет

Сөйле, тілім, алаңдама, тартынба, Найзағайдай шындықты айтып жарқылда. Қалай ғана өмір сүрдім дей алам, Бірауыз сөз қалмаған соң артымда. Заман қалай, адам қалай өзгерді, Өзгергенін, шүкір, қазір көз көрді. Арың менен ақиқаттың алдында Шындықты айтып шыңғыратын кез келді. Айтса нанар аңғал халық едік қой, Аңғалдықтан талай таяқ жедік қой. Халқымыздың қамын жеген ұлдарды О, ғаламат, халық жауы дедік қой, – деп. Содан «ұлтшылсың» деген əдеттегі айыптың бірі маған да тағылды. Партия қатарына кіру көзден бұлбұл ұшты. Оқудан қуылып, бір жарым ай түрмеде де жатып шықтым сол үшін. Кейіннен ауылға кетіп, клуб меңгерушісі, музыка пəнінің мұғалімі, тракторшы болып түрлі жұмыстар істедім. Бірақ, қай кезде де өнер əлемінен түпкілікті алыстамауға тырыстым.

– Репертуарыңызда қанша əн бар, қалай таңдайсыз?

– Бірде Премьер-Министрдің орынбасары Бердібек Сапарбаев іссапармен келді. Оны бірер күн бұрын естіп алғанмын. Сосын қызыма «Бердібек ағамыздың туған жерін интернеттен көрші» дедім. Ол көрді де, «Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданынан» екен деді. Мен

Сұхбаттасқан Эльвира ЖАРЫЛҚАСЫНОВА, «Ақ жол».

6

www.akjolgazet.kz

9 маусым, 2015 жыл БАҒДАРЛАМА ЖӘНЕ БҰҚАРА

АПАТ АЙТЫП КЕЛМЕЙДІ

ӘЛЕУМЕТ ЖӘНЕ ӘЛЕУЕТ БАҒДАРЛАМА ТҰРҒЫНДАР ТҰРМЫСЫНЫҢ ТҮЗЕЛУІНЕ СЕПТЕСУДЕ

СӘБИ ҚОЛЫНДА СІРІҢКЕ ДЕ ҚАУІПТІ. ӨРТЕЙІН ДЕГЕН БӨТЕН ОЙ ЖОҚ ОЛАРДА. ТЕК ТҰТАНҒАН КҮКІРТТІ ҚЫЗЫҚ КӨРЕДІ. ӘДЕТТЕ, БАЛАҚАЙЛАР ЖАНҒАН ШЫРПЫНЫ ПЕРДЕГЕ, ГАЗЕТ ҚАҒАЗЫНА ЖАҚЫНДАТАДЫ. ҚАРАУСЫЗ ҚАЛҒАН БАЛА БАСҚА НЕ ІСТЕСІН? АПАТ АЙТЫП КЕЛМЕЙТІНІ БЕЛГІЛІ. САПАСЫЗ ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІНЕН ДЕ ӨРТ ТУАДЫ. МАМАНДАР СЫМ ТОҚТЫҢ КЕРНЕУІНЕ ШЫДАС БЕРМЕЙ ҚЫЗЫП КЕТІП, ОЛ ДА АШЫҚ ҚАЛҒАН СЫМДАРДЫҢ САЛДАРЫ ЖАЛЫНҒА ӘКЕП СОҒАДЫ ДЕЙДІ. ТАҒЫ БІР МӘСЕЛЕ БАЛКОНДА ТҰРЫП ШЫЛЫМ ШЕГУ. ТҰҚЫЛДЫ ЖОҒАРЫ ҚАБАТТАН ТАСТАЙ САЛАДЫ. ОЛ ТҰҚЫЛ КІР ЖАЙҒЫШ СЫМҒА СОҚТЫҒЫП ТӨМЕНГІ ҚАБАТТАҒЫ БАЛКОНҒА ТҮСУІ ӘБДЕН МҮМКІН...

Баймаханбет АХМЕТ, «Ақ жол».

Ң І Р Е Д Ң Е Ж « Е Г Р Е Л І Ш У Р І Д Н ӨРТ СӨ . . . К І Й Е Д » Н Ы С Л О Б Қ А Ғ Р Ұ Қ

жолын біледі-ау деген адамды мінгізіп алдық. Белден келетін қалың қарға ауыр əскери техниканың өзі тұрып қалды. Сегіз шақырым жолды көліктің алдыңғы дөңгелегіне жол ашу үшін күреп, ақырында Арыстандыға жеттік. Сөйтсек, жүкті келіншектерді қыстың алдында тізімге алып, алдын ала қалаға жеткізіп тастайды екен. Соқыр ішек науқасын жеткіздік. Ертесінде Түркістан ауылына қайтадан барып үзілген сымдарын жалғауға көмектестік, құлаған ағаштарды араладық. Қолдан келетін тірлікте қасымдағы Хамзат, Дархан деген жігіттер де аянып қалмады. Содан, не керек, 2013 жылдың мамыр айында Ақордаға барып Елбасымыздың қолынан медаль алып келдім.

Қанат ТІЛЕПБЕРГЕН, «Ақ жол».

«САБЫР ЕТІҢІЗДЕР, ҚАЗІР ҚҰТҚАРАМЫЗ...» «Жатақхана өртке оранды» деген хабар түсе салысымен дереу іске кірістік. Бір минут болар-болмас уақытта оңайшылықпен жанбайтын арнайы киімді үстімізге іліп, қақпаны ашып, мекен-жайға асықтық. «Қаратау» шағын ауданында «Наурыз» балабақшасы бар, соған жақын жатақхана кіреберісінің терезесінен қара түтін будақтап жатты. Өрт тұрғындардың зəресін ұшырғанға ұқсайды, шығып үлгергендері аулада жүр. Тұрғындар терезесінен аяқтарын салбыратып бала-шағасымен секіріп кетуге дайын отыр. Құрал-саймандарымызды дайындап, с атыны көтеріп жүріп тұрғындарға «Сабыр етіңіздер, қазір құтқарамыз...» деп айқайлаймыз. Отыз екі метрлік саты əрі кетсе төрт адамның салмағын көтере алады. Біз сегізден түсіріп жатырмыз. Кейбіреулер өз бетімен сатыға жармасып, қауіпті жағдайлар туғызды. Оң жақтағы тұрғынды алып түссең, сол жақтағылар «Бізді неге бірінші құтқармайсыңдар?» деп айқайлайды. Абырой болғанда, шұғыл қимылдап терезенің алдында отырғандарды түгел жерге түсірдік. Оларға алғашқы көмек көрсетілді. Бір топ өртпен арпалысып жатқанда біздің топ жылдамдатып ішке кіріп əр бөлменің есігін тоқылдатып, қалып кеткен адам бар-жоғын анықтадық. Кейде ұйықтап жатқан кісілер болуы мүмкін дегендей. Сыртқа шықтық. «Немерем қайда? Қалып қойды...» деп бір əжеміз шырылдап қасымызға келді. Мəн-жайды анықтаған соң қас-қағым сəтте немересін аман-есен алып шықтық. Өрт бірінші қабаттағы бөлмеден басталыпты. Үйдің егесі көлік доңғалағын диванның бұрышына қойыпты. «Шоқ əуелі диванға түсіп, содан бықсып резіңкеге тиген деген жорамалға келдік». Бұл – өрт сөндіруші Мұхамеджан Құлдыбаевтың əңгімесі.

«МЫҢНАН АСА ӨРТ ДАБЫЛЫНА ҚАТЫСТЫМ...» Та р а з қ а л а с ы « Қ а р ат ау » ш а ғ ы н ауданындағы облыстық «Өрт сөндіру жəне авариялық-құтқару жұмыстары қызметі» мемлекеттік мекемесіне барғанымызда бізді бөлімше командирі Бекмұрат Сұрабалдиев қарсы алды. Еңбек өтілі – жиырма үш жылдың шамасы. Қиындық туғанда адамның тағдырына араша түсетін жедел қызметтің алғашқы нөмірі – «101».

– Əккі өрт сөндіруші түтіннің иісінен-ақ не жанғанын бірден айырады. Өрттің ошағын анықтау кəнігі өрт сөндірушіге қиындық тудырмайды. Кəсіби ерекшелігіміз осы. Тілсіз жаудың қай жерден бастап тұтанғанын қалай білеміз? Өрт басталған жер ағарып немесе сұрғылт тартып тұрады. Мұны жай адам аңғара бермейді. Бірақ, тəжірибелі өрт сөндіруші түгі қалмай өртеніп, күлі қалған жерден де өрт ошағын оңай табады. Мəселен өрт сөндірушілерге қандай мінез тəн? Қызыл жалынды ауыздықтау – бүкіл бір топтың жұмысы. Сондықтан, біздің күшіміз – бірлікте, бір-бірімізге деген нық сенімде. Қағидат – осы. Бұған қоса, өрт сөндірушілерге шапшаңдық, жүректілік, қырағылық, əп-сəтте шешім қабылдай алатын тəуекелшілдік тəн. Жауынгерлер алғашқы медициналық көмектен хабардар болса жақсы. Улы газға тұншыққан, күйік шалған адамға жəрдем бере алатындай қабілеті болғаны жөн. Қызыл жалынның ортасына кіргенде біздің бар жігеріміз от ортасында қалған адамды құтқаруға, өртті сөндіруге ауады. Жасыратыны жоқ, қорқып барып, батыр болып қайтамыз. Оттан қорықсам, өрт сөндіруші болмас едім. Өрт сөндіру барысында қандай кедергілер кездеседі? Айталық, жаңадан салынған тұрғын үйлердің кіреберісіне өрт сөндіру машинасының кіруіне ешқандай жағдай жасалмаған. Автокөлік иелері де машиналарын қалай болса, солай қойып,

«ПЫСЫЛДАҒАН БАЛЛОНДЫ ҚҰШАҚТАП АЛЫП ШЫҚТЫМ... » Өрт сөндірушілер оттың басылғанын күтіп тұра алмайды. Ең бастысы – адам өмірі. Дабылға шыққанда ең бірінші адамдарды қ ұ т қ а р ат ы н ы м ы з с ол . Ке з е к ш і л і кт е

жолымызға кедергі болады. Қожайыны келіп, көлігін алғанша техникаларымыз біраз кідіріп қалады. Көшедегі кептеліс те уақыт ұрлайды. Ал су толтыру мəселесіне келсек, арнайы техникаларымыз əрқашан да сақадай сай тұрады. Алайда, өрт сөндіру автомашинасындағы 4 тонна су мол көрінгенімен, бес минутта жоқ болады. Яғни, өрт сөндіру кезінде секундына 40 литр су шашамыз. Өткен жылы Айша бибі ауылында бес мың түк шөп жиналған бастырма өртенді. Күн аяз. Бізде жастар бар. Соларды жұмылдырдық. Қай жағынан бастап су шашу керек? Өрттің беталысы қалай? Нені ескеру керек деген сұраққа тəжірибе жинады. Үйренді. Аса өзенінің суын пайдаландық. Б ө л і м ш е ком а н д и р і Б е к м ұ р ат Сұрабалдиев екінші əңгімені аяқтады.

