De Tweede WereLdoorLog begon in september 1939, toen nazi- DuitsLand PoLen binnenvieL. Op 10 mei 1940 vieL het Duitse Leger NederLand aan. NederLand kon de strijd niet winnen en moest na vijf dagen opgeven. Vanaf dat moment was NederLand bezet. DuitsLand had bijna heeL West-Europa in zijn macht.
Scan deze QRcode met je mobiel KIJK EEN filmpje
Wil je meer leren over de Slag om Arnhem? Dan is dit een interessant filmpje voor jou.
anna
arthur
Zusje is AuréLie
Weet veeL over de Tweede WereLdoorLog!
Ik hou van Tekenen, zingen & acteren. Arend. Oud-roze!
Ik hou van KnutseLen & acteren. Roze. Pizza!
esther
Ik hou van Patat en Tekenen
joseFien
Kiran
Favoriete Liedje is ‘Joy’ van Martin Smith!
Pinguin, kikker, schiLdpad. Twee miLjoen? Huis op Monaco!
Ik hou van Lezen en schrIJven! Hond en kat!
Gijs
r o O s Rode panda & fLamingo. DoL op bakken!
Sushi. Haai! Tweede WereLdoorLog = interessant!
roef
AdeLaar. Broer en broertje. Twee miLjoen? Investeren in aandeLen!
TV kijken, tekenen! Doen met een miLjoen: pretpark bouwen!
BLauw! Weet aL best veeL over de Tweede WereLdoorLog! Broer Arthur.
SPEUR, PUZZEL MEE & WIN
Hint:
Dit woord of deze naam vind je in deze kinderkrant. Tip: let extra goed op de oude foto’s.
In deze Airborne Kinderkrant zitten veel Sjuutjes verstopt. Aan 8 ervan hangt een letter.
Vind jij ze allemaal? Zet ze dan in de goede volgorde. Je vindt dan een woord of naam.
Onder
de juiste
Vind je het leuk om meer te leren over de Slag om Arnhem? Houd je van speuren en puzzelen? Ga dan eens naar het Airborne Museum in Oosterbeek en doe de Missie Hartenstein
Missie Hartenstein is een audiotour met speurtocht. Onder begeleiding van soldaat Tommy Atkins los je puzzels en opdrachten op.
Tijdens de tour hoor je verhalen van mensen die de Slag om Arnhem meegemaakt hebben. De audiotour is ingesproken door YouTuber Boris Lange.
Missie Hartenstein is gratis te volgen bij een bezoek aan het museum. WWW.AIRBORNEMUSEUM.NL
Slag om Arnhem september 1944
Stuur je antwoord in via deze link
‘Ik bracht met mijn vader Poolse soldaten naar het pontje’
Joke (94) was 13 jaar en woonde in DrieL toen
Operatie Market Garden begon. Daar Landden de PoLen die richting Arnhem moesten. Rond de rivier de Rijn werd er zwaar gevochten. DrieL kwam zo in de vuurLinie te Liggen.
LUISTER NAAR p O dcasts
Ouderen van toen gaan vaak graag in gesprek met kinderen over de oorlog. Zoals in deze Airborne Regio podcastserie.
Scan deze QRcode met je mobiel
Operatie Market Garden werd niet alleen uitgevochten in Oosterbeek en Arnhem. Ook de Betuwe had het zwaar. 17 september 1944 staat dan ook in het geheugen van Joke GerritsenMartens gegrift. Ze zat met haar ouders, broers en zussen in de kerk in Driel toen Poolse parachutisten landden. Iedereen moest meteen naar huis van de pastoor.
Gijs: Wat was het meest spannende dat u meemaakte in de oorlog?
Dat moment dat de Polen landden was erg spannend. De Polen landden verderop bij mijn opa en oma in de tuin. Je zag niet alleen mannen aan die parachutes hangen, maar ook jeeps en kanonnen. Het was ook spannend dat ik samen met mijn vader de Poolse soldaten moest helpen.’
Roef: Hoe heeft u de Poolse soldaten geholpen?
‘Een vrouw uit ons dorp vroeg aan mijn vader of hij de soldaten de weg wilde wijzen naar het pontje bij de Rijn. Hij nam mij mee. Met een paar soldaten voor ons en een hele sliert soldaten achter ons, kropen we door weilanden en droge sloten richting de Rijn. Op het einde heeft mijn vader het laatste stuk voor ze uitgetekend. Zodat zij verder konden en wij weer naar huis konden.’
Josefien: Hoe kon u communiceren met de Polen?
