Adessium Foundation - Jaarbericht 2023

Jaarbericht 2023

Het bestrijdingsmiddel glyfosaat vermindert het aantal bloeiende planten, waardoor bijen minder voedsel hebben. Pagina 35

We leven in een tijd waarin grote veranderingen aanstaande zijn

Een magische onderwaterfoto, genomen in de Middellandse Zee. Onze partnerorganisaties strijden voor de biodiversiteit in de regio. Pagina 37

Lonneke raakte verstrikt in een digitale bubbel. “Ik hield zo mijn eetstoornis in stand.” Pagina 22

Pagina 14

De Turkse Yeşim (30) overleefde de verwoestende aardbevingen in het zuidoosten van Turkije, maar woont sindsdien met haar gezin in een tent. Pagina 49

Omwonenden storten als protest door PFAS verontreinigde grond bij de poorten van het chemische complex Chemours in Dordrecht. Pagina 31

bestuursvoorzitter

Voorwoord directie

Onze werkwijze Publiek Belang 18 Het programma 20 Verantwoorde digitalisering.

Uitgelicht: Digital Services Act

Beschikbaarheid van kwaliteitsinformatie

Goed openbaar bestuur

& Natuur

Het programma 30 Gezonde leefomgeving.

Uitgelicht: de strijd tegen het gebruik van PFAS.

34 Druk op de natuur

36 Focus op de Middellandse Zee

Sociale Initiatieven

38 Het programma 40 Migratie en asiel.

Uitgelicht: mensen zonder papieren in Nederland 44 Jongeren en maatschappij 46 Hulp en perspectief

Ruimte 48 De invulling 50 Noodhulp in Turkije en Noordwest-Syrië 53 Steun voor Oekraïense vluchtelingen

55 Onze achtergrond 57 Bestuur en medewerkers

59 Financieel overzicht

61 Onze partnerorganisaties 66 Colofon

Onze missie

De basis van ons dagelijks werk

1 Een bijeenkomst van Villa Pinedo. 2 Artsen zonder Grenzen zorgt voor sanitaire voorzieningen in Noordwest-Syrië.

3 In de bollenstreek zijn hoge concentraties van bestrijdingsmiddelen gemeten. 4 Onderwaterleven in de Middellandse Zee. 5 Een workshop van IMC Weekendschool. 6 De slaapplek van de ongedocumenteerde Hamid (50) onder een snelweg.

Adessium Foundation streeft naar een samenleving waarin mensen in harmonie leven met elkaar en met hun omgeving. Een samenleving waarin gehandeld wordt in het brede maatschappelijke belang, waarin we verantwoord omgaan met de natuur en zorgdragen voor elkaar. We ondersteunen initiatieven en organisaties in Nederland en Europa die zich sterk maken voor een open en rechtvaardige samenleving, gezonde ecosystemen en gelijke kansen voor iedereen. We stellen begunstigde organisaties in staat om te werken aan een blijvend positieve verandering in onze maatschappij.

Maryam Lyousoufi, oud-leerling van IMC Weekendschool, geeft een gastles geneeskunde. Pagina 45

“We trotseren een uitdagende en stormachtige fase”

In een wereld die voortdurend verandert door technologische vooruitgang, geopolitieke spanningen en de steeds luider klinkende roep om duurzaamheid, proberen wij als stichting zorgvuldig koers te houden. Dit Jaarbericht biedt een venster op het oplossend vermogen van de samenleving om door deze stormachtige tijden te navigeren.

In alles wat op de samenleving afkomt, is de duiding van journalisten heel belangrijk. Om de complexe realiteit van de huidige wereldorde te begrijpen, hecht ik bijvoorbeeld sterk aan mijn dagelijkse dosis 'Boekestijn & De Wijk', vanwege de analyses en discussies in deze podcast. Dit soort gesprekken en inzichten laten het belang van een open en geïnformeerde samenleving zien. De journalistiek inspireert ons om kritisch na te denken en reflectief te handelen.

Bij Adessium Foundation vinden we een gedeeld begrip van de werkelijkheid en de bestrijding van desinformatie van groot belang. Onze inzet om algoritmische bubbels te doorbreken en een gezond informatie-ecosysteem te cultiveren is urgenter dan ooit. Dit is cruciaal voor het versterken van de sociale cohesie en het stimuleren van kritisch denken en mediageletterdheid in onze samenleving. Daarnaast blijft de bescherming van onze natuurlijke omgeving een prioriteit. Een gezonde leefomgeving is onmisbaar voor een veerkrachtige samenleving die in staat is om complexe uitdagingen effectief aan te gaan. Wij ondersteunen initiatieven die niet alleen meer ruimte geven aan de natuur, maar ook bijdragen aan een duurzame toekomst voor ons allemaal.

In dit Jaarbericht reflecteren we op de stappen die wij gezet hebben en kijken we vooruit naar de wegen die wij zullen bewandelen. 'Bring joy to the world', een boodschap van onze laatste kerstkaart, herinnert ons eraan waar het in essentie om gaat: liefde en vreugde verspreiden, niet alleen tijdens de feestdagen, maar het hele jaar door.

Ik nodig u uit om na te denken over de constructieve rol die wij samen kunnen spelen om deze uitdagende en stormachtige fase te trotseren. Samenwerking en begrip zijn van vitaal belang voor het leggen van een basis voor een toekomst die veerkrachtig, rechtvaardig en duurzaam is.

Met optimisme en vastberadenheid kijken we naar de toekomst.

Rogier van Vliet

Bestuursvoorzitter

“Verandering wordt soms pas op langere termijn zichtbaar”

We leven in een ‘tussentijd’, is een rake uitspraak van antropologe Jitske Kramer. Een tijd waarin grote veranderingen aanstaande of juist nodig zijn. En dat brengt onrust en onvrede met zich mee. Technologische doorbraken op gebied van kunstmatige intelligentie brengen nieuwe vragen met zich mee. De toenemende druk op sociale voorzieningen en een gezonde leefomgeving trekken een wissel op de cohesie in de samenleving. Gelukkig zien wij juist nu hoe veel maatschappelijke organisaties een positieve bijdrage leveren. In dit Jaarbericht laten we zien hoe deze beweging vanuit de samenleving een cruciale kracht vormt die ons door deze tussentijd kan loodsen.

Rogier van der Weerd Algemeen directeur

Martijn Meijer Directeur

programma’s

Van de verwoestende aardbevingen in Turkije en Syrië tot het ontbranden van de oorlog tussen Israël en Hamas en de voortdurende strijd in Oekraïne: 2023 was op zijn zachtst gezegd een onrustig jaar. In tijden van nood wil je als filantropisch fonds snel en substantieel kunnen bijdragen aan het verlichten van menselijk lijden. Daarover doen we verslag op pagina 49. Maar dit Jaarbericht gaat ook over verandering die pas op langere termijn zichtbaar wordt. En daarmee over het belang om als fonds langjarig en koersvast te werken aan ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken, ook als de gewenste verandering niet direct zichtbaar wordt.

