Buna. Buna VERENIGT MENSEN MET EEN HART VOOR ROEMENIË
MAGAZINE VAN ADR-VLAANDEREN: NR. 19 - JAARGANG 4 - OKTOBER 2021
VAKANTIETIP VIA TRANSILVANICA: DEEL 3 FUN FACTS 8 BIJZONDERE WEETJES OVER ROEMENIË INTERVIEW ONDERWIJS EN ONDERZOEK IN EEN EUROPEES KADER
ADR-Vlaanderen, Korte Begijnenstraat 18, 2300 Turnhout - tweemaandelijks tijdschrift (maart, juni, augustus, oktober, december)
P 509 283
IN DIT NUMMER
MET DE STEUN VAN
En verder 3. EDITORIAAL- ACTUALITEIT
7
VAN ROEMENIË NAAR DE KEMPEN
12
8 BIJZONDERE WEETJES OVER ROEMENIË
• Over dit nummer • Quo Vadis România?
4. TERUGBLIK/ACTIVITEIT • • • •
Inspiratieboek versie 4 Save the date contactdag 20/11 Roemeense ambassadeur bezoekt KU Leuven Vrijwilligersprojecten gezocht
6. WELKOM BIJ HET ADR-TEAM 10. ONZE GROEPEN • • • •
Nieuws uit Moldovita Diest vliegt er terug in Bezoek uit Butea 20 jaar NONA
14. ROEMEENSE ONDERNEMERS
16
ONDERWIJS EN ONDERZOEK IN EEN EUROPEES KADER
20
VAKANTIETIP: VIA TRANSILVANICA: DEEL 3
• Roemeense winkel met streekproducten
15. LIMBA NOASTRA - ONZE TAAL • Herfstbladeren en chocolademelk
18. 'DE MEESTERVOGEL' IN DE ROEMEENSE MYTHOLOGIE 19. GEDICHT - IK HEB MAAR EEN VERLANGEN 24. FLIES@BOEKAREST • Back to Belgium
BEZOEK ONS - VOLG ONS - STEUN ONS www.adrvlaanderen.be ADR-Vlaanderen Roemenië Vakantieland (ADR-toerisme) www.trooper.be/adrvlaanderen Fonds vrienden van ADR-Vlaanderen
25. ROEMENIË OP KLOMPEN ROMANIA CU SABOTI • Reizen met de peetvader
26.TIP - GELDZAKEN
• Wijn- en cultuurreis naar Roemenië • 200 lei - Lucian Blaga
27. RECEPT: GESTOOFDE KOOL MET POLENTA
Colofon
Buna is hét Roemeens-Belgische tijdschrift van ADR-Vlaanderen vzw. Redactie: Jean-Paul Van der Elst, Liesbet Henckens, Liliana Radulescu, Lettice Michiels, Avdia Avrumutoae, Teo Jucan. Eindredactie: Liliana Radulescu , Els Vanuytven, Frank Schaffels. Grafische vormgeving: Lettice Michiels Verantwoordelijke uitgever: Bart Wynants, Korte Begijnenstraat 18, 2300 Turnhout
2
Wil je jouw abonnement vernieuwen voor 2021 of heb je er nog geen? Voor slechts 15 euro vind je 5 keer per jaar Buna in je bus. Stort het bedrag op BE90 7785 9751 7732 - BIC: GKCCBEBB met vermelding: Abonnement Buna 2021 + jouw naam en adres. Of koop je abonnement via www.adrvlaanderen.be.
EDITORIAAL - ACTUALITEIT Over dit nummer Oktober... Dat betekend herfstbladeren en chocolademelk (p.15), maar ook dat de jaarlijkse contactdag er aankomt en deze keer opnieuw 'life' (p.4). Je maakt in dit nummer ook kennis met Frank die startte bij ADR-Vlaanderen (p.6) en ook de ADR-groepen komen terug op gang na een (semi-)coronaslaap (p.10). De lange tocht (3 nummers) over de Via Transilvanica eindigd (p.20), je komt meer te weten over de passie van Luiza Muraru (p.16), Ewout en Liesbet zijn ook weer van de partij (p.24 en 25) en aan het einde is er een Roemeens recept het proberen waard (p.27). Veel leesplezier!
QUO VADIS ROMANIA? Sinds de parlementsverkiezingen van 2020 ligt de Roemeense politiek overhoop. Geen goed nieuws voor Roemenië al doet de economie het ondertussen wel goed. Een kort overzicht. Roemenië heeft een traditie van onstabiele regeringen, moties van wantrouwen en het wisselen van coalitiepartners. De parlementsverkiezingen van 2020 toonden een aanzienlijke terugval van de PSD (socialisten) en een belangrijke winst voor PNL (centrum-rechtse liberalen) en USR-PLUS (hervormingsgezinden). 2020 betekende ook de doorbraak van de rechts-populistische AUR (Alianța pentru Unirea Românilor). De kiezer schudde de kaarten en er kwam een regering van PNL-PLUS en UDMR (een partij die de Hongaarssprekenden vertegenwoordigt en een constante is in de regeringen die na de ‘revolutie’ van 1989 werden gevormd). In 2014 werd Klaus Iohannis (burgemeester van Sibiu en nazaat van Saksische voorouders) verkozen tot president van Roemenië. Iohannis was de kandidaat van PNL die het in een nek-aan-nek race haalde van Victor Ponta (PSD). In 2019 werd hij opnieuw verkozen met een ruime marge van 66 procent van de stemmen.
Binnen zijn partij, de rechts-liberale PNL, is er een tweestrijd tussen partijleider Victor Orban en eerste minister Florin Cîțu. Deze laatste was een koele minnaar van coalitiepartner USR-PLUS. Toen hij begin september minister van justitie Stelian Ion (USR-PLUS) de laan uitstuurde, hield USR-PLUS het voor bekeken. Al zijn ministers namen ontslag. Voor een motie van wantrouwen tegen de regering Cîțu rekende USRPLUS op PSD en AUR. Maar het is uiteindelijk een motie van wantrouwen ingediend door PSD en gesteund door USR-PLUS en AUR die de regering Cîțu uit het zadel lichtte. Er zijn drie mogelijke wegen uit de politieke crisis: een minderheidsregering van PNL en UDMR, maar PSD wil – gezien de gunstige opiniepeilingen – liever vervroegde verkiezingen en zal een minderheidskabinet niet steunen. Een tweede mogelijkheid is de voortzetting van de huidige coalitie met een andere eerste minister (USR-PLUS wil niet weten van Cîțu). Een derde mogelijkheid zijn nieuwe verkiezingen. Maar de opiniepeilingen waren niet erg gunstig voor PNL en USRPLUS. PSD en AUR zouden bij nieuwe verkiezingen wel eens de grote winnaars kunnen zijn. De politieke spelletjes ondermijnen de hoop die veel Roemenen (zeker in de diaspora) hadden gesteld in president Iohannis en in de hervormingsgezinde USR-PLUS en speelt de populistische partijen in de kaart. Ondertussen doet de Roemeense economie het goed met een jaarlijks groeicijfer van 7,4 % (vooruitzichten voor 2021) en een inflatie van rond de 3%. De Roemeense economie genereert een Bruto Nationaal Product van zo’n 248 miljard dollar in 2020 (Bron: World Bank). De Roemeense economie staat daarmee op een 48ste plaats in de wereld, voor landen als NieuwZeeland, Qatar, Koeweit en alle buurlanden van Roemenië. Ter vergelijking: Nederland staat 18de, België 24ste. 3
TERUGBLIK/ACTIVITEIT
INSPIRATIEBOEK VERSIE 4 Het inspiratieboek heeft opnieuw een update gekregen. Je vindt er ook verschillende nieuwe fiches in, onder andere over financieringsmogelijkheden. Het inspiratieboek is hét praktische handboek voor lokale ADR-groepen. Voor inspiratie, informatie en tips rond alles waarmee jouw ADR-groep te maken krijgt. Bovendien kun je via het boek in contact komen met thematische experten of ervaren ADR-groepen. Je vindt er ook meer informatie over de projecten van ADR-Vlaanderen en hoe wij jouw werking kunnen ondersteunen. Bij de vierde versie van het inspiratieboek hebben verschillende fiches een update gekregen. Daarnaast kan je er in lezen hoe je aantrekkelijke flyers maakt en je activiteiten online promoot. Je vindt er informatie over hoe je als vzw kan voldoen aan de nieuwe wetgeving.
Financieringsmogelijkheden Verder zijn er ook 3 nieuwe fiches rond financiële middelen. Je vindt er een handig overzicht met fondsenwervingsmogelijkheden en een met subsidiemogelijkheden. Misschien sluit een van deze suggesties wel aan bij een project dat jullie willen organiseren? Tot slot kan je vanaf nu, als ADR-groep, ook steun aanvragen voor een activiteit bij ADR-Vlaanderen. Meer informatie over al deze financieringsmogelijkheden vind je ook op www.adrvlaanderen.be. Klik op 'mijn ADR' en kies dan voor 'ondersteuning'. Het inspiratieboek is te downloaden via www.adrvlaanderen.be (klik op het winkelmandje). Je vindt het onderaan de pagina bij 'in de kijker' of bij 'inspiratie en opleiding'. In het digitaal document kan je makkelijk navigeren door in de inhoudstafel op de fiches te klikken die je interessant vindt. Heb je liever een papieren boek? Stuur een mailtje naar info@adrvlaanderen.be en we sturen je een geprinte versie op.
SAVE THE DATE: CONTACTDAG 20/11 Na een online editie van de contactdag in 2020, om de gekende reden, is het dit jaar opnieuw tijd voor een "life" contactdag. Zet alvast zaterdag 20 november in je agenda en hou de website van ADR-Vlaanderen en de flash in de gaten. De contactdag zal dit jaar vooral in het teken staan van samenzijn. Na een welkomswoord en een kort formeel deel waarbij de jaarrekening wordt voorgesteld, is er tijd om te netwerken. Daarnaast zijn er enkele leuke workshops voorzien, zoals een workshop Roemeense mythes en legendes en een kunstworkshop met knipoog naar het kunstenproject 'oneindige zuil'. Voor zij die liever niet de handen uit de mouwen steken zijn er ook meer inhoudelijke workshops, zoals het organiseren van een inleefreis. Voor ieder wat wils, dus schrijf alvast 20 november in je agenda. 4
De contactdag gaat dit jaar door in De Kriekel in Tessenderlo. Het volledige programma en inschrijving volgt via de flash en de website van ADR-Vlaanderen.