‘Niet. Ik kon alleen Nederlands. Maar mijn vader kon Duits en Cora, de vrouw die ons kwam halen om de Polen te helpen, sprak Engels. Ik praatte met handen en voeten. Zo konden we elkaar ook goed ‘verstaan’.’
Florian: Had u een favoriete soldaat?
‘Nee. Er was geen tijd om te praten of ze te leren kennen.’
soldaten
Dit is Joke toen ze 13 jaar oud was
Emma: Moest u evacueren en wat miste u het meest?
‘Nadat we de Poolse soldaten hadden geholpen, moesten we weg uit Driel. We moesten eerst lopen naar Herveld. Daar kwamen we onderweg allemaal dode koeien en paarden tegen. Vanaf Herveld gingen we naar Brabant.
Daar miste ik ons huis. We hebben met ons gezin zes weken in een kippenhok geslapen. Het stonk er nog naar de kippen. Ook miste ik lezen en poppenkleren maken.’
Esther: Hoe was de bevrijding?
‘We hebben het niet echt gevierd. In mei 1945 zaten wij in Brabant en daar waren we al bevrijd. Ook toen we weer thuis kwamen was er weinig te vieren. Er was een hoek van ons huis afgeschoten. Wel lag er nog een geldkistje dat mijn moeder had begraven achter ons huis.’
Josephine: Denkt u nog veel aan de oorlog?
‘Heel veel. Ik ga nog steeds ieder jaar naar de herdenkingen. Ook ben ik met mijn man naar alle oorlogsbegraafplaatsen in de buurt geweest.
Als ik dan een Poolse naam op een grafsteen zie, vraag ik me altijd af of dat een van de Polen was die ik en mijn vader hebben geholpen. Ik heb gehoord dat er veel soldaten bij de pont zijn omgekomen. Ik vind het ook heel erg dat de Polen zo hard gevochten hebben maar toch heel lang geen eerbetoon kregen.’
Mia: Wat vindt u van oorlog nu?
‘Verschrikkelijk. Toen de Russen de grens van Oekraïne over gingen, dacht ik: ‘Knudde. Het wordt weer oorlog.’ De kerk
Met handen en voeten
Joke en de Poolse soldaten konden elkaar niet verstaan. Hoeveel mensen uit andere landen ken jij? Vraag eens aan hen hoe je ‘Hallo, mijn naam is….’ kunt zeggen in hun taal. Schrijf het hier op.
Joke (Links) met haar gezin
HET IS ZONDAG 17 SEPTEMBER 1944. JOKE ZIT MET HAAR VADER, MOEDER, BROERTJES EN ZUSJE IN DE KERK IN DRIEL...
JOKE (13 JAAR)
JONGSTE BROERTJE, 11 MAANDEN
VADER HEEFT ACHTER DE SCHUUR EEN SCHUILKELDER GEGRAVEN.
LANG MOETEN WE HIER BLIJVEN, MAM?
VIER DAGEN LATER LANDEN ER POOLSE SOLDATEN DIE KOMEN HELPEN BIJ DE SLAG OM ARNHEM. ZE LANDEN IN DE TUIN VAN JOKES OPA EN OMA.
HOE
GA MAAR WAT LEZEN, SCHAT.
OVERDAG GAAT MOEDER MET DE BABY NAAR HET HUIS OM ETEN TE KOKEN.
ER HANGEN NIET ALLEEN SOLDATEN AAN DE PARACHUTES .
BALKEN GROND GRAS
CORA BALTUSSEN IS EEN VROUW UIT DRIEL DIE GOED ENGELS KAN. ZE HELPT DE POLEN DIE GELAND ZIJN.
HENT, JIJ MOET DE POLEN NAAR DE VEERPONT BRENGEN. DAAR KUNNEN ZE DE RIJN OVERSTEKEN.
IK DOE HET, MAAR JOKE GAAT MEE. DAN VALLEN WE MINDER OP ALS WE DUITSERS TEGENKOMEN.
IK HEB DE SOLDATEN DAARNA NOOIT MEER GEZIEN.
VERDER DAN HIER GA IK NIET.
TJONGE CORA, DAT IS NIET NIKS!
KIJK, IK HEB HET LAATSTE STUKJE VAN DE ROUTE GETEKEND. VERSTEHEN SIE?
DE VEERPONT IS ER NIET MEER. MET OPBLAASBOOTJES STEKEN DE POLEN DE RIVIER OVER.
BIJ ELK POOLS GRAF HIER DENK IK, ZOU DIT EEN SOLDAAT ZIJN DIE WE TOEN GEHOLPEN HEBBEN?
EN ALS IK NU OVER OEKRAÏNE EN GAZA HOOR OP TV, DAN DENK IK:
HET IS ALWEER OORLOG...