Het belang van een lange adem

In dit Jaarbericht illustreren drie verhalen het belang van deze langetermijnblik op maatschappelijke verandering. Verhalen over grote maatschappelijke vraagstukken op gebied van vervuiling of dak- en thuisloosheid, maar dan verteld

vanuit het persoonlijke perspectief. In deze verhalen wordt de brug geslagen tussen het soms ingewikkelde en abstracte pleitbezorgingswerk van onze partnerorganisaties in Den Haag en Brussel en hoe dat uiteindelijk een positieve invloed heeft op de levens van de mensen in deze verhalen. Het grote verhaal in de menselijke maat.

Tegengaan van onzichtbare vervuiling: PFAS in Nederland Een treffend voorbeeld van hoe sommige veranderingen een lange adem vergen, zijn de ontwikkelingen rond de schadelijke chemische stoffen PFAS. Met steun van Adessium schreef Platform voor Onderzoeksjournalistiek Follow The Money al in 2015 over de sluimerende milieuramp als gevolg van jarenlange schadelijke chemische emissies bij de productie van Teflon door chemiebedrijf Dupont – nu Chemours –in Dordrecht. Kennis over omvang van de vervuiling en de risico’s voor de volksgezondheid bleken door het bedrijf verzwegen. In de tien jaar na die eerste publicaties is breed verzet tegen gebruik van PFAS ontstaan. Chemours is aansprakelijk gesteld voor schade en een breed verbod op het gebruik van PFAS lijkt inmiddels een haalbare kaart. In dit Jaarbericht beschrijven we het perspectief van omwonenden en hoe zij, samen met milieu- en gezondheidsorganisaties, blijven strijden voor een gezonde leefomgeving, vrij van schadelijke stoffen.

Links: voor kikkers is het bestrijdingsmiddel glyfosaat erg giftig. Rechts: een Oekraïens gezin woont in een tijdelijk huis in Vlaardingen.

Hoe Europese wetten jongeren online kunnen beschermen

De weg naar nieuwe, effectieve Europese wetgeving is meestal niet kort en vaak hobbelig. Neem de Digital Services Act (DSA) die in 2023 in werking is gegaan. Deze wet beoogt gebruikers van online diensten, waaronder social media, beter te beschermen. Hoognodig, want de aanwijzingen dat het toenemende gebruik van social media door jongeren zorgt voor het ontstaan van psychische klachten worden steeds sterker. Met steun van Adessium hebben diverse partijen jarenlang succesvol gestreden voor adequate regulering van de bedrijven achter deze platforms in de DSA. Belangrijk onderdeel van deze wetgeving is het beperken van de nadelige gevolgen van algoritmes die op basis van je online gedrag bepalen welke content je te zien krijgt. Aan de hand van de ervaring van Lonneke met de vergaande gevolgen van het vast komen zitten in een ‘digitale bubbel’ (pagina 22), horen we van Bits of Freedom hoe de DSA dit helpt te voorkomen.

Helpen van de meest kwetsbaren in Nederland: mensen zonder papieren En soms zien we de oplossing niet direct aan de horizon. De omstandigheden voor mensen zonder papieren in Nederland worden steeds moeilijker. Sommigen leven al decennialang in de schaduw van onze maatschappij. “Dat gevoel om er nooit echt bij te horen, was het moeilijkst”, blikt Izzy terug op bijna twintig jaar leven op straat (pagina 42). Deze

mensen vinden een veilige haven bij onze partnerorganisaties. Daar kunnen ze terecht voor een luisterend oor, hulp bij juridische procedures of simpelweg voor een slaapzak omdat de winteropvang niet open is. Deze directe vorm van hulp blijft van levensbelang. Izzy vond na lange tijd zijn weg naar een menswaardig bestaan in Nederland.

Een nieuw directieteam 2023 was ook het jaar van het weerzien met oude bekenden. Rogier van der Weerd is teruggekeerd als algemeen directeur na een afwezigheid van drie jaar, waarin hij een studie in kunstmatige intelligentie afrondde en werkte aan de inzet van deze technologie door nationale veiligheidsorganisaties in Nederland. We danken zijn voorganger, Saskia van den Dool, voor haar inzet en bijdrage aan het werk van Adessium. We zijn tevens blij met het aantreden van Carst Joustra. Hij werkte eerder ruim 11 jaar voor Adessium op operationeel niveau en komt nu terug in een bestuurlijke rol.

Relevant blijven in de snel veranderende maatschappij Hoe blijven we als fonds relevant in de ‘tussentijd’ die gepaard gaat met onzekerheden, onrust en onvrede?

Wat kunnen wij als fonds betekenen om maatschappelijke organisaties en initiatieven te helpen hun missie te verwezenlijken? Komend jaar zullen we onze strategie en werkwijze tegen het licht houden en bijsturen waar dat nodig is. Dit doen we op basis van inzichten van partners en experts en we hopen hier in de loop van komend jaar meer over te delen. Maar een ding is zeker: we zetten onze missie voort. Een missie die in essentie bestaat uit het streven naar een open en rechtvaardige samenleving, gezonde ecosystemen en gelijke kansen voor iedereen.

Rogier van der Weerd Algemeen directeur

Martijn Meijer Directeur programma’s

Ruimte en samenwerking

We zoeken naar een goede balans tussen directe vormen van hulp en ondersteuning aan doelgroepen en het streven naar structurele verbetering. Daarbij ondersteunen we ook werk dat door de overheid of door andere fondsen (nog) niet gefinancierd wordt en houden we ruimte vrij om in te spelen op kansen of belangrijke gebeurtenissen.

Onze partnerorganisaties vragen we om open te zijn over obstakels die zij ondervinden, zodat we samen naar gepaste oplossingen kunnen zoeken. We bespreken met hen of brede institutionele of programmatische ondersteuning nodig is. Als lerende organisatie willen we onze eigen aanpak continu blijven doorontwikkelen en delen met de filantropie sector. Ook zoeken we de samenwerking op in ons veld.

“We zoeken naar een goede balans tussen partijen die directe hulp bieden aan mensen in een kwetsbare positie én organisaties die zich richten op structurele oplossingen. Soms zijn die beide doelen verenigd in één organisatie.”

Job Rijneveld, programmamanager Sociale Initiatieven

“We steunen ngo’s die strijden voor betere regelgeving voor schadelijke chemische stoffen. Deze organisaties worden vaak nog niet voldoende gefinancierd, terwijl het probleem enorm groot is.”

Nina Koopman, programmamanager Mens & Natuur

“Adessium heeft naast de drie programma’s in het budget ook vrije ruimte gereserveerd. Deze ruimte biedt de flexibiliteit om in te spelen op urgente vragen, bijvoorbeeld de noodhulp na de aardbevingen in Turkije en Noordwest-Syrië.”

Martijn Meijer, directeur programma’s

“Het is waarschijnlijk niet altijd gemakkelijk om een financier te vertellen dat je tegen obstakels bent opgelopen. We bespreken met onze partnerorganisaties dat we dit soort signalen juist tijdig willen horen en graag meedenken over een oplossing.”