ЕЛБАСЫНЫҢ ҚОЛЫНАН МЕДАЛЬ АЛҒАН ӨРТ СӨНДІРУШІ Алжапқышы кеңдірден тігілген бе дедім, қалың. Жақындап қалғанымда қолғабын шешті де дəнекерлейтін аппараттың сымын орай бастады. Нағыз еңбектің адамы, көрініп тұр. Бетін тұмшалаған каскасын шешіп тастады. Біз шеберхананың аузында тұрып əңгімелестік. Қанат Жанысбаев – №1 мамандандырылған өрт сөндіру бөлімінің газ түтінінен қорғау қызметінің аға шебері. Тоқсан бесінші жылдан бері өрт сөндіруші, бөлімше командирі, бертін келе қазіргі қызметінде жүр. Газ түтінінен қорғау қызметкерінен облысымызда жалғыз маман болса, ол – Қанат Жанысбаев. Жұмысы – түтінге кіретін аппаратты қадаға лау, с анит арлық де зинфекция жасау. Бірер жыл бұрын Талас пен Сарысу ауданында орын алған төтенше жағдайда ерлік көрсетіпті. Елбасының қолынан Ақорданың төріне шығып, медаль алған өрт сөндіруші.

— Оқиға былай болды. Демалыс күні жұмысқа кездейсоқ келіп қалсам, бастығымыз «Жуалыда бораннан кейін жолда автобус тұрып қалыпты, Ержан Жаманқараев екеуің жолаушыларды құтқаруға барыңдар» деді. Əріптесім Ержан екеуміз ТЖД-ға барсақ, ол жақтағылар «Қаратаудағы қазандықтың мұржасы құлады, жөндеу жұмысын жүргізуге жарық керек, сен екеуің көлікпен барып жарық бересіңдер, дереу аттанамыз, Жуалыға басқа жігіттерді жібереміз» деп сол жаққа тартты. Асадан аса бергенімізде «Билікөлдің жолында жел қатты, Ақкөлден өтіп Байқадам арқылы жетіңдер» деген хабар түсті. Жел азынап тұр. «КамАЗ»-ды теңселтеді. Жолдың жағасында жеңіл көліктер қозғала алмай тұр. Желдің ұйытқығаны соншалық, көліктен түскенімізде қаңбақ құрлы көрмей дөңгелетіп əкете жаздады. Арқанды белімізге байлап жолаушыларға жетеміз де, арқан бойымен қайтадан өз көлігімізге жақындаймыз. Қаратауға жеткенше он бестен аса адамды арқанның көмегімен мінгізіп алдық. Жеткен бойда іске кіріспекші болып білегімізді түргеніміз сол, «шұғыл түрде Жаңатасқа тартыңдар» деген бұйрық түсті. Біз спутниктік байланыс құралы орнатылған көлікте жүрміз ғой. Боран қиындықтар туғызды. Жолда

отырғанымда «Кенен Əзірбаев көшесінде о бір үй сарайымен қоса өртке оранып жатыр» деген хабар жетті. Өрт шатырға дейін д шапқан. Шұғыл қимылдап, арпалысқа түстік. ш Барлаушы болып ішке кірдім. Балалардың Б бөлмесін, қуыстарды қарап болғаннан кейін аас бөлменің жанынан өтіп бара жатсам, бірдеңе пысылдайды. Не екенін жақсы білем ғғой. Жиырма литрлік газ баллон қызып ккеткені соншалық балқып формасы өзгере бастапты. Су шашып жатып қызуын бастым да, пысылдаған күйінде құшақтап далаға д аалып шықтым. Басын тəуекелге тікпеген өрт ссөндіруші болмайды. Бұл – №1 өрт сөндіру бөлімінің бөлім командирі к Сағымжан Əділовтің əңгімесі.

қалып қойған көлікке үңіліп қарасақ, адамы жоқ. Алдымыздан табылар деген оймен терезеден басымды қылтитып келемін. Екі жігіттің жаурағаны соншалық, сіресіп қалыпты. Бойлары жылып, тіл қатқанда «байланыстың жігіттері» болып шықты. Жаңатасқа кешкі тоғызда шығып, таңғы алтыда жеттік. Талдар құлап, сымдар үзілген, көшеде қаңылтыр шатырлар бүктеліп жатыр екен біз барғанда. Сөзді қысқартып медальды не үшін алдық, соны айтайын. Түн еді. Жаңатастың ар жағында отыз екі шақырым қашықтықта Арыстанды деген ауыл бар. Сол ауылдан жедел жəрдемге «жүкті келіншек толғатып жатыр, ол аздай тағы бір кісі соқыр ішек болып қиналып жатыр» деген хабар түсіпті. Бізге бұйрық берілген соң жолға шықтық. Алдында «Арыстандының бер жағындағы Түркістан деген ауылға дейін жол ашық, көлік жетіпті» деп естігенбіз. Төрт жігіт болып жолға шықтық, қасымызда фельдшер бар. Түркістан ауылына дейін қиналмай жеттік. Ары қарай жол жоқ. Арыстандының

ТІЛШІ ТҮЙІНІ: ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫНДА 2014 ЖЫЛЫ ОРЫН АЛҒАН ӨРТ ОҚИҒАЛАРЫ ТУРАЛЫ РЕСМИ МӘЛІМЕТ: ӨТКЕН ЖЫЛЫ ӨРТКЕ ҚАРСЫ ҚЫЗМЕТ БӨЛІМШЕЛЕРІ ӨРТТІ СӨНДІРУГЕ 631 РЕТ ШЫҒЫПТЫ. БҰЛ КӨРСЕТКІШ 2013 ЖЫЛМЕН САЛЫСТЫРҒАНДА 20 ПАЙЫЗҒА АРТҚАНЫ ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕСІН САҚТАМАҒАНДЫҚТАН ТУЫНДАП ОТЫР. АПАТТЫҚҚҰТҚАРУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗУГЕ 236 МӘРТЕ БАРЫП, ЖАНУ ОҚИҒАЛАРЫНА 950 РЕТ ШЫҚҚАН. ӨРТТЕРДІ СӨНДІРУ КЕЗІНДЕ 182 АДАМ ҚҰТҚАРЫЛЫП, 1472 АДАМ ҚАУІПСІЗ ЖЕРГЕ КӨШІРІЛГЕН. ӨРТТІҢ ҚАУІПТІ ФАКТОРЛАРЫНАН 27 АДАМ ҚАЙТЫС БОЛЫП, 23 АДАМ ӘРТҮРЛІ ДӘРЕЖЕДЕ ЖАРАҚАТ АЛҒАН. ӨРТ СӨНДІРУШІЛЕРДІҢ АРАСЫНДА «ЖЕҢДЕРІН ҚҰРҒАҚ БОЛСЫН» ДЕГЕН ЖАҚСЫ СӨЗ БАР. ТӘУЕКЕЛГЕ БАСЫН ТІГІП ӘРБІР ДАБЫЛҒА АТТАНУШЫЛАРДЫҢ ЖЕҢДЕРІНЕ СУ ТАМБАСЫН ДЕГІМІЗ КЕЛЕДІ.

Тараз қаласы.

Əлеуметтік саясаттағы басым бағыттардың бірі – тұрғындарды жұмыспен қамту екені белгілі.

2020 жылға қарай елдегі жұмыссыздық деңгейі 5 пайыздан аспауға тиіс. Бұл тұрғыда жұмыссыздықты төмендетуге байланысты бағдарламалардың кезең-кезеңімен жүзеге асырылуы өз жемісін беруде. Жұмыспен қамтудың белсенді түрлерін іске асыру нəтижесінде өңірімізде бұрнағы жылмен салыстырғанда, былтыр 5,2 пайыздан 5,0 пайызға, ал жастар а р а с ы н д а ғ ы ж ұ м ы с с ы зд ы қ деңгейі сəйкесінше, 5,2 пайыздан 4,6 пайызға төмендеген. Былтыр, сондай-ақ табысы күн көріс деңгейінен төмен тұрғындар үлесінің 1,8 пайыздық көрс еткішке төмендегені байқалады.

–Қалыптасқан жағдай х а л ы қ т ы ң ə л - ау қ ат ы н ы ң жоғарылағанының, берілетін əлеуметтік көмектің атаулылығы күшейгенінің де дəлелі, – деп атап көрсетті облыс əкімдігі жұмыспен қамтуды үйлестіру жəне əлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы Жорабек Б ау б е ко в ж у р н а л и с т е р м е н өткізген баспасөз мəслихатында. «Жұмыспен қамту – 2020» жол картасының үш бағыты бойынша жұмыст арды іске асыру жалғасуда. Бағдарламаны қаржыландыруға 1,9 миллиард теңге бөлінген. Басқарма басшысының айтуынша, бүгінгі күні əлеуметтік оңалту құралдарына м ұ қ т а ж м ү гед е кт е рд і ң 5 1 , 6 пайызы кресло-қораппен, су рд о - т и фл о ж ə н е п р от е з ортопедиялық құралдармен, жеке оңалту шараларына сəйкес

санаторлық -курорттық емделуге жол д а м а л а рм е н қ а м т ы л ы п отыр. Бұл санаттағылар тиісті көмектерге жыл аяғына дейін толықтай қол жеткізбек. Сондайақ, оңалту орталықтарының ж е л і с і ке ң е й т і л уд е . Б и ы л алғашқы жартыжылдық ішінде Қордай ауданында 25 орындық мүгедек балаларды оңалту жəне бейімдеу орталығы іске қосылды. Мұндай нысандарды Меркі жəне Т.Рысқұлов аудандарында да ашу көзделіп отыр. Еліміздің əлеуметтік жаңғыртылуына байланысты Елбасы алға қойған міндеттердің бірі – тұрғындарды көтеріңкі деңгейдегі əлеуметтік көмектермен қамтуды көздейтін «Өрлеу» шартты ақшалай көмек қанатқақты жобасы еліміз бойынша Ақмола мен Шығыс Қазақстанда, сондай-ақ біздің облысымызда биыл екінші жыл табысты жүзеге асырылу үстінде.

–Ағымдағы жылдың төрт а й ы і ш і н д е о бл ы с т а 8 1 4 отбасындағы 4377 адамға 43,6 м и л л и о н т е ң ге н і ң ш а рт т ы ақшалай көмегі тағайындалды. Жалпы, аталған бағдарлама жүзеге асырыла бастаған күннен бастап жұмыссыздар əлеуметтік қолдаудың белсенді түрлеріне көптеп тартылып, табысы кедейлік шегінен төмен азаматтардың саны 2121 бірлікке кеміп, бүгінде жалпы халық ішіндегі үлесі 0,5 пайызды құрап отыр, – деді бұл тұрғыда басқарма басшысы. Оның айтуынша, елді береке мен бақуаттылыққа бастайтын «Өрлеу» жобасы 2016 жылдан б а с т а п е л і м і зд е т о л ы қ т а й енгізілмек. Басқосу барысында журналистер тарапынан қойылған сұрақтарға тиісінше жауаптары берілді.

ҚАРТТАРЫМ, АМАН-САУ ЖҮРШІ...