KNUDDE,
JOKE (94 JAAR)
VIA DROGE SLOTEN LOPEN ZE RICHTING DE RIJN
Pas in 1945 konden mensen terug naar hun woonpLaats.
Bij thuiskomst merkten zij pas dat bijna aLLes kapot was.
Dit is generaaL Urquhart. Hij was beveLhebber van de 1e Britse Airborne Divisie. Hij staat hier voor Hartenstein. Daar zit nu het Airborne Museum.
Tijdens de SLag om Arnhem sneuveLden bijna 1500 geaLLieerde miLitairen. Bijna 6500 geaLLieerde miLitairen werden gevangen genomen door de Duitse troepen.
Ahmed Marcouch
GEMEENTE ARNHEM
In de Airborne Regio herdenken we samen –jong en oud. Kinderen kunnen zo veel leren over het verleden. Maar volwassenen kunnen ook veel van kinderen leren. Daarom stelde iedere Airborne Regio burgemeester een vraag aan de Kinderredactie.
Hoe zouden kinderen kunnen helpen om vrede te bewaren in hun eigen stad, dorp of op school?
KIRAN: “Als er gepest wordt bij ons op school, dan helpen ik en mijn vrienden. Een vriend van mij werd eens gepest en toen kwam de hele klas voor hem op.”
JOSEFIEN: “Geen ruzie, geen haat, geen gepest. Als je ziet dat er haat komt, kun je zeggen dat mensen rustig moeten blijven.”
AURÉLIE: “Stel er wordt gepest of ruzie gemaakt, dan kun je naar volwassenen gaan voor hulp.”
ROEF: “Geen ruzie maken en elkaar beschermen.”
FLORIAN: “Mensen aanspreken die iets niet goed doen, zoals vechten.”
ARTHUR: “Niet terug aanvallen als er iets gebeurt, dan wordt het alleen maar erger.”
ROOS: “Zorgen dat je met iemand gaat praten over een ruzie of als er iets anders is gebeurd.”
In 2025 is het 81 jaar geleden dat de Slag om Arnhem gebeurde. Ook dit jaar zijn er in de september herdenkingsmaand veel activiteiten in de hele Airborne Regio. De Airborne Regio bestaat uit de gemeenten Arnhem, Ede, Renkum en Overbetuwe. In al die gemeenten kun je aanwezig zijn bij activiteiten om de Slag om Arnhem te herdenken, erover te leren of om mee te maken hoe het toen geweest moet zijn.
De complete Airborne agenda vind je op WWW.AIRBORNE-REGION.NL
6 sept
78 e Airborne Wandeltocht www.airbornewandeltocht.nl
De grootste eendaagse wandeltocht van de wereld. Loop 10, 15, 25 of 40 km mee. Samen met al die wandelaars herdenk je ook de Slag om Arnhem.
13 sept
Polentocht Driel
Start Hofplein 1, Driel www.polentochtdriel.nl
Wandel mee in de voetsporen van de Poolse bevrijders. Loop 6, 10, 15 of 25 km mee.
14 sept
Mini Airborne Freedom Run
www.airbornefreedomrun.nl
Grote mensen rennen tussen de 5 en 60 (!!) km mee. Maar voor kinderen is er de Mini AFR: 500 meter (0-6 jaar) of 1.000 meter (7-12 jaar).
Wij denken dat je deze activiteiten sowieso interessant en mooi gaat vinden! = culturele activiteit = met militairen of parachutes = wandelen en rennen
9-25 sept
White Ribbon Mile
Start Oude Kerk, Oosterbeek www.whiteribbonmile.nl
Tijdens deze korte wandeling naar de rivier ontdek je hoe een wit lint de militairen in 1944 hielp om te vluchten. Met een indrukwekkende stille tocht in de avond van 25 september.
Een programma voor jong en oud op de plek waar in 1944 honderden parachutisten landden.
19 sept
Bridge to Liberation
20.30 uur John Frostbrug, Arnhem www.bridgetoliberation.nl
Een multimediaal spektakel! Dat betekent dat er muziek, film, dans en theater is. Een indrukwekkende manier om te leren over de Slag om Arnhem.
20
sept
Race to the Bridge
14.00-16.00 uur
Optocht van oude militaire voertuigen vanaf de Telefoonweg in Renkum naar de Utrechtseweg 316 in Oosterbeek www.airbornebattlewheels.nl
27 sept
Pegasus Wandelfestival
Museumplein, Ede www.ede.nl/airborne
Wandel 5, 10, 20 of 30 km mee en leer meer over Operatie Pegasus in 1944. De operatie waarmee duizenden militairen na de Slag om Arnhem wisten te ontkomen.