TERUGBLIK/ACTIVITEIT
ROEMEENSE AMBASSADEUR BEZOEKT KU LEUVEN In het kader van de Belgisch-Roemeense samenwerking, bracht Roemeens ambassadeur Adreea Pastarnac een eerste werkbezoek aan de KU Leuven universiteit. Het werkbezoek werd mee georganiseerd door ADRVlaanderen. Het bezoek startte in de historische Universiteitsbibliotheek met een korte bedrijfspresentatie gegeven door KU Leuven, gevolgd door een gesprek met de Vice-rector Internationaal Beleid van KU Leuven. Daarna volgde een bezoek aan het Digitalisatielabo van waar Hebreeuwse teksten worden gedigitaliseerd.
Aan het einde van de dag werden enkele labo’s bezocht van Chem&Tech op de Arenberg Campus. En was er een drink en gesprek met een aantal Roemeense PhD studenten aan de KU Leuven waarmee werd ingegaan op noden, studiekansen, studieaanbod en mogelijke bilaterale uitwisseling tussen universiteiten van beide landen. Er werden afspraken gemaakt rond concrete opvolging en naar een vervolg van dit eerste werkbezoek. De ambassadeur vertolkte dit door te stellen dat zij de KU Leuven beschouwt als een lange-termijn partner.
Vervolgens werd de samenwerking tussen Scoala Babel (Timisoara, Roemenië) voorgesteld. Een voorbeeld dat gesmaakt werd door de Roemeense ambassadeur.
VRIJWILLIGERSPROJECTEN GEZOCHT Zowel De Bouworde als 'De Onkreukbaren', een scoutsgroep uit Antwerpen, zijn nog op zoek naar locaties voor vrijwilligersprojecten in 2022. Kan jij hen helpen? De Bouworde vzw is een Belgische jeugdorganisatie die bouwkampen organiseert van 1 tot 3 weken voor vrijwilligers van 15 tot 30 jaar. Op een bouwkamp werken de jongeren 5 dagen op 7 en dit 8 uur per dag. Tijdens de weekends gaan ze meestal op uitstap om het land te leren kennen. Er zijn drie soorten kampen. De technische kampen, waar er meegewerkt wordt aan de huisvestiging (dit kan gaan van schilderen tot metselen, van puinruimen tot een dak zetten). Bij sociale kampen helpen vrijwilligers met sociale taken: van kinderanimatie tot wandelingen maken met bejaarden tot zelfs luiers verversen in de kribbe. Ten slotte zijn er nog de ecologische kampen, hier wordt er bijvoorbeeld gewerkt in een natuurpark of wordt er hulp geboden bij het verzorgen van dieren. Voor 2022 zoeken ze nog heel wat projecten, o.a. in Roemenië, om vrijwilligersgroepen naartoe te sturen.
Ook 'De Onkreukbaren', één van de verkennerstroepen van scouts Den 2 uit Antwerpen zijn nog op zoek naar een plek voor hun buitenlands kamp in juli 2022 in Roemenië. Hun kamp duurt 3 weken waarbij ze de 7-10 dagen met heel de groep aan een vrijwilligersproject werken. Het kan gaan over opruimacties, dorpjes heropbouwen, schooltjes schilderen, enzovoort. Ze staan open voor veel projecten! Naast de schoonheid van Oost-Europese landen, hoopt de leiding hun leden iets bij te brengen over de voor hen onbekende geschiedenis en cultuur van Roemenië. Ze hopen dat deels te bereiken door samen te werken met Roemeense jongeren of de lokale bevolking tijdens het vrijwilligersproject. De groep bestaat uit 28 leden, 6 leiders en een 4-tal foeriers. Kan je wel wat hulp gebruiken en past een van de kampen van de bouworde bij jouw project? Of zie je de vraag van scoutsgroep Den 2 als een mooie uitwisselingskans? Twijfel dan niet om een mailtje naar info@adrvlaanderen.be te sturen. 5
NIEUWS
WELKOM BIJ HET ADR-TEAM In het vorige nummer van Buna kon je lezen dat Jef Vanhoof op pensioen ging. Er kwam dus een plekje vrij bij het ADRTeam. We verwelkomen graag Frank Schaffels bij ADR-Vlaanderen. Hij is sinds 3 september aan de slag als educatief medewerker, maar hij is niet helemaal een nieuw gezicht binnen de organisatie. Frank Schaffels woont in het rustige Halle - Zoersel met Ilse, hun luie hond, 2 katten en 12 kippen. Als lid van het comité Crucea-Zoersel kwam hij via de regiovergadering Kempen in contact met ADR-Vlaanderen. Hij is ook de bezieler van het ADR-praatcafé dat startte in het midden van de coronapandemie. Omdat het niet meer mogelijk was om elkaar fysiek te ontmoeten zorgde het online praatcafé dat Roemenen en Vlamingen toch nog over vannalles en nog wat konden praten. Over tradities rond kerst, over seizoensarbeid, religie, werk en de rolverdelingen tussen mannen en vrouwen. Het bleek een succesvolle formule die zeker nog een vervolg kent. Al deze initiatieven, en diegenen die nog gaan volgen, zijn gestart vanuit de interesse van Frank in Oost-Europese geschiedenis en cultuur en vooral in Roemenië. Frank zegt zelf dat Roemenië, een vreemd land aan het rafelige uiteinde van Europa, een baken in zijn leven is geworden. Hoe is dat zo gekomen? Frank: "Mijn professionele carrière speelde zich voornamelijk af tussen de muren van bankkantoren, waar ik vooral de verzekeringsportefeuilles beheerde. De bankencrisis maakte daar een abrupt einde aan en vanaf 2010 begon ik met reizen in Oost-Europa. Nadat ik een paar maanden in Sofia in Bulgarije had vertoefd, en kennis had gemaakt met Polen, kwam Roemenië in het vizier. Terug in België startte ik met lesgeven in het NT2 circuit. In die hoedanigheid kwam ik veel ‘Vlaamse’ Roemenen tegen. Ondertussen had ik met het comité CruceaZoersel kennisgemaakt waar ik toen als jongste telg mezelf verdienstelijk maakte. Ik schreef me ook in voor een cursus Balkangeschiedenis aan de UIA. Hierdoor geraakte ik nog meer gefascineerd door de regio. Mijn eerste reis naar Roemenië maakte een diepe indruk op mij. Ik vertrok naar Crucea, het adoptiedorp van Zoersel. Een klein dorpje met enkele straten, een socialistische appartementsblok en vooraan op een pleintje een stenen kruis dat al betere tijden gekend had. 6
Door in mijn eentje te reizen probeerde ik verbinding te maken met het land, zo werd ik niet afgeleid en dat werkt emotioneel bevrijdend. Ik bezocht de kloosters van de buurt met hun bewierookte iconen en muurschilderingen. Ik ervoer de tegenstelling van een ruraal land met zijn postmoderne stedelijke cultuur als harmonische puzzel. Een paard en kar in een binnenstad? Dat moet kunnen, dacht ik. Als muzikant zocht ik ook naar de muzikale eigenheid van het land en leerde er muzikanten kennen, die ik later ook een podium bood in België. Ondertussen reisde ik kriskras door Roemenië met de hulp van Roemeense vrienden en bewonderde de kloosters van de Boekovina, de Donau, historische steden en de weergaloze Karpaten. Ik leerde mijn eerste Roemeense woordjes van gastgezinnen en vrienden : una mica, noroc (een kleintje, schol), met universele geste. Voor mij is Roemenië niet zomaar een land: Roemenië om te voelen en te proeven, Roemenië als levenskunst." Frank kan niet wachten om alle ADR-groepen te ontmoeten en zit vol ideeën voor projecten en activiteiten. Hij werkt voor ADR-Vlaanderen van maandag tot en met donderdag en is te bereiken via frank.schaffels@adrvlaanderen.be.
Bine ați venit în echipa ADR Bine ați venit în echipa ADR: Frank Schaffels lucrează pentru ADR Flandra din septembrie 2021. Locuieste în Zoersel impreuna cu Ilse și are o carieră îndelungată în domeniul asigurărilor. În ultimii ani a lucrat ca profesor de limba olandeza pentru vorbitorii non-nativi. În plus este muzician, antrenor voluntar de limbi străine și membru al comitetului Crucea Zoersel. Frank este interesat de istoria și cultura est-europeană, dar inima lui este în România.
ROEMEENSE BELGEN
VAN ROEMENIË NAAR DE KEMPEN “Wat weten we eigenlijk over Roemenië?”, vroeg Peter Meulemans zich af toen hij een afspraak had gemaakt met Felicia Mester (38) voor een artikel in het Kempisch magazine Onderox. In 2007 landde ze met haar man en zoontje van elf maanden in Turnhout. Ze leerde in een vliegende vaart de Nederlandse taal, werd nog twee keer mama en behaalde tussendoor een diploma Boekhouding. Petje af, dacht hij. Ondertussen is het gezin beter geïntegreerd dan ooit. “De kinderen spreken onderling altijd Nederlands” vertelt ze. “Zelfs met andere Roemeense kinderen.” Peter Meulemans: "Terwijl ik het interview met Felicia afneem, vallen er dikke regendruppels uit de lucht. Ik vraag me even af welk klimaat ze in Roemenië hebben. Ook dat blijk ik niet te weten. Ik ken ook geen toeristische trekpleisters, moet al erg diep graven om Roemeense sporters of muzikanten op te sommen en op een blinde kaart van Europa zit ik toch enkele honderden kilometers uit de richting. Maar als ik Felicia mag geloven, is dat allemaal onterecht en heeft de Zuidoost-Europese republiek als vakantieland veel troeven. Heel veel troeven." Laat ons met het weer beginnen. Wat neem ik mee als ik op vakantie ga naar Roemenië? Een zwembroek of een wintermuts? Felicia Mester: “Beiden kan. Vergeet niet dat Roemenië een erg groot land is. Ongeveer acht keer groter dan België. We hebben een mooie kuststreek, aan de Zwarte Zee. De kustlijn is bijna 250 kilometer lang. Dus dat biedt wel wat mogelijkheden. Maar ook de Karpaten maken deel uit van het land met bergen tot 2.500 meter. Skiën kan dus ook perfect. Het grote verschil met België is dat we in Roemenië echt letterlijk vier seizoenen hebben. Een warme zomer, een koude winter, met daartussen lente en herfst, wat voor een erg mooie natuur zorgt. Hier in België heb je soms de indruk dat het drie seizoenen herfst is.” (lacht)
Felicia en haar man Adrian bij een bezoek aan de Karpaten.
