GFM307 Finansiële Bestuur
INHOUDSOPGAWE Inleiding ............................................................................................................................... 3
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer .............................. 5 3.1
Studie-eenheid leeruitkomste ............................................................................................. 5
3.2
Voorgeskrewe handboek .................................................................................................... 7
3.3
Verrykende bronne............................................................................................................... 7
3.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter? ......................................................................................... 8
3.5
Inleiding ................................................................................................................................ 11
3.6
Risiko, koste van kapitaal en kapitaalbegroting ............................................................ 12
3.6.1
Die koste van aandelekapitaal ..................................................................................... 12
3.6.2
Beraming van beta ......................................................................................................... 13
3.6.3
Determinante van beta .................................................................................................. 13
3.6.4
Uitbreidings van die basiese model............................................................................. 14
3.6.5
Vermindering van koste van kapitaal .......................................................................... 14
3.6.6
Hoe bepaal ondernemings koste van kapitaal in praktyk? ...................................... 14
3.6.7
Ekonomiese waarde bygedra en die meting van finansiële prestasie ................... 15
3.7
Kapitaalstruktuur: Basiese konsepte ............................................................................... 15
3.7.1
Die kapitaal-struktuurvraag en die sirkeldiagramteorie ............................................ 16
3.7.2
Finansiële hefboom en ondernemingswaarde ........................................................... 17
3.7.3
Modigliani-Miller: Stelling II (geen belasting) ............................................................. 18
3.7.4
Korporatiewe belasting .................................................................................................. 18
3.7.5
Persoonlike belasting ..................................................................................................... 20
3.8
Ekwiteitsfinansiering .......................................................................................................... 20
3.8.1
Die openbare uitgifte ...................................................................................................... 20
3.8.2
Alternatiewe uitgiftemetode .......................................................................................... 20
3.8.3
Die kontantaanbod ......................................................................................................... 21
3.8.4
Die aankondiging van nuwe ekwiteit en die waarde van die onderneming ........... 22
3.8.5
Die koste van nuwe uitgifte ........................................................................................... 23
3.8.6
Regte ................................................................................................................................ 23
3.8.7
Rakregistrasie (Shelf registration) ............................................................................... 23
3.8.8
Die privaatekwiteitsmark ............................................................................................... 24
3.9
Bruikhuur ............................................................................................................................. 24
Inhoudsopgawe
Bladsy 1
GFM307 Finansiële Bestuur 3.9.1
Tipes bruikhuurfinansiering ........................................................................................... 25
3.9.2
Rekeningkunde en bruikhuur........................................................................................ 26
3.9.3
Die kontantvloei en bruikhure ....................................................................................... 27
3.9.4
ʼn Ompad vir verdiskontering en kapasiteitskuld met korporatiewe belasting ....... 27
3.9.5
NHW-analise van die bruikhuur teenoor koopbesluite ............................................. 27
3.9.6
Betaal bruikhure ooit? Die basiskoste ......................................................................... 27
3.9.7
Redes vir bruikhure ........................................................................................................ 27
3.9.8
Sommige onbeantwoorde vrae oor bruikhure............................................................ 28
3.10
Samevoegings en oornames ............................................................................................ 28
3.10.1
Die basiese vorme van oornames ............................................................................... 28
3.10.2
Sinergie ............................................................................................................................ 30
3.10.3
Bronne van sinergie ....................................................................................................... 30
3.10.4
Twee ‘slegte’ redes vir samevoegings ........................................................................ 31
3.10.5
ʼn Koste vir aandeelhouers deur vermindering in die risiko ...................................... 31
3.10.6
Die NHW van ʼn samevoeging ...................................................................................... 31
3.10.7
Waardering van samevoegings in praktyk ................................................................. 31
3.10.8
Vriendelike teenoor vyandige oornames .................................................................... 31
3.10.9
Verdedigingstaktieke...................................................................................................... 32
3.10.10
Dra samevoegings waarde by?................................................................................ 32
3.10.11
Rekeningkundige en belastingoorwegings ............................................................. 33
3.10.12
Om privaat te gaan en hefboomuitkopings ............................................................ 33
3.10.13
Ontdoenings (divestitures) ........................................................................................ 33
3.11
Samevatting ........................................................................................................................ 33
3.12
Selfevaluering ..................................................................................................................... 34
3.13
Selfevalueringsriglyne ....................................................................................................... 35
Woordelys in Afrikaans en Engels................................................................................... 49 Bronnelys .......................................................................................................................... 54
Bladsy 2
Inhoudsopgawe
GFM307 Finansiële Bestuur
INLEIDING Die begeleidingsgids word in twee dele aangebied: DEEL I Studie-eenheid 1 fokus op die ontwikkeling van die korporatiewe finansiële strategie. Dit word bereik deur te identifiseer wat korporatiewe finansiële bestuur is. DEEL II (a) Studie-eenheid 2 fokus op finansiële besluitneming. DEEL II (b) Studie-eenheid 3 fokus op beleggingsbesluite en projekbestuur. Vir hierdie vak is die volgende handboek voorgeskryf: Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance. 3e Uitgawe. Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited. Die gedeeltes wat betrekking het op die inhoud van die studie-eenhede sal telkens aangedui word. Die gids sal jou dan deur die handboek begelei en poog om moeilike gedeeltes toe te lig; om aan te vul waar nodig en om die belangrike gedeeltes uit te wys. Vir eksamendoeleindes moet jy dus die voorgeskrewe gedeeltes in die handboek, asook hierdie begeleidingsgids bestudeer.
Inleiding
Bladsy 3
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur Notas
Bladsy 4
Inleiding
GFM307 Finansiële Bestuur
DEEL II (B): STUDIE-EENHEID 3: BELEGGINGSBESLUITE EN PROJEKBEHEER
3.1
Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 3 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van die volgende: •
Risiko, koste van kapitaal en kapitaalbegroting
•
Kapitaalstruktuur: Basiese konsepte
•
Ekwiteitsfinansiering
•
Bruikhuur
•
Samesmelting en oornames
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
T.o.v. risiko, koste van kapitaal en kapitaalbegroting o
die besluite wat ʼn bestuurder moet neem wanneer hy ʼn dividend uitreik of kapitaalbesteding magtig, te verduidelik.
o
die beta van ʼn aandeel met behulp van werklike data te bereken.
o
die regte besluit te neem by die berekening van die koste van ekwiteit as die risiko van ʼn nuwe projek anders is as die risiko van die onderneming.
o
die belangrikste bepalende faktore van beta, veral siklisiteit van inkomste, bedryfshefboom en finansiële hefboom te verduidelik.
o
ʼn alternatiewe manier vir die beraming van beta te kan toepas wanneer die gemiddelde beta van die bedryf van die projek nie gebruik kan word nie.
o
om die geweegde gemiddelde koste van kapitaal te gebruik wanneer van toepassing.
o •
die rol van likiditeit in die koste van kapitaal van ʼn onderneming te verduidelik.
T.o.v. kapitaalstruktuur: Basiese konsepte
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 5
GFM307 Finansiële Bestuur
•
o
die effek van finansiële hefboom te bereken.
o
die impak van belasting en insolvensie op kapitaalstruktuurkeuses te bepaal.
o
die noodsaaklikheid van die insolvensieproses te verduidelik.
T.o.v. ekwiteitsfinansiering o
die waagkapitaalmark en sy rol in die finansiering van nuwe, hoë-risiko ondernemings te bepaal.
o
te verduidelik hoe sekuriteite aan die publiek verkoop word asook die rol van beleggingsbanke in die proses.
o
aanvanklike openbare uitkerings en die koste om aandele openbaar aan te bied te verduidelik.
o
te verduidelik hoe regte uitgereik word aan bestaande aandeelhouers en hoe om daardie regte te waardeer.
•
T.o.v. bruikhuur o
die verskil tussen verhuring en koop en die verskillende tipes van huurkontrakte te identifiseer en te verduidelik.
o
die redes vir die verhuring en die redes vir nieverhuring te identifiseer en te verduidelik.
o •
die netto voordeel te bereken met verhuring en ander verwante kwessies.
T.o.v. samesmelting en oornames o
die verskillende tipes samesmeltings en verkrygings, redes hiervoor en die terminologie wat verband hou daarmee te verduidelik.
o
die voor- en nadele van verkrygings deur middel van die koop van bates teenoor die aankoop van aandele te verduidelik.
o
te verduidelik hoe ʼn rekenmeester die gekombineerde staat van finansiële posisie van die nuwe maatskappy skep.
o
die verskil tussen vriendelike en vyandige oornames te identifiseer, die verskillende maniere waarop oornames bewerkstellig kan word en die verdediging wat aangevoer kan word om sulke oornames te voorkom, te verduidelik.
o
die verskillende moontlike voordele wat uit ʼn verkryging kan voortspruit te verduidelik.
Bladsy 6
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur 3.2
Voorgeskrewe handboek
Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance. 3e Uitgawe. Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited. Vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid moet jy die volgende hoofstukke bestudeer: Deel 3: Risiko Hoofstuk 12: Risiko, koste van kapitaal en kapitaalbegroting Deel 4: Kapitaalstruktuur en dividendbeleid Hoofstuk 15: Kapitaalstruktuur: Basies konsepte Deel 5: Langtermynfinansiering Hoofstuk 19: Ekwiteitsfinansiering Hoofstuk 21: Bruikhuur Deel 8: Spesiale onderwerpe Hoofstuk 28: Samesmelting en oornames 3.3
Verrykende bronne •
Firer, C., Stephen, A.R., Randolph, W.W.& Brandford, D.J. 2012. Fundamentals of Corporate Finance. Berkshire: McGraw-Hill.
•
The South African Reserve Bank (the SARB). 2017. https://www.resbank.co.za/Pages/default.aspx [Besoek 16 Maart 2017].
•
MorningStar. 2017. http://www.morningstar.com/company.html [Besoek 16 Maart 2017].
•
Stern Stewart & Co.2017. http://www.sternstewart.com/ [Besoek 16 Maart 2017].
•
The association of insolvency practitioners of Southern Africa (AIPSA). 2017. http://www.aipsa.co.za/ [Besoek 16 Maart 2017].
•
South African Venture Capital and Private Equity Association (SAVCA). 2017. http://www.savca.co.za/ [Besoek 16 Maart 2017].
•
Standard Bank. 2017. http://www.standardbank.co.za/standardbank/ [Besoek 16 Maart 2017]
•
Personal Finance. 2016. http://www.iol.co.za/personal-finance [Besoek 16 Maart 2017].
•
Suid-Afrikaanse Regering. 2017. http://www.gov.za/ [Besoek 16 Maart 2017].
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 7
GFM307 Finansiële Bestuur • 3.4
The Deal. 2017. http://www.thedeal.com/ [Besoek 16 Maart 2017]. Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Jy moet seker maak dat jy die volgende terme verstaan: Sleutelwoord
Omskrywing
Aanbod vir inskrywing;
ʼn Maatskappy se eerste aandeeluitreiking aan die publiek,
aanvanklike openbare
wat ook bekend staan as notering.
aanbod Bedryfsbruikhuurkontrak
Gewoonlik ʼn korter termyn bruikhuurkontrak waarvolgens die verhuurder verantwoordelik is vir versekering, belasting en instandhouding. Dit mag op kort kennisgewing deur die huurder gekanselleer word.
Bieër
Die onderneming wat die bod maak om ʼn ander onderneming, hetsy in geheel of gedeeltelik, oor te neem. Dit word ook die verkrygende maatskappy genoem.
Bruikhuurder (in die geval
Die gebruiker van ʼn bate in ʼn huurooreenkoms. Die
van masjinerie); huurder
bruikhuurder/huurder betaal die bruikverhuurder/verhuurder.
