Buna nr. 18 - augustus 2021

Buna.

Buna VERENIGT MENSEN MET EEN HART VOOR ROEMENIË

MAGAZINE VAN ADR-VLAANDEREN: NR. 18 - JAARGANG 4 - AUGUSTUS 2021

VAKANTIETIP VIA TRANSILVANICA: DEEL 2 DIVERSITEIT IN DE OGEN VAN...

INTERVIEW "JEZELF TELKENS TERUG HERUITVINDEN" ADR-Vlaanderen, Korte Begijnenstraat 18, 2300 Turnhout - tweemaandelijks tijdschrift (maart, juni, augustus, oktober, december)

P 509 283

IN DIT NUMMER

MET DE STEUN VAN

en verder 3. ACTIVITEIT

5

"JEZELF TELKENS TERUG HERUITVINDEN"

12

IN DE OGEN VAN..

• Panfluit paradijs in Dworp • Romantische gedichten van Mihai Eminescu

4. TERUGBLIK

• Dag van de IA in Brussel • Oneindige Zuil

7. MIRELA NITA-SANDU VAN EUROPANOVA 8. REGEN IN ROEMENIË 10. ONZE GROEPEN • • • •

16

DE LAATSTE MIGRANTEN, DE EERSTE EUROPEANEN

20

VAKANTIETIP: VIA TRANSILVANICA: DEEL 2

Tuinconcert in Zonhoven De doorstart van Balen Internationale markt in Aalst Tremelo-Baal zoekt vervoer en driewieler

14. ROEMEENSE ONDERNEMERS • Van magazijnier tot CEO van eigen verzekeringsbedrijf

15. LIMBA NOASTRA - ONZE TAAL • Zon, zee, strand en bergen.

18. JEF GAAT MET PENSIOEN 19. VEILIG VERENIGEN DOEN WE SAMEN 24. FLIES@BOEKAREST

BEZOEK ONS - VOLG ONS - STEUN ONS

• Een 'beter' land om te leven?

www.adrvlaanderen.be

25. ROEMENIË OP KLOMPEN ROMANIA CU SABOTI

ADR-Vlaanderen Roemenië Vakantieland (ADR-toerisme)

26.DE LINK - GELDZAKEN

www.trooper.be/adrvlaanderen Fonds vrienden van ADR-Vlaanderen

• Hoera, het is zomer!

• Boek over ervaring Roemeense expats • 100 lei - Ion Luca Caragiale

27. RECEPT: PLACINTA CUM MERE (APPELGEBAK)

Colofon

Buna is hét Roemeens-Belgische tijdschrift van ADR-Vlaanderen vzw.

Redactie: Jean-Paul Van der Elst, Liesbet Henckens, Liliana Radulescu, Lettice Michiels, Avdia Avrumutoae, Teo Jucan.

Eindredactie: Simona Vasile, Els Vanuytven, Hilde Biermans, Jef Vanhoof.

Grafische vormgeving: Lettice Michiels Verantwoordelijke uitgever: Bart Wynants, Korte Begijnenstraat 18, 2300 Turnhout

2

Wil je jouw abonnement vernieuwen voor 2021 of heb je er nog geen?

Voor slechts 15 euro vind je 5 keer per jaar Buna in je bus. Stort het bedrag op BE90 7785 9751 7732 - BIC: GKCCBEBB met vermelding: Abonnement Buna 2021 + jouw naam en adres. Of koop je abonnement via www.adrvlaanderen.be.

ACTIVITEIT

PANFLUIT PARADIJS IN DWORP Op 25 augustus om 19 uur vindt de tweede editie van het Panfluit Paradijs plaats in zaal De Put in Dworp (ten zuiden van Brussel). Het is een uniek gebeuren met tal van grote namen. Er zal uiteraard veel panfluit muziek gebracht worden maar ook andere instrumenten komen aan bod.

Tickets kosten 30 euro, kinderen krijgen gratis toegang.

Reserveren kan via ralucapatuleanu@hotmail.com.

Zaal De Put, Destelheidestraat 66, 1653 Dworp

Top of the bill is het orkest Rapsozzi Moldovei uit Chișinau, onder leiding van Vialie Dorin. Bijzondere gasten zijn Emilia Kirova, Tatiana Asarjiu, Ion Negura en Ionut Preda. Het Panfluit Paradijs wordt georganiseerd door Raluca Patuleanu, Herman De Ryck en Ștefan Negura. Andere namen: Romeo Vaduva, Henske Bakker Solène Getenet, Andrei Druta, Aydin Yavas, Luca Tataru, Ion Malcoci, Vasile Raducu, Philippe Husser, Rudy Lodomez, Taras Berchtold, Ulrich Herkenhoff, Liselotte Rokyta, Hanspeter Oggier, Anthony Boinceanu, Sebastien Mertes en Ionut Petreaca.

Raluca Patuleanu en Ștefan Negura.

ROMANTISCHE GEDICHTEN VAN MIHAI EMINESCU Buna schrijver en ADR'er van het eerste uur Jean-Paul Van der Elst vertaalde een dertigtal gedichten van Roemenië’s grootste dichter Mihai Eminescu (1850-1889). Bij die dertig ook zijn meesterwerk Luceafărul (De Ochtendster).

Nadat hij een paar korte gedichten van Eminescu had vertaald ging Jean-Paul op zoek naar Nederlandstalig werk van de meester. Daarbij moest hij vaststellen dat er zéér weinig van Eminescu in het Nederlands is vertaald. Jean-Paul wilde een twintigtal gedichten vertalen en publiceren. Aangemoedigd door schrijfster Nicoleta Beraru en vertaler Jan Willem Bos waagde hij zich ook aan Luceafărul, een lijvig gedicht met niet minder dan 98 strofen. Alles werd netjes in een bundeltje gegoten dat Jean-Paul Van der Elst in eigen beheer uitgaf. Het boek (93 pagina’s) bevat de originele teksten en de vertaling netjes naast mekaar. Het werd gedrukt op een oplage van 100 exemplaren maar was vrij snel uitverkocht. Er kwam dus een tweede druk waarvan nog een aantal exemplaren beschikbaar zijn.

Wie een exemplaar wil bestellen neemt contact op met jeanpaul.vanderelst@gmail.com. Na betaling van 10 euro (plus verzendingskosten) wordt het boek u toegestuurd. De kaft van het boek toont een schilderij van kunstenares en ADR-vrijwilligster Avdia Van Art (Avdia Avrumutoae). Het boek wordt officieel voorgesteld op 3 september in Merchtem in aanwezigheid van mevrouw Andreea Păstârnac, Roemeens ambassadeur in België.

3

TERUGBLIK

DAG VAN DE IA IN BRUSSEL De dag van de IA werd door de Roemenen in Brussel gevierd met een parade op de Grote Markt, een tentoonstelling van Roemeense traditionele klederdracht en foto’s uit Bosanci en een volksfeest op het Dapperheidsplein in Anderlecht.

Ook in (onder meer) Antwerpen kwamen tientallen Roemenen samen om hun mooie klederdracht te laten bewonderen. Op zondag 27 juni werd op het Dapperheidsplein in Anderlecht nog een druk bijgewoond volksfeest georganiseerd. Naast live muziek en dans waren er Roemeense culinaire specialiteiten en diverse standjes met voedingswaren en artisanale producten.

Brussel telt een omvangrijke groep Roemeense expats verdeeld over verschillende gemeenten. In Anderlecht vormen de Roemenen de grootste groep onder de niet-Belgen.

De keuze voor Anderlecht om de IA te vieren was dan ook niet onverwacht. Op 26 juni liep er een tentoonstelling van Roemeense traditionele klederdracht uit de collectie van Elena Rentea. Dan Fodor, de man achter de voetbalploeg FC Romania Bruxelles, had een mooie tentoonstelling van foto’s uit zijn geboortedorp Bosanci (Suceava) georganiseerd.

Mevrouw Andreea Păstârnac, Roemeens Ambassadeur in België, was present en loofde de inzet van de initiatiefnemers. Nog in Brussel kon je op de Grote Markt de mooie IA bewonderen.

IA is de naam van de Roemeense blouse, rijkelijk versierd met borduur- en naaldwerk.

ONEINDIGE ZUIL Tijdens de weekends in juli was de tentoonstelling "Oneindige Zuil - Coloana Infinitului" te zien in Het Gildenhuis in Merksem. Bezoekers maakten er via de schilderijen en gedichten kennis met de Roemeense cultuur.

Tijdens de vernissage lieten enkele deelnemers hun werken trots aan hun familie zien, las dichteres Sorinela Filomena voor het eerst haar gedichten in het Nederlands voor en was er een optreden van Raluca Patuleanu en Ștefan Negura (zie foto p.3). Op zondagen konden bezoekers genieten van muziek uit de tuin waar concerten werden georganiseerd en ook de muziekliefhebbers waren geïnteresseerd in de Roemeense kunst.

Er werden zelfs 2 schilderijen verkocht! Heb je de tentoonstelling gemist? Op 12 september kan je de werken bekijken in de Begijnhofkerk in Aalst. Je kan ook nog steeds de brochure inkijken via www.adrvlaanderen.be.

4

De opening van de tentoonstelling met Dan Fodor tussen Elena Rentea (links) en de Roemeense Ambassadeur (rechts).

INTERVIEW

"JEZELF TELKENS TERUG HERUITVINDEN" Machteld Cattrysse was 4 jaar lang de rechterhand van de ambassadeur in Roemenië en vertrekt deze maand naar een nieuwe post. Een mooie gelegenheid voor een interview over haar functie, de diplomatie, het nut van een ambassade in een Europees land en haar ervaringen in Roemenië.

Wat was jouw functie bij de ambassade van het Koninkrijk België in Boekarest?

Machteld Cattrysse: "Ik omschrijf dat altijd als het manusje van alles. Ik was de rechterhand van de ambassadeur voor politieke, economische en consulaire zaken. De inhoud van de functie hangt heel erg samen met de actualiteit en dus had COVID-19 een grote invloed op ons werk. We hebben bij het begin van de pandemie mensen geholpen die vastzaten of die informatie wilden over reizen. Daarnaast gaven we ook informatie door aan onze collega's in Brussel over welke maatregelen Roemenië nam."

Je hebt samengewerkt met 2 ambassadeurs en in je functie moet je jezelf telkens aanpassen aan nieuwe mensen. Hoe verloopt dat?

Het is inherent aan onze job om samen te werken met verschillende mensen die allemaal hun eigen achtergrond en visie hebben. Dat zie ik als een meerwaarde. Je verhuist om de 4 jaar en niet iedereen komt of gaat op hetzelfde moment.

Dat is ook wel goed voor de continuïteit, al is die sowieso gewaarborgd door het lokale team dat langer op dezelfde post blijft.

Om de 4 jaar is er ook een andere ambassadeur.

Verandert het beleid dan mee?

Dat valt wel mee, want je zit in een bepaald land waarin België bepaalde belangen heeft en die realiteit verandert niet omdat er een nieuwe ambassadeur komt. Roemenië is bijvoorbeeld lid van de Europese Unie en de NAVO. Er wonen zo'n 100.000 Roemenen in België, er zijn organisaties zoals ADR-Vlaanderen, enzovoort. Ambassadeurs leggen vanuit hun achtergrond wel eigen accenten. Daarnaast krijgen we ook instructies van Brussel.

Sommige dingen doen we ook samen en we zijn goed op de hoogte van elkaars activiteiten zodat we elkaar kunnen vervangen indien nodig.

Er wordt wel eens gezegd dat Roemenië een machocultuur heeft. Voel je daardoor belemmeringen als vrouw op professioneel vlak?

Ik heb daar helemaal geen last van ondervonden. Dat komt denk ik ook omdat onze eerste partner hier buitenlandse zaken is en daar werken veel vrouwen, zowel op lagere als hoge posities.

Dat is in Roemenië trouwens het geval bij veel publieke diensten.

In het algemeen is de diplomatieke gemeenschap hier heel gemengd. Bovendien heb ik gemerkt dat Roemenië ook een heel familievriendelijk land is en dat veel vrouwen een actieve rol hebben in het professionele leven, of toch in de sectoren waar ik me in bevind.