In welke regio ben jij opgegroeid? “Ik heb altijd in Beznea gewoond, een dorp op zestig kilometer van de grens met Hongarije. Om het even te situeren, dat is ongeveer 800 kilometer van Boekarest, dat meer naar het zuiden ligt, richting de zee en Bulgarije. Beznea is een 1.600 kilometer rijden vanuit Turnhout. Oradea is de grootste stad in de buurt. Echt een mooie moderne stad. Ondertussen, na Boekarest, één van de grootste en belangrijkste steden van Roemenië. Zeker Băile Felix is ab-so-luut de moeite. Het is een thermaal kuuroord en echt uniek in Europa. Het water is er 45°, echt aangenaam. Maar ook op medisch vlak heeft het haar deugdelijkheid al bewezen. Vroeger kwamen we daar bijna wekelijks. Ook de zoutmijnen van Praid zijn fantastisch mooi.
Met de drie jongens in Dinant.
7
ROEMEENSE BELGEN Erg toeristisch maar ook helend voor mensen met problemen aan de luchtwegen.” Heb je een gelukkige jeugd gehad? “Zeer zeker. Ik was de jongste van vier kinderen. We kwamen niets tekort. Mijn moeder regelde het huishouden, mijn vader werkte in de fabriek. De laatste vijftien jaar had hij een winkeltje thuis met voeding en dergelijke zaken. Allemaal heel gewoon. Een mooie jeugd. Vanaf mijn veertien jaar ging ik naar de middelbare school. In Roemenië is dat vier jaar. Velen trekken dan naar de stad. Ik ook. Zo kwam ik in Oradea terecht. In het begin was dat moeilijk. Je bent nog erg jong maar je moet zelf eten klaarmaken, zelf poetsen, zelf je studies regelen en dergelijke. Je wordt snel zelfstandig op die manier. Daar leerde ik mijn man Adrian kennen. Op mijn achttiende ben ik al getrouwd, in 2001.” Een mooie jeugd, snel getrouwd, erg zelfstandig. En toch beslis je dan om weg te trekken. Waarom België? “Dat is erg vreemd gelopen. Eigenlijk is dat nooit een plan geweest. Adrian had al wel twee jaar in België gewerkt, in Weelde, samen met zijn neef. Maar omwille van visumproblemen moest hij terug naar Roemenië komen. Ook voor hem was een terugkeer naar België niet meteen aan de orde. Ik had ondertussen mijn diploma Boekhouden behaald en opende samen met mijn broer een boekhoudkantoor. We hebben een huis verbouwd en hadden het financieel niet slecht. Er was dus geen reden om hieraan te twijfelen.
8
Familieportret. Je herkent Felicia aan het gele kleed.
Totdat de vorige baas uit Weelde in 2007 opnieuw naar Adrian belde met de vraag om terug te komen. Dat zorgde toch wel even voor keuzestress.” (lacht) Wat deed je besluiten om toch naar Turnhout te verhuizen? “Adrian kende de regio uiteraard al goed en hij was hier graag. Financieel was het uiteraard ook een stap vooruit, als je weet dat het minimumloon in Roemenië 800 euro is. We wilden ons huis nog verder verbouwen en we dachten dat wat extra spaargeld kon helpen. Eén à twee jaar in België werken zou ons toch vooruit helpen in het leven. Een paar dagen laten waren we de koffers aan het pakken.” Dat moet toch niet evident zijn? Je had ondertussen een zoontje van elf maanden, Catalin, en je beheerste de taal niet? “Gemakkelijk was dat niet, maar het idee dat het maar tijdelijk was, overtuigde me. Vele Roemeense mannen komen alleen naar België, zonder vrouw, om te werken en keren later terug. Maar dat wou ik niet. Ik wou mee de sprong wagen. Het voordeel was dat Adrian Turnhout al kende. In mijn herinnering heeft het die eerste weken hier altijd geregend. (glimlacht) Ik ben dan zelf Nederlands gaan studeren, wat echt geen gemakkelijke taal is. Ik werkte toen bij Miko als arbeidster maar moest al snel stoppen met rugproblemen. Toen wist ik dat ik zelf de handen uit de mouwen moest steken om er hier iets van te maken. Ik begon als een gek Nederlands te leren en later ben ik aan een graduaat Boekhouden begonnen.
ROEMEENSE BELGEN Ondertussen waren ook Nicolas (12) en Lucas (7) geboren. Toch had ik altijd prima resultaten op school. Soms vraag ik me nog wel eens af hoe ik dat toen allemaal heb klaargespeeld. Ik ben er wel trots op. Al moet ik toegeven dat ik in die tijd heel wat hulp had van mijn zus, die enkele jaren na ons ook naar België is verhuisd. Zij heeft ook mee voor de kinderen gezorgd.” En ondertussen wil je ook nog een sociaal leven opbouwen. Hoe is dat gelukt? “Dat ging in het begin erg stroef. Ik vind de Vlamingen in het algemeen erg schuchter en gesloten. Als ik vroeg ‘Hoe is’t?’, dan zeiden ze ‘Goed!’. Dat was het dan. Al geef ik toe dat de taalbarrière altijd wel meegespeeld heeft. Ik voelde me niet meteen geroepen om zelf een gesprek aan te knopen. Maar het is mijn huisarts die me hier de juiste impuls heeft gegeven. Met haar sprak ik, zoals met de meesten, Engels. Tot zij op één dag zei dat we enkel nog Nederlands gingen spreken. Dat was wat vreemd maar gaf me toch veel zelfvertrouwen. Plotseling had ik het gevoel dat ik best mijn plan kon trekken in het Nederlands.” Meer dan goed zelfs. Chapeau! Hebben de kinderen het hier ook zo naar hun zin? “Absoluut. Dat zijn eigenlijk echte Belgen. Onderling spreken ze altijd Nederlands. We hebben regelmatig contact met andere Roemeense families en we merken daar hetzelfde. Ook die kinderen spreken vooral Nederlands. Daarnaast zijn het voetballers. Dat is hun favoriete hobby. En dus ben ik de typische voetbalmama die altijd langs de zijlijn staat te supporteren en bijna alle kantines van de provincie Antwerpen kan herkennen.” (lacht) Laat ons het eens even over Roemenië zelf hebben. Wat moeten we absoluut weten? “Roemenië is een land dat je zeker moet leren kennen. Ik weet dat het bij velen nog onbekend is maar dat is niet terecht. Zoals gezegd, je hebt de zee, je kan skiën, je hebt prachtige natuur, de Donau, erg mooie en moderne steden… Daarnaast is Roemenië nog altijd erg in verandering. Er is de afgelopen tien, vijftien jaar zeer veel in positieve zin veranderd. Er was veel bureaucratie. Je moest voor alle ambtenarenzaken uren aanschuiven. En dan zeiden ze doodleuk dat je nóg een kopie moest hebben. Dan kon je weer aanschuiven. Ook was er veel corruptie. Dat wordt nu allemaal streng aangepakt. Al beweer ik niet dat het niet meer bestaat. Maar het land is zeker het bezoeken waard. De grens met Hongarije, daar waar de Donau stroomt, is maar even ver dan het zuiden van Spanje of Italië. Perfect doenbaar dus. Of je moet maar eens googelen op Transfăgărășan, waanzinnig mooi.”
Waarin verschillen wij vooral van de Roemenen? “In België zijn er veel meer regeltjes. En je wordt verondersteld van die allemaal te kennen. Maar dat is natuurlijk niet zo. Er zijn zeker ook Roemenen, net als Belgen, die bewust buiten de lijntjes kleuren, maar het is simpelweg niet eenvoudig om al die regels te kennen. Maar het grote verschil is toch het geloof, vind ik. Wij houden erg van het zondags gebed. Eén dag per week even stilstaan, maar vooral ook vieren met vrienden en familie. We zingen veel in de kerk. Dat zijn echte tradities, zoals we er nog veel hebben. Ik vind het belangrijk om die in ere te houden. Pasen is bijvoorbeeld een echt familiefeest bij ons, nog meer dan in België.” En wat wordt er dan gegeten op al die familiefeesten? “Vooral heel veel vlees. (lacht) Sarmale en Mititei zijn erg bekende gerechten die je overal in het land vindt. Sarmale zijn een soort rolletjes van kool die gevuld zijn met gehakt, rijst en kruiden. Mititei zijn ook rolletjes, maar dan eerder te vergelijken met gehaktballetjes. Heerlijk op de barbecue. Ik heb er nu al zin in.” (lacht) Welke dromen heb je nog, Felicia? “Ik zei al dat ik in Roemenië een boekhoudkantoor had met mijn broer. Het zou heerlijk zijn om dat ook in Turnhout te kunnen. Maar daarvoor moet ik eerst de titel van Accountant halen. Die vervelende regeltjes toch altijd.” (lacht)
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Onderox Magazine. Meer informatie op www.onderox.be
Din România în Kempen "Ce știm de fapt despre România", s-a întrebat Peter Meulemans la o întâlnire cu Felicia Mester (38 de ani) pentru un articol din revista Kempisch Onderox. În 2007 a aterizat împreună cu soțul și fiul ei în vârstă de unsprezece luni în Turnhout. A învățat rapid limba olandeza a devenit mămică de două ori iar intre timp, a obtinuti o diplomă în contabilitate. Jos pălăria, s-a gândit el. Acum, familia este foarte bine integrată. "Copiii vorbesc întotdeauna olandeza între ei", chiar si cu alti copii romani"." 9
ONZE GROEPEN
NIEUWS UIT MOLDOVITA In het ADAM-Centrum in Moldovita kwam er in 2021 meer activiteit op de plank. Het kabinet voor kinesitherapie, dat reeds enkele jaren geleden ingericht werd met allerlei toestellen en materiaal van een Vlaamse kinesist, werd op 1 februari in gebruik genomen. Voormalig hoofdleidster van GLT, Zincuta Morosan, afgestudeerd als kinesitherapeut, opende er een Health Center voor wellness en relaxatie. Van zodra zij de officiële erkenning in handen heeft, zal ze er ook kinesitherapie uitoefenen. Op 1 juli startte ook een jonge tandarts, Radu Polonec, zijn praktijk ‘Polo Dentis’ in het ADAM-Centrum. Zowel Zincuta als Radu werken op zelfstandige basis en huren hun kabinet van ADAMMoldovita. Ondertussen loopt het proces voor een officiële erkenning van thuiszorg. Er gebeuren controles door de gezondheidsdiensten bij het ADAM-gebouw en de 17 begunstigden thuis. Verondersteld wordt dat de erkenning niet lang meer op zich laat wachten. Op 18 juni werd, op vraag van de gemeente, een mobiele screeningeenheid geplaatst aan het ADAMgebouw ter preventie van borst- en baarmoederkanker. Tevens werden in het gebouw ruimten voorzien voor het toedienen van Covid-vaccinaties. Van 19 juli tot 13 augustus organiseerde ADAM-Moldovita een ‘Zomerschool’ voor kinderen van 6 tot 10 jaar. Op het menu: sport en spel, leuke wedstrijden, activiteiten voor ontwikkeling, creatieve workshops, muziek en dans, experimenten, koken, leesworkshops en Engelse taal. Het was een groot succes!