(in die geval van vaste eiendom) Bruikverhuurder
Die eienaar van ʼn bate in ʼn huurooreenkoms. Die
(byvoorbeeld van
bruikverhuurder/verhuurder ontvang betalings van die
masjinerie); verhuurder
bruikhuurder/huurder.
(byvoorbeeld van vaste eiendom) Denoterings
Alle aandele in die publiek se hande word vervang met ekwiteit verskaf deur ʼn private groep beleggers.
Direkte insolvensiekoste
Die koste wat direk verband hou met insolvensie, soos regsen administratiewe koste.
Eks-regte
Die tydperk wanneer ʼn aandeel verkoop sonder dat ʼn reg onlangs daarvoor verklaar is.
Finansiële risiko
Die risiko (vir aandeelhouers) wat voortspruit uit ʼn onderneming se finansiële beleid (kapitaalstruktuur).
Bladsy 8
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur
Gesamentlike
Gewoonlik ʼn ooreenkoms tussen ondernemings om ʼn aparte
onderneming
onderneming te stig wat gesamentlik besit word en ʼn gesamentlike doel nastreef.
Geweegde gemiddelde
Die geweegde gemiddelde koste van eie kapitaal en na-
koste van kapitaal
belaste vreemde kapitaal.
Hefboombruikhuurkontrak
ʼn Finansiële bruikhuurkontrak waarvolgens die verhuurder ʼn aansienlike gedeelte van die koste van die verhuurde bate op ʼn nieverhalingsgrondslag leen.
Hefboomuitkooptransaksie Transaksies waar ʼn genoteerde maatskappy denoteer van ʼn effektebeurs; ʼn groot persentasie van die geld wat gebruik word om die aandele te koop word deur beleggers geleen. Indirekte insolvensiekoste
Die koste wat aangegaan word deur ondernemings in finansiële nood om insolvensie vry te spring.
Koste van eie kapitaal
Die opbrengskoers wat aandeelhouers op hul belegging in ʼn onderneming verwag.
Koste van kapitaal in die
Die koste van kapitaal van ʼn onderneming wat geen
afwesigheid van vreemde
vreemde kapitaal gebruik nie en dus geen hefboomwerking
kapitaal
geniet nie.
Koste van vreemde
Die opbrengskoers wat die verskaffers van vreemde kapitaal
kapitaal
op hul beleggings verwag.
Koste verbonde aan
Die direkte en indirekte koste wat verband hou met
finansiële nood
insolvensie en finansiële nood.
Modigliani-Miller Stelling 1
ʼn Stelling dat die waarde van ʼn onderneming onafhanklik van sy kapitaalstruktuur is.
Modigliani-Miller Stelling 2
ʼn Stelling dat ʼn onderneming se koste van aandelekapitaal ʼn positiewe, lineêre funksie van die onderneming se kapitaalstruktuur is.
Netto voordeel aan
Die netto teenswoordige waarde word bereken wanneer ʼn
bruikhuur
besluit geneem moet word tussen die aankoop van ʼn bate of bruikhuur daarvan.
Omvang van finansiële
Die persentasie verandering in die verdienste per aandeel
hefboomwerking
(VPA) ten opsigte van die persentasie verandering in
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 9
GFM307 Finansiële Bestuur bedryfswins. Omvang van totale
Die persentasie verandering in die verdienste per aandeel
hefboomwerking
(VPA) ten opsigte van die persentasie verandering in verkope.
Ondernemingsrisiko
Die risiko (vir aandeelhouers) wat ontstaan uit die aard van ʼn onderneming se bedryfsaktiwiteite.
Onderskrywers
Beleggingsondernemings wat optree as tussengangers tussen ʼn maatskappy wat sekuriteite uitreik en die beleggerspubliek.
Ontdoening (divestiture);
Die verkoop van bates, sakebedrywighede, afdelings en/of
verkoop
segmente van ʼn onderneming aan ʼn derde party.
Oorname
Die oorname van een onderneming deur ʼn ander waar die verkrygende maatskappy sy identiteit behou.
Oorname-aanbod
ʼn Openbare aanbod deur een onderneming om die aandele van ʼn ander onderneming direk oor te koop.
Prospektus of
ʼn Verklaring wat uitgereik word deur maatskappye wat
verkoopsaanbod
kapitaal en ʼn notering op die JSE wil verkry met ʼn redelike voorstelling van die stand van die onderneming se sake en besonderhede van die aanbod.
Regte-aanbod
ʼn Uitgifte van gewone aandele wat aan bestaande aandeelhouers gemaak word.
Rentebelastingskild
ʼn Belastingbesparing wat ʼn onderneming geniet vanweë die gebruik van vreemde kapitaal.
Samesmelting
Die proses waartydens die bates van twee of meer maatskappye onder nuwe bestuur geplaas word (gewoonlik dié van ʼn nuwe maatskappy).
Sinergie
Die positiewe, inkrementele netto voordele wat ontstaan uit die kombinasie van twee ondernemings weens ʼn samesmelting of oorname.
Statiese teorie van
ʼn Teorie wat stel dat ʼn onderneming geld behoort te leen tot
kapitaalstruktuur
op die punt waar die belastingvoordeel wat dit geniet uit elke ekstra rand in skuld, presies gelyk is aan die koste verbonde
Bladsy 10
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur aan die verhoogde waarskynlikheid van finansiële nood. Strategiese alliansie;
ʼn Ooreenkoms tussen twee ondernemings om saam te werk
strategiese
in die strewe na ʼn gesamentlike doel.
samewerkingsooreenkoms Suiwerspel-benadering
Die gebruik van ʼn geweegde gemiddelde koste van kapitaal wat uniek is vir ʼn spesifieke maatskappy, gebaseer op maatskappye wat soortgelyke sake bedryf.
Teikenfirma
Die onderneming aan wie ʼn oornamebod gemaak word.
Termynlenings
Direkte lenings van tipies een tot vyf jaar.
Tuisgemaakte
Die gebruik van persoonlike lenings om die totale
hefboomwerking
hoeveelheid skuld waaraan ʼn individu blootgestel is, te verander.
Verkoop en terughuur
ʼn Finansiële bruikhuurkontrak waarvolgens die huurder ʼn bate verkoop aan die verhuurder en dit dan van hom/haar huur.
Verwatering
Die verlies in bestaande aandeelhouers se welvaart in terme van òf eienaarskap, markwaarde, boekwaarde òf verdienste per aandeel (VPA).
Volmagstryd
ʼn Poging om beheer van ʼn onderneming te verkry deur ʼn voldoende getal aandeelhouerstemme te bekom ten einde die bestaande bestuur te vervang.
Voornoteringsverklaring
ʼn Verklaring wat uitgereik word deur ʼn maatskappy wat op die JSE wil noteer, maar nie noodwendig kapitaal wil verkry nie.
Waagkapitaal 3.5
Finansiering vir nuwe, dikwels hoërisiko-ondernemings.
Inleiding
Die primêre doelwit van beleggings- en finansieringsbesluite is om aandeelhouerswaarde te maksimeer. Beleggingsbesluite gaan daaroor om die beste kapitaal toe te ken om hul waarde te maksimeer. Finansieringsbesluite gaan daaroor om te betaal vir beleggings en uitgawes. Maatskappye kan bestaande kapitaal gebruik, leen of ekwiteit verkoop.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 11
GFM307 Finansiële Bestuur 3.6
Risiko, koste van kapitaal en kapitaalbegroting
Risiko is ʼn integrale deel van enige tipe finansiële besluit vir ʼn besigheid. Sonder om te verstaan hoe riskant ʼn belegging of projek is, is dit onmoontlik om enige waardasieevaluering te onderneem. Risiko is vasgevang in die verdiskonteringskoers van ʼn projek. Die verdiskonteringskoers vir ʼn belegger is die opbrengskoers wat verwag word wanneer ʼn projek aangeneem word, gegewe die risiko van die projek. Die verdiskonteringskoers vir ʼn korporatiewe bestuurder is die koste om kapitaal in te vorder om die maatskappy se beleggings te finansier. Om op ʼn sinvolle waarde vir verdiskonteringskoerse te kom, moet ʼn mens altyd die dualiteit by belegger en die bestuursperspektiewe in gedagte hou, en dit is die rede waarom opbrengskoers ook die belegger se koste van kapitaal genoem word. Handboek: Hiller et la., 2016, Hoofstuk 12, bl. 315-342. 3.6.1
Die koste van aandelekapitaal
Wanneer ʼn onderneming ekstra kontant het, kan dit een van twee dinge doen. Dit kan die kontant as dividende uitbetaal of die onderneming kan die ekstra kontant in ʼn projek belê en dan kan dit die toekomstige kontantvloei van die projek uitbetaal as dividende. Die aandeelhouer sal die keuse wat die meeste opbrengste vir hom of haar inhou verkies. Hoe om die verdiskontering van ʼn projek te skat:
Opbrengs op projek
Beleggersopbrengs
•
Verdiskonteringskoers
Figuur 3.1: Verdiskonteringskoers van ʼn projek (Outeur, 2017) Die verdiskonteringskoers van ʼn projek moet die verwagte opbrengs op ʼn finansiële bate van vergelykbare risiko wees. Van die onderneming se perspektief is die verwagte opbrengs die koste van ekwiteitskapitaal. Volgens die MPWM kan die verwagte opbrengs op ʼn sekuriteit geskryf word as:
Waar:
= Opbrengs op aandele of koste van eie kapitaal
= Risikovrye koers
= Markrisiko premie
= Die onderneming beta
Bladsy 12
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur Bestudeer die voorbeelde op bladsy 316 tot 317 in die handboek. 3.6.2
Beraming van beta
Die beta van die sekuriteit is die gestandaardiseerde kovariansie van ʼn sekuriteit se opbrengs op die markportefeulje. Die formule vir sekuriteit i is:
, ,
Die probleme en oplossings van die bepalers van beta
Probleme
Oplossings
1. Beta kan wissel oor tyd heen 2. Steekproefgrootte kan onvoldoende wees 3. Beta word beĂŻnvloed deur die verandering van die hefboom en besigheidsrisiko
1 en 2. Gebruik beter statistieke 3. Pas aan vir veranderinge in besigheidsen finansiĂŤle risiko 1, 2 en 3. Gebruik die gemiddelde beta van vergelykbare maatskappye
Bestudeer bladsy 318-320 in die handboek. 3.6.3
Determinante van beta
Die beta van ʼn sekuriteit word bepaal deur die karaktereienskappe van die onderneming. Ons oorweeg die volgende drie faktore:
Siklisiteit van inkomste
Bedryfshefboom
Prestasie is gekoppel aan ekonomiese siklusse
Vaste koste is hoog met betrekking tot die totale koste
FinansiĂŤle hefboom
HoĂŤ vlakke van skuld in die kapitaalstruktuur
Figuur 3.2: Drie determinante van beta (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 320-323 in die handboek.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 13
GFM307 Finansiële Bestuur 3.6.4
Uitbreidings van die basiese model
Onderneming teenoor projek
Projek in dieselfde bedryf
Projek in ʼn ander bedryf
•Gebruik ondernemingsverdiskonteringskoers
•Gebruik projekverdiskonteringskoers
Figuur 3.3: Ondernemingsrisiko teenoor projekrisiko (Outeur, 2017) Die koste van kapitaal met skuld Omdat die gemiddelde koste van kapitaal ʼn bepaalde gewig van sy koste van ekwiteit en die koste van skuld is, word dit gewoonlik na verwys as die geweegde gemiddelde koste van kapitaal:
. Geval 1: Geen belasting
!