20 sept
Airborne Luchtlandingen
9.00-16.00 uur Ginkelse Heide, Ede www.ede.nl/airborne
Parachutisten in de lucht en superveel activiteiten op de grond, zoals een survivalbaan, muziek en creatieve dingen zoals graffiti maken en zandtekenen!
20 sept
Airborne Taptoe Oosterbeek
20.00 uur
Een bijzondere avondshow met fanfares, muziek en licht op het Raadhuisplein in Oosterbeek www.airbornetaptoe.nl
20 sept
Airborne Taptoe Ede
20.00 uur
Openluchttheater Ede Heel veel showbands en ook Jeugdshowband Irene uit Ede doet mee! openluchttheaterede.nl
airbORne heRdenkinGen
In de Airborne Regio zijn er veel herdenkingsmonumenten. In de Airborne maand zijn daar herdenkingen om bloemen te leggen en samen stil te zijn. Natuurlijk mag je daar ook bij zijn. Hieronder vind je de grootste herdenkingen. Info over alle herdenkingen: www.airborne-herdenkingen.nl.
19 sept - 18.45 uur
March over the Bridge John Frostbrug, Arnhem
19 sept - 19.00 uur
Officiële kransleggingsceremonie van Arnhem Airborneplein, Arnhem
20 sept - 11.30 uur
Airborne Herdenking Ginkelse Heide, Ede
20 sept - 15.00 uur
Herdenking Poolse bijdrage aan de Slag om Arnhem Polenplein, Driel
21 sept- 11.00 uur
Airborne Memorial Service
Arnhem-Oosterbeek War Cemetery (de oorlogsbegraafplaats in Oosterbeek)
Van Limburg Stirumweg, Oosterbeek
Wist je dat deze herdenkingen ook op tv worden uitgezonden? Je kunt live meekijken op TV Gelderland.
in gesprek rond het Airborne Museum
In de Tweede WereLdoorLog tijdens de SLag om Arnhem was ViLLa Hartenstein in Oosterbeek het hoofdkwartier van de Britse LuchtLandingstroepen. GeneraaL-majoor
Roy E. Urquhart had de Leiding. Er werd hier veeL gevochten. Nu zit in de viLLa het Airborne Museum Hartenstein.
Op deze pLek vroeg de kinderredactie aan bezoekers wat zij van het museum vinden. WeLke band hebben zij met Airborne? Vinden ze herdenken beLangrijk? Én wat zouden zij
zeLf doen als ze tijdens de Tweede WereLdoorLog zouden Leven?
Arthur, Roef, Oliver en Florian
FRAN | “Als ik in de Tweede Wereldoorlog had geleefd, had ik denk ik in de communicatie gewerkt of iets met vertalen gedaan. Ik vind het belangrijk om te herdenken wat er toen is gebeurd, omdat hoe we nu leven een direct gevolg is van wat er toen allemaal is gebeurd. Daarnaast vind ik het ook belangrijk dat we niet alleen het evenement zelf herdenken en wat er is gebeurd, maar ook ieder persoon die toen gestorven is. Het gaat om mensen.”
Kiran en Gijs
HARM (71) EN CISKA (70) | “Wij werken bij het Airborne Museum en vinden herdenken erg belangrijk. Je moet altijd blijven herdenken, juist omdat er zo veel soldaten zijn gestorven voor de vrijheid. Daarom maakt de tijdelijke tentoonstelling zo’n indruk, die gaat over soldaten waarvan we de naam niet weten. Wat we zelf hadden gedaan als we tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden geleefd? Ik (Ciska) zou meegegaan zijn in het leger om mensen te helpen.”
JANTINE (37) | “In het museum zag ik een foto van soldaten die langs de Duitsekampweg liepen. Ook hun namen stonden bij de foto. Deze weg ligt dichtbij waar ik woon en ik rijd regelmatig over deze weg. Dat maakte wel indruk. Voortaan kan ik aan deze soldaten denken als ik er weer voorbij kom.”
Josefien, Esther, Josephine en Anna
MARITZ (75) | “Ik vond de Stiltekamer in het museum het indrukwekkendst, omdat je daar veel van de geschiedenis van deze plek te weten komt. En de mensen die hier hebben gezeten. Ik weet zelf veel over de Airborne, omdat mijn ouders hier uit de regio komen. Ze hadden vroeger een fruitbedrijf en zijn zelfs beschoten. Dat was een vergissing, maar mijn ouders hebben er nog vaak over verteld.”