АУЫЛДЫҢ АЙҒАЙШЫСЫ Ертеден қалыптасқан дəстүр бар. Қай ауылға жолың түспесін сол өңірдің хал-жайын білу үшін алдымен жасы үлкен қариясына сəлем бересің. Ел ішінде болатын түрлі дау-дамай, жанжалдарда көпті көрген қарияларға жүгінген. Төрелігін солар айтқан. Содан болар, қазақ өмірінде қариялардың орны айрықша. Ол дəстүр күні кешеге дейін сақталып келді. Ақ сақалдары желбіреп, шежіреден шертіп, бұрынғы өткен-кеткен өмірден сабақ аларлық əңгімелерді айтқанда айыз қанар еді. Атадан бері келе жатқан аңыз тектес сол əңгімелерден соқтықпалы-соқпалы, ыстығы мен суығы қатар жүретін өмір-өзеннің сан қырын таныр едік. Қазір, əрине, ауылдың бейнесі өзгерген. Заман ағынымен бірге адамдардың да санасы жаңарды. Жоғарыда айтып отырған қариялық қасиетті ұстап қалатындардың да қарасы азайған. Қазір ауылдарда қара нардай қасиет қонған қарияларды көріп қалсақ, қуанатын болдық. Ауылының мұң-мұқтажын ойлап, ұрпағының қамын жеп, қолына қамшы алған қарияның бірі – Ермек Тоқамбаев. Сонау тоқсаныншы жылдардың тұсында қай ауыл қиналмады дейсіз. Бұл қиындық аядай ғана Жақаш ауылын да айналып өтпеді. Кешегі дəулетті колхоз талан-таражға түсті. Тістегеннің аузында, ұстағанның қолында кеткен мал мен техникада есеп жоқ еді. Пысықайлардың адал адамдардың еңбегін қанағанын да көз көрді. Қой терісін жамылып туған ауылын тонағандардың оңғаны болмады. Халық айтса, қалт айтпайды деген. Күн жаманы өтіп, жақсы күндер де келді. Бұл күнде қай ауыл болмасын еңсесін тіктеп, тоғайып келеді. Осы жылдары қиындық көрген ауылдастарының қамын ойлаған Ермек қария көп нəрсеге араласты. Туған ауылының көз алдында тозып бара жатқан халі есті қарияны бейжай отырғызбады. Өмірбек Бүтінбаев сынды елжанды азамат ауылды басқарып тұрғанда айтып жүріп көше басынан артезиан құдығын қаздырды. Болмашы тиын-тебенге сатылып кеткен бұрынғы кеңсе үйін басшылардың алдына барып жүріп, қайта қайтарып, балабақша ашқызды. Ауылдың жұмыссыз қыз-келіншектері осында жұмысқа тұрып, шат-шадыман болды. Бір кездері көрші Түймекент ауылына қосып жіберген ауыл əкімшілігін облыстан Парламентке депутат болып сайланған академик Ғани Қалиев мырзаның назарына салып, өз алдына ауылдық округ болып ашылуына қол жеткізді. Ауданда Батырбек Құлекеев əкім болып тұрған кезде көміліп қалған 5 шақырым каналды тазартқызып, елдің алғысын алды. Бүгінде осы канал арқылы ауылдастары 500 гектар жерді суарып, игілігіне жаратып отыр. Ауылдық жерде суармалы жердің қасқалдақтың қанындай екенін ескерсек, ауылының жайын ойлап, талай есікті тоздырған қарияның жан айқайын түсінгендей боламыз. Тағы да сол Құлекеевтің алдында мəселе көтеріп Түймекент пен ауыл аралығындағы жолды асфальттауға мұрындық болды. Тіпті, қаңырап қалған ауыл клубын да қайта жөндеуден өткізуге себепші болғанын ауылдастары мақтан етеді. Айтқанға оңай осы тірліктердің астарында қаншама əуре-сарсаң, таусылмайтын уəде, тиісті орындардың табалдырығын тоздырып қатынау сынды қарекеттер жатыр. Мақұл, мұның бəрі мемлекет тарапынан атқарылып жатқан, атқарыла беретін шаруа ғой дерсіз. Алайда, «жыламаған балаға жарылқап емшек берер кім?» деген халық қағидасын ескерсек, айқайшы жоқ жерде, көп игіліктің тасада қала беретіні бар емес пе? Əлі күнге жолы жырым-жырым, ауыз судан адыра қалған, күн батса, қараңғылық тұмшалайтын, мемлекеттік бағдарламалардың игілігінен мақұрым қалып отырған ауылдар қаншама?! Осындайда өзінің қара басының қамы үшін емес, туған ауылының, ауылдастарының жайын ойлап, жүйелі пікірлерін билікке жеткізіп, орынды ұсыныстарын өткізіп жүрген қазыналы қарияларға разы боласыз. Əйтпесе, жасын бұлдап, кезінде еткен еңбегін міндет қып, биліктің табалдырығынан аттағанда қара басының қамы үшін, одан қала берді туған ауылына мерейтойларында салмақ салып қана келетін талайталай «Құрметті азаматтарды» ауыл жұрты көріп жүр. Əруақтың атын жамылып, ру-рудың көсемі болғысы кеп, атаққұмарлық дерті дендеп бара жатқан уақытта көптің қамын ойлаған осындай қарияларды да сөз еткенді жөн көрдік. Əділ ƏДІЛЕТ. Байзақ ауданы.

9 маусым, 2015 жыл

7

www.akjolgazet.kz

ЖАРНАМА

ЖАРНАМА

р!

Қ

қ о ы і р т м т е а нда м р ұ

Облыстық «Ақ жол» газеті – өңірдегі ең көп таралатын беделді басылым. Жұртшылықтың облыстағы бірінші басылымға деген сұранысы да өсіп келеді. Бұған қоса газетіміздің ақылы қызметін пайдаланушылар саны да арта түсуде. Осыған орай газеттің қызметкерлерінен өзге басқа да басылымдардың тілшілерін, белсенді оқырмандарымызды «Ақ жолдың» ақылы қызметіне үлес қосуға шақырамыз. Егер сіз газеттің жарнамалық қызметіне атсалыссаңыз, өздеріңіз түсірген қаражаттың белгілі бір пайызын алуыңызға мүмкіндігіңіз бар. Əрі өзіңіз таныласыз, əрі қосымша қаражат табасыз. Ақылы мақалалар, түрлі жарнамалар тауып, редакциямен шығармашылық-іскерлік байланыс жасаймыз деген агенттіктермен де бірлесе жұмыс істеуге дайынбыз. Əр нөмірі 22 мыңнан аса таралыммен басылатын, аптасына үш рет шығатын, облыстың барлық қала, аудан, ауылдарына тарайтын, өңірдегі рейтингі жоғары басылым - «Ақ жол» газетінің беттерінде коммерциялық бағыттағы материалдар мен модульдік жарнамалар жариялауды ұсынамыз.

ХАБАРЛАМА 2015 жыл жылдың 12 маусымы күніі сағат 16.00-ден 18.00-ге дейін Жамбыл облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотында «Ашық есік күні» өткізілетінін хабарлаймыз. «Ашық есік күнінің» өткізілетін мекен-жайы: Тараз қаласы, Ақбозов көшесі, №27 үй, Жамбыл облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының ғимараты. Жамбыл облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты баспасөз қызметінің телефоны: 43-46-68.

«Ақ жол» газетінде жарнама орналастыру – Сіздің бизнесіңіздің өркендеуінің кепілі! Бізбен серіктес болсаңыз, Сіз өз қызметіңізде бұрынғыдан да табысты, сенімді боласыз!

Түзету Тү «Ақ жол» газетінің 2015 жылғы 6 маусымдағы №68 (18102) санында жарияланған «2015-2017 жылдарға арналған облыстық бюджет туралы» Жамбыл облыстық мəслихатының 2014 жылғы 11 желтоқсандағы №33-3 шешіміне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы бесінші шақырылған Жамбыл облыстық мəслихаты шешімінің əділет департаментінде тіркеу мерзімі 2015 жылдың 6 қаңтарының орнына 2015 жылдың 1 маусымы деп оқылсын.

«Ақ жолдың» жарнамалық қызметi – телефон/факс: 8 (7262) 43-32-50, электрондық пошта: ak-jol-taraz@rambler.ru

БОС ТҰРҒАН МЕМЛЕКЕТТІК ƏКІМШІЛІК ЛАУАЗЫМДАРҒА ОРНАЛАСУҒА КОНКУРС ТУРАЛЫ ХАБАРЛАНДЫРУ Барлық конкурсқа қатысушыларға қойылатын жалпы біліктілік талаптары: D-О-1 санаты үшін: жоғары білім; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болуы тиіс: 1) мемлекеттік қызмет өтілі төрт жылдан кем емес; 2) жоғары оқу орындарынан кейінгі білім бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтаған жағдайда мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе ғылыми дəрежесінің болуы; 3) мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазымдарда мемлекеттік қызмет өтілі үш жылдан кем емес; 4) осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағыттарына сəйкес салаларда жұмыс өтілі бес жылдан кем емес, оның ішінде басшылық лауазымдарда екі жылдан кем емес.

D-3 санаты үшін: жоғары білім; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болуы тиіс: 1) мемлекеттік қызмет өтілі екі жылдан кем емес; 2) мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазымдарда жұмыс өтілі бір жылдан кем емес;3) осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда жұмыс өтілі үш жылдан кем емес, оның ішінде басшылық лауазымдарда бір жылдан кем емес; 4) жоғары оқу орындарынан кейінгі білім бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтауы; 5) ғылыми дəрежесінің болуы.

D-O-4 санаты үшін: жоғары білім; жұмыс тəжірибесі талап етілмейді. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

D-O-5 санаты үшін: жоғары немесе ортадан кейінгі білім; жұмыс тəжірибесі талап етілмейді. Əкімшілік мемлекеттік қызметкерлерінің лауазымдық жалақылары Санаты D-3 D-O-1 D-O-4 D-O-5

Еңбек өтіліне байланысты қызметтік еңбек ақысы теңгеден теңгеге дейін 94813 128126 140298 189627 64063 86485 57657 78157

«ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ƏКІМІНІҢ АППАРАТЫ» КММ, индекс 080008,Тараз қаласы, Абай даңғылы, 125 үй, 505, 511 іс бөлмелер, анықтама үшін телефондар: 45-34-68, 43-36-30, 43-36-75, факс: 43-25-17), e-mail: obl_akim@zhambyl.kz бос тұрған мемлекеттік əкімшілік лауазымдарға орналасуға конкурс жариялайды.

I. Жамбыл облысы əкімдігінің тілдерді дамыту басқармасының басшысы, D-О-1 санаты, №021, 1 бірлік. Функционалдық міндеттері: басқарманың жұмысына жалпы басшылық. Жергілікті атқарушы органдарда жəне меншік түрінен тəуелсіз барлық ұйымдарда тілдерді қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасының, «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» ҚР Заңының орындалуы жөніндегі жұмысты ұйымдастыру жəне үйлестіру. Аталған бағдарламаларды іске асыруға бағытталған ҚР Үкіметінің, облыс əкімдігінің іс-шаралар жоспарларын іске асыруды қамтамасыз ету. Облыс əкімі жанындағы ономастикалық комиссияның жұмысын қамтамасыз ету, ономастикалық жəне терминологиялық жұмыстарды үйлестіру. Барлық мемлекеттік жəне мемлекеттік ұйымдарға, кəсіпорындарға, жергілікті атқарушы органдарға, білім, мəдениет, құқықтық мекемелерге, тұрғындарға əртүрлі қызмет көрсететін қызметтерге, БАҚ-қа мемлекеттік тілді үйренуде, ісжүргізуді мемлекеттік тілге көшіруде практикалық көмек көрсету. Азаматтардың өтінішарыздарын жəне хаттарын қарау. Мемлекеттік тілдің облыстың экономикалық, қоғамдық-саяси, əлеуметтік жəне мəдени тіршілігінің барлық салаларында толыққанды қолданылуын бақылау. Мемлекеттік тілді дамытуға бағытталған фестивальдар, конкурстар жəне басқа іс-шаралар ұйымдастыру жəне өткізу. Тілдерді дамыту мен қолдануға бағытталған іс-шаралар жоспарларын дайындау. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі – гуманитарлық ғылымдар немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес немесе білім саласында немесе құқық саласындағы. Мамандығы: гуманитарлық ғылымдар (жалпы) немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (жалпы) немесе білім (жалпы) немесе құқықтану. «Қазақстан-2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауын, «Тілдер туралы» ҚР Заңын, «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» ҚР Заңын, аталған лауазымның функционалдық міндеттеріне сəйкес келетін салалардағы қатынастарды реттейтін заңнамалық жəне өзге нормативтік-құқықтық актілерді білу.