" # $ % $ & # " # "
Geval 2: Met belasting
!
" # $ % $ & 1 ()
# " # "
Bestudeer bladsy 323 tot 326 in die handboek. Paragraaf 12.5 (bladsy 326-328) is selfstudie. 3.6.5
Vermindering van koste van kapitaal
Selfstudie – Paragraaf 12.6 op bladsye 328-332 in die handboek. 3.6.6
Hoe bepaal ondernemings koste van kapitaal in praktyk?
Selfstudie – Paragraaf 12.7 op bladsye 332-333 in die handboek.
Bladsy 14
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur 3.6.7
Ekonomiese waarde bygedra en die meting van finansiĂŤle prestasie
Ekonomiese waarde bygedra (EWB) gebruik dieselfde verdiskonteringskoers ontwikkel vir kapitaalbegrotings. Bestudeer die voorbeeld op bladsy 333-334 in die handboek. EWB-formules * * – ,,-- $ . / 0 /
* 1 2 ,,-- $ . / 0 /
Kritiek op EWB
Kritiek Moenie gebruik word vir kapitale begroting omdat dit nie toekomstige kontantvloei gebruik nie
3.7
Moedig ook fokus op huidige verdienste aan
Kapitaalstruktuur: Basiese konsepte
Gewoonlik kan ʼn onderneming enige kapitaalstruktuur volgens keuse gebruik. As die bestuur so verlang, kan ʼn onderneming aandele uitreik en die opbrengs gebruik om ʼn spesiale dividend te betaal of om sekere aandele terug te koop om sodoende die skuld/ekwiteitsverhouding te verhoog. Alternatiewelik kan hulle aandele uitreik en die geld gebruik om sekere skuld af te betaal en sodoende die skuld/ekwiteitsverhouding te verminder. Aktiwiteite soos hierdie, wat die bestaande kapitaalstruktuur van die onderneming verander, word kapitaalherstrukturering genoem. Oor die algemeen vind sulke herstrukturering plaas wanneer die onderneming een kapitaalstruktuur met ʼn ander vervang, terwyl die maatskappy se bates onveranderd bly. Omdat die bates van ʼn onderneming nie direk geraak word deur ʼn kapitaalherstrukturering nie, kan ons die maatskappy se kapitaalstruktuurbesluit afsonderlik van sy ander aktiwiteite ondersoek. Dit beteken dat ʼn onderneming afsonderlike kapitaalherstruktureringsbesluite as gevolg van sy beleggingsbesluit kan oorweeg. Handboek: Hiller et la., 2016, Hoofstuk 15, bl. 395-427.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 15
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur 3.7.1
Die kapitaal-struktuurvraag en die sirkeldiagramteorie
ʼn Manier hoe ʼn onderneming sy skuld/ekwiteitsverhouding kan kies is m.b.v. die sirkeldiagrammodel. Bestudeer figuur 15.1 op bladsy 397 in die handboek. Die onderneming se waarde is gelyk aan die waarde van die bates en die waarde van die bates is gelyk aan die ekwiteitswaarde en die waarde van skuld. Dus is die waarde van die onderneming vervat in die vergelyking: 3 Waar: 3
= Markwaarde van die skuld
= Markwaarde van die ekwiteit
Bestudeer die res van bladsy 397 in die handboek. Die maksimalisering van ondernemingswaarde teenoor die maksimalisering van aandeelhouersbelange ʼn Eenvoudige voorbeeld word in die handboek op bladsy 398 gewys. Hiermee ʼn opsomming daarvan: Markwaarde van ʼn volle ekwiteitsonderneming = £1,000; Hoeveelheid aandele = 100; Aandeelprys = £10; Aksies: Leen £500; Uitbetaal £5 Dividend/Aandeel Geen skuld
Waarde van skuld plus ekwiteit na
(Oorspronklike
betaling van Dividend (Drie
Kapitale
Moontlikhede)
Struktuur)
I (ÂŁ)
II (ÂŁ)
III (ÂŁ)
0
500
500
500
Ekwiteit
1 000
750
500
250
Ondernemingswaarde
1 000
1 250
1 000
750
(ÂŁ) Skuld
Kapitaalstruktuur is irrelevant omdat aandeelhouers se welvaart nie geraak word deur skuld in elke scenario nie.
Bladsy 16
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur Insigte uit die eenvoudige voorbeeld
Veranderinge in kapitaalstruktuur bevoordeel aandeelhouers indien die waarde van die onderneming toeneem.
Bestuurders moet die kapitaalstruktuur kies wat hulle glo die hoogste vaste waarde sal hê, aangesien hierdie kapitaalstruktuur die voordele van die onderneming se aandeelhouers sal wees.
Figuur 3.4 Insigte uit die eenvoudige voorbeeld (Outeur, 2017) 3.7.2
Finansiële hefboom en ondernemingswaarde
Bestudeer die voorbeeld op bladsy 399 tot 402 in die handboek wat toon of kapitaalstruktuur ondernemingswaarde beïnvloed. Neem kennis dat tuisgemaakte hefboomstrategie beteken dat skuld nie die onderneming se waarde moet beïnvloed nie. Die voorbeeld illustreer die basiese resultaat van Modigliani-Miller (MM) en staan algemeen bekend as Stelling I. MM Stelling I (geen belasting):
Die waarde van ʼn onderneming wat 'n hefboomstrategie in plek het, is dieselfde as die waarde van ʼn ondernmeing wat dit nie het nie.
Figuur 3.5: MM Stelling I (geen belasting) (Outeur, 2017) Die MM-resultaat gaan van die veronderstelling uit dat individue so goedkoop soos maatskappye geld kan leen. Bladsy 402 tot 403 in die handboek verduidelik die aanname verder.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 17
GFM307 Finansiële Bestuur 3.7.3
Modigliani-Miller: Stelling II (geen belasting)
Die stelling sê dat die onderneming se koste van ekwiteitskapitaal ʼn positiewe lineêre % 6
& 6
funksie van die onderneming se kapitaalstruktuur is. Die GGKK is: 4455 $ % $ & waar 7 " #. Ons het ook gesien dat een manier om die GGKK te interpreteer is dat dit die verwagte opbrengs op die onderneming se algehele bates is. Ons gebruik die volgende formule om dit aan te toon:
" # $ % $ & # " # "
Die koste van ekwiteit styg met hefboomwerking omdat die risiko vir ekwiteit met die hefboom styg.
Figuur 3.6: MM Stelling II (geen belasting) (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 403 tot 410 in die handboek vir meer oor die MM Stelling II. 3.7.4
Korporatiewe belasting
Met die teenwoordigheid van korporatiewe belasting is ʼn onderneming se waarde positief verwant tot sy skuld. Die basiese instelling kan voorgestel word m.b.v. ʼn sirkeldiagram:
Volle ekwiteitsonderneming
Ekwiteit
Onderneming met hefboomwerking
Belasting
Ekwiteit
Belasting
Skuld
Figuur 3.7: Twee sirkeldiagramme van kapitaalstrukture onder korporatiewe belasting (Outeur, 2017)
Bladsy 18
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur Die onderneming met hefboomwerking betaal minder in belasting as die volle ekwiteitsonderneming. Die som van die skuld plus die ekwiteit van die onderneming met hefboomwerking is groter as die ekwiteit van die onderneming sonder hefboomwerking. Maar hoekom betaal ondernemings met skuld minder belasting? Rente is ʼn uitgawe in die inkomstestaat Laer winste Minder belasting Die belastingskild van skuld Die vorige bespreking wys ʼn belastingvoordeel met skuld of, gelykstaande daaraan, ʼn belastingnadeel met ekwiteit. Die belasting voordeel moet waardeer word. Rente verlaag jou wins en belasting
89) :;<:;=>?@A@ B@C=D>?EF G:@;D
$ $IK # HI &J L@E>@ B@>==C
Huidige waarde van die laer belastingbetalings (met dien verstande dat dit ewigdurend is) 8) & # 8) # & Onderneming met skuld moet meer waarde hê as gevolg van hierdie belastingskild • MM Stelling I (met belasting) Die waarde van die onderneming met hefboomwerking is groter as die onderneming met geen hefboomwerking deur die huidige waarde van die belastingskild van skuld. • MM Stelling II (met belasting) Die koste van ekwiteit styg met hefboomwerking omdat die risiko vir ekwiteit met hefboomwerking styg. Bestudeer bladsy 410 tot 416 in die handboek vir voorbeelde en illustrering van hoe Modigliani-Miller stellings met korporatiewe belasting.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 19
GFM307 Finansiële Bestuur 3.7.5
Persoonlike belasting
Selfstudie – Paragraaf 15.6 op bladsye 416-418 in die handboek. 3.8
Ekwiteitsfinansiering
Alle maatskappye moet op verskillende tye kapitaal verkry. Om dit te doen, moet ʼn onderneming die geld leen (skuldfinansiering), ʼn gedeelte van die onderneming (ekwiteitsfinansiering) of albei verkoop. Hoe ʼn onderneming kapitaal verhaal hang baie van die grootte van die vorm, sy lewensiklusstadium en sy groeivooruitsigte af. In hierdie gedeelte ondersoek ons die maniere hoe maatskappye ekwiteit verkoop aan die publiek, die koste om dit te doen en die rol van intermediêre in die proses. Handboek: Hiller et la., 2016, Hoofstuk 19, bl. 514-540. 3.8.1
Die openbare uitgifte
Wanneer die stappe betrokke in die openbare uitgifte van ekwiteit oorweeg word, is dit belangrik om te onthou dat elke land sy eie spesifieke regulasies en tradisies het. Die proses om kapitaal te verhoog lyk soos volg:
Padvinder prospektus
Volledige prospektus
Vooronderskrywingskonferensies
Markstabilisasie
Openbare aanbod en verkoop
Figuur 3.8: Die proses om kapitaal te verhoog (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 515 in die handboek. 3.8.2
Alternatiewe uitgiftemetode
Wanneer ʼn maatskappy besluit om ʼn nuwe sekuriteit uit te reik, kan hy dit verkoop as ʼn openbare uitgifte of ʼn private uitgifte. In ʼn openbare uitgifte sal die aandele op ʼn aandelebeurs verhandel word en die onderneming moet die uitgifte registreer met die aandeleverruiling waarop dit genoteer word. As die aandele slegs aan enkele instellings verkoop word, word dit ʼn privaat plasing of plasing genoem en kan dit as ʼn private uitreiking beskou word. Registrasiestelling word gewoonlik nie in hierdie geval vereis nie. Daar is twee
Bladsy 20
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur soorte openbare uitreikings: die algemene kontantaanbod en die regte-uitgifte. Kontantaanbiedings word aan geïnteresseerde beleggers verkoop, en regte-aanbiedings word aan bestaande aandeelhouers verkoop. Ekwiteit word verkoop deur beide die kontantaanbod en die regte-aanbod, hoewel byna alle skuld deur kontantaanbod verkoop word. Tradisionele onderhandelde kontantaanbod Ondernemingsverbintenis
Bevoorregte en inskrywing
Nietradisionele kontantaanbod
Voorkeurregteuitgifte
Rakregistrasie (Shelf registration)
Beste pogings
Nederlandse veiling
Privaat
Direkte plasing Bystand regteuitgifte
Mededingende openbare veiling
Figuur 3.9: Ander benaderings vir die uitreiking van nuwe ekwiteit (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 515 tot 516 in die handboek vir verdere inligting. 3.8.3
Die kontantaanbod
Soos ons voorheen bespreek het, word ekwiteit verkoop aan alle belangstellende beleggers d.m.v. ʼn kontantaanbod. Indien die kontantaanbod ʼn openbare aanbod is, is banke meestal betrokke. Hulle help o.a. met die verkoop van sekuriteite en tree op as makelaar vir individue en besighede. Die aktiwiteit word deur die beleggersafdeling van die bank hanteer. Vir korporatiewe uitgifte behels die beleggersbankfunksie die volgende:
Beleggersbankfunksie Formuleer die metode wat gebruik word om nuwe effekte uit te reik Sit ʼn prys op die nuwe sekuriteite
Verkoop die nuwe sekuriteite Daar bestaan drie metodes van onderskrywing:
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 21
GFM307 Finansiële Bestuur •
Ondernemingsverbintenis: onderskrywer koop sekuriteite vir minder as die aanbodprys en aanvaar die risiko dat dit nie verkoop kan word nie. Die verskil tussen die onderskrywer se koopprys en die aanbodprys word die verspreiding of afslag genoem.