Je bent van bij de start geïntroduceerd bij ADR en TON. Wat is jouw indruk over de organisaties?

Wat mij opviel was dat ADR een lange geschiedenis heeft met Roemenië en ondanks de veranderende realiteit blijven mensen ook vandaag nog verbonden met het land. Dat is iets heel bijzonder dat we voor zover ik weet ook niet terugvinden in andere landen. Het is echt gebaseerd op een persoonlijke band,. vriendschappen die terug gaan lang voor er sprake was van toetreding van Roemenië tot de EU. Dat is denk ik ook de kracht van de organisatie.

Je staat als rechterhand een beetje in de schaduw van de ambassadeur. Is dat soms moeilijk of hadden jullie elk je eigen accenten?

Het is in de eerste plaats een bijzonder leerrijke positie. Je legt inderdaad eigen accenten wat weer aanvullend kan werken. We waren eigenlijk een heel goede tandem waarbij ik voornamelijk instond voor de consulaire zaken samen met het lokale team.

Dat kan je een beetje vergelijken met een gemeentehuis, maar dan voor Belgen die in Roemenië zijn ingeschreven.

Op het Forum in Timisoara in 2019. Van links naar rechts: Piet Henckens (ADR-Vlaanderen), Machteld Cattrysse, mr. Ambassadeur Phillipe Benoit en Jozef Goebels (ADR-Vlaanderen)

5

INTERVIEW We hebben al vaak gesproken over hoe de organisatie relevant kan blijven in een realiteit die vandaag heel anders is dan de humanitaire hulp 30 jaar geleden. Ik denk dat de verbondenheid met lokale organisaties die actief zijn in minder toegankelijke gebieden een meerwaarde is. Daarnaast zijn Roemenen de snelst groeiende groep in België. Ze vallen niet echt op, maar ze zijn er wel. Het lijkt me ook een mooie opportuniteit voor ADR-Vlaanderen om bijvoorbeeld mensen in België in contact te brengen met Roemenië waar het anders niet zou gebeuren.

Bijvoorbeeld via de fietsreizen die jullie organiseren. Belgen weten vaak niet wat ze over Roemenië moeten denken. Zulke acties maken het idee van Europa concreet, want Europa dat is niet alleen onze buurlanden maar ook Roemenië.

Hoe ben je in Boekarest terecht gekomen?

In maart 2017 ben ik naar hier gestuurd vanuit Brussel. We hebben een systeem waarbij je een aantal voorkeuren kan aangeven van wat je zou willen doen. Boekarest was een van mijn voorkeuren. Het leek me interessant om Europa vanuit een andere hoek te bekijken en dat is ook zo gebleken. We zijn ook verantwoordelijk voor Moldavië en het was interessant om me zowel in een EU als niet EU-land te verdiepen.

Bezoek je België nog regelmatig?

Sinds COVID stond dat op een dramatisch laag pitje, maar ik breng er wel vakantie door vooraleer ik vertrek naar mijn nieuwe post. Voor COVID kwamen er vooral veel vrienden en familie naar hier. Voor hen was het een kans om eens naar een land te gaan dat niet meteen op hun lijstje van vakantiebestemmingen staat. Het was steeds een eyeopener.

Hoe kijk je terug op jouw termijn bij de ambassade in Boekarest?

Het is absoluut zeer leerrijk geweest omdat ik er zo weinig van wist. Er wordt wel eens gezegd: 'Wat is eigenlijk de meerwaarde van een ambassade binnen de Europese Unie?' Ik heb hier gemerkt dat veel mensen en bedrijven op zoek zijn naar ons, naast het feit dat we natuurlijk zelf naar buiten komen. De coronacrisis heeft ook duidelijk gemaakt dat er heel veel mobiliteit is tussen onze twee landen: Roemenen die in België wonen, gemengde families, bedrijven die met Roemeense werknemers werken en bedrijven met vestigingen in beide landen. Deze doelgroepen kunnen we helpen met vragen of door hun belangen te verdedigen. Als ambassade kom je met zo veel actoren in contact, dat geeft je het privilege om een maatschappij op een hele brede manier te leren kennen. Dat helpt ook als je mensen met elkaar in contact wil brengen.

6

Hoe was je verhuis naar Roemenië op persoonlijk vlak?

Het is eigen aan deze job dat werk en privé heel erg samen hangen, dat heeft zo zijn voor- en nadelen. Een voordeel is dat je snel mensen leert kennen: collega's van andere ambassades, mensen van organisaties met een Belgisch aspect,... Daarnaast zorgden onze kinderen natuurlijk ook voor een sociaal netwerk.

Wat was er moeilijk?

De realiteit rond de pandemie was net zoals voor velen ook voor ons lastig. Het ging in tegen de natuur van diplomatie: je mocht zo weinig mogelijk mensen zien terwijl we altijd hebben geleerd om zo veel mogelijk mensen te ontmoeten. Het virtuele heeft ook voordelen, maar je mist toch het spontane contact waar je vaak meer dingen kan uithalen.

Wat zijn je plannen vanaf augustus?

Dan vertrek ik naar Nairobi in Kenia. Een nieuwe post is altijd jezelf terug heruitvinden. Je begint telkens opnieuw: een nieuwe cultuur, nieuwe mensen, een nieuwe omgeving,... De grote lijnen van de job blijven hetzelfde maar worden altijd anders ingekleurd door de realiteit van het land.

Wat ga je missen aan Roemenië?

Ik vind het klimaat heel bijzonder. Ik heb de seizoenen leren appreciëren hier. De kleuren van de herfst, de lente die doorbreekt na de winter. Ik vind Boekarest een leuke stad omdat ze zoveel verrassingen biedt, het is ook een hele veilige stad. De grote parken ga ik ook zeker missen.

Wil je nog terugkomen?

Ja, later met de kinderen. Ze zijn nu 6 en 8 jaar dus ze zullen zich er misschien niet veel van herinneren maar ze hebben hier toch 4 jaar van hun leven doorgebracht. En daarnaast ook om dingen te bezoeken, want er is hier nog zoveel te zien.

“Reinventându-te din nou și din nou " Machteld Cattrysse a lucrat timp de 4 ani ca si mâna dreaptă a ambasadorului belgian în România pana cand in august s-a mutat la Nairobi (Kenya). Ea a observat că există o mare mobilitate între cele două țări și că o ambasadă este utilă, printre altele, belgienilor care locuiesc in Romania si românilor care locuiesc în Belgia, familiilor mixte, companiilor cu angajați români și companiilor cu sucursale în ambele țări. Ei îi va fi dor de climă, parcurile verzi și orașul surprinzător București.

CULTUUR

MIRELA NITA-SANDU VAN EUROPANOVA Mirela Nita-Sandu is leraar Roemeens bij de Europese Instellingen en vice-voorzitter en medestichter van EuropaNova in Brussel. Zij is een enthousiast promotor van de Roemeense taal en literatuur. Onlangs werd ze door president Klaus Iohannis gedecoreerd met een medaille voor haar Verdienste voor de Opvoeding.

Mirela Nita-Sandu komt uit Voinesti (provincie Dâmbovița). In de lagere school werd ze verliefd op de Franse taal. Haar studie Frans en Italiaanse aan de Faculteit Letteren in Boekarest was dan ook geen verrassing. Na een paar jaar als lerares zette ze haar studies verder in Louvain-la-Neuve en besloot daarom in 2007 naar Brussel te verhuizen. In 2010 gaf ze samen met Ioana Belu de aanzet tot het oprichten van EuropaNova in Brussel.

Wat is het doel van EuropaNova?

Mirela Nita-Sandu :“Onze vereniging heeft als belangrijkste doel de interculturele dialoog te bevorderen tussen de landen van de Balkan en de West-Europese landen. Daarin zijn we uniek.

In onze bibliotheek (die vroeger een boekhandel was) hebben we sinds 2012 een taalschool. Je vindt er heel wat originele literaire werken en vertalingen in het Frans uit landen zoals Roemenië. Wij organiseren er culturele activiteiten: er worden nieuwe boeken voorgesteld, er zijn ontmoetingen met schrijvers, voorstellingen met poëzie en muziek, tentoonstellingen, conferenties en voorstellingen voor kinderen."

Wat zijn julllie plannen voor 2021?

Wij geven taallessen Roemeens, Grieks, Slovaaks, Russisch en Turks. Elk jaar rond 26 september (de Dag van de Levende Talen) organiseren wij het Festival EuropaNova „Pamanturi mitice” (Mytische Landen). Vorig jaar had het de 8ste editie moeten zijn maar corona stak daar een stokje voor. Voor dit jaar hebben we al een project ingediend bij SGG-DRP (Secretariatul General al Guvernului – Departamentul pentru Românii de Pretutindeni).

Wij willen vier dagen met schilders, muzikanten, schrijvers en zelfs een tentoonstelling van wandtapijten (gobelins) organiseren. Laat ons hopen dat het dit jaar kan doorgaan.

EuropaNova organiseert ook een weekend- en zomerschool voor Roemeense kinderen, wat is de bedoeling daarvan?

“De “Scoala Romaneasca EuropaNova (SCROEN)” heeft tot doel de kinderen (5-11 jaar) van Roemeense families die in België wonen in contact te houden met de taal, de cultuur, de waarden en tradities van ons land. We werken met drie leeftijdsgroepen en geven cursussen taal en literatuur, geschiedenis, geografie, maatschappelijke opvoeding, cultuur en het overbrengen van waarden. Daarnaast organiseren we allerlei activiteiten voor ouders én kinderen zoals museumbezoek, lezingen door schrijvers, en workshops met ambachtslui die hen leren werken met keramiek of klei. We hebben zo’n 65 kinderen en het schooljaar loopt van januari tot december. Op dit ogenblik organiseren wij de schoolsessies in het weekend en stages tijdens de paasvakantie. Daarnaast is er ook een zomerschool.

Zie je jezelf ooit nog terugkeren naar Roemenië?

Ik heb het hier in België erg naar mijn zin, ik heb hier ook veel vrienden, maar de zin om terug te keren is er nog steeds. Mijn familie is daar en nergens is de hemel zo blauw als in Roemenië.

Voor de pandemie reisden mijn dochter en ik vaak naar Roemenië. Nu voelen we ons een beetje geblokkeerd. Ik keer graag terug naar het vele moois dat Roemenië te bieden heeft en ik organiseer ook bezoeken aan Roemenië met taalstages voor functionarissen van de Europese Instellingen. Ik weet dat vele niet-Roemenen van mijn land houden, hoe zou ik dan ooit definitief afscheid kunnen nemen van dat sprookjesland Roemenië, mijn sprookjesland?

Mirela Nita-Sandu din Europanova Mirela Nita-Sandu este o tânără scriitoare româncă care lucreaza la instituțiile europene și este si cofondatoare a EuropaNova la Bruxelles. Ea este un promotor entuziast al limbii și literaturii române. A studiat in Louvain-la-Neuve și Bruxelles. În 2010, a cunoscut-o pe Ioana Belu, care era membră a EuropaNova, o organizatie culturala care promoveaza dialogul intre tarile din Balcani și Europa de Vest. A organizat lecții de limbă, prezentări de cărți, concerte și expoziții.

7

VERHAAL

REGEN IN ROEMENIË Dit verhaal maakt deel uit van de bundel 'Beginnen zonder Einde' door Justus van Kampen (1982, Maastricht – 2015, Satu Mare), een uitgave van de Luikse uitgever C. Stip. In het boek is werk opgenomen van Marlou Vossen, kunstenares te Riemst. De bundel bevat zes verhalen in het Nederlands, waaronder Regen in Roemenië en de Roemeense vertaling daarvan. Het boekje kan je bestellen via ewout@mkbsocial.nl.

De grootvader kijkt nadenkend langs zijn kleindochter als hij begint te spreken: “Ik wilde eigenlijk het schuurdak laten repareren voor het meer gaat regenen. Waarom heb je het geld nodig? Je verdient toch goed in de stad?” Zijn kleindochter twijfelt voordat ze begint met uitleggen. Ze weet dat het een moeilijk te begrijpen situatie is: “Zoals u weet, werk ik via het internet. Een van de dingen die ik doe, is een aantal boerderijen beheren voor mensen die daar geen tijd voor hebben.”