DIEST VLIEGT ER TERUG IN Het Roemeniëcomité van Diest trok in september terug naar hun partnerdorp Apold. Om oude bekenden terug te zien en kennis te maken met de nieuwe burgemeester, arts en priester van het dorp. Het Roemeniëcomité neemt daarnaast afscheid van enkele bestuursleden en wil graag Ludo Van Hemelen, Carine Nyssens en voorzitter Nand Reniers bedanken voor hun inzet en liefde voor Apold gedurende de voorbije jaren. Verder werd er tijdens de septemberreis vooral aandacht besteed aan de lopende projecten in de school, de Polikliniek, het rusthuis, de veearts en de brandweer. Daarnaast werden ook de speeltuigen, banken, het bushokje en de vuilnisbakken in het dorp nagekeken en waar nodig hersteld. Via de arts ontvingen jonge moeders een kleine baby-uitzet en het Roemeniëcomité van Diest nam winterkleding mee voor de meest hulpbehoevende kinderen van Apold. Roemeniëcomité Diest plant in het najaar ook opnieuw activiteiten. Al blijven deze afhankelijk van de geldende coronamaatregelen. Op 23 oktober vindt de 21ste editie van de draculatocht plaats in Diest en omstreken. Op 1 november kan je op de jaarmarkt van Diest terecht bij het standje van het Roemeniëcomité voor artisanale drankjes uit Roemenië. In december volgt de kerstmarkt en 5 februari is er de restaurantdag.
10
ONZE GROEPEN
BEZOEK UIT BUTEA Van 6 tot 10 september mocht de vrijwilligersgroep Humanitarian Aid Hasselt en enkele docenten van het Expertisenetwerk Gezondheid en Zorg van de Arteveldehogeschool te Gent een Roemeense delegatie ontvangen uit Butea. Twee zusters en twee andere betrokkenen van het woon-zorgcentrum JohannesPaulus II werden ontvangen in het internationaal huis van de Broeders van Liefde in Moerzeke. Gedurende hun bezoek kon de afvaardiging uit Butea kennis maken met diverse woonzorgcentra in Oost-Vlaanderen. Het was vooral de bedoeling dat het zorgproces binnen de ouderenzorg werd voorgesteld. Het bezoek diende ter voorbereiding van een project in samenwerking met de Arteveldehogeschool. In het kader daarvan zijn drie laatstejaarsstudenten Verpleegkunde voor 6 weken vertrokken naar Roemenië om er stage te doen in het woon-zorgcentrum in Butea, in een polikliniek en een thuiszorgdienst in de omgeving van Butea en in een algemeen ziekenhuis in Iasi. Daarnaast gaan de studenten als project de werking van het woon-zorgcentrum analyseren en op basis hiervan verbeteringsvoorstellen formuleren. Een volgende groep van drie studenten zullen dan in april 2022 naar Butea vertrekken om er eveneens stage te lopen, maar ook om enkele verbeteringsvoorstellen samen met de staf van het woon-zorgcentrum verder uit te werken en uit te voeren. Humanitarian Aid Hasselt hoopt dat het bezoek en het project zal bijdragen tot de ontwikkeling en optimalisatie van een professioneel zorgproces. De bezoekers uit Roemenië zijn alleszins met veel ideeën (die niet altijd geld moeten kosten) en vol enthousiasme teruggekeerd!
20 JAAR NONA Ook NONA De Pinte organiseert opnieuw activiteiten. Op 14 november staat, onder voorbehoud, hun Roemeens eetfestijn op de agenda. Dit jaar bestaat de organisatie, opgericht op de datum die wereldbekend werd als 'nine-eleven', 20 jaar. Het grote feest wordt uitgesteld naar volgend jaar, maar in hun laatste nieuwsbrief blikken ze alvast terug naar vorige jaren. Weet je waar de naam NO NAme Child vandaan komt? Enerzijds kan je dit lezen als ‘no name child‘ (kind zonder naam), verwijzend naar de talrijke kinderen die door hun ouders in het ziekenhuis werden achtergelaten. Anderzijds is No Name Child ook een hommage aan Nona (Nona my child), de enige dochter van Dr. Catană, die op 20-jarige leeftijd overleden is. Dr. Catană was het eerste contact en de eerste vertrouwenspersoon in Roemenië van de groep. Hij was verbonden aan het MS Curie Kinderziekenhuis in Boekarest en wees de vrijwilligers op de noden in zijn land op vlak van gezondheidszorg en onderwijs. Sindsdien ondersteunt en organiseert NONA allerlei projecten met betrekking tot het welzijn van kinderen, kinderziekenhuizen en ziekenhuisonderwijs.
ZELF IN BUNA? DAT KAN! Wil je zelf met je vrijwilligersgroep in Buna? Dat kan! Stuur een mailtje naar info@adrvlaanderen.be met als onderwerp Buna.
11
FUN FACTS
8 BIJZONDERE WEETJES OVER ROEMENIË Als Buna-lezer weet je waarschijnlijk al veel over Roemenië. Maar wist je ook dat Roemenië net zoals Parijs een Arc de Triomphe en een Eifeltoren heeft? Wist je dat de Duitse schlagerzanger Peter Maffay en de enige echte Tarzan eigenlijk in Roemenië zijn geboren? Dit en andere leuke weetjes om verder te vertellen op café of een familiefeest lees je hier.
1
Arc de Triomphe
Boekarest heeft, net als Parijs, een monumentale triomfboog. Die werd gebouwd om de onafhankelijkheid van Roemenië (van het Ottomaanse rijk) in 1878 te vieren. De triomfboog was opgetrokken uit hout zodat de overwinnende troepen er onderdoor konden marcheren. De triomfboog werd al in 1922 vervangen door een nieuwe exemplaar dat op zijn beurt in 1935 plaats moest maken voor de huidige triomfboog die 27 meter hoog is. Je vindt de Arc de Triomphe van Boekarest aan de Şoseaua Kiseleff, ter hoogte van het mooie Herăstrău park.
2 UNESCO
Roemenië kreeg er dit jaar een UNESCO werelderfgoed bij, namelijk het mijnlandschap van Roșia Montană , gelegen in het Apuseni-gebergte. Het is een ondergrondse goudwinning complex dat dateert uit de Romeinse bezetting van Dacia (106-271 CE). Het is zelfs het meest belangrijke, uitgebreide en technisch divers mijncomplex uit die tijd in heel de wereld. In totaal heeft Roemenië 7 culturele UNESCO-werelderfgoedsites en 2 natuurlijke.
3
Du bist Alles
Wie heeft er nog nooit gedanst op de tonen van ‘Du’ van de Duitse euh … Roemeense schlagerzanger Peter Maffay? Weinigen weten dat Peter Maffay (nu 72) niet in Duitsland maar in Roemenië, meer bepaald in Braşov, is geboren.
12
Roșia Montană (© bortescristian)
Toen de jonge Peter Makkay (zijn echte naam) 14 was, gingen zijn ouders naar Duitsland. In datzelfde jaar (1963) startte hij een bandje onder de naam The Dukes. In 1970 nam hij een eerste single op die meteen de grote doorbraak betekende: ‘Du’ (Jij). Van zijn lp ‘Steppenwolf’ uit 1979 gingen meer dan 1,6 miljoen exemplaren over de toonbank. Peter Maffay werd één van de grootste sterren aan het Duitse showbizz firmament. Hij heeft nog steeds een huis in Viscri waar muziekkampen voor jongeren worden georganiseerd.
4 Eifeltoren
De enige echte Eifeltoren staat natuurlijk in Parijs maar … er is ook een Eifeltoren in Slobozia. Die is 54 meter hoog (dat is een groot verschil met die in Parijs die zes maal hoger is). Slobozia is de hoofdplaats van de județ Ialomita en ligt zo’n 100 km ten oosten van Boekarest. De Eifeltoren van Slobozia werd gebouwd door een rijke grondbezitter die in hetzelfde park ook een replica van de ranch uit het Tv-feuilleton Dallas liet nabouwen.
5 Tarzan
De ‘echte’ Tarzan, Johnny Weismuller, werd geboren in Freidorf op een boogscheut van Timișoara als Peter Johann Weismüller. Kort na zijn geboorte in 1904 weken zijn Duitstalige ouders uit naar de Verenigde Staten waar Johann Johnny werd en meteen ook de puntjes op de 'u' in zijn familienaam verloor.
FUN FACTS Weismuller werd zwemkampioen, wereldrecordhouder op de 100 meter en haalde in totaal vijf gouden Olympische medailles. In de films was hij de trouwe partner van Jane. Hij kreeg er zelfs een filmkind mee. In het echte leven had hij minder geluk: hij was vijf maal getrouwd en verloor gaandeweg ook zijn status van cultfiguur.
6
Grootheidswaanzin
Het Parlementspaleis (vroeger gekend als Het Volkshuis) in Boekarest is het grootste gebouw van Europa en het zwaarste in de wereld. Dit gebouw is 270 bij 240 meter, 86 meter hoog en 92 meter diep. Binnen bevinden zich 2.000 zalen en kamers! Voor de bouw van het paleis en de bijhorende Boulevard van de Eenheid moest een woonwijk, een stadion, kunsthistorische kerken, kloosters en synagogen worden afgebroken. De kloosterkerk Mihai Vodă werd 100 meter verplaatst. De complete productie van marmer was vanaf 1980 lange tijd volledig bestemd voor het paleis; grafstenen werden daarom tijdelijk van hout gemaakt. Nog steeds is het gebouw niet helemaal af. Sommige kamers zijn nog niet klaar maar, omdat er al zoveel kamers zijn en ze toch niet allemaal gebruikt worden, wordt er verder ook geen geld meer ingestoken.
7
Liggende Eifeltoren
Naast de Eifeltoren van Slobozia heeft Roemenië ook een ‘liggende Eifeltoren’. Het gaat hier om een ijzeren brug die in 1877 werd gebouwd als onderdeel van een treinverbinding tussen Iaşi en Ungheni (Rep. Moldavië).De brug speelde een belangrijke rol in de troepenbewegingen in de eerste en tweede wereldoorlog. De brug is in feite een vierkante koker gevormd door ijzeren spanten. Een gelijkaardige brug vinden we in Temse waar ze de spoorverbinding tussen Mechelen en Sint-Niklaas over de Schelde mogelijk maakt.