•
Beste pogings: onderskrywer tree op as ʼn agent en ontvang ʼn kommissie vir elke verkoopte aandeel.
•
Nederlandse veiling: die onderskrywer stel nie ʼn vaste prys vir die aandele wat verkoop moet word nie. In plaas daarvan hou die onderskrywer ʼn veiling waarin beleggers vir aandele bie. Die aanbodprys word bepaal op grond van die ingediende bod.
Prysaanbod Te hoog en die uitgifte sal nie suksesvol wees nie Te laag en die onderneming sal minder ontvang as wat dit kan ontvang
Moet ʼn mate van onderprestasie wees om beleggers aan te moedig om te koop
Figuur 3.10: Onderprestasie: ʼn moontlike verduideliking (Outeur, 2017) Vir meer oor kontantaanbiedinge bestudeer bladsy 516 tot 522 in die handboek. 3.8.4
Die aankondiging van nuwe ekwiteit en die waarde van die onderneming
Alhoewel ons sal verwag dat die waarde van bestaande aandele in die mark sal toeneem wanneer daar aangekondig word dat daar ʼn nuwe openbare uitgifte van aandele is, gebeur daar egter die teenoorgestelde. Die redes hiervoor kan die volgende wees: •
Bestuursinligting: Bestuurders het soms meer inligting as beleggers, en bestaande en potensiële beleggers weet dit, daarom word hulle agterdogtig en vra vrae oor, byvoorbeeld, of die maatskappy oorwaardeer is.
•
Skuldkapasiteit: Beleggers kan wonder of die maatskappy nie al die skuldkapasiteit van die maatskappy uitgeput het nie.
Bladsy 22
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur •
Opbrengste wat daal: Die belegger kan tot die gevolgtrekking kom dat die maatskappy nuwe aandeleuitgifte het omdat dit moontlik toekomstige verdienste tekorte moet finansier.
Bestudeer bladsy 523, paragraaf 19.4 in die handboek vir meer breedvoerige verduidelikings oor elk van die moontlike redes vir die gebeurtenis. 3.8.5
Die koste van nuwe uitgifte
Daar is direkte en indirekte kostes verbonde aan die uitreik van aandele. Daar is verskillende koste verbonde aan verskillende maniere van aandeeluitgifte. Daar is ses kategorieë waarin die koste kan val: 1. Verspreiding of onderskrywingskorting 2. Liassering, regskoste en belasting 3. Indirekte uitgawes 4. Abnormale opbrengste 5. Onderprestasie 6. Groenskoen-opsie (Green shoe option) Vir ʼn gedetailleerde verduidelik van elk en verdere inligting van die koste van nuwe uitgifte bestudeer bladsy 523 tot 524 in die handboek. 3.8.6
Regte
Selfstudie – Paragraaf 19.6 op bladsye 524-527 in die handboek. 3.8.7
Rakregistrasie (Shelf registration)
Rakregistrasie stel ʼn onderneming in staat om ʼn aanbod wat hy redelikerwys verwag om binne ʼn bepaalde aantal jare te verkoop, te registreer. ʼn Meesterregistrasiestelling word by die registrasie ingedien. Die maatskappy word toegelaat om die uitgifte te verkoop wanneer dit gedurende die rakregistrasietydperk verlang word, solank dit ʼn kortvorm-verklaring uitreik. Kritiek op rakregistrasie • Tydigheid van openbaarmaking is moeiliker. • Kan moontlik pryse laat daal Vir meer oor rakregistrasies bestudeer bladsy 527 tot 528 in die handboek.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 23
GFM307 Finansiële Bestuur 3.8.8
Die privaatekwiteitsmark
Die vorige besprekings gaan oor openbare aandele-uitgifte. Net groot, suksesvolle maatskappy is gewoonlik in staat om dit te doen. Vir maatskappye wat kleiner is, in finansiële moeilikheid of beginbesighede (start-up), is die privaat aandelemark die beste opsie. Watter ondernemings maak gebruik van die privaatekwiteitsmark?
Die private ekwiteitsondernming
Privaatplasings
Verskaffers van waagkapitaal
Figuur 3.11: Ondernemings wat van die privaatekwiteitsmark gebruik maak. (Outeur, 2017) Daar bestaan ses stadiums van waagkapitaalfinansiering, nl. Saaikapitaal (seed money)
Vierde rondte (oorbruggings-) finansiering
Beginbesigheid (start-up)
Derde rondte (Mezzanine) finansiering
Eerste rondte finansiering
Tweede rondte finansiering
Figuur 3.12: Finansieringstadiums (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 528 tot 530 in die handboek vir verdere verduidelikings oor die privaatekwiteitsmark. 3.9
Bruikhuur
Bruikhure is ʼn manier waarop baie ondernemings eiendom en toerusting finansier. Feitlik enige bate wat gekoop kan word, kan gehuur word en daar is baie goeie redes vir die verhuring. Byvoorbeeld, wanneer ons op vakansie of sakereise is, is dit eenvoudig om ʼn motor vir ʼn paar dae te huur. Die aankoop van ʼn motor en verkoop daarvan ʼn week later sou ʼn groot oorlas wees. Alhoewel maatskappye betrokke is by beide korttermyn- en langtermynverhuring, handel hierdie gedeelte hoofsaaklik oor langtermynhuur, waar “langtermyn” gewoonlik meer as vyf jaar beteken. Soos ons binnekort in groter detail sal bespreek, is die verhuring van ʼn bate op
Bladsy 24
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur langtermyngrondslag baie soos die leen van die nodige fondse en die gebruik van die geleende fondse om die bate aan te koop. Dus, langtermynhuur is ʼn vorm van finansiering, soos langtermynskuld. Handboek: Hiller et la., 2016, Hoofstuk 21, bl. 565-584. 3.9.1
Tipes bruikhuurfinansiering
ʼn Huurkontrak is ʼn kontraktuele ooreenkoms tussen twee partye. Die huurder en die verhuurder. Die huurder is die gebruiker van die toerusting; die verhuurder is die eienaar. In Suid-Afrika sluit huurders die groot banke en die finansieringsafdelings van groot maatskappye in. Gewoonlik besluit ʼn maatskappy eers oor die bates wat benodig word. ʼn Huurkontrak word met die verhuurder onderhandel vir die gebruik van daardie bate. Die huurooreenkoms bepaal dat die huurder eienaarskap van die bate het. Die verhuurder is gewoonlik die bate se vervaardiger of ʼn onafhanklike verhuringsmaatskappy. As die verhuurder ʼn onafhanklike verhuringsmaatskappy is, moet die bate van die vervaardiger gekoop word. Die verhuurder lewer dan die bate aan die huurder, en die huurkontrak tree in werking. Daar is verskillende tipes bruikhuurkontrakte, nl. Bedryfsbruikhuurkontrak •
Korter termyn huurkontrak
•
Verhuurder is verantwoordelik vir versekering, belasting en instandhouding
•
Nie ten volle geamortiseer nie
•
Kansellasie opsie
Finansiële bruikhuurkontrak •
Volledig geamortiseer
•
Geen onderhoud of diens
•
Kan nie gekanselleer word nie
•
Langtermyn huurkontrak
•
Huurder is verantwoordelik vir versekering, belasting en instandhouding
•
Spesiale Soorte Finansiële Huurkontrakte: o
Verkoop en terughuur
Huurder ontvang kontant uit die verkoop van bate
Huurder maak periodieke huurbetalings vir bate gebruik
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 25
GFM307 Finansiële Bestuur o
Hefboomwerking bruikhure
Huurder gebruik bate en maak periodieke huurbetalings
Verhuurder koop die bate met 50-60% skuldfinansiering
Huurder betaal rente op skuld
Bestudeer bladsy 566 tot 568 in die handboek vir ʼn meer gedetailleerde beskrywings van de verskillende bruikhure. 3.9.2
Rekeningkunde en bruikhuur
Histories is huurkontrakte buitelandse balansfinansiering genoem. Soos die naam aandui, kan ʼn onderneming reël om ʼn bate te gebruik deur ʼn huurkontrak, en nie noodwendig die bestaan van die huurkontrak op die staat van finansiële posisie openbaar nie. Huurders moes slegs inligting oor huuraktiwiteite in die voetnota van hul finansiële state rapporteer. So kon maatskappye enige beperkinge wat hulle gehad het, omseil oor die bedrag van die skuld wat hulle in hul staat van finansiële posisie kan hou as hulle ʼn kapitale toerustingitem kon verhuur. Die onderneming, deur middel van sy huurkontrak, dra effektief dieselfde vlak van finansieringsrisiko as wat hulle sou gedoen het as hulle die geld geleen het om die bate te koop. Beleggers kan egter wel die finansiële risiko van so ʼn onderneming onderskat aangesien die berekende skuldverhouding van die onderneming nie hierdie bykomende risiko sal weerspieël nie. Huurkontrakte word hoofsaaklik deur IAS17 beheer. IAS17 maak kapitalisasie verpligtend vir bruikhuurkontrakte. In werklikheid beteken hierdie vereiste dat die koste van die bate onder die huurder se staat van finansiële posisie onder langtermynverpligtinge as ʼn “huuraanspreeklikheid” aangedui moet word. Dieselfde bedrag moet getoon word as “gekapitaliseerde bates” ingevolge ʼn bruikhuurkontrak onder laste. Bedryfshure word nie op die staat van finansiële posisie bekend gemaak nie. Bedryfsbruikhuurkontrak •Huurbetalings is uitgawes in die inkomstestaat.
Finansiële bruikhuurkontrak •Huurbates verskyn op balansstaat. •Bate word op normale wyse afgeskryf. •Betalings herhaal leningbetalings en kan dus as ʼn plaasvervanger vir skuld beskou word.
Bestudeer bladsy 568, paragraaf 21.2, in die handboek
Bladsy 26
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur 3.9.3
Die kontantvloei en bruikhure
Selfstudie – Paragraaf 21.3 op bladsye 568-570 in die handboek. 3.9.4
ʼn Ompad vir verdiskontering en kapasiteitskuld met korporatiewe belasting
Die analise van bruikhure is moeilik en beide finansiële praktisyne en akademici het al konseptuele foute gemaak. Hierdie foute het te make met belasting. Ons wil die foute vermy deur die eenvoudigste tipe voorbeeld te gebruik, naamlik ʼn lening vir een jaar. Alhoewel hierdie voorbeeld nie verband hou met ons huur-teenoor-koop-situasie nie, sal die beginsels wat hier ontwikkel word, direk verband hou met huurkontrak-analise. Daar bestaan twee algemene, dog belangrike beginsels, naamlik:
In ʼn wêreld met korporatiewe belasting moet die onderneming risikolose kontantvloei-afslag verdiskonteer teen die risikolose rentekoers na belasting.