De grootvader luistert aandachtig terwijl ze verder vertelt: “Nu koop ik zo af en toe materiaal groot in, dat ik dan weer met een marge gelijk doorverkoop aan de eigenaren van de boerderijen. Het is snel verdiend geld. Vaak gaat het om een nieuw soort zaaigoed of modernere stallen en deze keer waren het melkmachines.” De grootvader knikt. Tot zover heeft hij het begrepen, hoewel hij al een vraag heeft die hij nog even voor zich houdt zodat zijn kleindochter haar verhaal verder kan doen.

Ze maakt haar lippen vochtig: “De melkmachines heb ik aangeschaft met het spaargeld dat Valentijn en ik apart hebben gehouden voor de baby.” Ze pauzeert en de grootvader kijkt even naar de buik waar zijn achterkleinkind in huist. Zijn kleinkind vervolgt geëmotioneerd: “Nu is er een koeienziekte uitgebroken op een andere boerderij, waardoor mogelijk de veestapels afgemaakt moeten worden van de boerderijen die ik beheer.

Zodoende heeft niemand meer interesse in de melkmachines.

Valentijn en ik zijn ons spaargeld kwijt, tenminste voor even.

Maar ik ben al acht maanden in verwachting en dat geld was bedoeld voor de komst van Liliana.”

8

Ze ademt diep in om verder te kunnen praten, maar de grootvader onderbreekt zijn kleindochter met een vraag: “In welk land is die ziekte uitgebroken? Ik heb er niets van gezien op tv of gelezen in de krant. Het klinkt ernstig genoeg.” Zijn kleindochter weifelt, negeert toch de vraag en vertelt verder: "Valentijn weet niet dat al ons spaargeld in die machines steekt en hij mag het niet te weten komen. Het geld had maar een dag van onze bankrekening af moeten zijn en de winst een verrassing voor hem.” Zijn kleindochter begint te snikken: “Hij draait al genoeg overuren. Ik wilde hem een plezier doen.” Het doet de grootvader pijn zijn kleindochter zo te zien.

Het herinnert hem aan hoe ze was toen haar beide ouders stierven.

Nadat hij zijn kleindochter getroost heeft, hij haar een kopje thee met een biscuit heeft gebracht en ze wat verder bedaard is, stelt de grootvader de vraag die hij eerst voor zich gehouden had: “Carmen, ik weet dat er veel mogelijk is via internet en hoewel ik het zelf nooit gebruikt heb, lees ik er geweldige dingen over in de krant. Zodoende sluit ik niet uit dat je online een boerderij - of zelfs meerdere - kunt beheren.

VERHAAL Wat ik echter niet volledig begrijp is hoe het mogelijk is om van jullie spaargeld meerdere melkmachines te kopen of zelfs maar één.”

Carmen had deze vraag al verwacht en gevreesd. Ze denkt na en begint met antwoorden: “De boerderijen die ik beheer zijn in het bezit van rijke Chinezen. Ze maken onderdeel uit van een populair spel. De boerderijen, de ziekte, de machines; ze bestaan alleen op het internet.” De grootvader heeft lang genoeg geleefd om te weten dat als je iets niet begrijpt, het daarom niet gelijk te veroordelen is. Toen hij zelf werkte op een staatsboerderij werd er gezaaid overeenkomstig een vijfjarenplan. De oogst werd vervolgens verkocht aan staatswinkels, die de producten weer doorverkochten aan de medewerkers van staatsbedrijven.

Nu was dit systeem verre van perfect, maar er werd tenminste geboerd voor oogst. Dat is blijkbaar veranderd.

Hij vraagt zijn kleindochter hoe hij haar kan helpen. Het antwoord was niet waar hij op gehoopt had: “We hebben geld nodig, opa. De baby komt en heeft nog geen ledikant. Het kan een lening zijn. Als de koeienziekte voorbij is, kan ik vast de melkmachines alsnog verkopen. Alstublieft, opa!" De grootvader kijkt vanuit zijn stoel uit het raam naar zijn verzakte tuinpad en het krakkemikkige dak van zijn schuurtje. Hij wil nog geen antwoord geven en besluit tot een vertragingstactiek: "Het is belangrijk dat je Valentijn belt. Je kunt je huwelijk niet stand laten houden op basis van leugens.” Zijn kleindochter knikt.

De ogen van de grootvader worden groter terwijl zijn kleindochter verder vertelt: “De Indiër die de robot bestuurde kwam blijkbaar steeds te dichtbij. Valentijn hield dit na verloop van tijd niet meer uit en wenste de man op het beeldscherm allerlei ziektes toe. Hierna stormde hij de kamer uit waarbij hij de robot ook omduwde. Ik weet niet zeker of hij dit expres deed.

De man uit India heeft daarop de beveiliging gebeld, omdat hij zich bedreigd voelde. Nu is Valentijn de toegang tot zijn kantoor ontzegd en hebben ze hem voorlopig geschorst zonder uitbetaling van loon.” De grootvader schudt zijn hoofd. Hij weet al wat dit betekent.

Als zijn kleindochter weer vertrokken is naar de stad, zit de grootvader samen met zijn buurman langs de weg. Terwijl ze een glaasje brandewijn drinken vraagt hij zijn nabuur terloops of hij nog hout over heeft. De buurman, die aan zijn eigen voorraad moet denken, vraagt naar de achtergrond van zijn vraag. “Voor noodreparaties aan mijn schuurdak”, luidt het korte antwoord.

“Had jij daarvoor geen geld gespaard; ik bedoel voor een compleet nieuw dak?”, vraagt de buurman. De grootvader knikt.

“Maar ik heb het geld aan mijn kleindochter moeten geven.”

“Een noodgeval?”, informeert de buurman. De grootvader zucht: “Mijn kleindochter heeft al haar spaargeld, bedoeld voor haar aankomende baby, geïnvesteerd in melkmachines die niet bestaan en haar man zit zonder loon thuis omdat hij ruzie kreeg met een robot uit India.” De buurman beweegt zijn hoofd begrijpend en schenkt nog wat brandewijn in voor beiden. “Ik denk dat ik nog wel wat hout heb liggen”, antwoordt hij.

Grootvaders antwoord was niet waar zij op gehoopt had, maar ze kan het hem ook niet kwalijk nemen. Ze pakt haar mobiele telefoon en belt Valentijn. Ze vertelt hem van het spaargeld en de ziektes in het spel, maar dat ook misschien zijn overwerk de kosten wel zal dekken. Valentijn is sprakeloos. Carmen voelt dat er wat is en vraagt of hij het haar alsjeblieft wil zeggen.

Als hij antwoordt, wordt ze zelf stil. Ze geeft aan nog een keer met grootvader te spreken. Dan hangt ze op en kijkt haar opa verschrikt aan. Haar lippen trillen.

Voorzichtig begint ze te vertellen: “Valentijn is op non-actief gezet op zijn werk voor bedreiging en vernieling.” De grootvader is verbaasd; Carmens man is een rustige jongen, een IT'er. Hoe kan hij überhaupt in een dergelijke situatie terechtkomen? De kleindochter ziet de verbaasde blik van haar opa en legt uit: “Hij zei dat hij al gestrest was door het vele overwerk. Nu vond er vandaag een werkbezoek plaats via een beeldverbinding met de Indiase tak van het bedrijf waarvoor hij werkt. Daarvoor werd een robot gebruikt.”

Ploaia în România Această poveste face parte din antologia de texte "Început Fără Sfârșit" ale lui Justus van Kampen (1982, Maastricht - 2015, Satu Mare), publicată de editorul din Liege C. Stip.

Publicația include desenele de Marlou Vossen, artistă din Riemst. Colecția conține șase povestiri în limba neerlandeză precum și traducerea în limba română a celei de-a șasea, „Ploaia în România”. Comandă este gratuita la adresa de e-mail: ewout@mkbsocial.nl, fiind necesară doar achitarea costurilor de livrare.

9

ONZE GROEPEN

TUINCONCERT IN ZONHOVEN De moeilijke pandemietijd lijkt op zijn einde te lopen.

Deze dramatische periode zal waarschijnlijk blijvende gevolgen hebben voor de manier waarop we ons werk doen. Maar de manier waarop we leven, socialiseren en verder gaan met ons leven zal ook anders zijn.

Misschien moeten we allemaal kleine stappen zetten om te herstellen.

Om te vieren dat samenkomen terug kan organiseert Vatra Limburg op 4 september om 20 uur een tuinconcert in Zonhoven. In een gezellige en vriendelijke sfeer, met geweldige mensen om ons heen en een geweldige muzikantengroep willen we elkaar weer ontmoeten en een fijne avond beleven.

De groep “Kompanie Kampenhout” bestaat uit toffe mannen, ze spelen goed en brengen hun eigen Nederlandstalig repertoire. Hun liedjes zijn een vertolking van en een reflectie op het leven zelf: soms grappig, soms nostalgisch, soms kritisch. De teksten getuigen van een doorleefde en poëtische gevoeligheid.

Iedereen is van harte welkom en de toegang is gratis.

Inschrijven kan via de website van ADR-Vlaanderen bij 'activiteiten'.

10

DE DOORSTART VAN BALEN Tijdens de pandemie ging de focus van het Roemeniëcomité van Balen vooral naar het ondersteunen van de lokale familiedokter en de verpleging. Intussen ontvingen ze foto’s van de verpleging stond klaar om de inwoners te ontvangen voor hun vaccinatie. De familiedokter gaat er heel bewust mee om en is vaak ongerust over de bereidheid van de bevolking.

Ondanks dat de klassieke fondsenwerving moeilijk was en de bodem van de kas dus zichtbaar is, zijn er toch bepaalde kosten. Zo moest er in het begin van het jaar dringend een wisselstuk gevonden worden voor de eerder geschonken brandweerwagen. Misschien lukt het dit jaar dan toch met een corona-proef muziekcafé.

Als het (financiëel) terug kan wil Balen graag meer inzetten op thuiszorg. Een tweede project zorgt voor de verdere uitbouw en ondersteuning van het vrijwillig brandweerkorps. Dit jaar deed zich de opportuniteit voor om een afgeschreven brandweerwagen van de brandweerzone aan te kopen. Voor de pandemie kon de groep nog via het Geels Roemaniëkomitee een aantal brandweerpakken bekomen. Met dit materiaal rijden ze in augustus naar Ladesti. Ter plaatse is dan nog tijd voorzien voor opleiding.

Gelijktijdig zijn de mensen van Balen in overleg met het gemeentebestuur om na te gaan op welke wijze de drie geschonken brandweerwagens met materiaal breder inzetbaar zijn. Ladesti is namelijk een goede uitvalsbasis voor de nabijgelegen dorpen.

ONZE GROEPEN

INTERNATIONALE MARKT IN AALST MET CORFOO EN ADR-VLAANDEREN Casa del Mundo is de jaarlijkse wereldmarkt die de eerste zondag van september georganiseerd wordt in Aalst. Als alles goed blijft verlopen zal Casa del Mundo dit jaar voor de 26ste keer plaatsvinden op zondag 5 september 2021. De Oude Vismarkt van Aalst wordt dan omgetoverd tot een langgerekt lint van kraampjes en infostanden van de lokale organisaties met een hart voor internationale samenwerking en solidariteit.

Je kan er allerhande lekkernijen uit alle mogelijke windstreken ontdekken en het geheel wordt opgeluisterd met dans en muzikale optredens.

Via infostanden van ADR-Vlaanderen, ROCA en vzw CORFOO is Roemenië traditioneel mooi vertegenwoordigd.

Vzw CORFOO en ADR-toerisme tekenen ook deze editie present. Een breed publiek kan op deze wijze kennismaken met Roemenië en de projecten die we met CORFOO realiseren in de buurt van Craiova. Dit jaar ligt de focus op de realisatie van een voedselbank en het verder ontwikkelen van een netwerk voor sociale zorg in en rond Craiova.

