Dit essay is in opdracht van HAS den Bosch opgesteld door: Dhr. A.S. (Aerjen) van den Akker.
O
ver de hele wereld staat de vitaliteit van zeeën ter discussie. Visstanden lopen al vanaf 1970 gestaag terug, en er groeit een besef dat het zo niet langer door kan gaan. Wereldwijd worden afspraken gemaakt over zeereservaten. Ook Nederland moet aan de slag om te voldoen aan door Europa gestelde doelen.
Belanghebbende Maar bij de Noordzee is het extra moeilijk om alle belanghebbende de ruimte te geven. De drukste scheepsroutes ter wereld van en naar de grote Europese havens lopen door de Noordzee via het verplichte scheidingsstelsels. Onder de zeebodem bevinden zich dan ook nog grote reserves aardolie en aardgas. Deze worden sinds de jaren 70 op grote schaal geëxploiteerd. Alle landen rondom de Noordzee hebben een intensieve vissersvloot. Door deze intensieve commerciële visserij is het visbestand de laatste decennia drastisch terug gelopen. De laatste jaren worden er ook grote plannen gemaakt om buiten de fossiele brandstoffen op een andere manieren energie te winnen op zee. Het eerste Nederlandse windmolen park is inmiddels al een feit en vergunningaanvragen voor andere en grotere parken liggen er al. Buiten deze gebruikers van de Noordzee zijn er echter ook nog vele andere belanghebbende die gebruik willen maken van de Noordzee: baggerspecie depots, kabels en pijpleidingen, militaire oefenterreinen, toerisme en recreatie en de winning van zand en grind.
Schade Naar alle waarschijnlijkheid veroorzaakt de visserij de meeste schade aan het ecosysteem. Met name het vissen met een boomkor is desastreus voor het bodemleven, deze boomkor ploegt als het waren de bodem om. Daarbij komt de niet-commerciële bijvangst van bijvoorbeeld ondermaatse vis, krabben en schelpdieren. Uit onderzoek is gebleken dat het sterftepercentage onder teruggegooide krabben en schelpdieren 30 tot 70 procent bedraagt. Onder vissen is het zelf een schrikbarende 84 tot 100 procent. Dit houdt in dat er voor elke gevangen kilo tong 8 kilo vis er 4 kilo ongewervelde dieren terug overboord worden gezet. Schade van scheepvaart is moeilijker van te stellen. Wel word de sonar van sommige marine en onderzoeksvaartuigen in verband gebracht met het overlijden van walvissen en dolfijnen. Het blijkt dat de dieren spontaan caissonziekte (‘duikersziekte’) krijgen als ze door de geluidsgolf van een mid-frequente sonar worden getroffen. (Nature 2003.) In 2002 heeft de Amerikaanse marine zijn sonar gebruikt bij de Canarische Eilanden, vier uur later spoelde de eerste dode walvis aan en er zouden er nog veertien volgen.
Maar ook aan de `groene` windmolenparken in zee zouden funeste gevolgen kunnen zitten voor zeezoogdieren zoals dolfijnen en bruinvissen. De windmolens zouden geluidsgolven veroorzaakte onder de zeespiegel, met mogelijke tijdelijke doofheid en caissonziekte tot gevolg. De invloeden van zulke operationele offshore installaties op zeezoogdieren zijn nauwelijks bekend, er zijn tot op heden weinig studies gedaan. En de onderzoeken die zijn uitgevoerd richten zich op de effecten op korte termijn, en niet op de impact op het ecosysteem voor de lange termijn. In een Deens onderzoek naar windmolenpark Nysted werd zowel voor als na de bouw substantieel minder zeezoogdieren waargenomen rondom het park. Dit in tegenstelling tot het park Horns Rev waar werd geconcludeerd dat de aanwezigheid van het windpark geen effect had op de verspreiding van de bruinvis.
De toekomst Schade die de mens aan het ecosysteem van de Noordzee aanbrengt is moeilijk waarneembaar. Alles gebeurt immers onder de golven, en lange tijd gold: uit het oog uit het hart. Van ingrepen in het ecosysteem was niet bekend wat de gevolgen zouden zijn. Gevolgen van bijvoorbeeld de visserij op langere termijn waren niet bekend en de vissersvloten van de verschillende landen werden zelf gesubsidieerd. Het vermoeden bestaat nu dat het jarenlang overboord zetten van onbruikbare dode vis de aaseters in de kaart heeft gespeeld. Dit zou de toename van krabben en sommige zeevogels kunnen verklaren op de Noordzee. Maar is de teruggang alleen te wijten aan de vissers? Recent onderzoek heeft wel aangetoond dat de teruggang van de kabeljauw stand niet alleen te wijten is aan de vissers, maar ook aan de opwarming van de Noordzee. Hierdoor verschuift het ecosysteem noordelijker en verdwijnt de kabeljauw uit de zuidelijke delen van de Noordzee. Vaak word er gepleit voor een vangstbeperking op een bepaalde soort, voor de kabeljauw is dit mogelijk dus geen optie. Voor de haring daarentegen hebben 20 jaar van vangstbeperkingen wel geholpen bij hun terugkeer. Feit is wel dat de opgelegde vangstquota van de EU jaarlijks 30 tot 40 procent hoger ligt dan geadviseerd. In de toekomst zullen we af moeten van de vangstquota. Deze quota bevordert het terug gooien van dode vissen en zeedieren. Zolang de vis niet aan land is geweest telt deze niet mee aan het quota van de visser en kan hij door blijven vissen voor 1ste klas vis. Het zal flexibeler worden, de vissers moeten met de ecologie mee verschuiven. In plaats van het visquota zal er een ander systeem moeten komen op bijvoorbeeld het aantal zeedagen dat de vloot mag vissen.
Verder moet er onderzoek gedaan worden naar duurzaam/slim vistuig dat de bodem en niet gewenste vis zomin mogelijk beschadigt. Dit soort vistuig word op het moment wel ontwikkeld maar is duurder dan conventioneel vistuig. Voordelen van dit soort vistuig is dat gevangen vis van betere kwaliteit is en dus voor meer geveild kan worden. Ook is het brandstofverbruik van boomkor vissers drastisch terug te brengen. Er worden al op kleine schaal subsidies uitgedeeld door het ministerie van LNV, in de toekomst zal dit waarschijnlijk belangrijker worden en word op den duur duurzaam/slim vistuig verplicht. Ook zullen er meer beschermde gebieden moeten komen die kunnen dienen als vluchtplaats voor vispopulaties. Het is onvermijdelijk dat er schepen moeten stoppen. Maar de terugval in vispopulaties is niet alleen in de schoenen van de vissers te schuiven. En zolang de zeebiologen er nog niet achter zijn wat deze terugval veroorzaakt zijn dat de feiten waaraan de Europese vissers zich vastklampen.
Meer lezen: • • • • • • •
www.duurzamevisserij.nl/ www.natuurenmilieu.nl/page.php?pageID=46&itemID=1686&editieID=1661 www.clm.nl/publicaties/data/essay_visteelt.pdf www.noordzeeloket.nl/overzicht/beheer_organisaties/overzicht/vwrws_noordzee.asp www.noorderlicht.vpro.nl/artikelen/14340058/ www.agripress.nl/start/artikel/396240/nl www.minlnv.nl/portal/page?_pageid=116,1645847&_dad=portal&_schema=PORTAL&p _news_item_id=24494