II. Жамбыл облысы əкімі аппаратының агроөнеркəсіп кешені мониторингін дамыту бөлімінің басшысы, 1 бірлік, D-3 санаты, №06-1. Функционалдық міндеттері: облыс əкімі жəне агроөнеркəсіп кешені жəне қоршаған ортаны қорғау мəселелеріне жетекшілік ететін əкімнің орынбасарлары өткізетін мəжілістер мен кеңестерге материалдарды уақтылы жəне сапалы дайындау. Агроөнеркəсіп кешені, қоршаған ортаны қорғау жəне жер қойнауын пайдалану мəселелері бойынша өңірлік бағдарламалардың, «Ауыз су» бағдарламаларының, перспективалық жəне ағымдағы жоспарлардың, облыс əкімдігі қаулыларының, облыс əкімі шешімдері мен өкімдерінің орындалуына бақылауды ұйымдастыру. Облыстың атқарушы жəне аумақтық органдарының салаларымен жəне қызметтерімен өзара іс-əрекет жасау. Ақпараттық-талдау жұмысы мен мониторингтің түрлері мен əдістерін меңгере білу, азаматтарды қабылдау бойынша жұмыс тəжірибесінің болуы. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі - ауылшаруашылық ғылымдары немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар немесе ветеринария немесе қызмет көрсету саласында немесе жаратылыстану ғылымдары саласындағы. Мамандығы: ауылшаруашылық ғылымдары (жалпы) немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (жалпы) немесе ветеринария (жалпы) техникалық ғылымдар жəне технологиялар (жалпы) немесе жерге орналастыру немесе экология. «Қазақстан-2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауын, «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» ҚР Заңын, аталған лауазымның функционалдық міндеттеріне сəйкес келетін салалардағы қатынастарды реттейтін заңнамалық жəне өзге нормативтік-құқықтық актілерді білу.

III. «Жамбыл облысы əкімдігінің дін істері басқармасы» КММ 1. Ислам бағытындағы діни бірлестіктермен байланыстар жөніндегі бөлімнің бас маманы, 1 бірлік, санаты D-О-4, №029-02-2 Функционалдық міндеттері: облыстағы діни ахуалға зерделеу, сараптау, болжау жұмыстарын жүргізу. Облыс аумағында құрылған діни бірлестіктердің, миссионерлердің, діни білім беру ұйымдарының қызметін зерделеп, оған талдау жүргізу. Ислам бағытындағы діни бірлестіктер, олардың филиалдары жəне

өкілдектерімен өзара іс-қимыл жұмыстарын іске асыру. Ислам бағытындағы діни бірлестіктердің, филиалдардың өткізетін діни рəсімдеріне қатысып, жүргізілген уағыздарын зерделеп, талдау жасау, келушілерінің сандық, сапалық құрамына зерделеу жұмыстарын жүргізу. Басқарманың жоспарлау жəне БАҚ-пен байланыс жұмыстарын жүргізу, дін мəселелері бойынша жергілікті атқарушы органдармен, дін саласындағы үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимылдарды жүзеге асыру, басқарманың құзырына жататын мəселелер бойынша облыстағы білім беру орындарымен тиісті жұмыстарды жүзеге асыру, теріс пиғылды діни ағымдардан психикалық тұрғыда зардап шеккен азаматтарға психологиялық көмек көрсету. Тоқсандық, жылдық есептерге ақпарат жинақтау,басқарманың құзырына жататын мəселелер бойынша мəжілістер, семинарлар, конференциялар, дөңгелек үстелдер жəне өзге де отырыстарды ұйымдастыру. құжаттарын рəсімдеу, бұқаралық ақпарат құралдарындағы құқықтық насихат жұмыстарына қатысу, облыс əкімдігі жанындағы діни бірлестіктермен байланыстар жөніндегі Кеңестің жұмысын үйлестіруге қатысу, аппарат қызметкерлерінің біліктілігін арттыру үшін оларды курстардан өткізуді ұйымдастыру. Басқарманың өз құзыреті шегінде діни бірлестіктермен бірлесіп, жұмыс жасау жəне лауазымдық нұсқаулыққа сəйкес басқа да міндеттер. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі: гуманитарлық ғылымдар немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар. Мамандығы: дінтану немес теология немесе мəдениеттану немесе құқықтану немесе психология немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар (жалпы). «Қазақстан-2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын білуі, Қазақстан Республиксасының «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Діни қызмет жəне діни бірлестіктер туралы» Заңдарын жəне конфессияаралық келісім, азаматтардың діни сенім бостандығына құқықтарын қамтамасыз ету жəне діни бірлестіктермен өзара іс-қимыл жасау саласындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының басқа да нормативтікқұқықтық актілерін, осы санаттың лауазымдары бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқадай міндетті білуі.

IV. «Жамбыл облысы əкімдігінің дене шынықтыру жəне спорт басқармасы» КММ.

1.Ішкі бақылау қызметінің бас маманы, 1 бірлік, санаты D-О-4, №02-1. Функционалдық міндеттері: басқарманың жұмысының сапасы мен өнімділігін арттыру мақсатында оның қызметінің бағыттары бойынша ішкі бақылауды жүзеге асырады. Басқарма мен басқарма бағынысындағы спорт мекемелері мен кəсіпорындарында: басқару жүйесінің жұмыс істеуін бағалауды жүргізеді, басқарма басшысына оны жақсарту жөнінде ұсынымдар береді, Қазақстан Республикасының бюджет жəне өзге де заңнамасын сақтауын тексеруді жүзеге асырады, стратегиялық жəне операциялық жоспарларының іске асырылуын бақылауды, нəтижелерді бағалауды жүзеге асырады, есепке алу мен есептілікті жүргізуінің анықтығы мен дұрыстығын бақылауды жүзеге асырады, жергілікті бюджеттердің қаражатын пайдалану кезінде бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу жəне оларға жол бермеу жөнінде шаралар қабылдайды. Бақылау объектілеріне жіберілетін ұсынымдардың жəне бақылау нəтижелері қорытындылары бойынша қабылданған шешімдердің орындалуын бақылауды жүзеге асырады, бақылау жүргізуге байланысты мəселелер бойынша қажетті құжаттарды, анықтамаларды, ауызша жəне жазбаша түсініктемелерді бақылау объектілерінен сұратады жəне белгіленген мерзімде алады. Құпиялылық режимінің, қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияның сақталуын ескере отырып, бақылау объектілерінің бақылау іс-шарасы мəселелеріне қатысты құжаттамасымен кедергісіз танысады. Басқарманың басшысы айқындайтын өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады. Басқарма басшысына басқарма жұмысының тиімділігін арттыру, оның қызметінің тікелей жəне түпкі нəтижелеріне қол жеткізу мақсатында ондағы бақылау нəтижелері туралы есептерді жəне ішкі рəсімдерді, ережелерді, процестерді жақсарту жөнінде ұсынымдар береді. Басқа құрылымдық бөлімшелерге ұйымдық жағынан тəуелсіз, басқарма басшысына бағынысты жəне оған есеп береді. Облыстық бюджеттен қаржыландырылатын басқарма бағынысындағы спорт мекемелері мен кəсіпорындарында ішкі мемлекеттік қаржылық бақылауды жүзеге асырады. Басқарма туралы Ережеге сəйкес ішкі бақылау қызметіне жүктелген міндеттер мен функцияларының орындалуына жеке жауап береді. Басқарма бағынысындағы спорт мекемелері мен кəсіпорындарында ішкі мемлекеттік қаржылық бақылауды үйлестіреді. Дене шынықтыру мен спортты дамыту стратегиясы, мемлекеттік, салалық (секторлық) бағдарламалар аясында спортты дамытудың өңiрлiк бағдарламаларын, стратегиялық жəне операциялық жоспарларын əзiрлеу, iске асыру жəне оларға мониторинг жүргізу бойынша жұмыстарды үйлестіреді. Басшылық тапсырған өзге де қызметтерді атқарады. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі – əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес. Мамандығы: есеп жəне аудит немесе қаржы немесе экономика. «Қазақстан - 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында Қазақстан Республикасының бюджет, еңбек, əкімшілік құқық бұзушылық туралы, азаматтық (жалпы жəне ерекше бөлімдері) кодекстерін, «Аудиторлық қызмет туралы», «Мемлекеттік сатып алу туралы», «Дене шынықтыру жəне спорт туралы», «Білім туралы», «Мемлекеттік мүлік туралы», «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасы заңдарын жəне осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білу. Қазақстан Республикасының қаржы-экономикалық саясатының негізгі бағыттарын жəне бухгалтерлік есеп пен есептілік негіздерін білу.

V. «Жамбыл облысы əкімдігінің қаржы басқармасы» КММ Есеп жəне есеп беру бөлімінің бас маманы (уақытша, негізгі қызметкер жұмысқа шыққан мерзімге дейін), D-О-4 санаты, 1 бірлік №10-2. Функционалдық міндеттері: бөлімнің жұмысын ұйымдастырады, оған басшылық етеді, төменгі тұрған бюджеттің орындалуы бойынша бухгалтерлік есеп жəне есеп берудің жай-күйіне бақылау жасайды, оларға бухгалтерлік есеп жəне есеп беру жөніндегі мəселелер бойынша əдістемелік жəне нақтылай көмек көрсетеді. Басқарма аппаратын ұстауға қаржыландырудың жеке жоспары мен жергілікті бюджеттің орындалу іс-шараларын қаржыландыру бойынша ақшалай жəне есептеу құжаттарын рəсімдейді. Конкурсқа қатысушыға қойылатын талаптар: білімі - əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес саласындағы. Мамандығы: экономика немесе есеп жəне аудит немесе қаржы. «Қазақстан - 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын білуі, ҚР Еңбек кодексін, Салық кодексін, «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы», «Мемлекеттік сатып алу» Заңдарын, «Мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп жөніндегі нұсқаулық бекіту туралы» жəне т.б., осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білуі.