TREMELOBAAL ZOEKT BETAALBAAR VERVOER EN DRIEWIELER Het Roemeniëcomité van Tremelo-Baal wil verschillende producten naar hun partnerdorp Heltiu/ Vrinceni brengen. Daarvoor zijn ze op zoek naar betaalbaar vervoer. De producten zitten voornamelijk verpakt in een 300-tal bananendozen. Ken jij een bedrijf dat het comité kan contacteren voor een betaalbare deelvracht naar Roemenië? Laat het dan weten via info@adrvlaanderen.be.

Verder zijn de mensen van Tremelo-Baal ook nog op zoek naar een driewieler om een persoon met een handicap uit hun partnerdorp verder te helpen.

Suggesties daarvoor zijn eveneens welkom via info@adrvlaanderen.be

ZELF IN BUNA? DAT KAN! Wil je zelf met je vrijwilligersgroep in Buna?

Dat kan! Stuur een mailtje naar info@adrvlaanderen.be met als onderwerp Buna.

11

DIVERSITEIT

IN DE OGEN VAN...

Stereotypes zijn eigen aan mensen en iets van alle culturen. Jean-Paul Van der Elst vertelt wat zijn eerste indrukken waren over Roemenië en hoe dit veranderde in de loop der jaren. Teo Jucan kwam als kind naar België en vertelt hoe zijn eerste ontmoeting met "een Belg" was en hoe hij nu naar nationaliteiten kijkt. Tot slot vertelt Avdia Avrumutoae ook over haar integratieproces in België. Allemaal zijn het individuele meningen en spreken ze over hun eigen ervaringen.

Roemenen in de ogen van 'de' Vlaming Jean-Paul Van der Elst: "In het kader van de actie ‘Red de Roemeense Dorpen’ adopteerde mijn eigen gemeente in 1988 op een symbolische wijze een dorp in de provincie Mureș . Ik wist toen niet echt waar ik Roemenië geografisch moest situeren. Op televisie werden verschrikkelijke beelden getoond van hoe het er aan toe ging in instellingen voor wezen, gehandicapten en ouderen. Daardoor groeide bij de meeste Vlamingen het idee dat de Roemeense bevolking enkel bestond uit paupers en sukkelaars. Met busjes, camionettes en grote vrachtwagens werden jarenlang hulpgoederen verscheept naar hospitalen, weeshuizen, dorpen en steden. Goed bedoeld, met een groot hart, maar neerbuigend en paternalistisch tegenover een volk met een eeuwenoude cultuur en authentieke tradities.

De belabberde wegen, de afgeleefde luchthavens en stations, de gammele bussen en winterse treinen zonder verwarming hielpen niet om een fraaier beeld van het land te schetsen.

Naast het stereotype van de behoeftige Roemeen ontstond er een tweede: dat van de corrupte douanier/politieman/ treinconducteur… Vlamingen merkten namelijk dat Roemenen in uniform hun karig loon graag wat aanvulden met dollars en marken bij oponthoud aan de grensovergangen.

Het contact met de plaatselijke bevolking zorgde voor een mentaliteitsverandering bij die ‘gulle Vlamingen’. De pastoor nodigde hen uit in zijn kerk, de burgemeester nam hen mee naar een toeristische pleisterplaats in de omgeving. In de stad hadden ze contact met universiteitsprofessoren, artiesten,... De Vlaming leerde eveneens het erfgoed van Roemenië kennen.

12

In 2007 werd Roemenië volwaardig lid van de Europese Gemeenschap. Het land kreeg de kans om zijn rijke cultuur aan Europa te tonen. Het was niet langer het ‘sukkeltje’ van de Balkan. Hoe langer hoe meer werd het beeld van de bedelende Roemeense zigeuners verdrongen door een beeld van een volk met een hoogstaande en authentieke cultuur. De tentoonstellingen en manifestaties in het kader van Europalia 2019-2020 waren daar een hoogtepunt van. Door de opening van de grenzen groeide de Roemeense diaspora sterk in Brussel maar ook in Vlaanderen.

Een eerste golf van laag geschoolde arbeiders werd weldra gevolgd door een grote groep intellectuelen die bij de Europese Gemeenschap in Brussel aan de slag gingen maar ook uitzwermden naar andere steden en beroepsactiviteiten.

De Roemenen hebben, net als de Vlamingen, de gave om makkelijk een vreemde taal te leren. Dat zorgde ervoor dat ze niet alleen hun eigen organisaties en verenigingen uit de grond stampten maar ook in dialoog gingen met het multiculturele Brussel en het ietwat stuggere Vlaanderen. Uit de wederzijdse kennismaking groeide wederzijds respect."

Vlamingen in de ogen van 'de' Roemeen Twee soorten mensen Teo Jucan:"Toen mijn familie en ik naar België kwamen was ik tien jaar oud. Het was een koude januari 2010 toen we aankwamen. Nadat alle formaliteiten zoals ons inschrijven in het gemeentehuis van Turnhout waren afgelopen was het tijd om de kinderen op school in te schrijven. Ik was te jong voor de OKAN school en moest direct naar een gewone lagere school. Ik kreeg hier gewone vakken maar ik had een speciaal toegewezen juffrouw die mij uit de les haalde om Nederlands te leren.

Dit was de eerste kennismaking met een Belg. Juf Sandra, een vrouw die ik nooit zal vergeten. Met haar aanstekelijke lach, haar goedgezinde instelling en bakken van geduld speelt zij een cruciaal rol in mijn eerste ontmoeting met de Belgische bevolking.

Optreden tijdens de opening van de tentoonstelling Dacia Felix in het Gallo-Romeins museum, onderdeel van Europalia 2019

DIVERSITEIT Mensen zoals juf Sandra ben ik na tien jaar in België te zijn nog wel tegengekomen. Warme, gastvrije mensen die je op je gemak willen stellen en hier veel voor doen. Ik ben ondertussen ook mensen tegengekomen die het tegenovergestelde van juf Sandra zijn. Mensen die duidelijk niet blij zijn wanneer ze horen dat ik een andere achtergrond heb en die niet bang zijn om dit te laten weten. Kille mensen die er nog altijd van overtuigd zijn dat buitenlanders hier naartoe komen om hun werk af te pakken.

Gelukkig voor mij, ben ik die laatste soort mensen minder vaak tegengekomen dan de eerste. Over het algemeen zou ik durven zeggen dat Vlamingen vrij afstandelijke mensen lijken die graag binnen hun eigen bubbel blijven, maar van zodra je die bubbel betreedt zal je ongetwijfeld merken dat het eigenlijk warme mensen zijn. In sommige gevallen zullen ze er zelfs alles aan doen om je het gevoel te geven dat je deel uitmaakt van hun familie.

Waar je ook naartoe gaat in deze wereld, je zal altijd de twee soorten mensen tegenkomen. Mensen zijn mensen, ongeacht hun nationaliteit. Je zal er tegenkomen die het idee dat je een buitenlander bent verschrikkelijk vinden, mede dankzij alle vooroordelen die ze hebben, maar je zal er ongetwijfeld ook tegenkomen die jouw achtergrond als een kans zien om kennis te maken met andere culturen. Dat is nu eenmaal het aard van het beestje.

Als ik één ding zou willen zeggen tegen alle mensen die buitenlanders als een bedreiging zien, is het dat NIEMAND zijn eigen land zou verlaten als de omstandigheden daar goed zijn.

Als ze het gevoel hebben dat ze zichzelf en hun kinderen alles kunnen bieden wat ze nodig hebben voor een betere toekomst.

Voor je iemand gaat beoordelen op basis van hun nationaliteit moet je jezelf de vraag stellen “Welke omstandigheden hebben ervoor gezorgd dat ze hun eigen land hebben verlaten?”. " Het integratieproces is een van lange adem Avdia Avrumutoae : "Wat me eerst opviel toen ik naar België kwam in 2003 was de stad Antwerpen. Tekenen van een vervlogen beschaving maar vol met leven! Ik werd direct verliefd op de Meir, een boulevard met luxe winkels waar je uren kon verdwalen. Ik keek omhoog naar de gotische daken met scherpe torenspitsen. Maar wat nu? Zal ik me aanpassen aan het leven hier? Zullen de Belgen (die me erg beschaafd en beleefd leken, hoewel gereserveerd) me niet uitlachen voor mijn accent?

Meer dan 12 jaar was ik leerkracht Beeldende Kunsten in een middelbare school in Roemenië. Na de revolutie van ’89 wou ik een beter leven opbouwen.

Ik heb 40 jaar in een communistische dictatuur geleefd die mijn kindertijd en jaren als jongvolwassene onder druk hebben gezet: geen meningsuiting, geen vrijheid en vooral een soort mentaliteit die de hoogopgeleide jongeren marginaliseerde en de toekomstperspectieven afnamen.

De reden waarom mensen emigreren is heel subjectief, maar soms kan de taal er ook iets mee te maken hebben. Roemenen associëren de taal met de bevolking en ik merk dat de moeilijkheidsgraad van het Nederlands vaak geassocieerd wordt met de afstandelijkheid van Vlamingen en een soort ‘onbekend is onbemind’.

Mijn eerste werkervaring in België was negatief door mijn gebrek aan taal en de discriminerende mentaliteit van de werkgever. Na het afstuderen van Gezinswetenschappen in Brussel had ik een helemaal andere indruk over Vlamingen en door het feit dat ik al wat beter Nederlands sprak, kon ik beter communiceren met anderen en zelf vrienden maken. Er zijn zeker mensen die nog altijd Roemenen zullen beoordelen als de ‘ Oostblokkers’, de job pikkers. Maar ik denk dat de meenste Vlamingen verdraagzaam en open zijn en daarom voel ik me hier goed. Getrouwd zijn met een Vlaming heeft me ook geholpen om een beter inzicht te krijgen over gewoonten en manier van denken van 'de' autochtone Belg. Ik denk niet meer zoals vroeger in ‘wij’ en ‘zij’ omdat ik ook vanbinnen veranderd ben.

Als het gaat over migratie denk ik dat er een vergelijking moet gemaakt worden met een rouwperiode. De meeste Roemenen die naar België emigreren hadden sterke redenen om zo een grote verandering in hun leven toe te laten. Het integratieproces is van een proces van lange adem en wij, de anderstaligen, hebben nood aan een goede communicatie en meer aandacht en begrip vanuit de autochtone bevolking."

În ochii ...

Stereotipurile sunt comune oamenilor și tuturor culturilor. Jean-Paul Van der Elst vorbește despre modul în care imaginea „românului” s-a schimbat din „fraier” în european respectat, cu o cultură unică. Teo Jucan și Avdia Avrumutoae spun că majoritatea flamanzilor sunt deschiși, calzi și răbdători și că există oameni peste tot care sunt împotriva străinilor. Ei cer empatie și răbdare din partea belgienilor atunci când migrantii care vin în Belgia vor sa se integreze, pentru că nimeni nu poate lua această mare decizie asa de usor.

13

ROEMEENSE ONDERNEMERS

Van magazijnier tot CEO van eigen verzekeringsbedrijf Sergiu Coroi (40) en zijn echtgenote Ina Aghel (38) leiden samen het verzekeringsbedrijf IN&CO Insurance met 34 werknemers en 7 agenten. Zij zijn beiden in de Republiek Moldavië geboren maar leerden mekaar pas kennen in België.

In 2006 kwam Sergiu naar België. Hij vond werk als magazijnier in een tegelbedrijf en werd er verkoper. In 2012 begon hij levensverzekeringen aan te bieden in bijberoep. Een jaar later ontmoette hij Ina die in 2009 naar ons land was gekomen.

Zij spreekt, net als Sergiu, vloeiend Russisch en ging, na een start als verkoopster bij Leonidas, werken voor het Russisch consulaat en later voor Alcatel Lucent. In 2017 vond IN&CO onderdak in Groot-Bijgaarden (Dilbeek).

Hoe zien jullie België?

Ina Aghel: "Wij houden echt van België. Maar ik ben er diep van overtuigd dat wie naar België komt, ook de taal moet leren en weet krijgen van cultuur en tradities."