Martijn Roos, programmamanager Publiek Belang

“We steunen journalistieke organisaties die aan diepgravende onderzoeks-journalistiek doen. Brede institutionele steun, ook wel core funding genoemd, is voor hen cruciaal. Hierdoor kan de organisatie zelf beslissen waarin geïnvesteerd moet worden. Denk aan het salaris van journalisten, de huur van een kantoor of software. Een sterke organisatie kan immers sterke journalistieke verhalen produceren.”

Ebru Akgün, programmamanager Publiek Belang

“Als lerende organisatie willen we voorkomen dat we als fondsen op eilandjes bezig zijn om het wiel uit te vinden. Leervragen die de waan van de dag en onze eigen bubbel ontstijgen helpen ons bewust, effectief en doelmatig te werken.”

Lizzy Eilbracht, manager strategic learning

“We werken graag samen met andere fondsen, niet alleen om kennis en strategieën met elkaar uit te wisselen, maar ook om zowel bestaande als nieuwe partners in het veld financieel te versterken met co-financiering. Zo zijn we met 24 fondsen actief in het pooled fund Oceans 5, waardoor we in staat zijn om op grotere schaal en met een gezamenlijk doel te werken aan oceaanbescherming.”

Loïs Schotanus, programmamanager Mens & Natuur

Publiek Belang Programma

Adessium zet zich in voor een open, democratische en rechtvaardige samenleving. We streven naar een maatschappij waarin iedere burger betrokken kan zijn en zich kan informeren op basis van onafhankelijke en betrouwbare berichtgeving. We vinden het belangrijk dat in een digitaliserende samenleving vrijheid, veiligheid en privacy blijvend gewaarborgd zijn. We streven naar een maatschappij waarin overheid en publieke instanties effectief functioneren en integer handelen in het belang van burger en samenleving.

Thema’s:

• Verantwoorde digitalisering.

Uitgelicht: Digital Services Act Pagina 20 + 22

• Beschikbaarheid van kwaliteitsinformatie Pagina 24

• Goed openbaar bestuur Pagina 26

1 Zwartgelakte zinnen in een document opgevraagd bij de overheid (Woo-verzoek). 2 Studenten hadden te maken met discriminerende algoritmes. 3 Grootschalig journalistiek onderzoek naar PFAS-besmettingen door onder meer chemische fabrieken. 4 “Het beleid van de Belastingdienst is volstrekt onzichtbaar.” 5 Een herdenking voor de vermoorde onderzoeksjournalist Daphne Caruana Galizia.

Uitgelicht minuten168

Zoveel minuten – bijna 3 uur –spenderen jongeren tot 20 jaar per dag op social media.*

Ieder jaar weer stijgen de cijfers van het socialmediagebruik onder jongeren én volwassenen. Niet verbazingwekkend, als je bedenkt dat de algoritmes erop gericht zijn om je zo lang mogelijk op social media te houden. Algoritmes zijn, kort gezegd, ingewikkelde rekensommen die bepalen wat jij te zien krijgt. De Digital Services Act (DSA) steekt hier een stokje voor. Deze EU-wet, die in 2023 van kracht ging, reguleert onder meer hoe digitale platforms mogen adverteren en hoe ze inhoud moeten modereren. Je krijgt als gebruiker bijvoorbeeld de optie om een aanbevelingsalgoritme, of feed, te gebruiken die niet is gebaseerd op je eerdere gedrag op de platforms. Ook kun je meer inzicht krijgen in wie of wat er achter een advertentie zit, en waarom je deze te zien krijgt. We steunen ARTICLE 19, Bits of Freedom, BEUC (The European Consumer Organisation), Civitates Subfund 2, European Digital Rights (EDRi) en Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), ngo’s en pooled funds die erop toezien dat deze wet voortvarend wordt ingezet.

*Bron: Nationale Social Media Onderzoek 2024.

Meer over dit thema vind je op de volgende pagina >

“Op een gegeven moment is iedereen die je op social media volgt ziek”

Algoritmes zorgen er niet alleen voor dat je úren blijft hangen op social media, maar kunnen ook mentale gezondheidsproblemen verergeren. Lonneke ervoer dit aan den lijve, toen ze op social media werd aangemoedigd om nóg minder te eten. Ze raakte verstrikt in een digitale bubbel. We spraken Lonneke over haar ervaringen en vroegen Bits of Freedom hoe de nieuwe wetgeving, de Digital Services Act, gebruikers beter beschermt.

“Bij een eetstoornis komt een gek soort hiërarchie kijken”, legt Lonneke uit. ‘Veel patiënten zijn gevoelig voor vergelijkingen: wie is het vaakst opgenomen? Wie kan het minst eten? Ik weet nog dat ik rond mijn twintigste vijf dagen per week therapie volgde in een kliniek, maar thuis moest overnachten. Dan zag ik tijdens mijn ontbijt foto’s voorbijkomen op Instagram van meiden die wél fulltime waren opgenomen. Beelden van prachtig opgemaakte bordjes havermout in de strakke roestvrijstalen keuken van een kliniek. Of van iemand aan een sonde in een rolstoel, met een ballon eraan om te vieren dat ze iets gegeten had. Het maakte me onzeker: was ik wel ziek genoeg?”

Een tijdlijn vol slechte voorbeelden Lonneke (nu 30) was pas dertien toen ze een eetstoornis ontwikkelde. Terwijl ze op internet steeds meer lotgenoten en informatie vond, werd haar echte wereld alsmaar kleiner. Inmiddels is Lonneke zo’n acht jaar hersteld van haar eetstoornis en werkt ze als redacteur bij een online platform dat een veilige plek

biedt voor jongeren met een eetstoornis die informatie zoeken of erover willen praten. “En zo’n plek is belangrijk”, vertelt Lonneke. “Want veel mensen met een eetstoornis zoeken informatie of herkenning op internet en raken verstrikt in wat ze daar vinden. Op een gegeven moment is iedereen die je op social media volgt ziek en staat je tijdlijn vol met informatie die je herstel juist in de weg staat.”

Uiteindelijk startte Lonneke zelf ook een account op Instagram waarop ze haar herstelproces vastlegde. “Maar als ik daarop terugkijk, zie ik dat ik daarmee mijn ziekte juist in stand hield. En misschien heb ik andere meiden zelfs wel aangezet in hun eetstoornis.”

Uiteindelijk verwijderde Lonneke haar account. “Ik besefte steeds meer dat de perfecte plaatjes op sociale media niet konden samengaan met herstellen. Want een herstelproces ís lelijk en kun je niet mooi in beeld brengen.”

Triggerende content

Hoewel Lonneke daarna daadwerkelijk herstelde, gingen enkele jaren geleden haar alarmbellen af. “Door mijn interesses voor pilates en vegetarisch eten toonde Instagram steeds meer video’s over hoe je heel goed voor jezelf kunt zorgen.

Toen ik merkte dat supergezond eten en extreem veel sporten mij niet lukten, voelde ik weer een bepaalde onrust. Waarom kon ik dit niet volhouden?