Roos en Aurélie
CYNTHIA (36)| “Ik vind het heel belangrijk om te blijven herdenken. Het vertelt ons iets over waar we vandaan komen. Dat mogen we niet vergeten. Als ik in de Tweede Wereldoorlog had geleefd zou ik denk ik als fotograaf meegegaan zijn met het leger. Om te laten zien hoe en waar er gevochten wordt. Het is niet leuk om daar foto’s van te maken, maar mensen moeten het wel zien.”
MARLEEN (48)| “Ik woon in Arnhem, dus ieder jaar sta ik stil bij de Airborneherdenking. Daarnaast ken ik verhalen van mijn overgrootouders die de Slag om Arnhem van een afstandje hebben meegemaakt. Als ik zelf in de Tweede Wereldoorlog zou hebben geleefd, zou ik eerst mijn kinderen in veiligheid brengen en daarna in het verzet gaan.”
VRAGEN VAN
DE bu RG emeesters
VRAGEN VAN DE bu RG emeesters
René Verhulst
GEMEENTE EDE
Als jij zelf een herdenkingsdag speciaal voor kinderen mocht maken, wat zou je dan doen zodat alle kinderen onder de indruk zijn?
ESTHER: “Wel een herdenking over de oorlog, maar dan niet met hele moeilijke woorden.”
MIA: “Er een beleving van maken. Een waar je bijvoorbeeld zelf moet kruipen als soldaten. Of dat je met een VR-bril meemaakt dat je als parachutist uit een vliegtuig springt.”
AURÉLIE: “Een speurtocht waar je veel over de oorlog leert. Aan het einde krijg je een cupcake en een beeldje van een militair.”
ANNA: “Kinderen zelf de krans laten maken die ze later bij de herdenking mogen neerleggen.”
GIJS: “Een veteraan uitnodigen die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt en hem hierover laten vertellen.”
ROOS: “Iets met een film, een game of een experience waar je ook écht zelf iets moet doen.”
ROEF: “Kinderen vragen of ze het zelf willen organiseren.”
Pas in 1944, tijdens Operatie Market Garden, komt Nol weer terug naar Nederland. In zijn rugzak zit een teddybeer voor zijn dochter. Die heeft hij al vier jaar niet meer gezien. Helaas mislukt de operatie en Nol vlucht over de Rijn richting Nijmegen. Ook de beer gaat mee.
Pas na de bevrijding in 1945 kan Nol de beer eindelijk aan zijn dochter geven. Zijn dochter heeft deze bijzondere beer haar hele leven bewaard. Nu bewaart het museum dit speciale cadeau.
Wat is echt belangrijk?
Wie plotseling moet vluchten kan niet veel meenemen. Je moet dan snel beslissen wat echt belangrijk voor je is. Net zo belangrijk als de beer voor Nol en zijn dochter geweest moet zijn. De Airborne Kinderredactie vroeg zichzelf daarom: Wat zou ik meenemen als ik plotseling moet vluchten voor oorlog? Welke spullen zijn mij echt dierbaar? En waarom?
‘Pen en papier om te tekenen. Omdat het aLtijd Leuk is om te tekenen!’
‘Mijn knuffeL die Haasje heet, want die heb ik aL vanaf dat ik een baby was.’
‘BakspuLLen, want bakken is veeL te Leuk. Ik kan niet zonder!’
‘Mijn knuffeLhond die mijn moeder kocht. Hij Lijkt op mijn hond Teddy. En Teddy gaat zeker mee!'
OOGGETUIGEN
Hoe is het om als kind de oorlog mee te maken? Iedere maand kun je in het Airborne Museum Hartenstein naar een verhaal van een kind van toen
DE BEER VAN
Aurélie
‘Sowieso mijn twee katten. Die zijn mijn Leven! En een HeLLo Kitty-USB, gekregen van mijn overLeden opa.’
‘De kaarten van papa, mijn beer en Kees mijn kat. Die beer heb ik al hééL Lang, die moet echt mee!'
anna
‘Mijn teddybeertas met daarin mijn dagboek en MiauwMiauw mijn knuffeL. En een foto van mijn overLeden oma.’
Gijs
‘Een schetsboek. Dan kun je tekenen wat je onderweg ziet. Én de knuffeL die ik met eigen geLd kocht.’
florian
‘AL mijn knuffeLs, omdat ik niet zonder ze kan. HeLaas past dat niet, dus neem ik mijn dekentje mee.’
josefien
‘Een rugzak met mijn schetsboek. Die neem ik overaL mee naartoe. En stiften, kLeren, oorbeLLen, foto’s, en aLs het past nog een kussen.’
‘Nooit veeL speeLgoed maar zoveeL mogeLijk essentiëLe spuLLen. Mijn bLauwe beertje mag weL mee.’