Zijn er ook eigenschappen van de Belgen die bij jullie vreemd overkomen?

Sergiu en Ina: "Ik vind de opvoeding van Belgische kinderen vaak ‘koud’. Er is vaak te veel afstand tussen kinderen en hun ouders. Verder kijken we ook raar op dat zoveel bejaarden in een bejaardentehuis terecht komen. Ook vreemd voor ons is dat bij jullie iedereen die op bezoek komt (ook de naaste familieleden) eerst vooraf verwittigen. Bij ons komen familieleden en vrienden onaangekondigd op bezoek."

Wat vinden jullie belangrijk in wat jullie doen?

Sergiu en Ina: "Je moet het met je hart doen. Wij zijn een familiebedrijf. We onderhouden een familiale band met onze medewerkers en klanten. Dat schept een warm bedrijfsklimaat en dat vinden we heel belangrijk."

Wie zijn jullie personeelsleden en klanten?

Ina: "De meeste personeelsleden zijn Roemenen maar we hebben medewerkers uit o.m. Moldavië, Polen, Armenië, Hongarije, Spanje en zelfs Afrikaanse landen als Guinee en Congo." Sergiu: "Ook onze klanten komen uit alle windstreken.

Naast een aantal Vlaamse klanten komt de grote meerderheid uit het voormalige ‘Oostblok’. 60% van hen zijn Roemenen."

14

Wat biedt IN&CO aan zijn klanten?

Ina: "Wij hebben een heel brede waaier van verzekeringspakketten: van de traditionele auto-, brandfamiliale- en levensverzekeringen tot specifieke pakketten voor bedrijven (specialiteit bouwbedrijven), zelfstandigen en vrije beroepen. Daarnaast bieden we ook financiële diensten aan als pensioen- en lange termijn sparen en sparen voor de kinderen."

Sergiu: "Toen we nog maar pas begonnen merkten we enig wantrouwen bij de grote maatschappijen waarmee we graag wilden werken. Ze leken zich af te vragen of wij de zaken wel serieus zouden doen. Ook de taal van de verzekeringswereld vormde aanvankelijk een probleem. Maar we volgden veel opleidingen en werkten zeer hard om te bereiken wat we vandaag hebben: een bloeiend bedrijf met een grote klantenportefeuille."

Om hun voornemen - hun hart in de zaak te leggen - waar te maken hebben Sergiu en Ina ook verschillende humanitaire projecten lopen: in Afrika, Moldavië en Roemenië. Maar ook in ons land kunnen mensen die het werkelijk nodig hebben op hun steun rekenen. Ina en Sergiu hebben het hart op de juiste plaats, ook al lopen zij daar niet mee te koop.

De la lucrător la depozit până la CEO-ul propriei companii de asigurări Sergiu Coroi (40 de ani) și Ina Anghel (38 de ani) s-au născut amândoi în Republica Moldova. S-au cunoscut în Belgia și împreună administrează o companie cu 34 de angajaţi. IN&CO Insurance este specializată în asigurări și oferă și servicii financiare. Sunt oameni de afaceri cu inima la locul potrivit.

De asemenea, susțin diferite proiectele sociale din Moldova, România, Africa și in Belgia.

ONZE TAAL - LIMBA NOASTRA

ZON, ZEE, STRAND EN BERGEN Ook in dit nummer hebben we een paar woorden die weleens van pas kunnen komen als je deze zomer op vakantie gaat in Roemenië. Alle onderstaande woorden hebben te maken met het thema van deze Buna, namelijk vakantie.

Ca in fiecare editie, avem si în asta câteva cuvinte care pot sa fie folositoare dacă mergi in vacanță in Romania.

Toate cuvintele au deaface cu tema actuala din Buna, vacanta.

Nederlands

Română

Zomer

Vară

Vakantie

Vacantă

De zomervakantie

Vacantă de vară

Vliegtuig

Avion

Auto

Mașină

Trein

Tren

Strand

Plajă

Zon

Soare

Zee / De zee

Mare / Marea

Berg / bergen

Munte / Munți

Wandeling

Plimbare

Stad

Oraș

Plezier

Distracție

Feestje

Petrecere

feesten / doorbrengen

A petrece

Muziek

Muzica

Dansen

A dansa

Zomerbar

Bar de vară

Restaurant

Restaurant

Openbaar zwembad

Ștrand

Het eten / eten

Mâncarea / A mânca

Drank

Băutură

15

ROEMENEN IN BELGIË

DE LAATSTE MIGRANTEN, DE EERSTE EUROPEANEN Codruța Filip is adviseur van het Europees Parlement. Zij is sinds 2004 in Brussel lid van verschillende nonprofitorganisaties die vechten tegen armoede en sociale ongelijkheid en organisaties die boerentradities en -producten promoten. In 2006 publiceerde zij het boek "The Little Guide to the Greater EU" met het idee om een keuzevak over de Europese Unie te implementeren op middelbare scholen in Roemenië en op Europees niveau om desinformatie en euroscepsis te bestrijden. Alle publicaties, inclusief dit interview, gaan over haar persoonlijke visie .

In 2017 publiceerde zij een bundel met korte verhalen en sociaalpolitieke analyses "De laatste migranten, de eerste Europeanen" over de Roemeense diaspora. Het eerste deel van het boek bestaat uit echte verhalen van Roemenen die geëmigreerd zijn voor Roemenië lid werd van de Europese Unie in 2007 en Roemenen die erna zijn vertrokken. Op die manier worden de verschillen en de impact van de Europese integratie zichtbaar.

De meeste verhalen zijn behoorlijk triest omdat de Roemenen enorm hebben geleden onder de culturele en familiale ontworteling en vaak persoonlijke of professionele drama's hebben meegemaakt.

Het tweede onderdeel is een uitvloeisel van het eerste deel. Een sociaal-politieke analyse om zowel de vertrokken Roemenen als de overgebleven families te helpen om meer inzicht te krijgen in hun eigen situatie.

Tijdens deze pandemie werd het duidelijk dat vrouwen geen pauze hebben tussen thuiswerken en het huishouden.

Bovendien werken veel vrouwen in sectoren zoals de zorg waar er meer kans is om in contact te komen met het virus. Daarbij komt dat vrouwen vaker dan mannen hun baan opofferden om thuis bij de kinderen te blijven. Daarom is er behoefte aan een aanpassing van de arbeidswetgeving om een evenwicht te vinden tussen beroeps- en privéleven. Er wordt aan gewerkt, maar het is nog niet wat het moet zijn.

Ken je Belgisch Roemeense vrouwen die een rolmodel kunnen zijn op dit vlak?

Ja, natuurlijk ken ik tientallen Roemeense vrouwen die een voorbeeld zijn voor de Roemeense diaspora. Met uitstekende beroepen, met acties om cultuur of sociale steun te bevorderen.

Wat is de rol van de achtergrond die elke Roemeen heeft als hij naar België emigreert?

Codruța Filip: 'De educatieve en culturele bagage, de ervaringen die men in een land heeft gehad en meebrengt naar België, spelen een essentiële rol. Het kan ons helpen of hinderen.

We groeien allemaal en transformeren, maar de basis van zelfvertrouwen is erg belangrijk. Dat geldt ook voor angsten en wat we hebben geleerd voor we vertrokken.'

Hoe zie je de emancipatie van Roemeense vrouwen in België?

Ik geloof dat vrouwen uit de diaspora in België, en ook in andere landen, een transformatie doormaken op vlak van emancipatie. Sommigen zijn zelfverzekerd genoeg en hebben daarnaast eventueel emotionele steun van hun gezin om zich professioneel te ontplooien. Maar er zijn ook velen die door gebrek aan aanmoediging niet uit hun schulp komen.

We moeten meer voor ze vechten. Voor hen moeten we de ontwikkeling van een eerlijkere en rechtvaardigere samenleving aanmoedigen, met gelijke kansen voor mannen en vrouwen.

16

Codruța Filip

ROEMENEN IN BELGIË Wat kun je vertellen over de culturele schok en de invloed daarvan op het leven van migranten?

De Roemenen worden blootgesteld aan dezelfde culturele schokken als elke andere migrante. Maar het hangt waarschijnlijk ook af van de landen waar ze naartoe willen gaan. Degenen in de Europese Unie hebben misschien niet per se een schok gehad, maar eerder behoefte aan snelle aanpassing aan de nieuwe samenleving. Kijk hoe snel ze Italiaans of Spaans leerden. Maar in landen met een totaal andere organisatie van de samenleving denk ik dat we echt kunnen praten over een schok. In het algemeen denk ik dat Roemenen zich snel en goed aanpassen aan de nieuwe samenleving.

Dat neemt niet weg dat globalisering een grote uitdaging is. Veel Roemenen zullen nog wel heimwee hebben naar Roemenië.

Ik vertrouw er dan ook op dat de diaspora een fundamentele rol zal spelen in de toekomst van Roemenië. Er is een groot menselijk potentiëel en ik vind dat er een beleid moet gevoerd worden vanuit Roemenië om mensen te stimuleren om terug te keren of op zijn minst de kennis die in het buitenland is opgedaan te gebruiken in Roemenië.

Welke conclusies heb je getrokken uit de migratie van miljoenen Roemenen in de loop van de tijd?

De Roemenen moeten de complexiteit begrijpen van migratie: het ontwortelen, de pijn van afscheid en nostalgie. Er moeten programma's worden ontwikkeld om de hereniging van gezinnen die hun kinderen hebben achtergelaten in Roemenië te bevorderen. De terugkeer van de migranten moet gestimuleerd worden of toch zeker voor de beroepen waar een tekort aan is.

Verder moeten wij desinformatie en haat tussen degenen die vertrokken en degenen die achterbleven bestrijden. Het is nodig om projecten te bedenken waarin Roemeense werknemers in het buitenland beter geïnformeerd en beschermd zijn om misbruik en uitbuiting op het werk te bestrijden.

Wat is er specifiek aan de migratie naar België?

Elk land heeft zijn specificiteit op het gebied van migratie.

België is een land dat geleidelijk aan open stond voor arbeidsmigratie, eerst voor bepaalde sectoren waar een tekort aan arbeidskrachten was. Het was dus vroeger niet gemakkelijk voor degenen die andere kwalificaties hadden om te emigreren.

Tegenwoordig zijn Roemenen in België in verschillende sectoren aan het werk. Ze zijn zowel in de bouw als in Europese instellingen actief omdat toetreden tot de Europese Unie vrijheid van verkeer garandeerde.

Over het algemeen heb ik de indruk dat Roemenen in België meer op hun eigen gemeenschap gericht zijn dan zich open te stellen voor Belgen. Dat is niet goed of slecht, maar het is wel zo dat wie onder de Belgen vrienden en familie weet te maken, ook gemakkelijker zal kunnen begrijpen hoe de samenleving hier werkt. Ik merk dat als het gaat over informatie en hulp rond huisvesting of integratie in het buitenland sociale media een belangrijke rol spelen. Dat kan positief zijn maar we moeten er ook voorzichtiger mee zijn, gezien er ook veel foute berichtgeving of zelfs haat of extremisme circuleert op sociale media. Maar zolang we evenwichtig en tolerant blijven naar iedereen vormt dat volgens mij geen probleem.

Ultimii migranți, primii europeni Codruța Filip este consilier al Parlamentului European si din în 2004 membra a diverse organizații non-profit care lupta impotriva saraciei si inegalitatii sociale și care promoveaze traditiile si produsele agricole ale taranilor. În cartea sa „Ultimii migranți, primii europeni” face o analiză sociopolitică a diasporei românești.

Poziția ei asupra diasporei române este că românii din Belgia sunt mai concentrați asupra propriei comunități decât deschiderea către belgieni. Emanciparea femeilor, ca și în alte țări, este, de asemenea, o temă pe care autoarea o prezinta. Potrivit Codrutei, sprijinul emoțional al familiei lor este necesar pentru a se dezvolta profesional. Romanii care isi fac prieteni printre belgieni reusesc să se integreze mai repede si inteleg cum funcționează societatea aici.

Codruța Filip (2de van links) in traditionele Roemeense kledij.