Ook begon ik sociale activiteiten over te slaan, uit angst om anders

niet goed te kunnen eten. Dit keer herkende ik de signalen en kon ik op tijd hulp zoeken.”

Vast in een informatiefuik Gelukkig kwam Lonneke de terugval te boven. Maar ze benadrukt haar zorgen om de vernuftige algoritmes van socials als Instagram en TikTok. ‘Waar ik vroeger nog de laptop moest openklappen om een website te bezoeken en later alleen Instagram had, krijgen jongeren nu de hele dag foto’s en video’s binnen op hun telefoon. Daardoor komen ze veel sneller in een ‘informatiefuik’ terecht dan ik toen. Als je nog niet zo ver bent in je herstelproces of zelfs nog midden in je ziekte zit, weet ik niet of je daar zomaar kunt uitkomen.”

stap vooruit”

Lotje Beek is beleidsmedewerker bij Bits of Freedom en zet zich onder andere in tegen de huidige algoritmes van platforms als TikTok en Instagram. “Het is haast onmogelijk om je als consument te wapenen tegen een informatiefuik als die waar Lonneke in terechtkwam”, legt Lotje uit. “Platforms zijn commerciële organisaties en willen je zo lang mogelijk laten scrollen. Je ziet daarom niet wat je leuk of interessant vindt, maar waar je gevoelig of vatbaar voor bent.”

Bits of Freedom pleitte lang voor de Digital Services Act (DSA), een Europese wet die gebruikers meer controle moeten geven over welke berichten zij krijgen voorgeschoteld op de platforms. Lotje: “Daardoor kunnen gebruikers nu berichten blokkeren of het algoritme dat gebaseerd is op hun persoonlijke kijkgedrag uitschakelen.” Een stap vooruit, volgens Lotje, maar nog lang niet genoeg. “Platforms hebben er geen belang bij om met de algoritmes minder in te spelen op wat ze van de gebruiker weten. Zo blijkt dat die blokkeerfunctie niet helemaal goed werkt. De verantwoordelijkheid voor wat iemand ziet, kun je daarom niet bij de gebruiker of bij de platforms zelf neerleggen. Daar is wet- en regelgeving voor nodig.” Bits of Freedom wijst overheden op die verantwoordelijkheid en pleit ondertussen voor veel meer variatie in algoritmes. Lotje: “Niet alleen zoals nu op basis van wat je eerder hebt bekeken, maar bijvoorbeeld ook algoritmes op basis van 'nieuws uit de buurt' of hobby’s.”

Lonneke werd als tiener op social media aangemoedigd om nóg minder te eten.

“De Digital Services Act betekent een

Gedupeerde van het toeslagenschandaal worden gehoord door de parlementaire enquêtecommissie. De Belastingdienst maakte gebruik van discriminerende algoritmes en beschuldigde hierdoor duizenden ouders ten onrechte van fraude.

Intimidatie van journalisten en grootschalige onderzoeken

Het devies ‘Een goed geïnformeerde burger is een betrokken burger’ loopt als een rode draad door ons thema Beschikbaarheid van kwaliteitsinformatie. We ondersteunen daarom de productie van grensoverschrijdende collaboratieve onderzoeksjournalistiek in Europa. Onze partnerorganisaties beschermen en bevorderen ook de rol van de journalistiek, omdat journalisten in Europa steeds meer onder druk komen te staan. Drie opvallende zaken en onderzoeken van onze partners in 2023.

journalisten erachter dat de gemeente Rotterdam op deze manier mensen discrimineert op basis van etniciteit, leeftijd, geslacht en ouderschap. Inmiddels heeft de stad het gebruik van het algoritme stopgezet vanwege de uitkomsten van dit onderzoek.

1. Ongegronde rechtszaken tegen journalisten Als een journalisten met een rechtszaak te maken hebben vanwege het journalistieke werk dat ze doen, wordt dat een Strategic Lawsuit against Public Participation (SLAPP) genoemd. Het doel van een SLAPP is niet altijd om te winnen, maar ook om journalisten te intimideren en ervan te weerhouden informatie aan het publiek bekend te maken. Media Defence biedt pro bono juridische steun aan journalisten en media die met dergelijke intimidatie te maken hebben. In 2023 co-financierde Adessium de eerste Europese conferentie over SLAPPs. Het doel van deze conferentie was politici informeren die zich bezighouden met wetgeving die journalisten en andere waakhonden moeten beschermen. Zoals de anti-SLAPPs Directive, wetgeving die ondertussen door de EU is aangenomen. De anti-SLAPPs Directive wordt ook wel ‘Daphnes wet’ genoemd, vernoemd naar de Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia, die ten tijde van haar brute moord te maken had met 48 actieve smaadzaken. Het is nu zaak voor onze partnerorganisaties om in de gaten te

houden hoe de lidstaten deze wetgeving op nationaal niveau gaan inzetten.

2. Discriminerende algoritmes

Studenten met een migratieachtergrond worden door het gebruik van algoritmes opvallend vaak door studiefinancieringsorganisatie Duo beticht van fraude met studiefinanciering. Dat blijkt uit een uitvraag van het Hoger Onderwijs Persbureau, NOS op 3, en onze partnerorganisatie onderzoeksplatform Investico. Het algoritme is gevoed met de ‘ervaringen’ van medewerkers van Duo. Er is bovendien geen duidelijke wetenschappelijke onderbouwing voor de criteria die gebruikt werden voor de opsporing. Sinds deze berichtgeving controleert Duo studenten alleen nog willekeurig, zonder gebruik van het algoritme. Onze partnerorganisatie Lighthouse Reports dook ook in algoritmes voor hun onderzoek ‘Suspicion Machines’. Fraudedetectiesystemen op basis van algoritmes worden namelijk op grote schaal ingezet in verzorgingsstaten. De scores die zij genereren hebben potentieel levensveranderende gevolgen voor miljoenen mensen. Zo kwamen de

3. Grootschalig onderzoek naar PFAS-besmettingen Meer dan 17.000 locaties in heel Europa zijn besmet met PFAS, blijkt uit een exclusief, maandenlang onderzoek van achttien Europese redacties. PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen die voorkomen in bijvoorbeeld antiaanbaklagen en waterafstotende materialen (zie ook pagina 31). Het onderzoek, The Forever Pollution Project, bracht ook een uitgebreide lobby aan het licht om het voorgestelde EU-brede PFASverbod af te zwakken. Het onderzoek is gepubliceerd in tientallen media door heel Europa. Onze partnerorganisatie Arena for Journalism in Europe zorgde voor het coördineren en opschalen van het onderzoeksteam in heel Europa. Hierdoor werd het aantal landen waarin media-aandacht kwam voor dit onderzoek verhoogd van vijf naar dertien. Onze partnerorganisatie Journalismfund.eu was een van de financiers van de journalisten. Dit onderzoek versterkt de zaak van de Health and Environment Alliance (HEAL) en andere organisaties die Europese en nationale besluitvormers aansporen om de wetgeving rond PFASbeperking te ondersteunen.