‘Mijn poppen en knuffeLs om mee te speLen. Een geLe hond die ik van oma kreeg én mijn geboorteknuffeL (zie foto).’
arthur
‘Mijn dierbaarste knuffeLhond WiL. En nog twee andere knuffeLs. En het portret van mijn heLaas overLeden opa.’
oliver
‘100% Mijn geboorteknuffeL! Die heet FLappy en hij rateLt. Ook neem ik mijn katten mee.’
Patricia Hoytink-Roubos
GEMEENTE OVERBETUWE
Wat betekent vrijheid voor jou in je eigen leven?
ANNA: “Dat ik kan leven zonder angst en dat ik niet onder hoef te duiken.”
wat neem jij mee?
Stel dat jij plotseling zou moeten vluchten? En je hebt maar een half uur om mee te nemen wat belangrijk voor je is. Dat moet ook nog passen in je schoolrugzak. Wat neem jij dan mee? Waar kun jij echt niet zonder? Schrijf het hieronder op.
OLIVER: “Dat je bijna alles kan doen wat je wilt, als het maar netjes en goed is.”
JOSEPHINE: “Dat ik kan spelen met vrienden en op vakantie kan gaan.”
ARTHUR: “Dat alles mag en alles kan, zonder gevaar voor je eigen leven. Dat ik gewoon kan basketballen.”
GIJS: “Vrijheid is fijn, want dan kun je gewoon jezelf zijn.”
ROOS: “Ik vind vrijheid belangrijk, want
‘Ik dacht: we gaan op vakantie! Maar we moesten evacueren ’
We vroegen de Airborne Kinderredactie of zij iemand van 80 jaar en ouder kennen in hun eigen omgeving. Want die mensen hebben de Tweede WereLdoorLog meegemaakt en weten daar nog vaak over te verteLLen. Ieder zijn eigen verhaaL.
Mia, Emma en OLiver steLden vragen aan famiLieLeden en buren.
MIA interviewde buurvrouw ADRI JANSEN (1938): “Wat Adri dacht toen haar ouders zeiden dat ze in september 1944 haar spullen moest pakken? Ze dacht dat ze op vakantie gingen! Adri was 6 jaar.
Ze woonde met haar ouders en broertjes en zusjes (een gezin van 5 kinderen) in Arnhem. In de wijk Geitenkamp. In september werd het te gevaarlijk om in Arnhem te blijven. Dus moesten ze evacueren.
Ze gingen eerst naar Velp. Dat duurde twee weken. Daarna vertrokken ze in een bakfiets naar Barneveld en even later naar Baarn. In Barneveld maakte ze mee dat er veel vliegtuigen zilveren slingers naar beneden gooiden om te kijken of ze dingen konden raken. Pas later in haar leven begreep ze wat ze aan het doen waren. Wat ze zich ook nog kon herinneren, is dat haar moeder zwanger was en dat haar vader op de fiets teruggegaan is naar Arnhem om babykleren op te halen thuis.”
EMMA interviewde haar oma ALIDA (ALI) GROS-KUIPER (1935): “Mijn oma woonde in Den Haag toen het oorlog was. Ze kon zich nog herinneren dat er op een gegeven moment Duitsers aan de deur stonden. Die zochten haar vader. De vader van Ali had zichzelf verstopt, zodat hij niet hoefde te werken in Duitsland. Niemand wist waar hij was, ook haar moeder niet. Haar moeder vertelde de
Duitsers dat de vader van Ali melkboer was en melk aan het vervoeren was. Toen gingen de Duitsers weg. Ali kon toen nog geen Duits en vroeg aan haar moeder: Is papa dan aan het varen? Toen zei haar moeder: nee melk varen betekent melk vervoeren. Dat was de eerste en de enige keer dat ze Duitsers aan de deur hadden. Ali vertelt wel dat ze het heel spannend vond. Al vertelde ze ook dat haar vader wel meer gevaarlijke dingen deed in de oorlog. Van hun moeder moesten ze tegen de Duitsers zeggen dat ze niet wisten waar hun vader was. Als ze daarnaar vroegen.”
Oude verhalen
Ken jij mensen die 80 jaar of ouder zijn? Dan leefden zij al tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vraag eens aan hen wat zij nog weten over de oorlog en welke verhalen ze daarover te vertellen hebben? Aan wie ga jij dit een keer vragen? Schrijf je verhaal hier op en deel het met je klas, je vrienden of je ouders.