Eifeltoren van Slobozia
8
Belgische forten in Boekarest
In 1821 werd in Venlo Henri Alexis Brialmont geboren. Hij werd later België’s grootste vestingbouwer en was onder meer de architect van de fortenlinie van Luik en Antwerpen. Hij ontwierp ook de linie van Boekarest, die 18 forten, 18 batterijen en een spoorlijn omvatte, welke nog grotendeels intact zijn. De omtrek bedraagt zo'n 70 kilometer. De bouw (18841889) zorgde destijds voor serieuze diplomatieke druk van Oostenrijk-Hongarije op België om Brialmont tot stoppen te dwingen. Roemenië oefende weer druk uit op België om dit te verhinderen. Uiteindelijk was Brialmont zogenaamd in Duitsland op vakantie terwijl hij in het echt aan het werk was in Roemenië.
Opt lucruri speciale despre România 1) Bucureștiul, ca și Parisul, are un monumental arc de triumf. 2) Peisajul minier de la Rosia Montana, a fost inscris anul acesta, in patrimoniu mondial UNESCO. Acesta datează de la ocupația romană a Daciei. 3) Cântărețul german Schlager Peter Maffay, din piesa "du" s-a născut la Brașov. 4) Singurul Turn Eiffel este, desigur, în Paris, dar există, de asemenea, un turn Eiffel în Slobozia. 5) "Adevăratul" Tarzan din filmele cu același nume, Johnny Weismuller, s-a născut la Freidorf, la o aruncătură de băț de Timișoara. 6) Clădirea parlamentului din București este cea mai mare clădire din Europa și cea mai grea din lume. 7) România are și un turn Eiffel rabatabil: un pod de fier ca parte a unei legături de tren între Iași și Ungheni. 8) Arhitectul belgian al fortificațiilor din Liège și Anvers, Henri Alexis Brialmont, a construit si fortificatia din București.
Timisoara en Tarzan
13
ROEMEENSE ONDERNEMERS
Roemeense winkel met streekproducten Ingrid Tetiva had een firma die springkastelen bouwde, verkocht en verhuurde. Maar de coronacrisis stak stokken in de wielen en dus koos Ingrid er voor om een eigen voedingswinkel te openen. Ze wil de Vlaamse klanten graag laten kennismaken met de Roemeense producten en de Roemenen met de Vlaamse producten. Haar winkel 'Authentiek' vind je in de Werversstraat 25 in Asse. Je kan 'Authentiek RO' ook vinden op Facebook.
Op vrijdag 16 april 2021 opende Ingrid Tetiva haar voedingszaak "Authentiek" in de Weverstraat 25 in Asse. Ingrid en haar familie komen uit Suceava, de hoofdstad van de Bucovina, een regio in het noorden van Roemenië. In haar vaderland werkte Ingrid in de posterijen en haar echtgenoot was lasser. In 2004 kwamen zij naar België. Sinds 2017 wonen zij in Asse. Met Ideal Ballons hadden zij een firma die springkastelen bouwde, verkocht en verhuurde. Maar de coronacrisis stak ook stokken in de wielen en dus koos Ingrid er voor om een eigen voedingswinkel te openen. Bij Authentiek kan je niet alleen Roemeense producten (vleeswaren, zuivel, dranken, droge voeding, snoep, …) kopen maar ook authentieke Vlaamse streekproducten o.m. kaas uit Aalst, peperkoek van Vondelmolen, streekbieren en nog veel meer.
In onze drankenfrigo staan Ursus en Timișoareana broederlijk naar Jupiler en Leffe. Ingrid: “Wij willen de Vlaamse klanten graag laten kennismaken met de gezonde producten van ons land. Maar omgekeerd kunnen onze Roemeense klanten ook Vlaamse producten als ‘peperkoek’ leren kennen. In onze drankenfrigo staan Ursus en Timișoareana broederlijk naar Jupiler en Leffe”.
14
Uiteraard richt de winkel zich op de meer dan 1.500 Roemeense inwoners van Asse, maar ook de geboren Assenaren vinden hier kwaliteitsvolle producten.
Zo vind je er een mooi assortiment Roemeense wijnen, cozonac (sweetbread), Roemeense kazen en andere specialiteiten. Ingrid staat je graag bij om een keuze te maken.
De tijd dat je naar Brussel moest om een potje smântână (zure room) te kopen is lang voorbij. Ingrid is één van de vele Roemeense ondernemers die een winkeltje met Roemeense specialiteiten opende in Vlaanderen. Je vindt ze ondertussen op heel wat plaatsen. De tijd dat je naar Brussel moest om een potje smântână (zure room) te kopen is lang voorbij. Onze tip: koop eens een zakje pufuleți, een snack op basis van maïs waar alle kinderen dol op zijn, of kraak een flesje Roemeense wijn.
Magazin romanesc cu produse locale: Ingrid Tetiva din Suceava este unul dintre numeroșii antreprenori români care au înființat un aprozar’ în Flandria. Acest aprozar se concentrează, desigur, pe românii care locuiesc în Asse și împrejurimi, dar cu siguranță și pe clienții flamanzi. Pe lângă produsele tipice românești, se oferă și produse regionale flamande.
ONZE TAAL - LIMBA NOASTRA
HERFSTBLADEREN EN CHOCOMELK De herfst is begonnen. Bij Buna willen we graag de overgang van de seizoenen in de kijker zetten met een woordenlijst die daar betrekking op heeft. A început toamna. La Buna vrem sa celebram trecerea anotimpurilor cu o lista de cuvinte care au de-a face cu aceasta schimbare.
Nederlands
Română
Seizoen
Anotimp
Lente
Primăvară
Zomer
Vară
Herfst
Toamnă
Winter
Iarnă
Koud
Frig
Warm
Cald
Warmte
Căldură
Watermeloen
Lubeniță
Zon
Soare
Regen
Ploaie
Het Regent
Plouă
Blad (van een boom)
Frunză
Boom
Copac
Chocomelk
Lapte cu ciocolată
Herfstbladeren
frunze arămi
Vallen (werkwoord)
A cădea
Handschoenen
Mănusi
Sjaal
fular
Leer / huid
Piele
Wind
Vânt
Winderig
Vânturos
15
ZORG
ONDERWIJS EN ONDERZOEK IN EEN EUROPEES KADER Luiza Muraru studeerde in Iasi biomaterialen en prothetische technieken. Ze ging als enige in haar masterjaar in 2001 op Erasmus naar België. Dat viel zo goed mee dat ze een jaar later terugkeerde om een doctoraat te starten aan de KU Leuven. Meer nog, ze ging werken bij het Mobilab & Care van Thomas More en bleef in België wonen. Ze doet er onderzoek naar Orthopedische technologie en gaat er vanaf volgend jaar ook lesgeven in de internationale bachelor. Haar man kwam ook naar België en hier kregen ze 3 jongens die perfect tweetalig zijn. Buna vroeg haar naar haar passie voor Orthopedische technieken en de ontwikkelingen op dit vlak in België en Roemenië. Kan je iets meer vertellen over jezelf? Luiza Muraru: "Ik woon met mijn familie, 3 jongens en mijn man, in Leuven. In 2001 kwam ik voor de eerste keer naar België met een Erasmus studiebeurs voor 3 maanden. Ik was een student aan de KU Leuven, afdeling biomechanica. Ik ging terug naar Roemenië om in 2002 mijn doctoraat te starten aan de KU Leuven. Ik leerde er veel over computer simulaties en daardoor startte ik in 2009 met werken bij het Mobilab & Care van Thomas More dat toen nog KHK heette (Katholieke Hogeschool Kempen). Ik had hier werk, we vonden het hier leuk en onze kinderen, die hier zijn geboren, wilden niet meer terug naar Roemenië dus bleven we hier." Wat vind je het leukste aan België? De regen (lacht). Echt waar, ik hou van water. Water is leven. In Roemenië is de zomer heel droog en heet. Hier is het 20-25 graden met af en toe regen. Dat vind ik perfect! Oké, misschien was het deze zomer wat te veel regen.
Waarom kwam je naar België op Erasmus? Er waren toen 3 internationale studiebeurzen: twee in België en een in Frankrijk. Er waren maar twee studenten geïnteresseerd in een internationale ervaring: ik en mijn vriendin. Mijn vriendin wou heel graag naar Frankrijk gaan. Ik zei: "Ga jij maar naar Frankrijk, ik ga naar België". Het was eigenlijk niets waar ik heel hard over had nagedacht, het gebeurde gewoon. Al had ik wel een professor in de master in Roemenië die ook les gaf aan de VUB in Brussel. Hij heeft me wel geholpen toen ik hier kwam. Maar ik had weinig verwachtingen en was blij verrast toen ik hier kwam. Welke studie deed je in Roemenië? Ik deed een master biomaterialen en biomechanica bij de technische universiteit Gheorghe Asachi in Iasi. Mijn bachelor deed ik aan de universiteit voor geneeskunde Grigore T Popa, eveneens in Iasi, in de richting biomedische techniek met hoofdvak biomaterialen en protheses. Ik was samen met mijn medestudenten de eerste die deze nieuwe richting volgde. Ik had dus veel chemie en fysica tijdens mijn opleiding. Daarnaast leerde ik over het ontwerpen en ontwikkelen van endoprotheses, niet te verwarren met orthopedische technologie.