17

BEDANKT

JEF GAAT MET PENSIOEN Jef Vanhoof was van in het begin van ADR-Vlaanderen de vaste rots in de branding bij het ADR-team. Eind augustus gaat hij met pensioen, dat kon Buna niet ongemerkt voorbij laten gaan.

Hoe ben je terecht gekomen bij ADR-Vlaanderen?

Jef Vanhoof: "In september 2009 startte ik bij Somepro vzw, waar in die periode ook het secretariaat van ADR-Vlaanderen werd gedaan.

In 2010 hebben we met een zestal personen een beleidsplan voor ADR-Vlaanderen geschreven en ingediend. Eind dat jaar was de erkenning als socioculturele organisatie een feit en kreeg ik, samen met Liesbeth Geboers die het administratieve werk bij Somepro deed, de vraag om van Somepro vzw over te stappen naar ADR-Vlaanderen. Wat ik met plezier heb gedaan."

Op al die jaren is de organisatie sterk veranderd, hoe ga je daarmee om?

De werking is inderdaad sterk veranderd. In 2007 is Roemenië toegetreden tot de EU waardoor heel wat Europese middelen voor Roemenië beschikbaar kwamen. Velen begonnen zich af te vragen of het nog nodig was om hun eerder kleinschalige hulpacties in hun partnerdorp verder te zetten. Ook het feit dat vele vrijwilligers hun engagement gestart waren in 1989 en het niet altijd vanzelfsprekend was om nieuwe en jongere vrijwilligers te werven, speelde mee. Van iets meer dan 100 actieve lokale groepen zijn we op 10 jaar teruggevallen op iets meer dan 50.

In 2012 lanceerde onze voorzitter, Jozef Goebels, daarom de idee om in Roemenië ‘The Open Network for community development’ (TON) op te starten. De voornaamste doelstelling was om de Roemeense partners samen te brengen zodat ze de leef- en woonomstandigheden van de bevolking konden blijven verbeteren, zeker wanneer de steun van hun Vlaamse partner zou wegvallen.

Verder zijn we veel strikter op Vlaanderen beginnen focussen waarbij het sterk groeiende aantal Roemeense Belgen een nieuwe doelgroep werd. Hierdoor moeten we nu een evenwicht gaan zoeken in ons aanbod voor de ‘traditionele groepen’, de zelforganisaties van Roemenen in Vlaanderen en de inclusie van Roemenen. Een serieuze uitdaging., maar ook een met veel opportuniteiten. Tot slot heeft ook COVID-19 sterk onze manier van werken beïnvloed.

18

Is je functie binnen ADR-Vlaanderen veranderd?

Zeker! Tijdens de eerste vijf jaar was ik de enige ‘stafmedewerker’ bij ADR, ik was van alles op de hoogte. Later kwam er een tweede educatieve medewerker en een medewerker op zelfstandige basis bij. Ik ben eerst 4/5e en later halftijds gaan werken om dit financieel mee mogelijk te maken, maar ook om de werkdruk draaglijker te houden.

Wat ga je het hardste missen aan ADR-Vlaanderen?

Het contact met de vele geëngageerde vrijwilligers in Vlaanderen en in het netwerk in Roemenië. Altijd vertrok ik ‘met goesting’ naar een bijeenkomst van ADR. De momenten in Roemenië waren telkens kort en intens. Gelukkig wist ik vrij snel wie de lekkerste tuica meebracht bij de TON-bijeenkomsten (lacht).

Wat zijn je plannen in de toekomst?

Zeker meer tijd maken voor familie en vrienden. Ook gaan we er met onze mobilhome regelmatig op uit trekken om delen van Europa te verkennen, Roemenië staat zeker op onze lijst.

Als vrijwilliger ben ik ook nog actief bij de lokale kwb, het Mols Comité voor Kom op tegen Kanker en zal ik er regelmatig op uit trekken met de fietsclub. De fietsinleefreizen van ADR ga ik zeker mee blijven organiseren. Samen met Paul en Ria uit Geel en Lieve en Dirk uit Nijlen ga ik dit jaar nog op pad. Voor 2022 staan al 3 reizen in het vooruitzicht. De werkgroep toerisme zal ik dus ook volgen. Voor andere engagementen ga ik even de kat uit de boom kijken, maar het zou kunnen dat het bloed gaat kruipen waar het niet gaan kan (lacht). De datum van de contactdag in november dit jaar staat ook nog in mijn agenda genoteerd.

Jef la Pensie Jef Vanhoof a fost angajat permanent al ADR-Vlaanderen încă de la început. În cei 20 de ani de activitate a cunoscut multe schimbări la ADR-Vlaanderen. Se retrage la sfârșitul acestei luni. Vrea să-și facă mai mult timp pentru familie și prieteni, să călătorească cu mobilomul în Europa (și în România). El va continua cu siguranță să organizeze excursii ADR cu bicicleta și, probabil, mai mult.

VERENIGEN

VEILIG VERENIGEN DOEN WE SAMEN Er mag weer meer, ook ADR-Vlaanderen en zijn groepen komen stilaan terug uit hun kot, ze organiseren opnieuw vergaderingen, activiteiten en ontmoeten hun Roemeense vrienden weer. Jij doet toch ook terug mee? Ontdek de activiteiten van ADR-Vlaanderen en de groepen op www.adrvlaanderen.be/ activiteiten en blijf op de hoogte via de nieuwsbrief. Zelf veilig een activiteit organiseren? Op de website vind je bij 'Mijn ADR' de laatste maatregelen en tips. veilig debatteren organiseren vernieuwen inspireren engageren helpen spelen ontspannen bewegen mobiliseren genieten creëren ondersteunen leren ontdekken overleggen doen we beter samen.

veilig debatteren organiseren vernieuwen inspireren engageren helpen spelen ontdekken genieten bewegen mobiliseren creëren ondersteunen leren overleggen ontspannen doen we beter samen.

veilig debatteren organiseren engageren vernieuwen inspireren helpen spelen ontdekken bewegen mobiliseren genieten creëren ondersteunen leren overleggen ontspannen doen we beter samen.

veilig debatteren mobiliseren vernieuwen inspireren engageren Tijd om weer te verenigen. Doe je mee?

Tijd om weer te verenigen. je mee? ontdekken organiseren bewegen genieten creëren helpen Doe spelen ondersteunen leren overleggen ontspannen doen we beter samen.

veilig debatteren organiseren vernieuwen inspireren engageren helpen spelen erfgoed beleven ontdekken bewegen mobiliseren genieten ondersteunen leren ontspannen doen we beter samen.

www.defederatie.org - ontwerp: Nena Peeters - V.U. Ellen De Boeck - 0473.274.777

www.defederatie.org - ontwerp: Nena Peeters - V.U. Ellen De Boeck - 0473.274.777

Tijd om weer te verenigen.

Doe je mee? veilig Tijd debatteren organiseren engageren vernieuwen inspireren om weer te verenigen.

Doe je mee?

Tijd om weer helpen spelen ontdekken bewegen mobiliseren genieten creëren ondersteunen leren overleggen ontspannen doen we beter samen. www.defederatie.org - ontwerp: Nena Peeters - V.U. Ellen De Boeck - 0473.274.777

www.defederatie.org - ontwerp: Nena Peeters - V.U. Ellen De Boeck - 0473.274.777

veilig debatteren organiseren vernieuwen inspireren engageren helpen spelen ontdekken bewegen mobiliseren genieten creëren ondersteunen leren overleggen ontspannen doen we beter samen.

veilig debatteren mobiliseren vernieuwen inspireren engageren helpen spelen ontdekken organiseren bewegen genieten creëren ondersteunen leren overleggen ontspannen doen we beter samen.

veilig debatteren organiseren vernieuwen inspireren engageren helpen spelen ontdekken bewegen mobiliseren genieten creëren overleggen ondersteunen lerenDoe m weer te verenigen. je mee?ontspannen doen we beter samen.

Tijd om weer te verenigen. Doe je mee? www.defederatie.org - ontwerp: Nena Peeters - V.U. Ellen De Boeck - 0473.274.777

Tijd om weer te verenigen.

Doe je mee?

Tijd om weer te verenigen.

Doe je mee?

Tijd om weer te verenigen. Doe je mee?

www.defederatie.org - ontwerp: Nena Peeters - V.U. Ellen De Boeck - 0473.274.777

ontwerp: Nena Peeters - Campagne van De Federatie www.defederatie.org - ontwerp: Nena Peeters - V.U. Ellen De Boeck - 0473.274.777

19

VIA TRANSILVANICA DEEL 2

20

©here hike

VAKANTIETIP

TRANSSYLVANIË, GEBIED VAN SACHSEN EN SZEKLER In juni 2018 stelde Tășuleasa Social een zeer ambitieus plan voor: een wandel- en fietspad dat van de Oekraïense tot de Servische grens loopt. De "Via Transilvanica" is bijna 1.000 km lang en doorkruist 10 provincies (Mehedinți, Caraș-Severin, Hunedoara, Alba, Sibiu, Brașov, Harghita, Mureș, Bistrița-Năsăud en Suceava). Buna zal dat tracé volgen en zo de vele beziens- en wetenswaardigheden in de kijker stellen. De route wordt bewegwijzerd met stevige, duurzame materialen en heeft als logo een T in een cirkel. Niet alleen de T van Transilvania maar ook van Tășuleasa Social. In dit nummer het tweede en laatste deel van De Mureș Vallei tot het Szeklergebied.

De Mureș Vallei Deze etappe van de Via Transilvanica, met 104 km de kortste, voert ons van Oraștie naar Micăsasa (Feigendorf) aan de oever van de Târnava Mare (Grosse Kokel). Tot voorbij Alba Iulia stappen of rijden we in de vallei van de Mureș. Van Oraștie gaan we eerst naar Geoagiu. Daarbij moeten we een eerste keer de Mureș oversteken. Bijzonder in Geoagiu is de ronde gereformeerde kerk. Ze werd gebouwd op het einde van de 11de eeuw en is daarmee de oudste stenen kerk van Roemenië. Bij Cigmău zijn er de ruïnes van een Romeins kamp. We volgen nu de A107 en steken de provinciegrens tussen Hunedoara en Alba over. Vințu de Jos is een belangrijk kruispunt van spoorwegen en was een stopplaats op de oorspronkelijke Orient Express route.

Vințu heeft de overblijfselen van het Martinuzzi kasteel en een gehavende weerkerk in deelgemeente Vurpăr.

Van Vințu de Jos gaan we naar Alba Iulia, één van de oudste steden in Roemenië. Ten tijde van de Daciërs heette de stad Apulon, na de Romeinse invasie Apulum. Overblijfselen van Apulum vinden we in de Cetate Alba Carolina (foto links), een imposante Vauban vesting (gebouwd tussen 1716 en 1735) uit de tijd van de Habsburgse overheersing. Alba Iulia is heel belangrijk in de geschiedenis van het moderne Roemenië.

Op 1 december 1918 werd er de eenheid van Transsylvanië met het Koninkrijk Roemenië bekend gemaakt. Naast Romeinse overblijfselen en militaire gebouwen telt Alba Carolina nog de orthodoxe kathedraal (Kroningskathedraal omdat Koning Ferdinand er in 1922 tot koning van Groot Roemenië werd gekroond) en de katholieke Sint-Michielskathedraal (met het graf van János Hunyadi/Iancu de Hunedoara).

We verlaten Alba Iulia om rustiger oorden op te zoeken. Via Berghin komen we in Blaj. Ook Blaj speelt een belangrijke rol in het Roemeense nationalisme. In 1848 riepen 30 tot 40.000 Transsylvaanse Roemenen op tot de eenheid van Transsylvanië met Moldavië en Wallachije. Deze oproep werd vereeuwigd in het Gloria park (Câmpia Libertății) waar een monument staat dat de drie `deelstaten´ voorstelt. In het park staan verder 26 borstbeelden van de leiders van de revolutie en van belangrijke culturele figuren. Blaj heeft ook zijn Grieks-Katholieke aartsbisschoppelijke kathedraal, gebouwd in 1741-1749 en later uitgebreid met twee torens. Als we Blaj verlaten volgen we de Târnava Mare rivier. Via Valea Lungă komen we in Micăsasa, het eindpunt van dit traject. Maar voordat we Blaj verlaten, drinken we eerst nog een lekker honingbiertje (Bere Gloria). En als we het toch over bier hebben: in 1994 kocht Interbrew in Blaj een brouwerij om er Bergenbier te produceren. In 2004 werd de brouwerij gesloten. Het merk Bergenbier werd verkocht aan de Canadese groep Molson Coors en wordt gebrouwen in Ploiești.