In ʼn wêreld met korporatiewe belasting bepaal ons die toename in die maatskappy se optimale skuldvlak deur ʼn toekomstige gewaarborgde nabelastinginvloei teen die risikolose rentekoers na belasting te verdiskonteer.
Figuur 3.13: Twee algemene beginsels (Outeur, 2017) Bestudeer die res van die gedeelte in paragraaf 21.4, bladsy 570-571 in die handboek. 3.9.5
NHW-analise van die bruikhuur teenoor koopbesluite
Selfstudie – Paragraaf 21.5 op bladsy 572 in die handboek. 3.9.6
Betaal bruikhure ooit? Die basiskoste
Selfstudie – Paragraaf 21.6 op bladsy 572-573 in die handboek. 3.9.7
Redes vir bruikhure
Voorstaanders van verhuring maak baie aansprake oor waarom maatskappye bates moet huur eerder as om dit te koop. Sommige van die redes gegee om verhuring te ondersteun is
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 27
GFM307 Finansiële Bestuur goed, en enkeles nie. Ons bespreek hier die redes vir verhuring wat ons van mening is, is goed en enkeles wat nie is nie. Goeie redes vir bruikhure •
Belasting kan verminder word deur verhuring.
•
Huurkontrak kan sekere soorte onsekerheid verminder.
•
Transaksiekoste kan hoër wees om ʼn bate te koop en te finansier met skuld of ekwiteit, as om die bate te huur.
•
Mag minder beperkende voorwaardes vereis.
•
Mag minder bates as veilige lenings beswaar.
Twyfelagtige redes vir bruikhure •
Staat van finansiële posisie, veral hefboomverhoudings, kan beter lyk as die huurkontrak nie op die staat van finansiële posisie verantwoord moet word nie.
•
100% finansiering – behalwe huurkontrakte vereis gewoonlik ʼn afbetaling of deposito.
•
Lae koste – sommige kan probeer om die "geïmpliseerde" rentekoers teen ander markkoerse te vergelyk, maar dit is nie direk vergelykbaar nie.
Bestudeer bladsy 573 tot 578 in die handboek vir meer redes vir bruikhure. 3.9.8
Sommige onbeantwoorde vrae oor bruikhure
Selfstudie – Paragraaf 21.8 op bladsy 578-579 in die handboek. 3.10 Samevoegings en oornames Samesmelting en oornames is gebruik as een van die strategieë vir ʼn onderneming om uit finansiële nood te kom. Groter is veiliger en die verkryging van ʼn nuwe maatskappy kan ʼn mate van risikovermindering bied. Handboek: Hiller et la., 2016, Hoofstuk 28, bl. 754-793. 3.10.1 Die basiese vorme van oornames Verkrygings volg een van drie basiese vorms, naamlik:
Bladsy 28
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur Samesmeltings teenoor konsolidasie •Absorpsie van een onderneming deur ʼn ander. •Verkrygingsonderneming behou naam en identiteit en verkry alle bates en laste van die verkrygde. Samesmelting •Verkrygde onderneming hou op om te bestaan na samesmelting.
Konsolidasie
•Nuwe onderneming is geskep. •Verkryging van beide ondernemings - hou op om te bestaan en word deel van nuwe onderneming.
Ander vorms van oornames
Oorname van aandele
Oorname van bates
•Aanvraer koop teikenonderneming se stem-aandele in ruil vir kontant, ekwiteit of ander sekuriteite. •ʼn Tenderaanbod is ʼn openbare aanbod om aandele van die teikenonderneming te koop.
•Aanvraer koop al die bates van ʼn onderneming. •ʼn Voorverpakking (prepackaged) is waar ʼn onderneming al sy bates (insluitend werknemers) aan ʼn ander onderneming verkoop en bankrotskap verklaar.
Figuur 13.14: Samesmeltings, konsolidasie en oornames (Outeur, 2017)
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 29
GFM307 Finansiële Bestuur Oornameklassifikasieskema
Horisontale oorname
•Oornemer en oorgeneemde is in dieselfde bedryf.
•Oornemer en oorgeneemde is op verskillende vlakke van die produksieproses in dieselfde bedryf.
Vertikale oorname
Konglomeraatoorname
•Oornemer en oorgeneemde het geen skakel nie.
Figuur 13.15: Oornameklassifikasieskema (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 756 tot 757 in die handboek. 3.10.2 Sinergie Die geheel is meer werd as die som van die dele. Sommige samesmeltings skep sinergieë omdat die ondernemings koste kan verminder of die gekombineerde bates doeltreffender kan gebruik. Dit is oor die algemeen ʼn goeie rede vir ʼn samesmelting. Ondersoek of die sinergieë genoegsame voordeel skep om die koste te regverdig. Die formule vir sinergie en die verduideliking daarvan is beskikbaar op bladsy 757 tot 758 in die handboek. 3.10.3 Bronne van sinergie Die bronne van sinergie is soos volg: Inkomsteverbetering Kostevermindering Belastingwins Verminderde kapitaalvereistes Figuur 13.16: Bronne van sinergie (Outeur, 2017) Elkeen van die bronne word in detail op bladsy 758 tot 762 in die handboek verduidelik.
Bladsy 30
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur 3.10.4 Twee ‘slegte’ redes vir samevoegings Rede 1: Verdienstegroei ʼn Oorname kan die voorkoms van verdienstegroei skep en miskien beleggers mislei om te dink dat die onderneming meer werd is as wat dit werklik is. Rede 2: Diversifikasie Diversifikasie word dikwels genoem as ʼn voordeel van een onderneming wat ʼn ander verkry. Ons argumenteer egter dat diversifikasie op sigself nie waardeverhogings kan lewer nie. Albei van die redes word verduidelik, met voorbeelde, in die handboek op bladsy 762 tot 763. 3.10.5 ʼn Koste vir aandeelhouers deur vermindering in die risiko Selfstudie – Paragraaf 28.5 op bladsy 764-766 in die handboek. 3.10.6 Die NHW van ʼn samevoeging Selfstudie – Paragraaf 28.6 op bladsy 766-768 in die handboek. 3.10.7 Waardering van samevoegings in praktyk Die benadering tot waardasie is aansienlik meer kompleks en subjektief. Samesmeltings en verkrygings het twee duidelike verskille van die tipiese beleggingsprojek wat ʼn onderneming sal onderneem. Praktiese oorwegings: Fase 1: Waardeer die teiken as ʼn alleenstaande onderneming Fase 2: Kalibreer die waardasie Fase 3: Waardeer die sinergieë Fase 4: Waardeer die samesmelting Figuur 13.17: Waardering van samevoegings (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 768 tot 769 in die handboek. 3.10.8 Vriendelike teenoor vyandige oornames Selfstudie – Paragraaf 28.8 op bladsy 770-771 in die handboek.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 31
GFM307 Finansiële Bestuur 3.10.9 Verdedigingstaktieke Teikenondernemingsbestuurders weerstaan dikwels oornamepogings. Maatreëls om ʼn oorname te laat plaasvind, kan die teikenaandeelhouers bevoordeel as die verkrygingsonderneming sy aanbodprys verhoog of ʼn ander onderneming maak ʼn aanbod. Alternatiewelik kan weerstand selfbelang op die aandeelhouers se koste weerspieël, byvoorbeeld, die teikenbestuurders kan ʼn oorname teenstaan om hul werk te behou. Soms weerstaan die bestuur deur die korporatiewe beleid te verander sodat oornames moeiliker sal wees. Aandeelhouers kan in hierdie geval voordeel trek, selfs as die oorname misluk. In hierdie gedeelte beskryf ons verskillende maniere waarop teikenbestuurders weerstand bied teen oornames. ʼn Maatskappy word gesê dat dit “in die spel” is as een of meer aanbieders belangstel om dit te bekom. Afskrikmiddel teen oornames Groenpos en stilstandooreenkomste
Korporatiewe handves
Bate herstrukturering
Afskrikmiddel
Aandeelhouer regte-planne
Goue valskerms (Golden parachutes)
Tydens die oorname poging
Uitsluitlik self-tenders
Her-kapitalisering en terugkoop
White Knight and White Squire
Figuur 3.14: Afskrikmiddel teen oorname – benaderings (Outeur, 2017) Bestudeer bladsy 771 tot 773 van die handboek. Selfstudie – Paragraaf 28.10 op bladsy 773-775 in die handboek. 3.10.10 Dra samevoegings waarde by? Selfstudie – Paragraaf 28.11 op bladsy 775-779 in die handboek.