©Mobilab&care @Thomas More
16
ZORG Een endoprothese is ontworpen om een ontbrekend deel van het lichaam te vervangen, bijvoorbeeld een kunstheupgewricht.. Orthopedische technologieën zijn lichaamsondersteunende hulpmiddelen, dus buiten het lichaam, zoals bandages of steunzolen. Over dat laatste hadden we maar een kleine beetje les. De meeste dingen die ik leerde hierover heb ik bij Thomas More geleerd. Wat doe je precies bij Mobilab & Care? Mobilab & Care is het expertisecentrum voor zorginnovatie van Thomas More. Ik startte met een Europees project genaamd "Afootprint".Het ging over het optimaliseren van orthopedische hulpmiddelen voor het ondersteunen van de voet en de enkel. Momenteel werk ik aan MOTION, een ander Europees project. Binnen dit project werken we aan een actief exoskeleton voor de enkel zodat kinderen met de neurologische aandoening CP gemakkelijker kunnen stappen. Deze technologie, een soort van robot die het been helpt bewegen, bestaat wel voor volwassenen, maar bestond nog niet voor kinderen. Daarvoor moet de technologie worden aangepast aan de maten van kinderen. Zulke motors wegen ook veel dus daar moest een oplossing voor gevonden worden. Binnen het Mobilab hebben we ook andere onderzoeksprojecten lopen die door de Belgische overheid worden gefinancierd. Daarnaast zijn ortheses, protheses en exoskeletons ook maar een deel van wat er bij Mobilab & care gebeurd. Er zijn ook projecten rond bijvoorbeeld 3D printen, beweginganalyses, inclusie van mensen met een beperking, enzovoort. Heb je al aan projecten meegewerkt met Roemeense partners? Nee, nog niet. Er was binnen Mobilab & Care wel een project waar een Roemeense partner bij betrokken was, maar daar was ik niet bij betrokken omdat het niet mijn expertise was. Vanaf dit jaar start ik met lesgeven aan het internationale programma van de bachelor orthopedische technologie. In deze positie hoop ik meer te kunnen samenwerken met Roemenië. Als ik het heb over Roemenië en orthopedische technologie dan denk ik dat er op vlak van onderwijs veel opportuniteiten zijn. Op dit moment zijn er in Roemenië geen onderwijsprogramma's in dit veld. Mensen die geïnteresseerd zijn in orthopedische technologieën leren het van zichzelf of in bedrijven. Wil dit dan zeggen dat er niet genoeg kennis is over orthopedische technologie in Roemenië? De mensen in het veld in Roemenië zijn heel goed in hun werk. De hulpmiddelen die ze maken moeten ook echt goed zijn, want anders zouden ze geen klanten hebben.
Ik denk dat de job vooral te weinig erkend wordt in Roemenië, het is ook niet bekend bij het grote publiek. Indien het erkend zou worden zouden er meer mensen geïnteresseerd zijn om orthopedische technici te worden en zouden hun lonen ook hoger zijn. Er is ook een verschil met België: hier worden orthopedische hulpmiddelen om de 1 tot 3 jaar vervangen. Via de mutualiteit zijn ze gratis voor kinderen en voor volwassenen is er een terugbetaling. In Roemenië is dat niet het geval. Voor zover ik weet moeten mensen in Roemenië voor deze hulpmiddelen zelf betalen, en ze zijn niet goedkoop. Daardoor gaan mensen deze ook langer gebruiken dan aanbevolen, waardoor het hulpmiddel na verloop van tijd ook minder en minder goed werkt. Daarnaast is er ook nog veel bureaucratie en moeten mensen vaak veel formulieren invullen.. Maar er is hoop, misschien kan de internationale opleiding orthopedische technologie hier ook helpen. Mensen kunnen deze volgen en dan terugkeren naar hun land om mensen daar te helpen en een beroep uit te oefenen dat erkend is op Europees niveau. Ook in Roemenië zelf is er al vooruitgang. Toen ik studeerde vond ik geen opleiding rond orthopedische technologie, ik had alleen een klein vak hierover. Nu kan je dit wel volgen aan een school in Boekarest, maar het is niet op niveau van een professionele bachelor zoals hier. Het is een niveau tussen middelbaar onderwijs en hoger onderwijs. Voor deze studenten zou het interessant zijn om het internationaal programma van Thomas More te volgen. Meer informatie op www.mobilabandcare.be en www.thomasmore.be bij 'internationaal'.
Educație și cercetare într-un cadru european Luiza Muraru a studiat biomateriale și inginerie prostetică în Iași. În 2001, a venit în Belgia cu o bursă Erasmus. Un an mai târziu, a început studiile doctorale la KU Leuven iar din 2009 lucrează la Mobilab&Care la Thomas More. Luiza locuiește în Belgia împreună cu soțul si cei trei copii, perfect bilingvi. Luiza este cercetator în domeniul Orthopaedic technology si profesor în cadrul programului internațional Orthopaedic technology la Thomas More. Acest program educațional poate fi o șansă pentru romani de a învața meseria de Ortezist-Protezist si de a obține o diploma recunoscută la nivel European. Astfel meseria ar putea deveni mai cunoscută si apreciată în Romania. 17
CULTUUR
'DE MEESTERVOGEL' IN DE ROEMEENSE MYTHOLOGIE In Roemenië bestaan er heel wat mythes en legendes die onderwerp zijn van liedjes, sprookjes of balades. Ze liggen mee aan de basis van tradities of dienen als inspiratie voor kunstwerken of gedichten tot op de dag van vandaag. We laten je graag kennismaken met enkelen van deze verhalen of figuren. In dit nummer: de meestervogel of Pasarii Maiastre. 'De Meestervogel' (Pasarii Maiastre in het Roemeens) wordt in de Roemeense mythologische fauna beschouwd als de koningin van de vogels, de boodschapper van de feeën. Volgens de legende bezit ze als bovennatuurlijk wezen magische krachten. Maiastra is een schone verschijning in het hemelse licht dat alleen door de echt bevoorrechten kan gezien worden. Over haar lied, dat alleen in eenzaamheid weerklinkt, wordt gezegd dat het elke luisteraar zou verjongen. De Maiastra-vogel, een rechtvaardigheidsvogel, die een onuitputtelijke magische kracht bezit, behoort tot het 'Andere Rijk', leeft in afzondering en vertoont zelden zijn prachtige veelkleurige verenkleed.
Slavische mythologie De figuur van 'de meestervogel' wordt ook wel geassocieerd met Phoenix of vuurvogel uit de Slavische mythologie. In Russische sprookjes verschijnt ze als een wonderbaarlijke vogel, begiftigd met een verenkleed van gouden en zilveren glitter en met ogen zo helder als kristallen. Ze kan de hele kamer verlichten. Haar schoonheid en onsterfelijkheid is te danken aan de gouden appels die ze eet. Als ze zingt, springen er parels uit haar kooi, haar liedje heeft de gave om het zicht van blinden te herstellen.
Sprookjes, ballades en gedichten De legende van 'de meestervogel' is terug te vinden in sprookjes, klaagzangen en volksballades. Er bestaat ook een begrafenisritueel in Transsylvanië in verband met 'de meestervogel'. Ook verschillende bekende Roemeense schrijvers en dichters schreven over het figuur van 'de meestervogel'. Volgens Romulus Vulcănescu (1912 - 1999), een bekende Roemeense schrijver en etnoloog , maakt 'de meestervogel' deel uit van een groep bovennatuurlijke wezens, samen met de Pajură en de Vuurvogel. Er zijn ook varianten waarin ze de naam Andilandi draagt en wordt voorgesteld als een dochter van een keizer, die door een vloek in een vogel is veranderd. Nicolae D. Popescu beschrijft dat het zingen van 'de meestervogel' alle aardse muziek overtreft. De meestervogel zou de gave hebben om de toekomst te raden en de harten van mensen te lezen.
Pasarii Maiastre în mitologia românească In mithologia romaneasca legenda Pasarii Maiastre ocupa un rol important : acela de a aduce intinerirea si, de a vindeca bolile. A pare si in opera scriitorului Petre Ispirescu. Etnologul N.D. Popescu descrie cantecul pasarii de foc, ca venind de pe alt taram si avand puteri magice, supranaturale de a prezice viitorul . Cantecul ei este auzit numai de cei alesi. In Transilvania Maiastra este asociata cu pasarea justiara si exista chiar un ritual de inmormantare in legatura cu ea. In unele variante Maiastra poarta numele de Andilandi si este de fapt, blestemul unei fiice de imparat care a fost transformata in pasare. 18
CULTUUR
GEDICHT - IK HEB MAAR EEN VERLANGEN Mihai Eminescu (1850-1889) wordt gezien als een van de grootste Roemeense dichters aller tijden. Hij was lid van de culturele beweging Junimea. De Junimea geloofden in het geleidelijk overnemen van de Westerse cultuur met behoud van de eigen Roemeense identiteit. De gedichten van Eminescu zijn vertaald in meer dan zestig talen! Recent ook in het Nederlands dankzij Jean-Paul Van der Elst. Hier kan je het gedicht 'Ik heb maar een verlangen - Mai am un sigur dor' lezen. Eerder (Buna nr.13) publiceerden we in Buna ook al het gedicht 'De ster - La Steaua'. Ik heb maar één verlangen: Laat me sterven bij de zee Met de branding als gezangen In rust van avondlijke vree; Ik wil in vrede sterven In de nabijheid van het woud Geen blauwe lucht te moeten derven Boven een zee van sprankelend goud. Ik wil geen kaarsen krijgen Niet eens een graf van steen Geef mij een bed van twijgen En zachte bladeren om me heen.
Niemand hoeft om mij te huilen Ik wil geen klagers aan mijn graf Laat me in de herfst verschuilen Die aan de bladeren stemmen gaf. Als de bron met hel geklater Zijn lied zingt, immer en altijd En de maan zijn licht op ’t water En de toppen van de bomen spreidt. Een kerkklok klingelt loom Bewogen door de kille wind Wijl boven mij de lindeboom Zijn bedauwde draden spint.
Mai am un singur dor În liniștea serii Să mă lăsați să mor La marginea mării; Să-mi fie somnul lin Și codrul aproape, Pe-ntinsele ape Să am un cer senin. Nu-mi trebuie flamuri, Nu voi sicriu bogat, Ci-mi împletiți un pat Din tinere ramuri.
Și nime-n urma mea Nu-mi plângă la creștet, Doar toamna glas să dea Frunzișului veșted. Pe când cu zgomot cad Isvoarele-ntr-una, Alunece luna Prin vârfuri lungi de brad. Pătrunză talanga Al serii rece vânt, Deasupră-mi teiul sfânt, Să-și scuture creanga.
Dan zwerf ik niet meer door wouden Zoals ik eenzaam deed weleer Van sneeuwstormen zal ik houden Herinneringen brengen ze me weer. Jij avondster, met je stralen En schaduwen van satijn, Vertel mij van vroeger de verhalen Die nu verleden zijn. Jij maakt mij geen verwijt. Wij drinken samen zoete wijn Maar ik, in al mijn eenzaamheid, Zal van de aarde zijn.
Cum n-oi mai fi pribeag De-atunci înainte, M-or troieni cu drag Aduceri aminte. Luceferi, ce răsar Din umbră de cetini, Fiindu-mi prietini, O să-mi zâmbească iar. Va geme de patemi Al mării aspru cânt... Ci eu voi fi pământ În singurătate-mi.