De weerkerken Wanneer we vanuit Micăsasa vertrekken zullen we op de 193 km van de route Terra Saxorum veel weerkerken zien, heel veel weerkerken. De weerkerken behoren immers tot de collectieve geschiedenis van Transsylvanië. Ze werden gebouwd door Sachsische inwijkelingen om zich te verdedigen tegen o.m. de Ottomaanse Turken.

Kroningskathedraal en SInt-Michielskathedraal in Alba Iulia

21

Blertan

Maar vergeet onderweg ook niet te genieten van het vele natuurschoon dat deze regio te bieden heeft. Onze eerste stopplaats, mét (een monumentaal grote) weerkerk, is Șeica Mică (Kleinschelken). We vernemen alles over weerkerken in Axente Sever (Frauendorf) waar binnen de muren van de weerkerk het Muzeul Cetate is gevestigd, uitgebouwd door Nederlander Ton van Rijen (†). Neem de tijd voor een bezoek, het is de moeite waard en je vindt er zelfs info in het Nederlands.

Van Axente Sever naar Copșa Mică is het maar een paar kilometer. Copșa Mică had ooit de bedenkelijke reputatie de meest vervuilde stad van Roemenië (en zelfs van Europa) te zijn.

Dertig jaar geleden was alles in Copșa Mică zwart van het roet van de fabrieken. Van Copșa gaat het via Târnava naar Bazna (Bazen). Ook daar wacht ons een mooie weerkerk. Bijzonder is de trap die ons naar de ingang voert. Met een beetje geluk ontmoet je onderweg een paar bivoli, zwarte runderen die afstammen van de waterbuffels van het verre Oosten. Van Bazna gaan we naar Mediaș, de tweede belangrijkste stad in de provincie Sibiu. Dingen om te bezoeken zijn de evangelische kerk en de overblijfselen van de muren die vroeger de stad moesten verdedigen. Van Mediaș gaat het naar Richiș, een dorpje dat ondertussen uitgegroeid is tot een bonte verzameling van huizen bewoond door (rijke) buitenlanders en – uiteraard – een weerkerk.

Even verderop komen we in Biertan (BIrthälm) waar een monumentale bisschoppelijke weerkerk ons verwelkomt.

Meer dan een bezoek waard. Bezoek ook het boekenwinkeltje dat een rijke documentatie over het Terra Saxorum in de aanbieding heeft. Het pleintje voor de weerkerk is een geliefde pleisterplaats voor het Sachsentreffen, de jaarlijkse bijeenkomst van (uitgeweken) Sachsen uit de hele regio.

22

Cris Caxtelul Bethlen

Via Mălâncrav (weerkerk) en Criș (kasteel van Bethlen) gaan we naar Sighișoara (Schässburg), een middeleeuwse stad die tot de best bewaarde van Roemenië behoort. Hier valt heel wat te bezoeken: de monumenale kloktoren, de overblijfselen van de oude muren en verdedigingstoren, de houten trap die naar het hoogste plateau met de Duitse school en de bergkerk leidt en … het geboortehuis van Vlad III, bijgenaamd Dracula. Nagenoeg elk huis binnen de oude muren is geklasseerd als monument. Je kan er ook lekker eten en overnachten in heel aparte hotels. We kunnen niet eeuwig in de schaduw van Dracula blijven en trekken zuidwaarts naar Aurel Vlaicu en Daia om uiteindelijk in Saschiz te belanden. Ook hier een heel speciale weerkerk om te bezoeken.

Van Saschiz (Keisd) trekken we zuidwaarts waar we de weerkerk van Cloașterf (Klosdorf) kunnen bezoeken, als u ondertussen de weerkerken nog niet spuugzat bent. Een laatste, grote en mooie, recent gerestaureerde, verdedigbare kerk vinden we in Archita (Arkeden). Tijd om uit te rusten.

Forel eten in Szeklergebied Dit deel van de Via Transilvanica brengt ons tot in Câmpu Cetății en doorkruist de provincie Harghita. Een traject van zo’n 157 km dat ons doorheen het landsgedeelte voert waar overwegend Hongaars wordt gesproken. In het Terra Siculorum wonen immers overwegend Hongaars sprekende Szeklers. Het eerste stukje van zo’n 15 km brengt ons in Dârjiu/Székelyderzs. Hier bezoeken we de weerkerk, één van de zeven weerkerken op de UNESCO-lijst van werelderfgoed. De kerk stamt uit de dertiende eeuw. Van Dârjiu gaan we naar Martiniș. Onderweg passeren we een belangrijk vogelreservaat (Popasul Păsării, een soort van mini-Donau Delta) en een zoutmijn, beide in Sânpaul. Van Martiniș gaat het naar Odorheiul Secuiesc/Székelyudvarhely, de tweede grootste stad van de provincie Harghita (na Miercurea Ciuc). In Odorhei kan je het Haáz Rezső Museum bezoeken dat een goed beeld geeft van het dorpsleven in deze regio.

Câmpu Cetății luchtballonfestival

Het volgende stukje VT brengt ons naar Lupeni, niet te verwarren met een mijnwerkersstadje in de vallei van de Jiu (provincie Hunedoara) dat dezelfde naam heeft. In de buurt van Lupeni staat het monumentale 22m hoge beeld ‘Hart van Jezus’.

Van Lupeni gaat het naar Atia door een aantal schilderachtige dorpjes. 16 km vanuit Atia vinden we Praid, waar we een schitterende zoutmijn kunnen bezoeken. Een bus brengt de toeristen tot in het hart van de berg waaronder zout wordt gedolven. Het gaat om de grootste zoutvoorraad in Roemenië met zoutlagen die tot 3 km diep gaan. Praid is erg toeristisch ingericht met o.m. een openluchtzwembad met zout water.

Van Praid gaan we naar Sovata, één van de belangrijkste badplaatsen in het binnenland van Roemenië. Het Berenmeer is erg populair bij de binnenlandse toeristen die je in de zomer in grote drommen aantreft in het fraaie en eertijds mondaine plaatsje. De prachtige houten villa’s en pensions getuigen van dat mondaine verleden. Je kan er mooie wandelingen maken naar de verschillende meertjes. In de winter is het een populair oord voor skiërs.

Van Sovata gaat het naar het voorlopige eindpunt Câmpu Cetății, een langgerekt dorp in de vallei van de Niraj. Het is een attractiepool voor VIR’s, very important Romanians, die er een riant buitenhuisje hebben gekocht of gebouwd. Wie het laatste stukje tussen Sovata en Câmpu niet wil stappen kan in Sovata de mocanița nemen die de toeristen tot aan de rand van Câmpu Cetății brengt. Daar kun je een lekker verse forel gaan eten in de Hanul Pescaresc of eind september genieten van het grote festival van warme luchtballons.

Wie de route wil stappen (je hoeft uiteraard niet het hele traject in één keer te doen) kan een omstandige gids van meer dan 200 pagina’s downloaden via www. viatransilvanica.com/en/guide. Je vindt er een gedetailleerde wegbeschrijving, overnachtingsmogelijkheden, restaurants en bezienswaardigheden. Het is verstandig om ook de raadgevingen in de gids niet in de wind te slaan. Maar geniet vooral van het vele natuurschoon dat je op je weg zult vinden.

Transilvania, zona Sachsen și Secuiesc A doua parte a traseului nostru de mers pe jos și cu bicicleta Via Transilvanica care ne duce de pe Valea Mureșului la Câmpu Cetății. Trecem zona bisericilor fortificate și o mare parte a provinciei Harghita. Prima noastră oprire este Alba Iulia cu un trecut istoric important.

Orașul a fost numit Apulon de către daci, Apulum de către romani. Atracția sa principală este Alba Carolina, bastionul care a fost transformat într-o fortăreață militară de către Imperiul Habsburgic și care conține o catedrală romanocatolică și ortodoxă. Pe drumul de la Alba Iulia la Mediaș întâlnim zeci de biserici fortificate.

Vizităm și Biertan și SIghișoara. De acolo intrăm în provincia Harghita unde descoperim Odorheiul Secuiesc, statuia lui Hristos cu o înălțime de un metru din Lupeni și salina Praid.

Prin statiunea Sovata, mergem la Cimpu Cetății unde putem mânca păstrăv în Hanul Pescaresc sau ne putem bucura de Parada Baloanelor cu aer cald.

23

FLIES@BOEKAREST

Een 'beter' land om te leven?

In de rubriek ‘Flies@Boekarest’ vertelt Liesbet over haar leven in de hoofdstad. Ze is als Belgische de liefde gevolgd en woont en werkt in Boekarest. In dit nummer vertelt ze over gesprekken met taxichauffeurs die vaak zeggen dat België 'een betere plek' is om te leven.

Er zijn dagen dat ik een gesprek in de taxi aangenaam en interessant vind, maar er zijn dagen dat ik liever heb dat de chauffeur geen praatje met me maakt. De gesprekken gaan altijd over een van volgende onderwerpen: het ondenkbare drukke verkeer, de pandemie/maskerplicht/vaccinatie, mijn relatie/kinderwens/trouwplannen, van waar ik ben en waarom ik zo goed Roemeens spreek (en of ik echt geen Roemeense ben die als kind naar België trok), waarom ik in godsnaam naar hier verhuisd ben en waarom ik volgens hen beter in België was gebleven. Ik stap in de taxi en binnen de 2 minuten weet ik wat het zal worden, de keuze is aan de chauffeur.

Enkele weken geleden had ik een gesprek dat me nog lang zal bijblijven. Mama was op bezoek en vermits hij ons Nederlands niet kon verstaan, vroeg hij al snel van waar we waren. Toen ik mijn standaard uitleg gedaan had over waarom ik verhuisd was naar Boekarest en de vragen netjes beantwoord had wist hij ook dat we binnenkort terug richting België zouden trekken.

Net zoals vele chauffeurs zei ook hij dat dit een hele slimme keuze was, “België is een beter land om in te wonen”. Ondanks het feit dat ik volledig achter onze verhuis sta doet deze zin telkens opnieuw wat met me gezien mijn liefde voor het land en Boekarest erg diep geworteld is. Ik vertelde de chauffeur dat ieder land zijn voor- en nadelen heeft. Waarop hij zei: "Dat is waar, maar hier is het goed wonen als je geld hebt”. Vroeger zou ik waarschijnlijk een hoop argumenten hebben gegeven waarom dat niet helemaal waar was, nu, na 2,5 jaar hier te hebben gewoond, kon ik enkel even stil worden en hem gelijk geven.

Toen ik later dit gesprek met Bogdan (mijn vriend) deelde, stelde hij de terechte vraag of dit niet voor ieder land het geval was. Daar zat ik weer “hmmm ja…”. Beide gesprekken deden me reflecteren over ons leven hier, mijn leven in België, de mensen waarmee we samenwerkten in de vele projecten, de mensen die ik tegenkom op straat en nog veel meer.

Het is inderdaad zowel in België als in Roemenië beter/goed leven als je voldoende geld hebt. Maar wat als je toegang tot kwalitatieve gezondheidszorg afhangt van het saldo op je bankrekening en een vangnet van sociale zekerheid zo goed als niet aanwezig is?

24

Wat als je dochter een bloedonderzoek nodig heeft, maar de labo’s geen geld meer hebben omdat het bijna het einde van de maand is en jij ook niet meer? Het gevoel dat je toegang tot gezondheidszorg rechtstreeks verbonden is met hoeveel geld je (nog) hebt is een gevoel van onrust en onzekerheid dat na verloop van tijd voor een zekere mate van constante onderhuidse irritatie zorgt. Dus het is waar, het leven is in onze beide landen beter als je voldoende geld hebt, maar de afwezigheid van geld heeft naar mijn gevoel hier in Roemenië sneller een grotere impact op je basisbehoeften.