De advocaten van een bij Qatargate betrokken Europarlementariër worden omringd door de pers.

“

Het overheidsbeleid is vaak volstrekt onzichtbaar voor burgers en bedrijven”

In ons thema Goed openbaar bestuur draait het erom hoe onze overheden op lokaal, nationaal en EU-niveau functioneren. Dienen ze de burger en het publiek belang en zijn ze in staat oplossingen te bieden voor maatschappelijke vraagstukken? In 2023 identificeerden diverse partnerorganisaties concrete mogelijkheden tot verbetering. We lichten er drie voorbeelden uit.

1. Openheid in besluitvorming

Nederlanders waren in een onderzoek rond de Tweede Kamerverkiezingen in 2023 duidelijk over hoe de veelbesproken nieuwe bestuurscultuur eruit zou moeten zien (bron: Extra verkiezingsbericht Sociaal en Cultureel Planbureau, oktober 2023).

De respondenten gaven in ruime mate, 68 procent, de voorkeur aan openheid van besluitvorming. Het belangrijkste instrument hiervoor in de handen van de burger is de Wet open overheid (Woo).

Door deze wet is het mogelijk om een verzoek te doen om publieke informatie openbaar te maken. Deze vernieuwde wet is in 2022 ingevoerd, onder andere met als doel de responstijd van de overheid te verkorten. Helaas reageert de overheid anno 2023 nog steeds niet adequaat op verzoeken. De gemiddelde beantwoordingstermijn van een Woo is volgens een analyse van onze partner Open State Foundation opgelopen naar 172 dagen, terwijl de wettelijke termijn maximaal 28 dagen is. Serv Wiemers, directeur Open State Foundation: “Toegang tot overheidsinformatie is een mensenrecht. Maar in Nederland wordt dat nog onvoldoende geaccepteerd. We zien nu dat, mede door onze

pleitbezorging, overheden zich er druk over maken. Maar echte openheid, het besef dat publieke informatie van ons allemaal is, vinden veel politici en topambtenaren nog eng. Daarom moeten we dit op de agenda blijven houden.”

2. Transparantie bij de Belastingdienst Martijn Nouwen, universitair docent belastingrecht en coördinator van het onderzoeksproject Fiscale Transparantie, hield zich op een andere manier bezig met de Wet open overheid (Woo).

Begin 2023 stond hij tegenover het ministerie van Financiën in de rechtbank om met een Woo-verzoek de tijdige openbaarmaking van een groot aantal documenten te verzekeren. De rechter gaf Nouwen gelijk. Nouwen verklaart in een opiniestuk in dagblad NRC waar deze zaak om draait: “Kan een huizenbezitter de btw op de aankoop en installatie van zonnepanelen terugvragen? En kan de bakker om de hoek zijn broodjeszaak – fiscaal vriendelijk – overdragen aan zijn zoon?

Het antwoord op deze en duizenden andere vragen is door de Belastingdienst neergelegd in intern beleid. Maar dat beleid is vaak volstrekt onzichtbaar voor

burgers en bedrijven. Dat ondermijnt een eerlijk en rechtvaardig belastingstelsel, en is slecht voor de belastingmoraal.”

3. Qatargate in de EU Op Europees niveau werken onze partnerorganisaties ook aan integere en transparante besluitvorming. Onze partners Corporate Europe Observatory (CEO) en Transparency International EU (TI EU) waren dé bron van informatie voor de media toen ‘Qatargate’ zich ontvouwde. Dit schandaal explodeerde toen de Belgische politie 1,5 miljoen euro aan contant geld ontdekte, verstopt in onder meer de koffer van een parlementslid. Wat vervolgens aan het licht kwam was het grootste corruptieschandaal ooit binnen het Europees Parlement. Zogenoemde ‘nep-ngo’s’ zorgden voor de steekpenningen. Nicholas Aiossa, directeur van TI EU, benadrukt het belang van verandering en meer transparantie: “Gedurende vele decennia heeft het Parlement een cultuur van straffeloosheid laten ontstaan, met een combinatie van lakse financiële regels en controles en een totaal gebrek aan onafhankelijk –of zelfs maar enig – ethisch toezicht.” Toen de mediastorm ging liggen, bleven TI EU en CEO het verloop van dit schandaal nauwlettend in de gaten houden. Zo trokken ze aan de bel toen de Europese Commissie wetgeving wilde aannemen waardoor maatschappelijke organisaties (ngo’s) aangemerkt worden als buitenlandse agenten, waardoor hun vrijheid wordt beperkt.

Adessium streeft naar een samenleving die verantwoord omgaat met natuur en milieu. We werken aan de bescherming van waardevolle natuur in Nederland en Europa. We zetten ons in voor gezonde ecosystemen waar de natuur de ruimte krijgt om zich te herstellen. Tevens streven we naar een schone leefomgeving, vrij van zichtbare en onzichtbare vervuiling, mede in het belang van onze eigen gezondheid.

Thema’s:

• Gezonde leefomgeving. Uitgelicht: de strijd tegen het gebruik van PFAS. Pagina 30 + 32

• Druk op de natuur Pagina 34

• Focus op de Middellandse Zee Pagina 36

1 Een protest tegen het gebruik van het bestrijdingsmiddel glyfosaat. 2 Er is PFAS aangetroffen in zeeschuim langs de Nederlandse kust. 3 Een vissersboot op de Middellandse Zee. 4 Tonijnsoorten worden zwaar overbevist in de Middellandse Zee. 5 Eieren van hobbykippen kunnen hoge gehalten PFAS bevatten.

Gezonde leefomgeving

miljard 50 - 8 4

De geschatte jaarlijkse directe kosten voor gezondheidszorg in Europa als gevolg van blootstelling aan PFAS.*

Het afgelopen jaar maakte het brede publiek uitgebreid kennis met PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen). Onderzoeksjournalisten beten zich in het onderwerp vast (zie pagina 25) en overheden worstelden met de negatieve gevolgen. PFAS zijn een groep van meer dan 4.700, door de mens gemaakte, chemische stoffen. Door het gebruik van deze stoffen worden producten, zoals outdoorkleding en teflonpannen, vet-, vuil- en waterafstotend. Blootstelling aan PFAS kan het immuunsysteem ernstig beschadigen en er zijn sterke aanwijzingen dat dit kanker kan veroorzaken. Onze partnerorganisaties ChemSec, CHEM Trust, ECOS, European Environmental Bureau, HEAL en Stichting Tegengif strijden voor strengere Europese wetgeving voor productie en gebruik van deze schadelijke stoffen.

*Bron: Nordic Council of Ministers, officieel orgaan voor formele interparlementaire samenwerking in Scandinavië.

Meer over dit thema vind je op de volgende pagina >

“Mijn oma ging altijd zwemmen in het water naast de chemische fabriek”

De chemische fabriek bij de stad Dordrecht loost al sinds de jaren zestig PFAS in de rivier. Gezondheidswetenschapper Marleen Beljaars groeide hier op en woont er nu met haar man en vier kinderen. Annelies den Boer van onze partnerorganisatie Stichting Tegengif vertelt wat er nog moet gebeuren om de productie van deze giftige chemische stoffen een halt toe te roepen.