VI. «Жамбыл облысы əкімдігінің энергетика жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы» КММ.

1. Персоналды басқару қызметінің бас маманы, 1 бірлік, D-О-4 санаты, №039-03-01. Функционалдық міндеттері: басқарманың құрылымдық бөлімшелерінің Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңнамасын орындауы жөніндегі қызметін үйлестіреді; тəртіптік, конкурстық жəне кадр мəселелері

жөніндегі өзге де комиссиялардың қызметін ұйымдастырады; конкурстық іріктеуді жүргізу, мемлекеттік қызметшілерді қызмет бойынша жоғарылату, мемлекеттік қызметшілерді тəртіптік жауаптылыққа тарту, мемлекеттік қызметшілерді қызметінен босату рəсімдерінің сақталуын қамтамасыз етеді. Мемлекеттік қызметшілердің дербес деректерін, бағалау, аттестаттау жəне оқудан өту нəтижелері туралы мəліметтерді есепке алуды жүзеге асырады. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады. Кадрларды іріктеуді ұйымдастырады, мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік қызметті өткеруіне байланысты құжаттарды рəсімдейді; мемлекеттік қызметте болуына байланысты шектеулердің сақталуын қамтамасыз етеді; мемлекеттік қызметшілердің тағылымдамасын, тəлімгерлігін, қызметін бағалауды, оқуын, қайта даярлығын (қайта мамандануын) жəне біліктілігін арттыруды ұйымдастырып қадағалайды.. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі - құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес. Мамандығы: құқықтану немесе халықаралық құқық немесе экономика немесе қаржы немесе мемлекеттік жəне жергілікті басқару. «Қазақстан – 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын Қазақстан Республикасының «Еңбек кодексін», жəне осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық міндеттеріне сəйкес келетін салалардағы қатынастарды реттейтін заңнамалық жəне өзге нормативтік-құқықтық актілерді білу.

VII. «Жамбыл облысы əкімдігінің денсаулық сақтау басқармасы» КММ.

1. Жамбыл облысы əкімдігі денсаулық сақтау басқармасы медициналық көмекті ұйымдастыру жəне лицензиялау бөлімінің бас маманы (уақытша, негізгі қызметкер шыққанға дейін), 1 бірлік, санаты D-O-4, №01-03-02. Функционалдық міндеттері: денсаулық сақтау ұйымдарына ұйымдастыруəдістемелік, практикалық көмек көрсетеді. Науқастарды облыстан тыс жерлерге ем қабылдау жұмысын қамтамасыз етеді. Квота бойынша емдеуге жіберілген науқастарға жыл сайын мониторинг жүргізеді. Бастапқы медициналықсанитариялық көмек көрсетуге талдау жүргізеді. Тұрғындар шағымдарын тудыру себептерін талдау жəне оны жою үшін тиісті шаралар қабылдайды. Алқаға жəне жоғары тұрған органдарға бағыттар бойынша анықтамалар жəне мəліметтер даярлайды. Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі бойынша мəліметтерді жинау жəне енгізу. Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін уақытылы қарап, шұғыл шаралар қабылдау. Қызметтерді дамыту жөнінде кешенді жоспарларды бақылау, көрсетілген қызмет сапасын жақсарту мақсатында облыстың емдеу-алдын алу ұйымдарының қызметін бақылау. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі - денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина). Мамандығы: денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина) (жалпы). «Қазақстан – 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын ҚР «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексін, ҚР Еңбек Кодексін, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білу.

2. Жамбыл облысы əкімдігі денсаулық сақтау басқармасының дəрімен қамтамасыз ету жəне медициналық құрал-жабдықтар бөлімінің бас маманы (уақытша, негізгі қызметкер шыққанға дейін), 1 бірлік, санаты D-O-4, № 01-09-02. Функционалдық міндеттері: емдеу-алдын алу ұйымдары есірткі, дəрілік заттардың, психотроптық заттардың жəне прекурсорлардың қажеттілігін анықтау, жоғары тұрған ұйымдарға жəне фармацевтикалық бақылау департаментіне тоқсан сайынғы есеп беру. Емдеу-алдын алу ұйымдары арнайы рецептуралық бланктерін талап бойынша беру жəне арнайы рецептуралық бланктердің қозғалысы бойынша есепті облыстық денсаулық сақтау басқармасы бухгалтерлік есеп жəне есеп беру бөліміне тапсыру. Орталықтандырылған сатып алу жəне гуманитарлық көмек бойынша түскен дəрілік заттардың тиісті құжаттарын рəсімдеу, қабылдау жəне бөлу. Өкілетті органға тиісті құрылымдармен келісе отырып, нысаналы ағымдағы трансферттер бойынша республикалық бюджеттік бағдарламалары шеңберінде сатып алынатын дəрілік заттардың қажеттілігін дер кезінде тапсыру. Жоғары тұрған ұйымдарға есептерді, ақпараттарды жəне анықтамаларды дер кезінде тапсыру. Ағымдағы республикалық трансферттер жəне жергілікті бағдарламалар есебінен сатып алынатын құрал-жабдықтардың қажеттілігі өтінімдерін жинау жəне тапсыру. Облыстың ЕААҰ медициналық құрал-жабдықтарды тиімді жəне ұтымды пайдалану бойынша мониторинг жүргізу. ЕААҰ сатып алған медициналық құрал-жабдықтар үшін ақы төлеуге құжаттар даярлау. Жоғары тұрған ұйымдарға дер кезінде есептерді, анықтамаларды тапсыру. Дəрілік заттарды ұтымды пайдалануына мониторинг жүргізу, сатып алуды ұтымды пайдалануын үйлестіру, бюджеттік қаражатты тиімді пайдалану жəне дəрілік заттардың қажеттілігін бағалау. Облыстың ЕААҰ артық медикаменттерді қайта бөлуге жəне жоқтарын сатып алуға көмек көрсету. Келесі есептерді қабылдау: жергілікті бюджет есебінен сатып алынатын дəрілік заттар, ҚР ДСМ Медициналық жəне фармацевтикалық қызметті бақылау комитетінің Жамбыл облысы бойынша департаментіне тоқсан сайын есеп тапсыру. Жоғары тұрған ұйымдарға есептерді, анықтамаларды дер кезінде тапсыру. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі - денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина). Мамандығы: фармация немесе дəрігерлік емдеу ісі. «Қазақстан – 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын ҚР «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексін, ҚР Еңбек Кодексін, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін білу.

3. Жамбыл облысы əкімдігі денсаулық сақтау басқармасының дəрімен қамтамасыз ету жəне медициналық құрал-жабдықтар бөлімінің бас маманы (уақытша, негізгі қызметкер шыққанға дейін), 1 бірлік, санаты D-O-4, № 01-09-03. Функционалдық міндеттері: Дəрілік заттардың жанама əсерлеріне мониторинг жүргізу. Жоғары тұрған ұйымдарға есептерді, анықтамаларды дер кезінде тапсыру. Жекелеген санаттағы тұрғындардың аурулар түрлері бойынша дəрілік заттармен, мамандандырылған балалар азық-түліктерімен жəне ем тағамдармен қамтамасыз ету бойынша жұмыс (бұйрықтар, есептер, реестрлер). Тұрғындарды тегін жəне жеңілдікпен дəрілік заттармен қамтамасыз ету үшін, бөлінген қаражатты дер кезінде пайдалануына мониторинг жүргізу. Тұрғындардың қажетті медикаменттермен жəне олардың өтініштері барынша қаматамасыз ету бойынша хаттарын жəне өтініштерін қарау. АМЖ базасына мобрезервті жаңарту, жарамдылық мерзімі аяқталатын медикаменттерді жəне медициналық мақсаттағы бұйымдарды қайта бөлуге көмек көрсету. Жоғары тұрған ұйымдарға есептер, анықтамалар дер кезінде тапсыру. ЕААҰ акцизсіз этил спиртінің қажеттілігін анықтау жəне жоғары тұрған ұйымға тапсыру. ЕААҰ медикаменттермен жəне медициналық мақсаттағы бұйымдармен конкурстардың жеткізуші жеңімпаздары тарапынан қамтамасыз етуге бақылау жүргізу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі - денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина). Мамандығы: фармация немесе дəрігерлік емдеу ісі. «Қазақстан – 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты Стратегиясын, ҚР «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексін, ҚР Еңбек Кодексін, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының

нормативтік құқықтық актілерін білу.

4. Жамбыл облысы əкімдігі денсаулық сақтау басқармасы əкімшілік бөлімінің бас маманы (уақытша, негізгі қызметкер шыққанға дейін), 1 бірлік, санаты D-O-4, №01-02-02. Функционалдық міндеттері: денсаулық сақтау басқармасының анықтамаларының əзірленуіне қатысу. Құжаттарды қабылдау, алдын-ала қарастыру, есепке алу, сақтау жəне құжаттарды тарату жұмыстарын іске асырады. Ұйымның жұмыс номенклатурасын əзірлейді. ОЛ-1 статистикалық есебін дайындау жəне өткізу. Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін тіркеу, орындаушыға тарату жəне орындалуын қадағалау. Басқарма басшыларының азаматтарды жеке қабылдауын ұйымдастыру. Басқарма алқасының мəжілістерін, аппараттық кеңестерін ұйымдастыру. Басқарма хаттамаларының орындалуын бақылау. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі - денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина) немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар немесе білім. Мамандығы: денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина) (жалпы) немесе құқықтану немесе халықаралық құқық немесе экономика немесе менеджмент немесе есеп жəне аудит немесе қаржы немесе мемлекеттік жəне жергілікті басқару немесе маркетинг немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар (жалпы) немесе білім (жалпы) «Қазақстан - 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты жолдауын ҚР «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексін, ҚР Еңбек Кодексін, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білу.