Bladsy 32
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur 3.10.11 Rekeningkundige en belastingoorwegings Baie samesmeltings behels maatskappye in twee verskillende lande wat probleme met die bepaling van die waarde van verkrygings veroorsaak. Dit is omdat rekeningkundige en belastingreëls in verskillende lande baie kan verskil. Die afgelope paar jaar is daar ʼn doelbewuste poging deur rekeningkundige standaardbepalers en regulerende owerhede om die administratiewe en burokratiese uitdagings wat samesmelting van maatskappye in die gesig staar te verminder. Die bespreking in die handboek poog om so generies moontlik te wees oor die rekeningkundige en belastingoorwegings, sonder om die belangrike detail uit die oog te verloor. As gevolg van die heterogeniteit van regulasies regoor lande, is dit egter onmoontlik om spesifiek te wees oor elke regulasie wat in plek is met betrekking tot samesmeltings. Bestudeer bladsy 779 tot 780 in die handboek. 3.10.12 Om privaat te gaan en hefboomuitkopings Selfstudie – Paragraaf 28.13 op bladsy 780 in die handboek. 3.10.13 Ontdoenings (divestitures) Hierdie studie-eenheid handel hoofsaaklik oor oornames, maar dit is ook die moeite werd om die teenoorgestelde, naamlik ontdoenings, te oorweeg. Ontdoenings kom in ʼn aantal variëteite voor, waarvan die belangrikste op bladsy 780 tot 781 in die handboek bespreek word. 3.11 Samevatting Elke belegging kan gefinansier word deur maatskappygeld of deur eksterne befondsers. Dit is die finansieringsproses wat die optimale manier bepaal om die belegging te finansier. Die belangrikste konsep met koste van kapitaal is die geweegde gemiddelde koste van kapitaal, of GGKK, wat ons geïnterpreteer het as die vereiste opbrengskoers op die totale onderneming. Finansiering buite balansstaat is ʼn belangrike kwessie vir die meeste van die wêreld se korporasies. Alhoewel baie die finansiering van die balansstaat as ʼn slegte ding kan beskou word, het dit wel baie positiewe eienskappe. In die besonder kan verhuringsmaatskappye skuldkapasiteit verhoog wanneer hulle andersins finansieel beperk sou word. ʼn Groot deel van die korporatiewe wêreld se toerusting word gehuur eerder as gekoop. Soos maatskappye reageer op die vinnig-veranderende korporatiewe omgewing, het baie bestuurders besluit om hul bedrywighede te herstruktureer deur ʼn ander onderneming te koop of saam te smelt. Al die konsepte beïnvloed die beleggingsbesluite van die finansiële bestuurder.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 33
GFM307 Finansiële Bestuur 3.12 Selfevaluering Doen die volgende vrae aan die einde van elke hoofstuk: Hoofstuk 12: Questions and problems (Bladsy 335 tot 340) • Vraag 4 • Vraag 29 • Vraag 38 Hoofstuk 15: Questions and problems (Bladsy 419 tot 424) • Vraag 3 • Vraag 18 • Vraag 36 Hoofstuk 19: Questions and problems (Bladsy 532 tot 536) • Vraag 2 • Vraag 19 • Vraag 27 Hoofstuk 21: Questions and problems (Bladsy 580 tot 582) • Vraag 4 • Vraag 23 • Vraag 24 Hoofstuk 28: Questions and problems (Bladsy 782 tot 788) • Vraag 8 • Vraag 33 • Vraag 37
Bladsy 34
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur 3.13
Selfevalueringsriglyne
• Hoofstuk 12: Vraag 4 As die belegging ʼn ander risiko as die maatskappy het, moet jy die koste van eie kapitaal gebruik vir ʼn onderneming wat projekte het van vergelykbare tipe en nie die koste van die ekwiteitskapitaal van jou onderneming nie. As jy skuld in jou kapitaalstruktuur het, moet jy die geweegde gemiddelde koste van kapitaal gebruik in plaas van die koste van eie kapitaal. As die maatskappy openbare skuld het, kan die koste van skuld beraam word met behulp van die waargenome opbrengs tot vervaldatum op die maatskappy se uitstaande verbande. As die maatskappy private skuld het, kan die onderneming die koste van skuld skat deur na die koste van skuld vir vergelykbare maatskappye met soortgelyke risiko kyk, of alternatiewelik kan daar gekyk word na die gemiddelde koste van skuld vir maatskappye met dieselfde kredietgradering, met die veronderstelling dat die maatskappye ook private skuld het. • Hoofstuk 12: Vraag 29 a) Die boekwaarde van ekwiteit is die boekwaarde per aandeel vermenigvuldig met die hoeveelheid aandele en die boekwaarde van skuld is die sigwaarde van die maatskappy se skuld, dus: M7% 9.5Q £5 £47.5M
M7& = £75M + 60M = £135M
Dus die totale waarde van die maatskappy is: V = £47.5M + 135M = £182.5M
En die boekwaardegewig van ekwiteit en skuld is: "\ = £47.5\ 7 £182.5 = 0.2603
#\ = 1 – "\ = 0.7397 7 7
b) Die markwaarde van ekwiteit is die aandeelprys vermenigvuldig met die aantal aandele, dus: Q7% = 9.5M £53 = £503.5M Deur gebruik te maak van die verhouding van totale markwaarde van skuld is die pryskwotasie vermenigvuldig met die pariwaarde van die effek. Ons vind dan dat die markwaarde van skuld die volgende is:
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 35
GFM307 Finansiële Bestuur Q7# = 0.93 £75Q + 0.965 £60Q = £127.65Q Dit maak die totale markwaarde van die maatskappy: 7 = £503.5Q + 127.65Q = £631.15Q En die markwaardegewigte van ekwiteit en skuld is: "\ = £503.5\ 7 £631.15 = 0.7978 #\ = 1 − "\ = 0.2022 7 7
c) Omdat nuwe skuld en ekwiteit in die mark teen heersende pryse gegenereer moet word, is die markwaardegewigte meer relevant. • Hoofstuk 12: Vraag 38 Ons kan die skuld-ekwiteitsverhouding gebruik om die gewig van ekwiteit en skuld te bereken. Die skuld van die maatskappy het ʼn gewig vir langtermynskuld en ʼn gewig vir rekeninge betaalbaar. Ons kan die gewig gegee vir rekeninge betaalbaar gebruik om die gewig van rekeninge betaalbaar en die gewig van langtermynskuld te bereken. Die gewig van elk sal wees: ]^]_`_a] b]8ccdbcce a]f`a = 0.20\1.20 = 0.17 gc_a8]ehi_j^kdl a]f`a = 1\1.20 = 0.83
Omdat die rekeninge betaalbaar dieselfde koste het as die algehele GGKK kan ons die vergelyking vir GGKK skryf as: 1 1.3 0.20 1 4455 = m n 0.17 + m n om n 4455 + m n 0.09 1 − 0.28 p 2.3 2.3 1.2 1.2
Deur GGKK op te los, vind ons: 0.20 4455 = 0.0739 + 0.5652 om n 4455 + 0.054p 1.2
4455 = 0.0739 + 0.0942 4455 + 0.0305
0.9058 4455 = 0.1044
4455 = 0.1153 qr 11.53% Omdat die kontantvloei ewigdurend is, kan ons die toekomstige kontantinvloei bereken deur die vergelyking vir die huidige waarde van ʼn annuïteit te gebruik. Die NHW is: tu7 = – £45,000,000 + v£5,700,000\0.1153w Bladsy 36
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur tu7 = – £45,000,000 + 49,436,253 = £4,436,253 • Hoofstuk 15: Vraag 3 Onwaar. ʼn Vermindering in hefboomfinansiering sal beide die risiko van die aandele en die verwagte opbrengs verminder. Modigliani-Miller verklaar dat hierdie twee effekte by die afwesigheid van belasting mekaar presies uitskakel en die aandeelprys en die totale waarde van die firma onveranderd laat. • Hoofstuk 15: Vraag a) Die opbrengskoers verdien, sal die dividendopbrengs wees. Die maatskappy het skuld, dus, moet dit ʼn rentebetaling maak. Die netto inkomste vir die maatskappy is:
NI = NKr73 000– 0.10 NKr300 000
NI = NKr43 000
Die belegger sal dividende ontvang in verhouding tot die persentasie van die maatskappy se ekwiteit wat hulle besit. Die totale dividende ontvang deur die aandeelhouer sal wees: Dividende ontvang = NKr43 000 m Dividende ontvang = NKr4 300
NKr30 000 n NKr300 000
Die opbrengs wat die aandeelhouer verwag, is dus: R=
NKr4 300 NKr30 000
R = 0.1433 or 14.33%
b) Om presies dieselfde kontantvloei in die ander maatskappy te genereer, moet die aandeelhouer die kapitaalstruktuur van ABC naboots. Die aandeelhouer moet alle aandele in XYZ verkoop. Dit sal netto NKr30 000 wees. Die aandeelhouer moet dan NKr30 000 leen. Dit sal ʼn rentekontantvloei wees van: Rentekontantvloei = 0.10 – NKr30 000
Rentekontantvloei = – NKr3 000
Die belegger moet dan die opbrengs van die ekwiteitsverkope en die lening gebruik om aandele in ABC te koop. Die belegger sal dividende ontvang in verhouding tot die persentasie van die maatskappy se aandeel wat hulle besit. Die totale dividende deur die aandeelhouer ontvang sal wees: Dividende ontvang = NKr73 000 m Dividende ontvang = NKr7 300
NKr60 000 n NKr600 000
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 37
GFM307 Finansiële Bestuur Die totale kontantvloei vir die aandeelhouer sal wees: Totale kontantvloei = NKr7 300 − NKr 3 000 Totale kontantvloei = NKr4 300
Die aandeelhouersopbrengs in hierdie geval sal wees: R =
NKr4 300 NKr30 000
R = 0.1433 of 14.33% c) ABC is ʼn volle ekwiteitsmaatskappy, dus: R % = R! =
NKr73 000 NKr600 000
R % = 0.1217 or 12.17%
Om die koste van ekwiteit vir XYZ te vind, moet ons M & M Stelling II gebruik, dus: D R % = R! + R! – R & m n 1– t )
"
R % = 0.1217 + 0.1217– 0.10 1 1
R % = 0.1433 of 14.33%
d) Om die GGKK vir elke maatskappy te vind, moet ons die GGKK vergelyking gebruik: E D GGKK = m n R % + m n R & 1– t )
7 7 So, vir ABC, is die GGKK: GGKK = 1 0.1217 + 0 0.10
GGKK = 0.1217 of 12.17% En vir XYZ is die GGKK:
1 1 GGKK = m n 0.1433 + m n 0.10
2 2 GGKK = 0.1217 of 12.17%
Wanneer daar geen korporatiewe belasting is nie, word die koste van kapitaal vir die onderneming nie beïnvloed deur die kapitaalstruktuur nie; dit is M & M Stelling II sonder belasting. • Hoofstuk 15: Vraag 36 Die opbrengs op ekwiteit is netto inkomste gedeel deur ekwiteit. Netto inkomste kan uitgedruk word as: t = 7 M – & # 1 – 8)
Bladsy 38
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur Dus, ROE is: % =
7 M – & # 1 – 8)
"
Nou kan ons soos volg herrangskik en vervang om by M & M Stelling II te kom met belasting: "M ( 1 – 8)
# % = – o & m n 1 – 8) p " "
! 7 # – o & m n 1 – 8) p " " ! 7 – 8) D
D % = – o & m n 1 – 8) p E E ! E + D – 8) D
D % = – o & m n 1 – 8) p E E D % = ! + ! – & m n 1 – 8)
E % =
Hoofstuk 19: Vraag 2
Aandele uitgifte kan openbaar of privaat wees. By openbare uitgifte word die aandele in die openbaar aan alle beleggers op die aandelebeurs aangebied. By private aandeleuitgifte word die aandele slegs aangebied aan ʼn klein aantal gekose privaat beleggers. Elke uitgifte is anders en bestuurders sal daardie metode kies wat die koste van kapitaal verminder. Voordele van openbare aanbiedinge sluit in verhoogde likiditeit en die feit dat bestaande aandeelhouers nuwe aandele in die maatskappy kan koop waardeur hulle hul bestaande aandeelhouding verwater (dilution). Vir private maatskappye bied die publiek ook verskeie voordele, insluitend die versterking en diversifikasie van die ekwiteitsbasis. Nadele sluit egter die hoë koste in om openbaar te publiseer of ʼn nuwe uitgawe te bied, asook negatiewe aandeelprysreaksies wat ʼn SEO-aankondiging kan volg. Voordele van private posisies sluit in die vermoë om jou eie beleggerbasis te kies, benewens ʼn vinniger ommekeer op die verkryging van finansiering as om deur openbare kanale te gaan. Bestaande private maatskappye kan ook privaat bly deur finansiering op hierdie manier te verhoog. Nadele sluit egter in dat bestaande aandeelhouers se besittings verwater sal word, sowel as die feit dat minder geld waarskynlik privaat, eerder as in die openbaar gegenereer gaan word. Verder deel ek my behoefte om teen korting verkoop te word om private beleggers te vergoed.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 39
GFM307 Finansiële Bestuur • Hoofstuk 19: Vraag 19 Qce^fccel] c_ hcc8j^c i = 100 h`d q]_ × £5 = £500 h`d q]_
ueij qj − crjdca = 5 1 – 0.2 = £4 q] ]]dℎ]`l _kf] cc_l]d] =
160 h`d q]_ = 40 h`d q]_ £4
k`l`a] cc_l]]dℎqk]eei^lqh = 10 000 cc_l]d] @ £5 = £50 000 tc − k`8a`r8] eij ≥
a.
?C :@E × £ ?C :@E × £
?C :@E ?C :@E
ccel] c_ ′_ e]a ≥ £4.71 − £4 = £0.71
(]eh] c_ e]a8] − k`8a`r8] =
b.
?C :@E ?C :@E
= £4.71
¢
=
c. i.
M]8ccd 4 000 cc_l]d] @ £4 = − £16 000
M]j`8 14 000 cc_l]d] @ £4.71 = £66 000
t]88q ei^lqh = £66 000 − £16 000 = £50 000 ii.