“Ik heb me nooit gerealiseerd dat ik mijn kinderen door de aanwezigheid van Chemours een cocktail van gif gaf”, zei Marleen tijdens een hoorzitting in de Provinciale Staten van ZuidHolland. Ze vindt het “onverteerbaar en misselijkmakend” dat het grondrecht op een veilige omgeving door deze producent van chemische stoffen wordt genegeerd. Haar speech maakte indruk, ging het internet rond en stond in de top-3 speeches van de maand september 2023 op NPO Radio 1, net onder die van Zelensky.

Opvallende reclame in bushokjes Bijna een halfjaar later reflecteert Marleen op de schok die volgde op de geruchtmakende uitzending van het tv-programma Zembla, de ‘PFASdoofpot’. De Zembla-onderzoekers toonden aan dat al tientallen jaren duidelijk was dat de chemische stoffen gevaarlijk waren, terwijl de productie onverminderd doorging. “Vlak voor die tv- uitzending, waarvan ik toen de inhoud nog niet kende, viel het me op dat Chemours opvallende reclame in bushokjes had opgehangen met slogans als ‘Een duurzame toekomst

voor Europa’. En op YouTube en andere social media richtte het bedrijf zich overduidelijk op mensen in deze omgeving. Ik hoorde een moeder op het schoolplein de boodschap van deze reclames letterlijk opdreunen: ‘Ze maken daar toch producten die onmisbaar zijn?’.”

Schokgolf door generaties Marleen en haar gezin waren nog niet zo lang geleden verhuisd binnen Dordrecht toen ze de tv-uitzending zag. “Ik ging van binnen kapot. We hadden nog overwogen om naar een andere stad te verhuizen, maar waren in Dordrecht gebleven. Ik had anders heimwee gekregen naar de stad uit mijn jeugd. Mijn eerste reactie was: ‘Ik moet hier onmiddellijk weg. Ik moet mijn kinderen redden’. Inmiddels kan ik het wel een beetje relativeren. Zelfs op Antarctica ben je bij wijze van spreken niet vrij van PFAS.”

Als ze terugdenkt aan haar jeugd in Dordrecht, gaan haar gedachten al snel uit naar haar familie. “Mijn speech tijdens de zitting sprak ik – achteraf gezien – ook uit voor mijn oma, die op 47-jarige leeftijd is overleden aan kanker. Ze ging altijd zwemmen in het water naast de fabriek, totdat het gebied uiteindelijk werd afgesloten voor recreatief gebruik. Haar zeven kinderen, onder wie mijn vader, zijn door haar dood getekend voor het leven. PFAS heeft een schokgolf doen gaan door generaties families in de omgeving. Natuurlijk kan ik niet hardmaken dat ze door deze chemische stoffen is gestorven, maar ik zeg altijd:

als ze in de Dode Zee had gezwommen en niet in deze dode rivier, dan had ze geen kanker gekregen.”

Politici wakker schudden PFAS zijn niet de eerste stoffen die – achteraf – slecht blijken te zijn voor de mens. Als gezondheidswetenschapper kan Marleen er niet over uit dat de schadelijke stoffen straffeloos gedumpt zijn in de natuur. “Neem asbest, hebben we daar niet van geleerd? Waarom wordt het voorzorgsbeginsel, dat je als producent moet aantonen dat jouw product geen schade aanricht bij mens, dier en de natuur, niet consequent toegepast? Het draait allemaal om geld. Ik wil politici wakker schudden: dit gaat om de toekomst van jullie kinderen en kleinkinderen. Deze stoffen gaan nooit meer weg.”

Provinciale Staten Zuid-Holland over de chemische lozingen van van Chemours.

“Het is een probleem van ons allemaal”

Annelies den Boer is directeur bij onze partnerorganisatie Stichting Tegengif. Deze organisatie vecht samen met Europese partnerorganisaties keihard voor stevige Europese wetgeving die het gebruik van PFAS terugdringt. De PFAS-restrictie zou in 2025 worden aangenomen. “Het is echter geen gelopen race, we merken dat er stevig wordt gelobbyd om het restrictievoorstel af te zwakken. Ook de aanstaande Europese verkiezingen kunnen invloed hebben op de PFAS-restrictie. Nederland was binnen Europa een voortrekker van het PFAS-verbod, maar we moeten zien hoe een nieuw kabinet zich gaat opstellen. Daar ligt een rol voor ons, om in gesprek te blijven met politici van alle richtingen. Volgens mij is dit onderwerp geen ‘linkse hobby’, het gaat om de gezondheid van iedereen. Op dit moment merk ik dat we moeten blijven benadrukken dat het niet alleen een probleem is van omwonenden van de chemische industrie. PFAS worden zelfs in eieren van hobbykippen in Friesland gevonden, waar helemaal geen productie plaatsvindt. Gelukkig merk ik dat er steeds meer weerstand komt vanuit burgers, medici en de wetenschap. Samen staan we sterker in het verkondigen van de belangrijke boodschap: het is een probleem van ons allemaal.”

Marleen spreekt tijdens de hoorzitting van de

Natuur & Milieu organiseerde met 772 burgers metingen in 3292 kleine wateren. Slechts 22 procent van de wateren heeft een goede kwaliteit.

“Aan het gebruik van glyfosaat zijn grote risico’s verbonden”

In het programma Mens & Natuur richten we ons mede op het verminderen van de druk op de natuur. In 2023 was er volop aandacht van de politiek en media voor de risico’s van bestrijdingsmiddelen. Onze partnerorganisaties strijden op lokaal, nationaal en Europees niveau voor meer en betere wettelijke restricties voor de meest schadelijke bestrijdingsmiddelen.

1. Lokaal meten

Een van de meest gebruikte bestrijdingsmiddelen in Nederland om onkruid aan te pakken is glyfosaat. Deze stof is omstreden, omdat er indicaties zijn dat het kankerverwekkend is, mogelijk verband houdt met neurodegeneratieve ziekten zoals Parkinson, de bodemgezondheid aantast en een negatieve impact heeft op bijen en ecosystemen. Glyfosaat wordt onder meer gebruikt in de bollenteelt. Vereniging Meten=Weten, een burgerinitiatief ontstaan in Drenthe, maakt zich zorgen over het grootschalig gebruik van dit middel. De ecologen van Meten=Weten nemen monsters van bodem, gewas, mest en lucht op plekken waar deze middelen niet aanwezig horen te zijn, zoals in biologische (moes-) tuinen en natuurgebieden. Dit onderzoek laat zien dat bestrijdingsmiddelen zich veel verder verspreiden dan de akkers waarop ze gespoten worden, zelfs tot diep in natuurgebieden. In 2023 kaartte deze organisatie het belang van het verbod op glyfosaathoudende middelen aan bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Het CBb is de hoogste rechter op het gebied van het economisch bestuursrecht en geeft

leiding aan de rechtspraak op belangrijke terreinen. In 2024 wordt hierover een uitspraak verwacht.