5. Жамбыл облысы əкімдігі денсаулық сақтау басқармасының əкімшілік бөлімінің жетекші маманы (уақытша, негізгі қызметкер шыққанға дейін), 1 бірлік, санаты D-O-5, №01-02-04. Функционалдық міндеттері: денсаулық сақтау ұйымдарына (келісімдер, шарттар) құқықтық мəселелер, заң актілері туралы ұйымдық-методикалық көмек көрсету. Тендерлік процедураларды өткізуге құқықтық жағынан көмек көрсету. Басқарма мүдделерін сот органдарында қорғау. Құқықтық оқуларды ұйымдастыру. Барлық келісім шарттардың, мемлекеттік сатып алулардың заңдылығына жауап береді. Басқарманың сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі жұмысын ұйымдастырады. Басқармаға қатысты сұрақтар бойынша əкімдік қаулыларының, əкімнің шешімдері мен өкімдерінің жобаларын əзірлейді. Басқарма басшысы бұйрықтарының заңдылығын қамтамасыз етеді. Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштеріне дер кезінде жауап берілуін қамтамасыз етеді. Басқарма басшысы бұйрықтарының орындалуын бақылайды. Қол қоюға берілетін құжаттардың рəсімделуін бақылайды. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі - денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина) немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес. Мамандығы: денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина) (жалпы) немесе құқықтану немесе халықаралық құқық немесе экономика немесе менеджмент немесе есеп жəне аудит немесе қаржы немесе мемлекеттік жəне жергілікті басқару немесе маркетинг. «Қазақстан - 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын ҚР «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексін, ҚР Еңбек Кодексін, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білу. Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар: Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі Төрағасының 2013 жылғы 19 наурыздағы 06-7/32 бұйрығымен бекітілген мемлекеттiк əкiмшiлiк лауазымдарға орналасуға конкурс өткiзу жəне конкурс комиссиясын қалыптастыру қағидаларының 2-қосымшасына сəйкес нысандағы өтініш (бұдан əрі-Қағида); 3х4 үлгідегі суретпен Қағидаларға 3-қосымшаға сəйкес нысанда толтырылған сауалнама; бiлiмi туралы құжаттардың нотариалдық куəландырылған көшiрмелерi; еңбек қызметін растайтын құжаттың нотариалдық куəландырылған көшiрмесi; Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Нормативтік құқықтық актілердің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқсанда №6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама; Қазақстан Республикасы азаматының жеке куəлігінің көшірмесі; құжаттарды тапсыру сəтінде уəкілетті органмен белгіленген шекті мəннен төмен емес нəтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат (немесе сертификаттың нотариалды куəландырылған көшірмесі). Конкурска қатысуға құқық беретін сертификатты алу үшін D-O-1, D-3 санаттары бойынша келесі тестілеу бағдарламасы қарастырылған: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма), логикалық тапсырма (10 тапсырма), ҚР Конституциясын (15 сұрақ), «ҚР Президенті туралы» (15 сұрақ) жəне «ҚР Үкіметі туралы» (15 сұрақ) ҚР конституциялық заңдарын; «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Əкімшілік рəсімдер туралы» (15 сұрақ), «Нормативтiк-құқықтық актiлер туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ) ҚР Заңдарың білуге арналған тест. Конкурска қатысуға құқық беретін сертификатты алу үшін D-O-4 санаты бойынша келесі тестілеуді бағдарламасы қарастырылған: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма), логикалық тапсырма (10 тапсырма), ҚР Конституциясын (15 сұрақ), «ҚР Президенті туралы» ҚР конституциялық заңы (15 сұрақ), «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Əкімшілік рəсімдер туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ), «ҚР жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» (15 сұрақ) ҚР Заңдарың білуге арналған тест. Құжаттарды қабылдау мерзiмi конкурс өткiзу туралы хабарландыру соңғы жарияланған күнінен бастап, 10 жұмыс күннің ішінде, жоғарыда көрсетілген мекен-жай бойынша орналасқан мекемеге – Жамбыл облысы əкімінің аппаратына тапсырылуы тиіс. Конкурс комиссиясының қарауына құжаттарды қабылдау мерзiмiнде азаматтардың өздерi əкеліп берген немесе поштамен жiберген (қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсетілген құжат тігілетін папкада орналастырылған) құжаттары қабылданады. Конкурсқа қатысу үшін көрсетілген құжаттарды электрондық пошта арқылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын əңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күнінен кешіктірмей береді. Аталған құжаттардың түпнұсқасы берілмеген жағдайда тұлға əңгімелесуден өтуге жіберілмейді. Құжаттарды қабылдау аяқталғаннан кейiн құжаттарды қарау қорытындысы бойынша əңгімелесуге жіберілген кандидаттар əңгімелесуге жіберілгені туралы хабар алған күннен бастап, бес жұмыс күні ішінде жоғарыда көрсетілген мекенжайда орналасқан мекемеде əңгімелесуден өтеді. Конкурс комиссиясының үміткерлермен əңгімеле су отырысына байқаушыларды қатыстыруға жол беріледі. Аталмыш лауазымдарға орналасатын үміткерлер үшін көтермеақы шығындары, тұрғын үй жəне жеңілдіктер берілмейді.

8

9 маусым, 2015 жыл

Спорт

Спорт

Спорт

«АҚ ЖОЛДЫҢ» СПОРТ АЛАҢШАСЫ

ӘН

Жеті ж ртты

тілін біл

ДА ЫН Т НА ҚА

АҒЫЛШЫНША ҮЙРЕНЕЙІК, АҒАЙЫН!

ЖҰДЫРЫҒЫ ЖОЙҚЫН ЖАЙЛАУОВ ОН БЕСІНШІ КЕЗДЕСУІН МЕРЗІМІНЕН БҰРЫН АЯҚТАДЫ Кəсіпқой рингке бар болғаны он сегіз жасында келген шымкенттік жас пері Роман Жайлауов ж и ы рма б і р ж а с ы н д а он бесінші жеңісіне қол жеткізді. Жартылай орта салмақта өнер көрсететін қазақ боксшысы Оңтүстік Африка елінің астанасы Йоханне сбургте өткен кездесуінде жергілікті былғары қолғап шебері Луянда Джаконы бірінші раундтың аяқт а луына жарты минут қалғанда нокаутқа жіберді. Ə дегеннен андыздап шабуыл жасамай, қарсыласының ашылу сəтін күткен Роман раунд соңына қарай қарсыласына тікелей соққыларын дарыта бастады. Джако ашылған кезде оң қолы алмас қылыштай жарқ етті.

Қапталдан бағытталған соққы Джаконы есінен тандырды. Африкалық боксшы үшін орнынан т ұ р уд а н б ұ р ы н е с і н ж и н ауд ы ң ө з і м ұ ң ғ а айналды. Осылайша, Роман Жайлауов өзінің ке зекті рейтингілік

кездесуінде жеңіс тойын тойлады. Бұл – Романның то ғ ы з ы н ш ы н о кау т ы . А м е р и к а н д ы қ ке й б і р м а м а н д а р Ж а й л ау о в уақыты келгенде мұхит асса, кəсіпқой бокстың жарқын жұлдызы болады дегенді айтады.

46-сабақ

ТЫҢ ХАЛЫҚ ӘНІ АҚ АЗ Қ І Л ВА ТИ ЕС ЭТНОФ ЕН АЯҚТАЛДЫ «АХАУ КЕРІМ» ӘНІМ Орталық Азиядағы ең ірі халықаралық заманауи этникалық музыка фестивалі The Spirit of Tengri қазақтың халық əні «Ахау керім» əнімен аяқталды. Этнофестивальдың екінші күнінің қорытынды əнін айту үшін сахнаға The Spirit of Tengri фестивалінің қазақстандық қатысушылары «Арқайым», «Шарапат» жəне «Тиграхауд» топтары жəне Еділ Құсайынов, Құрманғазы атындағы қазақ ұлттық консерваториясының Ян Рудковский жетекшілік ететін хоры шықты.

– Бұл ғажайып жоба болды жəне ол керемет өтті. Үздік фестиваль деп жанрлардың, стильдердің, музыка бағыттарының араласуын айтуға болады. Бұл этномузыкалық мереке Қазақстанда дəстүрге айналуы тиіс. Өйткені, ол біздің музыканттарымыздың дамуы үшін өте маңызды. Меніңше,

САБАҚТЫ ЖҮРГІЗЕТІН:

тобымен өнер көрсетті. Орындаушылар тувалық ішекті аспап игиле, бызаанчи ж ə н е д о ш п ул у у р ед е о й н а д ы .

«Hanggai» тобының орындауындағы моңғол рогына жалғасты. Олар гитара жəне моринхуура аспаптарымен халық балладаларын орындады. «Біз мұнда алғаш келіп тұрмыз. Əрқашан жаңа адамдармен танысқымыз келеді. Бұл фестивальдың болашағы зор, келешекте бұл шара үлкеюі мүмкін», – деді «Hanggai» тобының мүшелері.

Hanggai – моңғолша биік таулар, өзендер мен шексіз дала ұғымдарын білдіреді. Фестивальдың екінші күні Батырхан Шүкеновтің құрметіне « О т а н А н а » ком п о з и ц и я с ы м е н басталды. Құрманғазы атындағы қазақ ұлттық консерваториясының хоры фестиваль қатысушыларымен бірігіп, Б. Шүкеновтің «Отан Ана» əнін

КОТТО ГОЛОВКИНМЕН КЕЗДЕСУГЕ АСЫҚПАЙТЫН СИЯҚТЫ Орт а с а лмақт а WBC тұжырымы бойынша əлем чемпионы Мигель Котто өзінің чемпиондық атағын алғаш рет абыроймен қорғады. Серхио Мартинеске тиесілі жасыл белдікті жеңіп алған соң бір жыл бокс əлемінен ғайып болған ПуэртоРико боксшысы австралиялық Дэниель Гилді төртінші раундта техникалық нокаутпен жеңді. Дəл осы Гилді Геннадий Головкин жыл бұрын үшінші раундта е сінен тандырған болатын. Қазақ боксшысы WBА супер чемпионы Коттоның белдігіне басты үміткер ретінде оны кездесуге

шақырып жүр. Осы кездесуден кейін де HBO арнасының сарапшысы Марселло Келлерман Мигель Коттоға: «Головкинмен кездесуге қалай қарайсың?» – деген сауал жолдап еді, алдымен абдырап қалған Котто есін жинап барып: «Мен алдымен Сауль Канело Альвареспен шыққым келеді. Головкинмен одан кейін кездесемін», – деп үн қатты. Естеріңізге сала кетейік, бүкілəлемдік бокс қауымдастығы тұжырымы бойынша Геннадий Головкин уақытша чемпион саналады. Ол – Мигель Коттоның белдігіне басты үміткер.

ПАС БАР, ГОЛ ЖОҚ

бұл музыка интуитив деңгейде көптеген адамға түсінікті бола бастады. Себебі, бұл ұлттар энергетикасының квинтэссенциясы іспеттес. Біздің хор үшін əн айту өнерінің кəсіби биігіне қарай дамуға деген жолдың бір қадамы жасалды деп айтуға болады, – деді Құрманғазы атындағы қазақ ұлттық консерваториясы хорының жетекшісі Ян Рудковский.

The Spirit of Tengri заманауи этникалық музыка фестивалі екі күн болып, фестивальда 11 елдің мəдениеті таныстырылады. Сахнаға алғаш «Арқайым» тобы шығып, домбыра мен шаңқобызда сүйемелдей отырып, көмеймен айтудан шеберлік көрсетті. Электрдомбырада ойнайтын «Aldaspan» тобы да өз өнерлерін көрсетті. Бұдан ары қарай Башқұртстан, Грузия жəне Түркиядан келген өнерлі қонақтар халықаралық The Spirit of Tengri заманауи этникалық музыка фестивалін қыздыра түсті. Фестивальдың өткен жылғы қатысушысы «The Shin» грузиялық этно-джаз бен рок-нролл əуендерін қалықтатты. Радик Тюлюш пен «Чалама» жобасы да жұртты бейжай қалдырған жоқ. Радик Тюлюш – көмеймен айтудың шебері. Қазақстанға өткен жылы да келген ол биылғы фестивальда «Чалама»

орындады. Одан кейін Таулы Шорияның көмеймен айту өнері Қазақстанның электронды музыкасымен жарасым тапты. Орталық Азиядағы ең ірі фестивальдың көрермендері əнші Чылтыс Таннағашева мен DJ Нариман Исеновтың өнерінен лəззат алды. Қазақстандық «Тиграхауд» тобы ұлттық аспаптар арқылы, электрогитара, флейта жəне көмеймен айту арқылы тəжірибе ретінде қазақша рок орындады. Музыканттардың аңдар стиліндегі киімі де тəнті етті. Дебютанттар ішінен Эстониядан келген «Trad.attack» тобы таңғалдырарлық қуат пен драйв арқылы дəстүрлі эстон фольклорына деген батыл əрі заманауи рең берді.