OLIVER interviewde zijn overgrootmoeder RIA BINSMAOZINGA (1938): “Mijn overgrootmoeder vertelde dat ze 6 jaar was toen ze zag dat een vriendinnetje naast haar werd geraakt door een kogel. Die kwam in haar wang. Dat is haar altijd bijgebleven. Ook vertelde ze dat haar vader in de oorlog altijd op de fiets naar de kerk in Leeuwarden ging (daar woonde ze toen), om vanaf de toren te kijken of écht wel alle lichten uit waren in de stad. Als dit niet zo was, ging hij op de fiets naar die mensen toe om te vragen om toch hun licht uit te doen. Zodat de stad niet opviel voor de
LEES DE HELE inte R views
De gesprekken van Mia, Oliver en Emma gingen nog verder. Wil je de hele interviews lezen? Scan dan deze QR-code.
Kinderburgemeesters En KindercoLLege Aan Het Woord
Waarom stilstaan bij oorlog leerzaam is
Kinderburgemeesters en kindercoLLeges zijn een soort ambassadeurs van de gemeente. Zij mogen advies geven over dingen die voor kinderen beLangrijk zijn. Ook vertegenwoordigen zij de gemeente bij speciaLe gebeurtenissen, zoaLs herdenkingen.
Daarom vroegen wij hen wat ze vinden van de herdenkingen en wat ze ervan Leerden. Ook gaven ze tips voor kinderen die meer over de Tweede WereLdoorLog wiLLen weten.
Ben je zelf wel eens bij Airborne-herdenkingen geweest?
“Jazeker!”, zeggen ze allemaal. Als kinderburgemeester of -wethouder heb je een belangrijke rol bij de herdenkingen. DIRK over vorig jaar: “Bijzonder om bloemen te leggen en zo dicht bij de veteranen en de koning te zijn.” EVA: “Ik vind het heel bijzonder dat tijdens zo’n herdenking iedereen op één lijn zit en nooit meer oorlog wil.”
Ook dit jaar zijn ze erbij. Ze hijsen samen met de grote burgemeesters de Airborne-vlag bij de opening van de herdenkingsmaand. BENTHE: “Ik ben net als vorig jaar bij de Polenherdenking in Driel. Daar leg ik samen met voetballertjes van RKSV Driel bloemen bij het Polenmonument.”
ANNELIEN: “Ik mag samen met de andere kinderburgemeesters een krans leggen op het Airborneplein in Arnhem. Daarna gaan we kijken bij Bridge to Liberation.” EVA vindt de herdenking op de begraafplaats in Oosterbeek heel indrukwekkend: “Je ziet de namen van soldaten uit allerlei landen en hoe jong ze waren. Dat vergeet je niet snel.”
Waarom zouden kinderen ook naar de Airborneherdenkingen moeten gaan?
“Omdat je meer leert over de Tweede Wereldoorlog, maar ook over de waarde van vrede en vrijheid,” zeggen ze allemaal.
norine, lucie, diRK KindeRcollege ede
BENTHE: “Ik heb vooral geleerd dat vrijheid niet vanzelfsprekend is voor iedereen.” ANNELIEN vult aan: “Zeker met de oorlogen die nu in de wereld gaande zijn, is herdenken en vrijheid blijven vieren belangrijker dan ooit.” NORINE: “Omdat je alles wat er gebeurd is, hoe erg ook, moet doorgeven aan jonge mensen. Anders wordt het vergeten en gebeurt het misschien weer.”
HET KINDERCOLLEGE EDE LEGT BLOEMEN BIJ DE AIRBORNE HERDENKING IN 2024
eva KindeRburgemeesteR renkum
Waar heb jij nog meer geleerd over de Slag om Arnhem en de Tweede Wereldoorlog? Heb je tips voor andere kinderen?
Niet alleen op school of thuis, maar ook op andere plekken kun je veel leren. De kinderburgemeesters raden allemaal musea aan. BENTHE tipt het Betuws Oorlogsmuseum. ANNELIEN wil graag nog eens naar het Arnhems Oorlogsmuseum in Schaarsbergen.
EVA is erg onder de indruk van het dagboek van Anne Frank, het Joodse meisje dat bekend werd door haar dagboek. “Het is echt heel interessant. En het is er ook als stripboek.” Samen met ANNELIEN raadt ze aan om het Anne Frank Huis in Amsterdam te bezoeken.
DIRK: “Ik leerde veel over de Slag om Arnhem toen ik de Eusebiuskerk beklom. Erg interessant!”
NORINE vond de tv-serie 13 in de Oorlog leerzaam. Ook is ze nog steeds onder de indruk van een reis: “Twee jaar geleden waren we op vakantie in Normandië, waar de bevrijding begon. Heel indrukwekkend.
Toen las ik het boek D-Day van Alan Gratz.”
Marcel Fränzel
GEMEENTE RENKUM
Stel je voor dat je een monument mocht ontwerpen voor vrede en vrijheid – Hoe zou dat eruit zien?