Meer dan ooit zie ik de waarde van de gezondheids- en thuiszorgprojecten waar ADR en de ADR-groepen al jarenlang aan werken. De toegankelijkheid tot gezondheidszorg is de basis van gemoedsrust die nodig is om een goede gemeenschap uit te bouwen. Ik heb het altijd geweten maar nog nooit zo hard zelf ondervonden. liefs,

Lies

O țară mai bună pentru a trăi?

O conversație cu un șofer de taxi m-a determinat să reflectez la viața de aici in București. Am vorbit despre diferența dintre Belgia și România. I-am spus că fiecare țară are avantaje și dezavantaje, mi-a spus că traiul în România este bun doar dacă ai bani. M-am gândit mult la asta. Este adevărat, viața este mai bună în ambele țări, dacă aveți suficienți bani, dar absența banilor în România are un impact mai mare, si mai rapid, asupra nevoilor umane de bază datorită, printre altele, lipsei unui sistem de securitate socială.

ROEMENIË OP KLOMPEN- ROMÂNIA CU SABOȚI

HOERA, HET IS ZOMER! De Nederlandse schrijver Ewout van den Engel woont sinds 2016 in Boekarest en schrijft over zijn momenten van ‘cultuurschok’ Scriitorul olandez Ewout van den Engel trăiește din 2016 în București și scrie despre momentele sale de ‘șoc cultural’

Broeiend, bruisend Boekarest!

Bucuresti bâzâind, spumegând

Hoera, het is zomer en de beste stad om te vertoeven is niet Barcelona of Knokke, maar Boekarest! Op elke straathoek een kraam met watermeloenen, groene parken met bruisende fonteinen bieden soelaas tegen de verzengende hitte, koud bier lonkt vanaf de terrassen en roeibootjes dobberen op de stadsmeren. Maar niet zozeer voor mij deze zomer.

Ura, vara a venit și cel mai bun oraș ca să petreci timpul nu-i Barcelona sau Knokke, ci Bucuresti! La fiecare colt se află o tarabă cu pepeni, parcuri verzi cu fântâni arteziene oferă protecție împotriva căldurii mistuitoare, berea rece te atrage de la terase și bărcile plutesc pe lacurile orașului. Dar toate acestea nu prea există pentru mine vara asta.

Vorige maand werd ik namelijk vader, waardoor mijn vrouw en ik bepaalde formaliteiten buiten de deur moeten afwerken.

Hierdoor heeft mijn dochter al een dubbele identiteit. Niet alleen is ze Roemeens en Nederlands, maar ook thuis een maand oud en buiten 41 dagen.

Luna trecută am devenit tată, așa că soția mea si cu mine a trebuit să ieșim pentru a îndeplini anumite formalități. Prin urmare fiica mea are deja două identități. Ea este nu doar româncă și olandeză, dar are și o vârstă de o lună acasa și una de 41 zile în lumea exterioară.

Kinderen zouden namelijk de eerste 40 dagen binnenshuis moeten blijven, zo wordt je te pas en te onpas verteld. In samenhang daarmee zouden ze niet aangeraakt mogen worden door menstruerende vrouwen of ongewassen seksueel actieve mensen. Anders volgen mogelijk allergieën, koorts en wie weet welke andere rampspoed.

Se pare că copiii trebuie să stea în casă în primele 40 de zile, asta îți spune toată lumea, chiar dacă vrei sau nu vrei. Tot legat de asta, nu e permis ca bebelușul să fie atins de femei la ciclu sau oameni activi sexual care nu s-au spălat recent. Altfel urmeaza alergii, febră și cine știe ce alte dezastre.

Persoonlijk maak ik me meer zorgen over de rap fermenterende luiers bij ons in het appartement. Gelukkig komt de vuilophaal een paar keer per week langs. Alleen al om die reden ben ik blij dat we in Sector 3 wonen. Sector 1 (de rijkste van Boekarest) is namelijk in conflict met zijn vuilophaaldienst.

Als gevolg zijn ratten de nieuwe koning klant in de supermarkt geworden.

Personal, îmi fac mai mult griji despre scutecele care fermentează rapid în apartamentul nostru. Din fericire, gunoiul este ridicat de câteva ori pe săptămână. Doar din acest motiv mă bucur că stăm în sectorul 3. Pentru că sectorul 1 (cel mai bogat din București) are un conflict cu serviciul de salubrizare sau. Ca rezultat, șobolanii au devenit noi clienți premium la supermarket.

Toch zou ik Boekarest voorlopig voor geen andere stad willen inruilen. Welke stad bruist en broeit nu tegelijkertijd?

Cu toate acestea, nu aș vrea să schimb deocamdată Bucureștiul pentru un alt oraș. Spune-mi, ce alt oras spumegă și bâzâie în același timp?

25

DE LINK - GELDZAKEN

BOEK OVER ERVARING ROEMEENSE EXPATS De Roemeense diaspora raakt steeds beter georganiseerd in ons land. Waar het kort na 1989 om individuele inwijkelingen ging, vaak op de vlucht voor hun eigen land, kunnen we vandaag spreken van een goed georganiseerde en ingeburgerde groep van expats. Cultuur en traditie blijken sterke bindmiddelen. Ook het veelvuldig zwaaien met tricolore vlaggen wijst op de verbondenheid van de expats met hun thuisland.

In 2020 leefden en werkten er meer dan 106.000 Roemenen in ons land waarvan een kleine helft in Brussel alleen al. Cornel Radu-Loghin, secretaris-generaal van de ESNP (European Network for Smoking and Tobacco Prevention), verzamelde getuigenissen van 33 vooraanstaande Roemenen in ons land en bundelde ze in een boek.

De expats geven hun eigen visie op de diaspora van Roemenen in België, hun vaderland, hun landgenoten, België en Europa. Het zijn zeer individuele, doorleefde en vaak aangrijpende getuigenissen van mensen die hun land verlaten hebben en naar België of een ander Europees land zijn gekomen. Zij zijn de liefde gevolgd of gingen gewoon op zoek naar een beter of een ander leven. Het boek heet ‘Români, Românibelgieni, Românci-europeni’, telt 33 getuigenissen, 198 pagina’s en een kaft ontworpen door de Roemeense kunstenaar Rdau Ștefan Poleac. Het boek bestaat voorlopig alleen maar in het Roemeens maar er zijn wel plannen voor een vertaling. Je kan het bestellen via e-mail: cornel26@gmail.com In limba română: www.roexpat.be/romani-romani-belgieni-romani.

100 LEI – ION LUCA CARAGIALE Iedereen die een beetje kennis heeft over Roemenië weet dat men daar betaalt met de Roemeense leu. Maar waar komt deze naam vandaan? En wie pronkt er op de biljetten?

In deze en de volgende nummers van Buna nemen we je mee in het verhaal achter het Roemeense geld. In dit nummer: 100 leu, de beeltenis van Ion Luca Caragiale.

Ion Luca Caragiale (1852-1912) is één van de grote figuren uit de Roemeense literatuur. Naast dichter, romanschrijver en toneelauteur was hij journalist en theaterdirecteur. Zijn grootste faam geniet hij als auteur van diverse toneelstukken. Zijn ouders waren van Griekse afkomst. Zijn vader werkte als advocaat en rechter maar twee van Ion Luca’s ooms hadden een eigen theatergezelschap. In Boekarest was hij één van de souffleurs van het Nationaal Theater, een status die hij deelde met die andere grote uit de Roemeense literatuur: Mihai Eminescu.

Op 21-jarige leeftijd debuteerde hij als dichter en humoristisch chroniqueur. Caragiale ging ook aan de slag als journalist en had een uitgesproken liberale republikeinse visie, die hij later weer zou verloochenen. Zijn stijl was aanmatigend en sarcastisch. Zijn eerste groot toneelstuk was de komedie O noapte furtunoasă (Een stormachtige nacht) uit 1878.

26

Het werd opgevoerd in het Nationaal Theater in Boekarest, maar later uit de programmatie verwijderd onder druk van de Nationale Liberale Partij. Caragiale introduceerde ook een ‘normale’ spreekstijl in het theater dat tot dan bol stond van de declamerende stijl. Caragiale bleef toneelstukken schrijven die dreven op humor en bijtende spot. Dat leverde hem een aantal vijanden op. Toch bracht Caragiale het tot directeur van het Nationaal Theater in Boekarest. In 1905 vestigde de journalist-toneelauteur zich in Berlijn. Tot aan zijn dood in 1912 bleef hij er actief als journalist en letterkundige. Op de voorkant van het biljet van 100 lei staat ook een afbeelding van het welriekend viooltje. Op de achterzijde staat een afbeelding van het oude gebouw van het Nationaal Theater van Boekarest en een afbeelding van een standbeeld van Caragiale gemaakt door Constantin Baraschi. De dominerende kleur van het biljet is blauw.

Op het briefje van 10 lei staat niet Ion Luca Caragiale, zoals je in Buna nr.16 kon lezen, maar Icolea Grigorescu

CULINAIR

PLACINTA CUM MERE (APPELGEBAK) Appelgebak is zeker een kinderdessert voor velen van ons. Het is een van de eenvoudigste, meest smaakvolle taarten die je thuis kunt maken. Zelfs zonder al te veel tijd in de keuken door te brengen of je portemonnee te legen.

Wat heb je nodig?

Voor het deeg 500 gram bloem 200 gram zachte boter 100 gram crème fraiche 1 ei 150 gram suiker 2 zakjes vanillesuiker 1 zakje bakpoeder 1 snuifje zout Voor de vulling 1,5 kg appels 3 eetlepels suiker 1 theelepel kaneelpoeder

Voorbereiding Stap 1: Je begint met de vulling, zodat deze tijd heeft om af te koelen terwijl je voor het deeg zorgt. Schil de appels en rasp ze.

Leg ze met 3-5 eetlepels suiker in een pan en laat ze koken.

Stap 2: Voeg na 5 minuten het kaneelpoeder toe en roer af en toe. Laat de appels koken tot het sap verdampt. Zet daarna het vuur uit en laat afkoelen.

Deeg maken Stap 3: Meng in een kom de boter met suiker en vanillesuiker.

Voeg er het ei en de crème fraiche bij en meng het geheel goed tot een gladde massa.

Stap 4: Combineer daarnaast de bloem met het zout en het bakpoeder. Voeg er de mengeling uit stap 3 aan toe en meng goed met een houten lepel.

Stap 5: Wanneer het deeg hard wordt en je het niet meer kan mengen met de lepel, kneed dan met de hand. Verdeel het deeg in twee gelijke ballen als het niet meer plakkerig is.

Stap 6: Strooi bloem op het werkblad en rol een eerste bal uit zodat het vel op de bakplaat past. Leg het vervolgens op de bakplaat en spreidt er de vulling op uit. Rol de tweede bal deeg uit zodat het vel even groot is als het eerste en bedek er de vulling mee.

Stap 7: Zet de bakplaat 30-35 minuten in de voorverwarmde oven (180 graden) of totdat je merkt dat het deeg gaar is.

Stap 8: Haal de bakplaat eruit en laat het gebak een beetje afkoelen. Strooi er poedersuiker over en snijd hem in stukken.

Poftă Bună!

27

Alba Caroline (Alba Iulia)

Cascada Bâlea (Transfagarasan)

Sapânta

Sibiu

Klooster Moldovita

Hunedoara

Sighisoara

Bij Cheile Bicazului

Viscri

Buna.

Meer info over ADR-Vlaanderen op www.adrvlaanderen.be Contact opnemen kan via info@adrvlaanderen.be nr.18 - jaargang 4 - augustus 2021 - P 509 283 - ADR-Vlaanderen - Korte Begijnenstraat 18 - 2300 Turnhout - Ondernemingsnummer: 0874.536.657 - RPR Turnhout 28 Tweemaandelijks tijdschrift - Afgiftekantoor 9000 Gent X