19
VIA TRANSILVANICA DEEL 3
20
VAKANTIETIP
WANDELEN OF FIETSEN VAN CÂMPU CETӐȚII NAAR POIANA STAMPEI We komen aan het derde (en laatste) deel van onze lange tocht over de Via Transilvanica. We stappen of fietsen van Câmpu Cetății naar Poiana Stampei. Daarbij verlaten we Transsylvanië om onze tocht te beëindigen in de Bucovina. Als we dit schrijven moeten we ook melden dat de tracés uit vorige stukken al gewijzigd zijn. Dat is vaak te wijten aan het lobbywerk van lokale burgemeesters die er voor zorgen dat hun dorpsgenoten ook een graantje kunnen meepikken van de wandelaars en fietsers op de Via Transilvanica. We verlaten Câmpu Cetății, dat uitgegroeid is tot een mondain vakantieoord voor de beter gegoeden, in noordelijke richting en gaan (of fietsen) naar Tireu, Ibănești en Gurghiu. Deze regio is heel rijk aan folkloremuziek en -dans. Elk jaar in augustus wordt in Ibănești een groot folklorefestival georganiseerd, het Festivalul Văii Gurghiului. Uit de verschillende dorpen uit de regio komen zangers en dansers naar Ibănești voor een festival dat ruime weerklank krijgt. Niet te missen als je in die periode in de buurt bent.
De grens tussen Transsylvanië en Moldavië
We blijven ten noorden van de stad Reghin, een centrum van instrumentenbouw. In de ateliers van Gliga en Hora worden snaarinstrumenten gebouwd op semi-ambachtelijke wijze. We gaan nu in de richting van de Mureșrivier. Voor we de rivier bereiken komen we in Ideciu de Sus. In buurdorp Ideciu de Jos is er een ‘strand’ met zoutwaterzwembad en ontspanningsfaciliteiten.
Ten noorden van Bistrița ligt de Valea Bârgăului waar de meeste dorpsnamen eindigen op Bârgăului: Rusu Bârgăului, Josenii Bârgăului, Bârgăului Mijlocii, Susenii Bârgăului, Prundu Bârgăului, Bistrita Bârgăului, Tiha Bârgăului en Muresenii Bârgăului. We passeren het mooie stuwmeer van Colibița. In de onmiddellijke buurt is er ook de indrukwekkende Grizzlișor waterval. De uitlopers van het Calimangebergte bieden ons een paar mooie uitzichten.
Festival Valea Giurghiului in Ibanesti
We steken de Mureș over en gaan in de richting van Bistrița. In Orheiu Bistriței vinden we de overblijfselen van een Romeins castrum (fort) en een natuurreservaat met de zeldzame gespikkelde lelie “fritillaria degeniana”. In de buurt vind je lekkere wijn, in Batoș en Jelna. Jelna heeft nog een ruïne van een kerk gebouwd door de Saksische bewoners. Tussen de wijngebieden en Bistrița is er het mooie Teleki kasteel in Posmuș. Het was in slechte staat, maar wordt gelukkig gerestaureerd.
De zeldzame gespikkelde lelie “fritillaria degeniana” in Orheiu Bistriței
21
Het meer van Colibita
We steken de grens tussen Transsylvanië en Moldavië over en bereiken ons voorlopig einddoel: Poiana Stampei. In Poiana Stampei vinden we een heel bijzonder landschap: het venen- en moerasgebied van Tinovul Mare, gelijkend op een steppelandschap. De klei van Tiinovul Mare wordt gebruikt in verschillende wellness etablissementen in Poiana Stampei en Vatra Dornei. Even tijd om te relaxen en op adem te komen.
Bucovina We vertrekken (voor onze laatste tocht) in Lunca Ilvei (BistrițaNassaud) en steken de grens over met de provincie Suceava. Via Poiana Stampei (met een plaatselijk dorpsmuseum) gaan we naar Poiana Negrii waar je, naast een mooi golvend landschap, ook een fabriek van bronwater aantreft. Vandaar gaat de Via Transilvanica resoluut noordwaarts.
22
Tinovul Mare in Poiana Stampei
Poiana Stampei
We gaan nu richting Vatra Dornei. Vatra telt zo’n 14.000 inwoners en is populair als skioord. Zijn minerale bronnen zijn erg geliefd als behandeling tegen allerlei kwalen. Heel speciaal is ‘het kasteeltje’ dat werd gebouwd rond de Santinela bron. Heel mooi is ook de houten kerk van Dorna Arini. Vanaf Vatra Dornei trekken we door het ‘land van de beschilderde kloosters’. We passeren in de buurt van Ciocănești waar je prachtig beschilderde huizen kunt bewonderen. Izerul Sadovei, in de buurt van Sadova, is een meer dat erg geliefd is voor dagjesuitstappen en picknicken en daar ook helemaal is op voorzien. Het eerste beroemde klooster dat we aandoen is het nonnenklooster van Vatra Moldoviței. Het klooster werd gebouwd onder voivod Petru Rareș (eerste helft 15de eeuw).
Sentinela bron in Vatra Dornei
Bucovina Sucevita
Moeder Tatiana, die al vele jaren rondleidingen geeft, noemt het klooster ‘de bijbel in kleurprenten’. In Moldovița (even verderop) kan je het bijzonder museum van beschilderde eieren (van Lucia Condrea) bezoeken en een ritje maken met de mocanița Huțulca, een stoomtrein die je van Moldovița naar Argel brengt. Vatra Moldoviței is één van de acht kloosters uit de Bucovina die op de lijst van UNESCO Werelderfgoed staan. Ook het klooster van Suceavița, waar de Via Transilvanica voorbij komt, staat op die lijst. Het dateert uit 1585 en werd recent gerestaureerd met o.a. een vernieuwd dak. Neem ook hier de tijd om de bijzonder mooie fresco’s grondig te bekijken. Dan gaat de tocht naar Putna, op een paar kilometer van de grens met Oekraïne. Het klooster van Putna (1466) is het eindpunt – of het beginpunt als je wil – van de Via Transilvanica. De grens met Oekraïne loopt dwars door het historische Bucovina dat vandaag verdeeld is over Roemenië en Oekraïne.
Lucia Condrea in haar museum van beschilderde eieren.
Drumeții cu bicicleta de la Câmpu Cetății la Poiana Stampei Drumeții cu bicicleta de la Câmpu Cetății la Poiana Stampei: Via Transilvanica ne-a dus de pe malurile Dunării până în nordul României. În acest ultim episod trecem granița dintre Transilvania și Moldova. Pe jos sau cu bicicleta mergem de la Câmpu Cetății la Putna. Vizitam printre altele mănăstirile din Moldova care se află pe lista Patrimoniului Mondial UNESCO. În Ibănești putem vizita marele festival de folclor Festivalul Văii Gurghiului în luna august. În Moldovița vizităm muzeul ouălor incondeiate din Lucia Condrea și ne putem plimbăm cu Mocanița Huțulcă.
Het klooster van Moldovita
23
FLIES@BOEKAREST
Back to Belgium Normaal gezien vertelt Liesbet in de rubriek ‘Flies@Boekarest' over haar leven in de hoofdstad. Twee maanden geleden keerde ze echter terug naar België. Ze vertelt over die transitie.
Iets meer dan 2 maanden geleden was het zover, de grote verhuis. Spannend, intens, dat zeker, maar deze verhuis was ook heel vermoeiend. We verhuisden met ons hele hebben en houden, inclusief onze hond en 2 konijnen naar Glabbeek. Mijn motto was “als we 4 augustus halen, dan lukt de rest ook wel”. Twee maanden verder weet en voel ik dat dit iets te optimistisch was. Ik had zo goed als mogelijk alles gepland en geregeld om de overgang van Boekarest naar Glabbeek voor Bogdan en zijn papa zo vlot en aangenaam mogelijk te maken. Van op afstand bekeken is dat min of meer ook goed gelukt. Maar ik was mezelf uit het oog verloren, hoe ik met deze overgang ging omgaan. Ik verhuisde ten slotte terug naar het dorp waar ik ben opgegroeid, het land van herkomst.
Omdat ik teruggekomen ben, lijkt het alsof de mensen die ik hier tegenkom denken dat het leven in Roemenië niet goed is. Dat ik spijt heb dat ik naar daar verhuisd ben. Ik heb echt nooit spijt gehad dat ik naar Boekarest trok. Ik heb wel vaak gedacht dat het leven hier in België beter is. Vandaag spreek ik niet graag in beter of slechter, ik spreek over zekerheid, gemoedsrust. Ik heb heimwee, ik mis Boekarest en Roemenië iedere dag. Het leven in België is goed en standvastiger, met een pak meer gemoedsrust. Maar ik mis iets. Een constante tweestrijd waar ik nog moet leren mee omgaan. Een, tweestrijd waarvan ik denk dat sommigen onder jullie me zonder al te veel woorden wel heel goed begrijpen. Tot snel,
Tot grote verbazing ben ik diegene die het het moeilijkst lijkt te hebben na onze verhuis, diegene die het meeste heimwee heeft naar Boekarest. Ik heb zeker geen spijt dat we verhuisd zijn, want ik geniet iedere dag van het wonen in een huis, van onze tuin, van de propere straten, de zekerheid die het leven in België met zich meebrengt. Het wandelen door de fruitbomen, het kunnen binnenspringen bij familie en vrienden én ik geniet intens van warm water. Ik geniet maar ik heb ook heimwee. Ik mis die directheid die ik soms zo vervloekt heb, ik mis de creativiteit, de vindingrijkheid, de kleuren, de over the top luide gesprekken op straat, ik mis koffiebars, mijn vrienden die familie werden. Ik mis de avonturen die voortkwamen uit de dagelijkse verbazing van dingen die ik zag, hoorde en voelde, gewoon omdat ik in Boekarest leefde. Het leven in Boekarest was niet altijd gemakkelijk, het leven hier ook niet. Maar ik heb wel héél graag in Boekarest gewoond. Ik ben mezelf dikwijls tegen gekomen, ik heb geweend, gelachen, gezocht en uiteindelijk mezelf gevonden. Omdat er in Boekarest (en in heel Roemenië) zo weinig werkt zoals wij gewoon zijn of willen dat iets werkt. Daardoor moet je ploeteren, zoeken, loslaten en aanvaarden. Je wordt dagelijks geconfronteerd met je eigen waarden, normen en gewoon echt met jezelf. Doe daar dan nog wat prachtige folklore en een fortuin aan interessante tradities bij, en dan denk ik bij mezelf dat ik eigenlijk een echte gelukzak ben. Een gelukzak die net door de Roemeense chaos de ruimte gevonden heeft om zichzelf te leren kennen. Bestaat er iets waardevoller dat dit? 24
Flies
Back to Belgium Liesbet s-a mutat acum 2 luni inapoi in Belgia. Este fericita ca s-a intors, deoarece ii place sa locuiasca intr-o casa cu gradina, iubeste stabilitatea si posibilitatea de a se putea intalni cu familia. Dar cu siguranta, nu regreta mutarea in Romania. Ii va lipsi Bucurestiu cu toate aventurile traite in fiecare zi, cultura, traditiile si sinceritatea oamenilor. A invatat multe despre ea insasi. Lisbet spune ca, trebuie sa invete sa faca fata, unei batalii constante intre Romania si Belgia, lucru pe care, unii cititori, il cunosc foarte bine.