MIA: “Een beeld met gebroken wapens, een vrijheidsvogel en allemaal mensen die in een kring hand in hand staan. Voor mensen uit verschillende landen die oorlog hebben meegemaakt.”
FLORIAN: “Ik zou een beeld maken van Max Wolff, hij was een Joodse soldaat. Met op zijn helm de tekst ‘Dit is geen vrede’.”
ROEF: “Een monument van een militair die gebroken boeien om zijn armen heeft.”
KIRAN: “Ik zou een heel groot kanon maken waar allemaal jongens uit komen. Voor alle families die een zoon moesten missen door de oorlog.”
ESTHER: “Een beeld van een groepje onderduikers dat de bevrijding aan het vieren is.”
OLIVER: “Er komt in ieder geval een heel groot Airborne-logo in en een groot Peace-teken.”
JOSEPHINE: “Een groot hart waarop staat: ‘Hou de vrede, je moet er wat voor doen’.”
er op uit
Zoek je nog meer bezoektips?
Kijk dan eens op onze website: www.airborne-region.nl/kinderen
Airborne Museum
Dit museum in Oosterbeek zit in villa Hartenstein. Dit was ook het Britse hoofdkwartier in 1944. Je leert hier alles over de Slag om Arnhem. Maak mee hoe de gevechten waren in de Airborne Experience.
WWW.AIRBORNEMUSEUM.NL
Airborne Museum at the Bridge
Vlak naast de JohnFrostbrug in Arnhem ligt dit bezoekerscentrum. Hier zie en hoor je meer over wat er gebeurde op deze plek in 1944. Doe mee met de spannende speurtocht over de belevenissen van Jacob, John en Viktor.
WWW.AIRBORNEMUSEUM.NL
Informatiecentrum De Polen van Driel
Aan de Kerkstraat in Driel leer je alles over de Poolse helden van de Slag om Arnhem. Vlakbij staat een standbeeld van hun leider Sosabowski. Het centrum is ook het startpunt van een leerzame wandelroute van 6 km rond Driel.
WWW.DRIEL-POLEN.NL
IN JOUW BUURT
Er zijn heel veel musea en monumenten die stilstaan bij de gebeurtenissen en verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. Kijk op deze website en ontdek wat er bij jou in de buurt te vinden is:
WWW.TRACESOFWAR.NL
Dit is de oplossing van de puzzel ‘Kraak de code’ op de achterijde, hiernaast dus: Operatie Market Garden.
OPLOSSING
Gezichten
van Verzetsstrijders
Deze expositie vertelt het verhaal van de 44 moedige verzetsstrijders die begraven zijn in het Mausoleum. Wie waren zij? En waarom kwamen zij in verzet? Wat was hun verhaal? Welke keuzes maakten zij? Een indrukwekkende expositie. Deze staat tot 1 oktober 2025 achter de Schaapskooi op de Ginkelse Heide. Het Mausoleum staat op de Paasberg in Ede.
WWW.EDE.NL/AIRBORNE
KRAAK DE CODE
In 1944 bestond er nog geen mobiele telefoon. Ze gebruikten toen radio’s waarmee je met een code met korte en lange bliepjes kon communiceren met elkaar. Weet jij hoe die code heet? En kun jij deze code ontcijferen?
Het juiste antwoord staat hier links (niet stiekem spieken hè!)
COLOFON
Uitgegeven door: Stichting Airborne Region (www.airborne-region.nl) Kinderredactie: Gijs Biemond, Josephine van den Berg, Florian van den Berg, Esther van Noort, Kiran van Dulken, Roef Groeneveld, Aurélie Gribling, Arthur Gribling, Emma Gros, Roos Haanappel, Josefien Hooijer, Mia Nuñez Contreras, Oliver Reis Orsel, Anna Tuschenbroek Grote mensen redactie: Rosalie Thomassen Foto’s: Gelders Archief, FunckSterrShoots, Rosalie Thomassen, Raphael Drent, Oude Kerk Oosterbeek, Gemeente Ede, Maarten Weij, Bridge to Liberation, Airborne Museum Hartenstein Illustraties & strip: Roel Venderbosch
Ontwerp: Marieke Thomassen, Kukel ontwerpt; Wendy Bergervoet, studio toon Drukker: DPN Rikken Print De Gelderlander Arnhem, Harry van der Ploeg; Digitmind Internet & Marketing
De Airborne Kinderkrant is een uitgave van de Airborne Regio en is mede mogelijk gemaakt door de Airborne regio gemeenten Arnhem, Ede, Overbetuwe en Renkum.