The Spirit of Tengri – ең маңызды з а м а н ау и э т н и к а л ы қ м у з ы к а фестивальдарының бірі. Бұл Ethnoworld жанрында орындайтын əлем музыканттарының басын қосады. Үлкен шара заманауи этникалық музыканттардың қатысуымен жыл сайын ашық аспан астында өткізіледі. Жоба мəдени мұраны насихаттау мақсатында ұйымдастырылды. Фестиваль Республика Сарайы алдындағы алаңда өтті. Фестивальды ұйымдастырушы – Tengri FM радиостанциясы, бас серіктес – Kaspi bank. «Ақ жол-Ақпарат».

«Тараз» футболшыларының айып а л а ң ы н ы ң с ы рт ы н а н б а ғ ы т т а ғ а н соққылары қақпадан анағұрлым биік кетсе, «Ордабасы» футболшыларына да дəлдік жетіспеді. Ойынның қалған бөлігінде қос ұжымда да жүз пайыздық мүмкіндік болды деп айта алмайсыз. «Тараздың» ойынында жүйе, пас алмасу бар болғанымен, соңғы соққыны дəл бағыттайтын ойыншы жетіспей жүргені айқын. Ойынды жеке шеберлігімен құтқаратын көшбасшы да байқалмайды. Соңғы кездері «Атырауға», «Қайратқа», « А қ т ө бе ге » е с е ж і бе р і п ж ү р ге н жерлестерімізді сəтсіздік сериясы сергелдеңге салып тұр. Дəл қазір жетінші сатыға жайғасқан «Тараз» футбол клубы алғашқы алтылыққа енуді көздесе, қамшы басар сəт туды. Келесі турда «Тараз» елордада «Астанамен» жасыл алаңға шығады.

Топтаманы дайындаған Табиғат АБАИЛДАЕВ, «Ақ жол».

БРИТАНИЯ СӘНІНІҢ ТАРИХЫ USEFUL EXPRESSIONS ПАЙДАЛЫ ТІРКЕСТЕР

to feel very comfortable – (ту фил вери камфотобл) – жайлы сезіну to proteсt smb. from – (ту протект самбади фром) – біреуді қорғау бір нəрседен to keep warm – (ту кип ом) жылылықты сақтау; to compare smth. with – (ту кампея самсин уиз) бір нəрсемен салыстыру; to use smth. in different ways – (ту юз самсин ин деферент уейз) бір нəрсені əртүрлі істе пайдалану to look very beautiful in – (ту лук вери биютифул ин) əдемі көріну to have no problems – (ту хав ноу проблемс) проблемасыз болу to be the most necessary thing on a hike – (ту би де моуст несасари син он э хайк) жаяу жүруде қажетті болу to get a prize – (ту гет э прайз) сыйлыққа ие болу

ҚАРЖЫ ҚАРАСТЫРЫЛУЫНА ҚАРАП ТҰР («Еңбек Ерінің көшесі елеусіз қалды», 19 мамыр 2015 жыл). Оқырмандардың е сінде болса, бұл мақалада қаланың дəл орталық бөлігінде бола тұрса да, Еңбек Ері Түйте Пірімқұлов көшесіндегі жолдың көптен бері жөндеу көрмей жатқаны жайлы жазылған-ды. Таразды Қазақ хандығының 550 жылдық тойына дайындау үшін түрлі абаттандыру, көріктендіру жұмыстарына еліміздің əр облысы, ұлттық компаниялар мен ірі мұнай өндірістері жаппай жұмылдырылып жатқан тұста қала басшылығының жоғарыда аталған көшені де қамқорлыққа алып, құрылыс компанияларының біріне бекітсе

М

Р БА

!

ТҮЙТЕ ПІРІМҚҰЛОВ КӨШЕСІНДЕГІ ЖОЛ ҚАШАН ЖӨНДЕЛЕДІ?

ɀɚɫԝɥɚɧ ɋȿɃȱɅɏȺɇɈȼ

©Ⱥԕ ɠɨɥª ɫɨɥ ԕɨɧɚԕ ԛɣɞɿԙ ɬɭɪɚ ԕɚɪɚɦɚ ԕɚɪɫ ɵ ɛɟɬɿɧɞɟ Ɍԛɣɬɟ ɉɿɪɿɦԕԝɥɨɜ ɚɬɵɧɞɚԑɵ Ɍɚɪɚɡɞɵԙ ɬɨɬɵɞɚɣ ɤԧɲɟ ɠɚɬɵɪ ȿɤɿ ɤԧɥɿɤ ɬɚɪɚɧɵɩ ɤɟɥɟ ɬɚɪ ɤԧɲɟɧɿԙ ԥɪɟԙ ɫɵɹɬɵɧ ɠɚɬԕɚɧɵ ԕɚɥɚ ɬԝɪԑɵɧɞɚɪɵ ԝɡɵɧɞɵԑɵ ɞɚ ɲɚɦɚɥɵ ɚԕ ɧ ԕɭɚɧɬɭɞɚ Ȼԝɪɵɧ Ԥɫɿɪɟɫɟ ɠɵɥɵ

ɚɫɮɚɥɶɬɿ ɛɨɥԑɚɧ ɟɤɟɧ Ȼɿɪɚԕ ԕɚɥɚɧɵԙ ɠɚԙɚ ɛɚɫ ԕɚɣɬɚ ɛɟɤɿɬɿɥɝɟɧ ɠԧɧɞɟɭ ɤԧɪɦɟɝɟɧɿɧɟ ɤԧɩ ɭ ɠɨɫɩɚɪɵ ɛɨɣɵɧɲɚ ɚԕɵɬ ԧɬɤɟɧɝɟ ɛɿɪɚɡ ɢɧɮɪɚԕԝɪɵɥɵɦ ɪɟɬɤɟ ɤɟɥɬɿɪɿɥɿɩ ԝԕɫɚɣɞɵ Ԥɪ ɠɟɪɿ ɛɿɪ ɨɣɵɥɵɩ ɤɟɬɤɟɧ ԥɥɿ ɞɟ ɛɨɥɫɚ ɛԝɥ ɛɚԑɵɬɬɚԑɵ Ԕɚɥɚɧɵԙ ԕɚԕ ɨɪɬɚɫɵɧɞɚ ɛ ɨɥɫɚ ɞɚ ɛԛɝɿɧɝɿ ɠԝɦɵɫɬɚɪ ɠԛɪɿɩ ɠɚɬɵɪ Ⱥɥ ɟɥ ɛɨɥɵɩ ɚɬɚɩ ɠɚԑɞɚɣɵ ©ɛԝɥ ɤԧɲɟ ɧɟɝɟ ɠԧɧɞɟɭ ɤԧɪɦɟɣ ԧɬɤɟɥɿ ɠɚɬԕɚɧ ɯɚɧɞɵԑɵɦɵ

ɠɚɬɵɪ ɟɤɟɧ"ª ɞɟɝɟɧ ɨɣԑɚ ɠɟɬɟɥɟɣɞɿ ɡɞɵԙ

ɠɵɥɞɵԑɵɧɚ ɞɚɣɵɧɞɵԕ ɚɹ Ɍɚɪɚɡɞɵ Ԕɚɡɚԕ ɯɚɧɞɵԑɵɧɵ ɫɵɧɞɚ ԕɚɥɚɞɚ ԙ ɤԧɩɬɟɝɟɧ ԕɨԑɚɦɞɵԕ ɧɵɫɚɧɞɚ ԕɚɥɩɵɧɚ ɠɵɥɞɵԕ ɬɨɣɵɧɚ ɞɚɣɵɧɞɚɭ ɦɚԕɫɚɬɵɧɞ ɤɟɥɬɿɪɭ ɠԝɦɵɫɬɚɪɵ ɠԛɪɭ ɚ ɟɥɿɦɿɡɞɿԙ ԥɪ ɨɛɥɵɫɵ ɞɟ ԕɚɥɚɞɚԑɵ ɚɥɥɟɹ Ɉɞɚɧ ɛԧɥɟɤ ԕɚɥɚ ɛɢɥɿɝɿ ɫɚɹɛɚԕ ɝԛɥɡɚɪ ɫɵɧɞɵ ɤԧɧ ɟɫɟɛɿɧɟɧ ɠɵɥɵ ɠɚɥ ԧɡ ɛɸɞɠɟɬɿ ɤԧɩɲɿɥɿɤ ɞɟɦɚɥɵɫ ɨɪɵɧɞɚɟɪɝɟɧ ɦԥɞɟɧɢ ɪɵɧ ɠɚԙɚɪɬɭ ɲɚԕɵɪɵɦ ɠɨɥԑɚ ɤԛɪɞɟ ɩɵ ԝɡɵɧɞɵԑɵ ɠɚԙɚɫɵɧ ɠɚɫɚɭ ɫɵɧɞɵ ɠԝɦɵɫɬɚɪԑɚ ɠԧɧɞɟɭ ɠԝɦɵɫɬɚɪɵɧ ɠɨɥɿ ɠԥɧɟ ɨɪɬɚɲɚ ɛɟɥɫɟɧɟ ɤɿɪɿɫɤɟɧɿɧ ɠɚɡɵ

ԛɲɿɧ ɠɟɪɝɿɥɿɤɬɿ ɛɸɞɠɟɬɬɟɫɩɚɪɥɚԑɚɧ Ɉɥ ɢɝɿ ɛɚɫɬɚɦɚԑɚ ɟɥɞɟɝɿ ԝɥɬɬɵɩ ɤɟɥɟɦɿɡ Ȼԝɥ ԕ ɤɨɦɩɚɧɢɹɥɚɪ ɦɵԙ ɬɟԙɝɟ ԕɚɪɚɫɬɵɪԑɚɧ ɧ ɦɟɧ ɿɪɿ ɦԝɧɚɣ ɤɨɦɩɚɧɢɹɥ ɚɪɵ ɞɚ ɚɫɚ ɤԧɲɟɥɟɪɞɿԙ ɠԧɧɞɟɭ Ɉԑɚɧ ɨɧɧɚɧ ɬɚɪɬɵɥɵɩ ɠɚɬɵɪ Ɉɥɚɪԑɚ ɛɟɪɿɥɟɬɿɧ ɠԝɦɵɫɬɚɪɵ ɧɵɫɚɧɞɚɪ ɦɟ ɤԧɡɞɟɥɝɟɧ ɧ ɨɥɚɪɞɵԙ ɲɵԑɵɧɞɚɪɵ ɞ ɚ Ɇɿɧɟ ɨɫɵɥɚɣɲɚ ɲɚɦɚɦɟɧ ԥɥɿ ɚɧɵԕɬɚɥɭ ɦɢɥɥɢɚɪɞ ɤԧɩ ɲɵԑɵɧ ɤ ԛɫɬɿɧɞɟ ɀԧɧɞɟɭɿɧɟ ɚɫɚ ɬɟԙɝɟɝɟ ɠɭɵԕ ԕɚɪɠɵ ɟɬɟ ԕɨɹɦɚɣɬɵ ɛԧɥɿɩ ɠԝɦɵɫԕɚ ɛɟɥ ɲɟɲɟ ɤɿɪɿɫɤɟɧ Ɍɚɪɚɡ Ɍԛɣɬɟ ɉɿɪɿɦԕԝɥɨɜ ɤԧɲɟɫ ɧ ɲɚԑɵɧ ԑɚɧɚ ɿɧ ԕɚɥɚ ɛɢɥɿɝɿ ɚɭԕɵɦɞɵ ɠԝɦɵɫɬɵ ԥɤɿɦɞɿɝɿ ɛɢɵɥ ԕɚɦԕɨɪɥɵԑɵɧɚ ɚɥɵɩ ɟԙɫɟɪɝɟɥɿ ɛɿɪ ɤɨɦɩɚɧɢɹԑɚ ɨɬɵɪ ɛɟɤɿɬɫɟ ɠԧɧ ɛ ɀԧɧɞɟɭ ɤԧɪɟɬɿɧ ɤԧɲɟɥɟɪ ɨɥɚɪ ɟɞɿ ɋɟɛ ԕɚɥɚɧɵԙ ɨɪɬɚɥɵԑɵɧɚ ɠɚԕɵ ɧɟɝɿɡɿɧɟɧ ԕɨɧɚԕ ԛɣɿɧɟɧ ɲɵԑɵɩ ɟɛɿ ©ɇԝɪɫɚɹª ɧ ɨɪɧɚɥɚɫԕɚɧ ɠɚɹɭ ɚɪɚɥɚɩ ԕɚɥɚ ɤԧɲɟɥɟɪɿɧ Ԕ ɚ ɥ ɚ ɧ ɵ ԙ ɨ ɪɬ ɚ ɤԧɪɝɿɫɿ ɤɟɥɝ Ⱥɛɚɣ ɞɚԙԑɵɥɵ ɦɟɧ ɥ ɵ ԑ ɵ ɞ ɟ ɦ ɟ ɤ ɲ ɿ Ɍɚɪɚɡɞɵԙ ԕɚԕ ɬԧɪɿɧɞɟɝɿ ɟɧ ԕɨɧɚԕɬɚɪԑɚ Ԕɨɧɚɟɜ ɤԧɲɟɫɿɧɿԙ ԕɢɵɥɵɫԕɚɧ ɧԛɤɬɟɫɿɧɞɟ ɟԙ ԕɚɡɿɪɝɿ ɤԛɣɿɧ ɤԧɪɫɟɬɭ ԝɹɬ ɛԝɥ ɤԧɲɟɧɿԙ ©ɇԝɪɫɚɹª ԕɨɧɚԕ ԛɣɿ ɫɟɥɿ ԑɢɦɚɪɚɬɬɚ ɨɪɧɚɥɚɫԕɚɧ Ⱥɥ Ɍɚɪɚɡ ԕɚɥɚɫɵ