2. De minister aanspreken Om inzicht te krijgen in de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen zoals glyfosaat in natuur- en recreatiewateren, liet Natuur & Milieu in de zomer van 2023 onderzoek uitvoeren door het Centrum voor Milieuwetenschappen. Dit onderzoek liet alarmerende resultaten zien: giftige bestrijdingsmiddelen werden aangetroffen in 80 procent van de onderzochte Nederlandse natuur- en recreatiewateren. Dit zijn gebieden waar beschermde dieren en planten leven, en waar wij zwemmen en wandelen. De meest giftige bestrijdingsmiddelen overschrijden in deze gebieden ook nog eens het vaakst de norm. Natuur & Milieu trok in 2023 samen op met onder meer vakbond FNV en de Parkinson Vereniging. In een gezamenlijke campagne vroegen zij minister Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit om in de EU tegen de verlenging van het gebruik van glyfosaat voor weer vijftien jaar te stemmen. De minister onthield zich, ondanks grote maatschappelijke druk en tegen de wil van de Tweede Kamer, van stemming.

Rob van Tilburg, directeur programma’s Natuur & Milieu: “Het Europese toelatingsbeleid zit niet goed in elkaar. Aan het gebruik van glysofaat zijn grote risico’s verbonden. De wetenschap heeft dat heel duidelijk gemaakt. Ondanks dat laat Nederland zijn stem verloren gaan en zet Europa gewoon door met de verlenging.”

3. Strengere EU-wetgeving

In de Green Deal heeft Europa de ambitie vastgelegd om het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw te verminderen met 50 procent in 2030. Pesticide Action Network Europe (PAN Europe) en Friends of the Earth Europe (FoEE) waren de aanjagers van een coalitie van NGO’s die op Europees niveau pleiten voor het vertalen van de Green Deal-ambitie in bindende EU-wetgeving. Helaas hebben de EU-instituties hierover geen overeenstemming weten te bereiken, onder andere door intense lobbyactiviteiten van de chemische industrie. De vermindering van pesticidengebruik zal dus ook de komende jaren op de agenda van onze partners staan. Campagneleider Clara Bourgin van FoEE: “We maken zichtbaar hoe bepaalde politieke partijen en lobbyisten deze wetgeving ondermijnen. Verder helpen we onze groepen in de verschillende EU-landen met het werk op nationaal niveau, zodat ze druk kunnen uitoefenen op hun regeringen voor betere regelgeving. De huidige context is uitdagend, maar het werk is nog lang niet gedaan en we zien zeker nog kansen."

Een leg van inktviseieren in de Middellandse Zee.

Oceaanbescherming heeft eindelijk de wind in de zeilen

In het programma Mens & Natuur richten we ons op het versterken van het netwerk van mariene beschermde gebieden in de Middellandse Zee.

Ook zorgen onze partners voor een verlaging van de visserijdruk door een betere naleving van de regels.

1. 30x30-ambitie

“Het schip heeft de kust bereikt”, aldus VN- conferentievoorzitter Rena Lee.

Na vele jaren van onderhandelen en mislukte VN-toppen werd op 4 maart 2023 een historisch akkoord bereikt over de bescherming van de oceanen. Een geweldig resultaat, waarvoor veel huidige en voormalige partnerorganisaties, zoals Oceana en de High Seas Alliance, zich al jaren hebben ingezet. Met deze High Seas Treaty zijn eindelijk afspraken gemaakt over de bescherming en verantwoorde exploitatie van internationale wateren die niet onder de verantwoordelijkheid van een land vallen. In 2030 moet 30 procent van de internationale wateren beschermd zijn, een doelstelling die ook bekend staat als ‘30x30’ en die volgens experts de minimale inzet is om een totale ineenstorting van de mariene ecosystemen te voorkomen.

De situatie in de Middellandse Zee laat zien dat de 30x30-ambitie hard nodig is.

Op dit moment is nog geen 10 procent van de zee-oppervlakte beschermd en minder dan 1 procent is echt helemaal afgesloten voor menselijke activiteiten zoals visserij of oliewinning. Onder de noemer van de Med Sea Alliance hebben zeven ngo’s de handen ineengeslagen om ervoor te zorgen dat overheden in onder meer

Spanje, Italië en Tunesië hun beloftes ook daadwerkelijk omzetten in daden.

2. Beperking schadelijke visserij

Naast het uitbreiden van beschermde gebieden, streven we ook naar een beperking van schadelijke vormen van visserij in gebieden met kwetsbare habitats. Zoals de zogenoemde bodemroerende visserij, waarbij netten slepen over de zeebodem. De bovenste laag van de zeebodem wordt hierdoor omgewoeld en er blijft een zwaar beschadigd ecosysteem over. Onze partner MedReAct voert al jaren campagne voor meer gesloten gebieden voor de bodemroerende visserij. In 2023 heeft MedReAct campagnes opgezet om vier nieuwe gebieden bij Spanje en Italië aan te wijzen als Fisheries Restricted Areas (FRA’s). Een succesvol voorbeeld van een FRA is de Jabuka/ Pomo Pit, gelegen in de Adriatische Zee tussen Kroatië en Italië. Dit gebied is een belangrijke kraamkamer voor overbeviste soorten, zoals heek en langoustine. Deze FRA is inmiddels uitgegroeid is tot een ware hotspot voor biodiversiteit.

3. Transparantie vergroten

Een betere naleving van visserijregels is cruciaal om de overbevissing in de

Middellandse Zee drastisch terug te dringen. Nieuwe EU-regelgeving gaat hierbij helpen. In 2023 is, mede dankzij de inzet van onze partner ClientEarth, het vernieuwde EU-visserijcontrolesysteem goedgekeurd. Deze regelgeving verplicht voortaan alle EU-vissersboten om een digitaal volgsysteem aan boord te hebben, zodat de locatie van de boten gevolgd kan worden. Tevens moeten vissers alle vangsten digitaal rapporteren en worden vangsten door grote vissersboten ook vastgelegd. De volledige digitale traceerbaarheid in de keten moet bijdragen aan de bestrijding van illegale, ongemelde en ongereguleerde visserij (IUU). Lokaal bewustzijn is ook van belang voor verandering. Het Mediterranean Media Initiative, een project van het Earth Journalism Network, traint en ondersteunt lokale journalisten en mediaorganisaties uit de regio om meer verhalen over de Middellandse Zee te produceren. Journalisten schreven het afgelopen jaar over illegale smokkelroutes voor koraal, de effecten van onderwatergeluidsoverlast voor zeezoogdieren en de impact van destructieve vismethoden zoals dynamietvissen en de bodemroerende visserij. Lokale journalisten en mediaorganisaties kunnen verhalen brengen die resoneren bij de lokale gemeenschap en burgers informeren over zaken die doorgaans ver op zee aan het oog onttrokken zijn.