7]e^qq 4 000 e]a8] @ £0.71 = £2 857
M]j`8 10 000 cc_l]d] @ £4.71 = £47 100
t]88q ei^lqh = £2 857 + £47 100 = £50 000 iii.
q] ]]dℎ]`l cc_l]d] cc_a]^qq = 4 000 –
M]8ccd 606 cc_l]d] @ £4 = £2 428
×
.£
= 607
7]e^qq 3 393 e]a8] @ £0.71 = £2 428
t]88q ei^lqh = £2 428 − £2 428 = £0 • Hoofstuk 19: Vraag 27 Die huidige ROE van die maatskappy is: ¤" =
t £630 000 = = 0.1750 qr 17.50% (" £3 600 000
Die nuwe netto inkomste sal die ROE vermenigvuldig met die nuwe ekwiteit wees, of: t = ¤" (" = 0.1750 £3 600 000 + £1 100 000 = £822 500 Die maatskappy se huidige verdienste per aandeel is: 7u¥ =
Bladsy 40
t £630 000 = = £45.00 ¥c_l]d] k`8j8cc_l] 14 000 cc_l]d]
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur Die aantal aandele wat die maatskappy sal bied, is die koste van die belegging gedeel deur die huidige aandeelprys, dus: q] ]]dℎ]`l _kf] cc_l]d] =
£1 100 000 = 11 224 £98
Die verdienste per aandeel ná die ekwiteitsaanbod sal wees: 7u¥ =
£822 500 = £32.61 25 224 cc_l]d]
Die huidige prys/verdiensteverhouding is: u £98 m n = = 2.178 7 £45.00 Gestel die P/V bly konstant, dan sal die nuwe aandeelprys wees: u = 2.178 £32.61 = £71.01 Die huidige boekwaarde per aandeel en die nuwe boekwaarde per aandeel is: M u¥ = M u¥ =
(" £3 600 000 = = £257.14 ]e cc_l]]d cc_l]d] 14 000 cc_l]d]
(" £3 600 000 + 1 100 000 = = £186.33 ]e cc_l]]d cc_l]d] 25 224 cc_l]d]
Die huidige en nuwe mark-tot-boek-verhoudings is dus: Qark − tot − boek = Qark − tot − boek =
£98 = 0.38 £257.14
£71.01 = 0.38 £186.33
Die NHW van die projek is die nuwe markwaarde van die onderneming minus die huidige markwaarde van die onderneming minus die koste van die projek, of: t = £71.01 25 224 – £98 14 000 § − £1 100 000 = – £680 778 Rekeningkundige verwatering vind hier plaas omdat die nuwe BWPA minder is as die ou BWPA. Markwaardeverwatering het plaasgevind sedert die onderneming belê in ʼn negatiewe NHW-projek. • Hoofstuk 21: Vraag 4 GGKK is nie toepaslik in ʼn huur-teenoor-koop-besluit nie omdat die kontantvloei in ʼn huurkontrak meer soos skulddienskontantvloei is, wat aansienlik minder risiko as ʼn onderneming se GGKK is.
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 41
GFM307 Finansiële Bestuur In ʼn wêreld met belasting moet ʼn onderneming bruikhuur kontantvloei teen die nabelasting risikovryekoers verdiskonteer. • Hoofstuk 21: Vraag 23 Die besluit om te koop of te huur, word gemaak deur te kyk na die inkrementele kontantvloei. Die lening wat deur die bank aangebied word, help jou net om die toepaslike verdiskonteringskoers vas te stel. Aangesien die transaksie wat hulle aanbied, dieselfde is as die markkoers, kan jy die aanbod ignoreer en net nege (9) persent gebruik as die diskontokoers voor belasting. In enige kapitaalbegrotingsprojek beskou jy nie die finansiering wat op ʼn spesifieke projek toegepas sou word nie. Die enigste uitsondering sou wees as ʼn spesifieke en spesiale finansieringsooreenkoms gekoppel is aan ʼn spesifieke projek (soos ʼn laer-as-rentekoerslening as jy ʼn spesifieke motor koop). a.
Die inkrementele kontantvloei uit die verhuring van die masjien is die huurbetalings, die belastingbesparings op die huurkontrak, die verlore waardevermindering belastingskerm en die geredigeerde koopprys van die masjien. Die huurbetalings is aan die begin van elke jaar verskuldig, dus is die inkrementele kontantvloei: Waardevermindering belastingskild: Jaar
Begin-
Waarde-
Opgelope
waarde
vermindering
waarde-
Reswaarde
Belastingskild
vermindering 20% 1
£4 200 000
£840 000
£840 000
£3 360 000
£235 200
2
£3 360 000
£672 000
£1 512 000
£2 688 000
£188 160
3
£2 688 000
£537 600
£2 049 600
£2 150 400
£150 528
4
£2 150 400
£2 150 400
£4 200 000
£0
£602 112
Jaar
Bruikhuur
Beleggings
betalings
Belasting-
Verlore
Netto
besparings
Waarde-
kontantvloei
op
vermindering
huurkontrak
belastingskild
0
-£1 200 000
1
-£1 200 000
£336 000
-£235 200
-£1 099 200
2
-£1 200 000
£336 000
-£188 160
-£1 052 160
3
-£1 200 000
£336 000
-£150 528
-£1 014 528
-£602 112
-£602 112
4
Bladsy 42
28%
£4 200 000
£336 000
£3 336 000
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur Die na-belasting verdiskonteringskoers is: Nabelasting verdiskonteringskoers = 0.09 1 – 0.28
Nabelasting verdiskonteringskoers = 0.0648 of 6.48%
Dus die netto gemiddeld op bruikhuur (NGB) is: Jaar
Netto
HW
kontantvloei 0
£3 336 000
£3 336 000
1
-£1 099 200
-£1 032 307
2
-£1 052 160
-£927 995
3
-£1 014 528
-£840 349
4
-£602 112
-£468 387
t4M = £66 962 Aangesien die NGB positief is, moet die maatskappy die toerusting verhuur. b.
Die maatskappy is onverskillig teenoor die huurbetalings wat die NGB van die huurkontrak gelyk aan nul maak. Die NGB-vergelyking van die huurkontrak word gevind met behulp van ʼn oplosser:
Jaar
Huurbetalings
Beleggings
Belasting-
Verlore
Netto
besparings
Waarde-
kontantvloei
op
vermindering
huurkontrak
belastingskild
0
-£1 225 484
1
-£1 225 484
£343 135
-£235 200
-£1 117 548
2
-£1 225 484
£343 135
-£188 160
-£1 070 508
3
-£1 225 484
£343 135
-£150 528
-£1 032 876
-£602 112
-£602 112
£4 200 000
£343 135
4
Jaar
Netto
£3 317 652
HW
kontantvloei 0
£3 317 652
£3 317 652
1
-£1 117 548
-£1 049 538
2
-£1 070 508
-£944 178
3
-£1 032 876
-£855 548
4
-£602 112
-£468 387
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 43
GFM307 Finansiële Bestuur Die som van die huidige waardes is nul wanneer die huurbetalings £1 225 484 is. • Hoofstuk 21: Vraag 24 Met ʼn lening van vier jaar sal die jaarlikse lening betaal word. £22 000 000 = uQ( u7 ©¥ª%,
uQ( = £6 642 257.70
Die na-belasting leningsbetaling is gevind deur: tcb]dcj8`_a b]8cd`_a = 7qqeb]dcj8`_a b]8cd`_a − ]_8] b]dcj8`_aj^`dl Dus, ons moet die rentebelastingskild vind. Om dit te vind, benodig ons ʼn lening amortisasietabel. Aangesien die rentebetalings elke jaar die beginbalans is, is die leningrentekoers 8%. Die rentebelastingskild is die rentebetalingstyd vermenigvuldig met die belastingkoers. Die amortisasietabel vir hierdie lening is:
Jaar
Begin balans
Totale
Rente betaling
Hoofbetaling
Eindbalans
betaling 1
-£22 000 000
£6 642 258
£1 760 000
£4 882 258
£17 117 742
2
-£17 117 742
£6 642 258
£1 369 419
-£5 272 838
-£11 844 904
3
-£11 844 904
£6 642 258
£947 592
-£5 694 665
-£6 150 239
4
-£6 150 239
£6 642 258
£492 019
-£6 150 239
-£0
Dus, die totale kontantvloei elke jaar is: Jaar
Na-belasting
Bedryfs-
Totale kontantvloei
HW
leningbetaling
kontantvloei
1
£6 237 457.70
£5 632 000
-£605 457.70
-£570 326
2
£6 327 291.24
£5 429 600
-£897 691.24
-£796 536
3
£6 424 311.46
£5 267 680
-£1 156 631.46
-£966 746
4
£6 529 093.31
£7 210 720
£681 626.69
£536 665
Dus, die NPV met die leningbetalings is: tu7 = −£1 796 942 Die NHW is dieselfde omdat die huidige waarde van die na-belasting leningsbetalings, verdiskonteer teen die na-belastingkoste van kapitaal (wat die na-belastingkoste van skuld is) gelyk is aan £22 000 000.
Bladsy 44
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur • Hoofstuk 28: Vraag 8 Van die verdedigingsmeganismes wat dikwels deur bestuur toegepas word sluit die volgende in:
o
Verkoop van die onderneming aan ʼn goedgunstige koper (sogenaamde “wit ridder”);
o
deur ʼn beroep te doen op regulerende liggame en/of die howe (waar moontlik); en
o
doelgerigte aandeelterugkope.
Dikwels is teenoorname-handveswysigings ook moontlik, insluitende sogenaamde poison pills, poison puts, “goue valskerms”, lock-up agreements en oorhoofse meerderheidswysigings. Hierdie handveswysigings benodig die goedkeuring van aandeelhouers, en is dus nie altyd moontlik in die geval van dringende sake nie. Alhoewel aandeelhouers voordeel mag trek uit bestuur se aktiewe teenstand van ʼn oorname-aanbod (byvoorbeeld dat ʼn beter aanbod beding kan word), bestaan die gevaar dat sulke verdedigende strategieë potensiële bieërs kan afskrik en aandeelhouers sodoende benadeel word. • Hoofstuk 28: Vraag 33 a) Die sinergie sal die huidige waarde van die inkrementele kontantvloei van die voorgestelde aankoop wees. Aangesien die kontantvloei voortdurend bestaan, is die sinergiewaarde: Sinergiewaarde =
£1 300 000 0.08
Sinergiewaarde = £16 250 000 b) Die waarde van Bichiery to Tazza is die sinergie plus die huidige markwaarde van Bichiery, wat die volgende is: ccel] = £16 250 000 + £500 000 000 ccel] = £516 250 000
c) Die waarde van die kontantopsie is die bedrag kontant betaal, of £600 miljoen. Die waarde van die aandeeloorname is die persentasie van eienaarskap in die saamgesmelte maatskappy, maal met die waarde van die saamgesmelte maatskappy, dus: ¥c_l]d] − ]e^eia`_ajfccel] = 0.40 £516 250 000 + £1 500 000 000
¥c_l]d] − ]e^eia`_ajfccel] = £806 500 000
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Bladsy 45
GFM307 Finansiële Bestuur d) Die NHW is die waarde van die oorname minus die koste, dus die NHW van elke alternatief is: t c_ ^q_8c_8cc_bql = £516 250 000 − £600 000 000 t c_ ^q_8c_8cc_bql = −£83 750 000
t c_ ^q_8c_8cc_bql = £516 250 000– £806 500 000 t c_ ^q_8c_8cc_bql = −£290 250 000
e) Die verkryger moet geen aanbod maak nie aangesien die NHW van albei projekte negatief is. • Hoofstuk 28: Vraag 37 a)
Om die verspreiding van gesamentlike waardes te vind, moet ons eers die gesamentlike waarskynlikhede vind. Om dit te kan doen, moet ons die gesamentlike waarskynlikhede vind vir elke moontlike kombinasie weer in die twee dorpe. Die weerstoestande is onafhanklik daarom is die gesamentlike waarskynlikhede die produkte van die individuele waarskynlikhede.