ROEMENIË OP KLOMPEN- ROMÂNIA CU SABOȚI
REIZEN MET DE PEETVADER De Nederlandse schrijver Ewout van den Engel woont sinds 2016 in Boekarest en schrijft over zijn momenten van ‘cultuurschok’ Scriitorul olandez Ewout van den Engel trăiește din 2016 în București și scrie despre momentele sale de ‘șoc cultural’
Religieuze Spoorwegen
Căile Ferate Religioase
Ik denk dat je me moeilijk een religieus mens kunt noemen, maar die houding is lastig vol te houden in een land als Roemenië.
Nu cred că mă consider o persoană religioasă, însă atitudinea aceasta este greu de menținut într-o țară ca România.
Op een keer wilde ik met de trein van Boekarest naar Bușteni gaan, maar het bleek door een storing onmogelijk een kaartje te kopen; het lukte noch online, noch bij de automaat en aan het loket zeiden ze me dat ik het in de trein moest kopen
Odată am vrut să călătoresc cu trenul din București la Bușteni, dar nu am avut posibilitatea să cumpăr biletul de tren din cauza unei defecțiuni; nu am reușit nici online, nici la automat, iar la ghișeu mi s-a zis că trebuie să-l cumpăr în tren.
Eenmaal daar bleek dat ik niet voldoende geld bij me had voor het treintarief. In zulke gevallen zit er maar een ding op: je gooit het op een akkoordje met de conducteur en reist ‘met de peetvader’ *.
Ajuns în tren am realizat că nu aveam bani cash de ajuns pentru a cumpăra biletul la tariful din tren. În astfel de cazuri ai doar o posibilitate: te înțelegi cu controlorul și ‘călătorești cu nașul’
Op de terugweg van hetzelfde laken een pak: de automaat deed het niet en aan het loket stond een ellenlange rij. Dus, ik stapte weer de trein in, die bomvol zat, zonder kaartje en in eerste klas. Genoeg geld had ik deze keer wel.
La întoarcere, aceeași poveste: automatul s-a stricat și la ghișeu s-a format o coadă uriașă. Nu am avut cum să cumpăr bilet la timp. Așa că m-am urcat în tren, care era plin de oameni, și m-am așezat pe un loc la clasa întâi. Bineînțeles, acum aveam bani suficienți.
Volgens mij moet ik onzichtbaar zijn geweest. De conducteur kwam, controleerde iedereen maar sloeg mij over. Na een uur kwamen de controleurs van de conducteurs. Terwijl een jongen naast mij een boete kreeg, bleek ik wonderwel weer onzichtbaar.
Cred că am devenit invizibil deoarece controlorul a venit și a controlat pe toată lumea, dar pe mine m-a sărit. După o oră a venit supracontrolul, a amendat pe un bărbat care ocupa un loc lângă mine, dar pe mine în continuare nu m-a observat: un adevărat miracol.
Na een treinreis van 2,5 uur was ik overtuigd. Heen reisde ik met ‘de peter’, maar terug was zonder twijfel met God zelve.
După o călătorie de 2.5 ore am fost convins. La dus am fost cu nașul, dar m-am întors fără îndoială cu Dumnezeul propriu.
* Een Roemeense uitspraak: als je de conducteur smeergeld betaalt, wordt die symbolisch jouw peter. Het is een verwijzing naar 'the godfather'.
25
TIP - GELDZAKEN
WIJN- EN CULTUURREIS NAAR ROEMENIË Bij wijn denk je in eerste instantie waarschijnlijk aan landen zoals Frankrijk en niet meteen Roemenië. Toch wordt er in Roemenië al eeuwen wijn gemaakt en is het ondertussen een van de grootste wijnproducenten. De Belgische wijnverkoper Tezauro organiseert zelfs een wijn- en cultuurreis naar Roemenië. In gans Roemenië maakt men wijn: in het noorden vooral witte wijn, in het zuiden meer rode wijn. Landbouwsubsidies, privatisering en professionalisering van grote staatswijnbedrijven en stevige investeringen in de nieuwste technologieën gaven de Roemeense wijnen een enorme kwaliteitsboost. Intussen schrijft de internationale wijnpers steeds meer lovend over hun kwaliteit. Op deze manier is Roemenië een van de 10 grootste wijnproducenten geworden.
In deze ‘nieuwe’ oude wereld wordt al wijn gemaakt van voor onze jaartelling. Er zijn meerdere inheemse druivenrassen en wijnen in verschillende stijlen. Het klimaat, de ligging en de uitstekende bodem zorgen ervoor dat men in Roemenië elk jaar prima wijnen maakt. Heb je een grote interesse in Roemeense wijnen? Dan is de wijn- en cultuurreis van Tezauro misschien iets voor jou. Tezauro verkoopt Roemeense en Moldavische wijnen in België. De aanwezigen van de contactdag in 2019 hebben reeds kennis kunnen maken met hun wijnen. Op het programma van hun cultuur- en wijnreis staat wandelen tussen de wijngaarden en het combineren van degustaties met een interessant cultureel bezoek. De eerst volgende reis gaat door van 15 tot 19 april. Meer informatie en prijzen vind je op www.tezauro.be.
200 LEI – LUCIAN BLAGA Iedereen die een beetje kennis heeft over Roemenië weet dat men daar betaalt met de Roemeense leu. Maar waar komt deze naam vandaan? En wie pronkt er op de biljetten? In deze en de volgende nummers van Buna nemen we je mee in het verhaal achter het Roemeense geld. In dit nummer: 200 leu, de beeltenis van Lucian Blaga. Lucian Blaga (1895-1961) was in de eerste plaats filosoof maar ook universiteitsprofessor, diplomaat, dichter en toneelauteur. Hij werd geboren in Lancrăm, een dorpje in de nabijheid van Alba Iulia. Hij was de zoon van een orthodoxe priester. Hij volgde de lagere school in de Hongaarse taal in Sebeș. Nadien volgde hij hoger onderwijs in Brașov en Sibiu waar hij theologie studeerde. In Wenen haalde hij de titel van doctor in de filosofie. Bij zijn terugkeer in Transsylvanië werkte hij mee aan een tweetal tijdschriften. Hij bouwde een diplomatieke carrière uit in Warschau, Praag, Lissabon, Bern en Wenen. Hij werd professor in de culturele filosofie in Cluj maar werd door het communistische bewind opzij geschoven. Hij kreeg ook een publicatieverbod. 26
In 1956 werd hij genomineerd voor de Nobelprijs maar het communistisch bewind oefende druk uit op het comité dat de prijs moest toekennen. Blaga schreef een aantal bundels met poëzie, toneelstukken en heel wat filosofische werken. Hij werd door de communisten geboycot tot aan zijn dood in 1961. Hij overleed ten gevolge van kanker. De universiteit van Sibiu is naar hem genoemd. Op de voorzijde van het biljet staan, naast het portret van Lucian Blage, klaprozen en een opengeslagen boek met een gedicht van Lucian Blaga. Op de achterzijde staat een watermolen en een beeldje (De Denker) uit het Laat-Neolithisch tijdperk uit de Dobrogea. De dominerende kleuren van het bankbiljet zijn bruin en oranje-geel. Voor 200 lei koop je een set van 3 x 6 borden bij Auchan.
CULINAIR
GESTOOFDE KOOL MET POLENTA Dit gerecht is heel populair in Roemenië en wordt op verschillende manieren klaargemaakt in alle regio’s van het land. Het kan geserveerd worden zowel als hoofdgerecht met polenta of als bijgerecht met verschillende soorten varkensvlees.
Wat heb je nodig? 1 krop spitskool 1 grote ui 5-6 eetlepels tomatenpuree 50 ml olie Zout en peper naar smaak Voor de polenta 1 liter water 1 theelepel zout 200 gram maismeel voor polenta
De kool maken Stap 1: Maak de kool schoon en hak hem fijn. Meng de kool met een beetje zout tot hij een beetje zacht wordt. Pel de ui en snijd deze in kleine blokjes. Stap 2: Verhit in een grotere anti-aanbakpan de olie, voeg dan de ui toe en bak tot deze aan de randen bruin begint te worden. Voeg de gehakte kool toe en roer voorzichtig tot de kool gemengd is met de ui en de olie en het een beetje zacht wordt.
Stap 3: Voeg daarna de tomatenpuree toe en meng goed met de kool. Leg een deksel op de pan en laat het geheel koken. Roer af en toe zodat het eten niet aanbakt. Doe dit totdat de kool goed zacht wordt (ongeveer 20 minuten). Stap 4: Breng het gerecht op smaak met zout en peper en optioneel verse dille.
Polenta bereiden Stap 1: Voor polenta is het ideaal om een ketel of een gietijzeren pan met een dikkere bodem te gebruiken. Giet het water in deze pan, voeg zout toe en zet op het vuur tot het water begint te koken. Stap 2: Voeg het maismeel geleidelijk toe en roer continu met een garde om klontjes te voorkomen. Stap 3: Roer verder tot het mengsel weer kookt. Zet het vuur laag en laat het doorkoken tot het maismeel gaar is (ongeveer 15-20 minuten). Roer af en toe met een houten lepel. Stap 4: Serveer de kool samen met de polenta. Poftă Bună!
27
@samuel.lunca
@calinlazuran
@samuel.lunca
@tiberiuscarlat
@discoverbucharest
@anapartene
@sebastiaen
@samuel.lunca
@lentile_calatoare
Buna.
Meer info over ADR-Vlaanderen op www.adrvlaanderen.be Contact opnemen kan via info@adrvlaanderen.be nr.19 - jaargang 4 - oktober 2021 - P 509 283 - ADR-Vlaanderen - Korte Begijnenstraat 18 - 2300 Turnhout - Ondernemingsnummer: 0874.536.657 - RPR Turnhout 28 Tweemaandelijks tijdschrift - Afgiftekantoor 9000 Gent X