деген ұсыныс та айтылған болатын. Осыған байланысты «Аталған мақалада айтылған мəселелер «Тараз қаласы əкімдігінің тұрғын жай-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі жəне автомобиль жолдары бөлімі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінде қаралып, талқыланды. Түйте Пірімқұлов көшесінің жолын жөндеу жұмыстары бюджеттен қаржы қарастырылмағанына байланысты 2015 жылдың жоспарында жоқ. Бюджеттен қо сымша қаржы қарастырылған жағдайда жобалықсметалық құжаттары дайындалып, жөндеу жұмыст ары жүргізілетін болады» деп жазыпты бізге жолдаған жауабында аталған мекеме басшысының орынбасары Қадірбек Демидбаев.

THE HISTORY OF BRITISH FASHION БРИТАНИЯ СӘНІНІҢ ТАРИХЫ A blazer very strong cotton cloth for sails was t h i s n a m e made in that city. In the middle of the comes from 19th century an American manufacturer, the English Levi Strauss, bought a lot of such cloth v e r b « t o and went to the west of the USA. He blaze». It is wanted to sell it to cowboys and gold a long jacket diggers for tents. But tents were not of classical design with patch pockets. needed then and L. Strauss decided to The buttons are of metal and blazing. sew strong, comfortable and practical Blazers appeared in England first where trousers. They were a great success some members of different clubs wished and from then on jeans have been very to lifer from the members of other clubs. popular with people of different ages all So members of various English clubs over the world. Today a lot of different began to wear jackets of special design, things are made of this kind of cloth – they had their own colour, buttons and skirts, shirts, jackets, caps, bags, shoes. stripes. Nowadays sportsmen or umpires A mackintosh is a kind of coat or in Russia wear blazers for special raincoat of loose – fitting design. It is occasions. The word «jumper» comes from the English verb «to jump». At first it was an item of sport fastening at the throat.

A knitted jacket without any fastening with a little cut was called «pullover» from the English word «to pull over» (жоғарыға тарту), that means to take something off or put on over the head. usually made of waterproof material.

A sweater is a warm knitted jacket This piece of clothing got its name from without a fastening and a cut with a the Scottish chemist Charles Mackintosh high collar. This name comes from the who invented waterproofing. Nowadays English verb «to sweat» (терлеу). That coats or raincoats of Loose-fitting shows that a sweater is a very warm are very popular with so-called «new piece of clothing.

Russians».

The most popular clothes of the 20th In 1914 the First World War began. century – jeans. These are trousers made General John French was the commander o f v e r y s t r o n g of the English troops. Designers made cotton cloth with a special full-dress coat for him: it had back patch pockets 4 patch pockets which were decorated w i t h a d o u b l e with original vertical folds. Officers in stitch. They are Russia liked this tunic very much, they very popular in wanted to look very smart and elegant the whole world and so this piece of clothing became both with adults very popular in this country. It was and children. This name comes from the named «French». Not only military men English corruption of the name of the but civilian too began to wear the French Italian city of Genoa. In the middle ages after the end of the war. ДИАЛОГТЫ ОҚЫҢЫЗ – Hi, Asel!

– Hi, Omar!

– How are you?

– So-so.

– Why? What’s the matter?

– Oh, I have many problems with my parents.

– Would you like to share your problems with me?

– I’m sorry, Omar. I prefer to keep them under my hat.

– I see. I’d like to help you.

– Thanks a lot. But my problems depend only on me. Bye! – See you later.

THANKS FOR YOUR ATTENTION, GOOD-BYE! ЗЕЙІН ҚОЙЫП ОҚЫҒАНДАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ, САУ БОЛЫҢЫЗДАР!

Мекен-жайымыз: 080000, Тараз қаласы, Ы. Сүлейменов көшесі, 5, Баспасөз үйі.

Меншік иесі: «ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ

ТҮТЕ-ТҮТЕСІ ШЫҚҚАН ТҮЙТЕ КӨШЕСІ

Ы АТ

ЕҢБЕК ЕРІНІҢ КӨШ КӨШЕСІ ЕЛЕУСІЗ ҚАЛДЫ

ЖАЗЫЛҒАН ЖАЙДЫҢ ЖАҢҒЫРЫҒЫ Футболдан Қазақстан премьерлигасының он бесінші туры аясында өз алаңында Шымкенттің «Ордабасы» футбол клубын қабылдаған «Тараз» футболшылары оңтүстіктік дербиде қарсыластарына жол берді. Қ о с қ а л а н ы ң ком а н д а л а р ы арасындағы ойын əрқашан жан алысып, жан беріскен жағдайда өтетіні мəлім. Бұл күні «Таразға» сəттілік серік болмады. Төреші ысқырығы естіле салысымен анталап алға ұмтылған «Ордабасы» ойыншылары ойынның бар болғаны төртінші минутында есеп ашты. Бұрыштамадан көтерілген допқа өзгелерден бұрын жеткен Еркебұлан Тұңғышбаев допты қақпаға еркін бағыттады. Қорғаушылар абдырап қалды. Бұдан кейін қо с команда өкілдері шабуылға ұмтылғанымен, м а рд ы м д ы і с т ы н д ы р а а л м а д ы .

THE HISTORY OF BRITISH FASHION

Төмендегі үлгіге қарап бір киімге жарнама жасаңыз Group 1 (a jacket and jeans) We are sure that jeans and a jacket are the most comfortable clothes on a hike. You feel very comfortable in jeans. You can do everything you like – climb trees and mountains, run and jump, play different games, lie on the ground near the fire. They keep you warm and protect you from mosquitoes.

Wear jeans and a jacket and you’ll look very smart and have no problems.

Д

«ТАРАЗ» ФУТБОЛШЫЛАРЫ СОҢҒЫ ТУРЛАРДА ЖЕҢІСКЕ ЖЕТЕ АЛМАЙ КЕЛЕДІ

Ғалия МАХАМБЕТҚҰЛОВА, Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің үздігі, Жамбыл атындағы №5 мектеп-гимназиясы ағылшын тілі пәнінің мұғалімі

Телефондар/факс: бас редактордың қабылдау бөлмесі – (қаланың коды – 8-726-2) 43-17-07. Жарнама – 43-32-50. Электрондық пошта: ak-jol-taraz@rambler.ru. Газеттің сайты: akjolgazet.kz

ДИРЕКТОР – БАС РЕДАКТОР Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ

Бас редактордың бірінші орынбасары – Ақылжан МАМЫТ – 43-17-08; Бас редактордың орынбасары – Фариза ӘБДІКЕРІМОВА – 43-33-08; Жауапты хатшы – Әділбек БАҚҚАРАҰЛЫ – 43-50-73; БӨЛІМДЕР: Экономика және саясат – Тұрсынбек СҰЛТАНБЕКОВ – 43-33-08;

Әлеумет – Баймаханбет АХМЕТ – 43-31-62; Мәдениет – Табиғат АБАИЛДАЕВ – 45-48-09; Сайт (www.akjolgazet.kz) – Алмаз ОРМАНОВ – 43-17-13; Жарнама – Жүрсінгүл ЖАҚЫП – 43-32-50; Компьютер орталығы – Жанна БЕЙСЕНҚҰЛОВА – 43-26-90; Бухгалтерия – 43-17-12.

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Талас, Сарысу – Сәулембай ӘБСАДЫҚҰЛЫ – 8 (726 44) 5-06-68, 87777590076; Қордай – Құрманбек ӘЛІМЖАН – 8 (72636) 4-74-34, 87016489927; Т.Рысқұлов, Меркі – Нұрболат ӘЛДИБЕКОВ – 87052193990, 87058767675; Шу – Қарлығаш ЕСБЕРГЕНОВА – 8 (726 38) 3-29-99, 87074228246; Мойынқұм – Байжан ЕМБЕРДІ – 87019632775.

«ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ. ЖСК KZ04319E010000374569, БСК ABKZKZKX, СТН 211500070391. КБЕ 17, КНП 851, БСН 030940003725, «БТА БАНК» АҚ ЖАМБЫЛ ФИЛИАЛЫ. ИНДЕКСІ: ЖЕКЕ ЖАЗЫЛУШЫ ҮШІН – 65457, МЕКЕМЕ ҮШІН – 15457. Редакция авторлардың көзқарасы, жарнама мазмұны үшін жауап бермейді. Жарияланбаған хатқа жауап қайтарылмайды. А – материалдың жариялану ақысы төленген.

Газетті есепке алу туралы №12327-Г куәлікті 2012 жылғы 1 наурызда Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген.

Нөмірдің кезекші редакторы Ардақ ҮСЕЙІНОВА

ТАРАЛЫМЫ: 21751 АПТАЛЫҚ ТАРАЛЫМЫ: 65253

Газет аптасына үш рет шығады. Газет редакцияның компьютерлік орталығында теріліп, беттелген. Қалыбы Жамбыл «Сенім» ЖШС баспа орталығында жасалып, көбейтілді. 080012, Тараз қаласы, Төле би көшесі, 22-үй. тел.: 43-32-83. Тапсырыс 480