Moontlike gebeure
Gesamentlike waarskynlikheid
Reën-Reën
0.1(0.1) = 0.01
Reën-Matig
0.1(0.4) = 0.04
Reën-Warm
0.1(0.5) = 0.05
Matig-Reën
0.4(0.1) = 0.04
Matig-Matig
0.4(0.4) = 0.16
Matig-Warm
0.4(0.5) = 0.20
Warm-Reën
0.5(0.1) = 0.05
Warm-Matig
0.5(0.4) = 0.20
Warm-Warm
0.5(0.5) = 0.25
Let daarop dat die inkomste wanneer dit reën, dieselfde is, ongeag watter dorp. Dus, aangesien die staat 'Reën-Matig dieselfde uitkoms (inkomste) as Matig-Reën' het, kan hulle waarskynlikhede bygevoeg word. Dieselfde geld vir Reën-Warm' / 'WarmReën' en 'Matig-Warm' / 'Warm-Matig'. Die gesamentlike waarskynlikhede is dus: Moontlike gebeure
Gesamentlike waarskynlikheid
Reën-Reën
0.01
Reën-Matig
0.08
Bladsy 46
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur Reën-Warm
0.10
Matig-Matig
0.16
Matig-Warm
0.40
Warm-Warm
0.25
Laastens is die gesamentlike waardes die som van die waardes van die twee maatskappye vir die betrokke gebeure. Moontlike gebeure Reën-Reën
Gesamentlike waarde £100 000 + £100 000 £200 000 =
Reën-Matig
£100 000 + £200 000 £300 000 =
Reën-Warm
£100 000 + £400 000 £500 000 =
Matig-Matig
£200 000 + £200 000 £400 000 =
Matig-Warm
£200 000 + £400 000 £600 000 =
Warm-Warm
£400 000 + £400 000 £800 000 =
b) Onthou dat indien ʼn onderneming sy skuld nie kan betaal nie, die verbandhouers die waarde van die bates ontvang. Dus, die waarde van die skuld is die waarde van die maatskappy indien die sigwaarde van die skuld groter is as die waarde van die maatskappy. As die waarde van die maatskappy groter is as die waarde van die skuld, is die waarde van die skuld sy nominale waarde. Hier is die waarde van die ekwiteit altyd die reswaarde van die onderneming bo die waarde van die skuld. Dus, die waarde van die skuld en die waarde van die aandele in elke staat is: Moontlike
Gesamentlike
Gesamentlike
gebeure
waarskynlikheid waarde
Reën-Reën
0.01
£200 000
£200 000
£0
Reën -Matig
0.08
£300 000
£300 000
£0
Reën -Warm
0.10
£500 000
£400 000
£100 000
Matig-Matig
0.16
£400 000
£400 000
£0
Matig-Warm
0.40
£600 000
£400 000
£200 000
Warm-Warm
0.25
£800 000
£400 000
£400 000
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
Skuldwaarde
Aandeel waarde
Bladsy 47
GFM307 Finansiële Bestuur c) Die verbandhouers is beter af as die waarde van die skuld na die samesmelting groter is as die waarde van die skuld voor die samesmelting. Die waarde van die skuld is kleiner as skuldwaarde of die maatskappywaarde. Dus, die waarde van die skuld van elke individuele maatskappy voor die samesmelting in elke staat is: Moontlike gebeure
Waarskynlikheid Skuldwaarde
Reën
0.10
£100 000
Matig
0.40
£200 000
Warm
0.50
£200 000
_l` `lk]d] j^kdlfccel] = 0.1 £100 000 + 0.4 £200 000 + 0.5 £200 000
_l` `lk]d] j^kdlfccel] = £190 000
Dit beteken dat die totale waarde van die skuld vir beide maatskappye voor samesmelting moet wees: (q8cd] j^kdlfccel] qqe jch]jh]d8`_a = 2 £190 000
(q8cd] j^kdlfccel] qqe jch]jh]d8`_a = £380 000
Om die verwagte skuldwaarde na die samesmelting te kry, kan ons die gesamentlike waarskynlikhede vir elke moontlike staat gebruik en die skuldwaardes wat ooreenstem met elke staat wat ons in vereiste “b” gevind het. Deur hierdie inligting te gebruik om die waarde van die skuld in die na-samesmeltingsonderneming te bepaal, kry ons: (q8cd] j^kdlfccel] _c jch]jh]d8`_a
= 0.01 £200 000 + 0.08 £300 000 + 0.10 £400 000
+ 0.16 £400 000 + 0.40 £400 000 + 0.25 £400 000
(q8cd] j^kdlfccel] _c jch]jh]d8`_a = £390,000 Die verbandhouers is beter af met £10 000. Aangesien ons reeds getoon het dat die totale waarde van die gekombineerde maatskappy dieselfde is as die som van die waarde van die individuele maatskappye, is die implikasie dat die aandeelhouers slegter af is met £10 000.
Bladsy 48
DEEL II (B): Studie-eenheid 3: Beleggingsbesluite en projekbeheer
GFM307 Finansiële Bestuur
WOORDELYS IN AFRIKAANS EN ENGELS Belangrike vakterminologie word hier in Engels weergegee: Afrikaans
Engels
Aanbod vir inskrywing; aanvanklike
Offer for subscription (or initial public
openbare aanbod
offering)
Aandeelhouers
Shareholders
Aandeelterugkoop
Share repurchase
Bedryfsbruikhuurkontrak
Operating lease
Beginsel van diversifikasie
Principle of diversification
Beskermende verbond
Protective covenant
Betakoëffisiënt
Beta coefficient
Bieër
Offeror
Bruikhuurder (in die geval van masjinerie);
Lessee
huurder (in die geval van vaste eiendom) Bruikverhuurder (byvoorbeeld van
Lessor
masjinerie); verhuurder (byvoorbeeld van vaste eiendom) Delgingsfonds
Sinking fund
Denoterings
Going-private transactions
Direkte insolvensiekoste
Direct insolvency costs
Dividende
Dividends
Dividendopbrengs
Dividend yield
Dividendverdiskonteringsmodel
Dividend discount model
Effektemarklyn
Security market line (SML)
Ekonomiese bestelgrootte
Economic order quantity (EOQ)
Eks-regte
Ex-rights
Faktuur
Invoice
Finansiële risiko
Financial risk
Fisher-effek
Fisher effect
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 49
GFM307 Finansiële Bestuur
Geometriese gemiddelde opbrengskoers
Geometric average return
Gereelde kontantdividend
Regular cash dividend
Geregistreerde vorm
Registered form
Gesamentlike onderneming
Joint venture
Geweegde gemiddelde koste van kapitaal
Weighted average cost of capital (WACC)
Gewone aandeel
Ordinary share
Gordon se groeimodel
Gordon growth model
Hefboombruikhuurkontrak
Leveraged lease
Hefboomuitkooptransaksie
Leveraged buyouts (lbos)
Herbeleggingsrentekoersrisiko
Reinvestment rate risk
Indirekte insolvensiekoste
Indirect insolvency costs
Inflasiepremie
Inflation premium
Inligtingsinhoudseffek
Information content effect
Instaanbediener
Proxy
Invorderingsbeleid
Collection policy
Kapitaalwinsopbrengs
Capital gains yield
Kliënte-effek
Clientele effect
Koepon
Coupon
Koeponopbrengs
Current yield
Kontantkonsentrasie
Cash concentration
Kontantkorting
Cash discount
Koste van eie kapitaal
Cost of equity
Koste van kapitaal
Cost of capital
Koste van kapitaal in die afwesigheid van
Unlevered cost of capital
vreemde kapitaal Koste van kredietkurwe
Credit cost curve
Koste van vreemde kapitaal
Cost of debt
Koste verbonde aan finansiële nood
Financial distress costs
Bladsy 50
Woordelys in Afrikaans en Engels
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
Kredietgradering
Credit scoring
Kredietinstrument
Credit instrument
Kredietontleding
Credit analysis
Krediettermyn
Credit period
Laaste dag om te verhandel
Last day to trade
Likiditeitspremie
Liquidity premium
Likwidasiewaarde
Liquidation value
Los kontant
Float
Markpryswaarderingsmodel
Capital asset pricing model (CAPM)
Markrisikopremie
Market risk premium
Materiaalbehoeftebeplanning
Materials requirements planning (MRP)
Net-betyds-produksie
Just-in-time (JIT) inventory
Netto voordeel aan bruikhuur
Net advantage to leasing (nal)
Nie-stelselmatige risiko
Unsystematic risk
Nominale rente
Nominal rates
Normaalverdeling
Normal distribution
Nulkoeponeffek
Zero coupon bond
Nuwe dividendbelasting
New dividend tax
Omgekeerde onderverdeling of konsolidasie
Reverse split or consolidation
Omvang van finansiĂŤle hefboomwerking
Degree of financial leverage (dfl)
Omvang van totale hefboomwerking
Degree of total leverage
Ondernemingsrisiko
Business risk
Onderskrywers
Underwriters
Ontdoening; verkoop
Divestiture
Oorblywende dividendbenadering
Residual dividend approach
Oorblywende waarde
Residual or terminal value
Oorname
Acquisition
Oorname-aanbod
Takeover offer
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 51
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
Opbrengskurwe
Yield curve
Opbrengs-tot-vervaldatum
Yield to maturity
Portefeulje
Portfolio
Portefeuljegewig
Portfolio weight
Prospektus of verkoopsaanbod
Prospectus or offer of sale
ReĂŤle rentekoerse
Real rates
Regte-aanbod
Rights offer
Rekenkundige gemiddelde opbrengs
Arithmetic average return
Rentebelastingskild
Interest tax shield
Rentekoersrisikopremie
Interest rate risk premium
Samesmelting
Merger
Sinergie
Synergy
Skoonprys
Clean price
Skripdividend
Scrip or share dividend
Skuldbrief
Debenture
Spekulasiemotief
Speculative motive
Standaardafwyking
Standard deviation
Statiese teorie van kapitaalstruktuur
Static theory of capital structure
Stelselmatige risiko
Systematic risk
Stelselmatige risikobeginsel
Systematic risk principle
Strategiese alliansie; strategiese
Strategic alliance
samewerkingsooreenkoms Suiwerspel-benadering
Pure play approach
Teikenfirma
Offeree
Termynlenings
Term loans
Termynstruktuur van rentekoerse
Term structure of interest rates
Toondervorm
Bearer form
Transaksiemotief
Transaction motive
Bladsy 52
Woordelys in Afrikaans en Engels
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
Trustakte
Trust deed
Tuisgemaakte dividendbeleid
Homemade dividend policy
Tuisgemaakte hefboomwerking
Homemade leverage
Uitkering
Distribution
Variansie
Variance
Verdiskonteerde kontantvloeibenadering
Discounted cash flow valuation
Verhandelingsmarge
Trading range
Verklaringsdatum
Declaration date
Verkoop en terughuur
Sale and leaseback
Verkoopsbepalings
Terms of sale
Verouderingskedule
Ageing schedule/age analysis
Vervaldatum
Maturity
Vervangingswaarde
Replacement value
Verwagte opbrengskoers
Expected return
Verwatering
Dilution
Volmagstryd
Proxy contest
Voorkeuraandeel
Preference share
Voornoteringsverklaring
Pre-listing statement
Voorsorgmotief
Precautionary motive
Vrye kontantvloei
Free cash flow
Waagkapitaal
Venture capital (VC)
Waardering deur middel van vergelyking
Valuation by comparison
Wanbetalingsrisikopremie
Default risk premium
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 53
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
BRONNELYS Firer, C., Stephen, A.R., Randolph, W.W.& Brandford D.J. 2012. Fundamentals of Corporate Finance. Berkshire: McGraw-Hill.
Bladsy 54
Bronnelys