Programma

Adessium zet zich in voor een samenleving waarin mensen respectvol en betrokken met elkaar samenleven en waarin iedereen gelijkwaardig kan deelnemen. We werken aan een maatschappij die zich kenmerkt door medemenselijkheid en solidariteit. We ondersteunen organisaties in Nederland die hulp en ondersteuning bieden aan mensen die kwetsbaar zijn als gevolg van de situatie waarin ze zich bevinden en initiatieven die de betrokkenheid van jongeren bij de maatschappij stimuleren.

Thema’s:

• Migratie en asiel. Uitgelicht: mensen zonder papieren in Nederland Pagina 40 + 42

• Jongeren & maatschappij Pagina 44

Sociale Initiatieven

• Hulp & perspectief Pagina 46

1 Een energiecoach aan de slag bij een gezin thuis.

3 Een gedicht

bij

2 De Roemeense Helena (58) slaapt in een daklozenopvang.

dat past

het werk van Collectief Kapitaal. 4 Een dagje in een laboratorium met IMC Weekendschool. 5 De Surinaamse Stanley (62) leeft zonder papieren in Nederland.

Sommige ongedocumenteerde mensen leven hier al meer dan 40 jaar zonder papieren.

Deze mensen zonder papieren kwamen bijvoorbeeld als gastarbeider in de jaren tachtig. Of ze immigreerden na de onafhankelijkheid van Suriname naar Nederland en konden toen geen verblijfstatus meer krijgen. “Ik heb ongedocumenteerde arbeidsmigranten gesproken die hier tientallen jaren hebben gewerkt. Als ze hun baan kwijtraken, ziek worden of uit hun woonruimte worden gezet, dan hebben ze een groot probleem. De manier waarop we met deze mensen omgaan is tenhemelschreiend”, aldus predikant-directeur Martijn van Leerdam van de Pauluskerk in Rotterdam. Naast de Pauluskerk steunen we ook andere organisaties die voor deze groep klaarstaan: ASKV/Steunpunt Vluchtelingen, Den Haag Wereldhuis (Stek Den Haag),

Dokters van de Wereld, Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS), Protestantse Diaconie Amsterdam, Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS), Stem in de Stad.

Meer over dit thema vind je op de volgende pagina >

“Tussen mij en de samenleving stond een enorme, onzichtbare muur”

De 43-jarige Izzy vluchtte voor het gruwelijke geweld in zijn land Sierra Leone naar Nederland. Zijn asielaanvraag werd afgewezen, maar terugkeren naar Sierra Leone was geen optie. Zonder verblijfspapieren was Izzy veroordeeld tot een keihard leven in de illegaliteit. Een bezoek aan het Wereldhuis van de Protestantse Diaconie Amsterdam betekende voor hem een keerpunt.

“Het klinkt misschien gek, maar heel soms slaap ik nog op de grond”, vertelt Izzy terwijl hij wijst naar een hoek in zijn tweekamerappartement. “Op momenten dat het opeens te overweldigend is: het idee van mijn eigen huis en mijn eigen bed. Alle jaren vliegen dan in een flits voorbij. De oorlog, de vlucht, het leven op straat. De afwijzing, de eenzaamheid. De ochtend erna heb ik een dubbel gevoel. Enorme opluchting omdat ik een dak boven mijn hoofd heb, maar ook verdriet. Want er zitten nog steeds veel mensen in dezelfde situatie als ik toen.”

Izzy was pas twaalf jaar oud toen de oorlog uitbrak in Sierra Leone. Gewapende groepen gebruikten gruwelijk geweld tegen burgers. Bijna heel Izzy’s familie kwam om. Op zijn 22ste sloeg hij op de vlucht. Na een gevaarlijke en maandenlange reis kwam hij aan in Nederland. “Hoewel de gevechten in Sierra Leone onverminderd doorgingen, was er net een vredesakkoord getekend”, legt Izzy uit. “Daarom werd mijn asielaanvraag afgewezen. Al snel daarna kreeg ik een brief: ik moest het asielzoekerscentrum waar ik verbleef verlaten.”

Gejaagd gevoel

Dat was in de winter van 2003. De eerste nacht op straat herinnert Izzy zich nog goed. “In de Amsterdamse Bijlmer, onder een brug. ‘Wat gaat het leven mij brengen?’, dacht ik toen.” Dat hij uiteindelijk achttien jaar door de straten van Amsterdam zou zwerven, had hij zich nooit kunnen bedenken. “De nacht erop vond ik een leegstaand huis op een bouwplaats, maar ik werd weggestuurd door een bewaker. Dat gejaagde gevoel is nooit meer weggegaan. Je bent nergens welkom, je moet altijd weg. ‘Je hebt de oorlog overleefd, dit overleef je ook wel’, zeiden mensen weleens. Er vlogen in Nederland misschien geen kogels meer langs mijn hoofd, maar het leven op straat is een keihard gevecht. Elke dag een veilige slaapplek vinden is al een slag op zich. Duizenden keren lukte dat niet en sliep ik op straat. Ik heb vaak hulp gezocht. Een agent van een wijkbureau herkende me zelfs als ik mijn situatie weer kwam uitleggen. Maar het antwoord bleef altijd hetzelfde: we kunnen niets doen.”

Geen andere optie

Ondertussen probeerde de Immigratieen Naturalisatiedienst (IND) Izzy terug te sturen naar Sierra Leone, maar de benodigde papieren werden niet verstrekt door de ambassade. En dus zat Izzy, net als veel andere afgewezen vluchtelingen, muurvast in een bureaucratische impasse. Geen papieren om iets op te bouwen in Nederland, maar

ook geen papieren om het ergens anders te proberen. En voor iemand zonder verblijfs- en identiteitspapieren, gaan maar weinig deuren open.

“Ik weet nog dat er een soort buurthuis was waar je voor vijftig cent warm kon douchen, maar zelfs daarvoor moest ik mijn adres invullen. Toen ik uitlegde dat ik dat niet kon, keek de receptionist me vreemd aan. ‘Maar iedereen heeft toch een adres?’”

“Dat gevoel om er nooit echt bij te horen, was het moeilijkst”, blikt Izzy terug. “Mijn beeld van Nederland was een open samenleving, met plek voor alle culturen. Maar tussen mij en die samenleving stond een enorme onzichtbare muur. Een sociale barrière. En aan mijn kant van de muur was de wereld leeg.”

Geen rechten

Door de jaren heen verloor Izzy het vertrouwen in de toekomst en in zijn medemens. “Mensen weten dat ze

misbruik van je kunnen maken. Ik liet me weleens overhalen om zwart te werken. Dat waren dan zware en gevaarlijke klussen. Lange dagen of nachten in de bouw of de haven. Een keer kreeg ik, na een maand werk, maar voor één week uitbetaald. Ik dreigde mijn leidinggevende nog dat ik naar de politie zou stappen, maar we wisten allebei dat ik dat niet zou doen. Want welke rechten had ik nou eigenlijk?”

Waardevolle kop thee “Je bent als ongedocumenteerde compleet afhankelijk van anderen”, benadrukt Izzy. “Je wilt eigenlijk niet overal om moeten vragen, smeken zelfs. Het doet iets met je gevoel voor menselijkheid: op de markt vragen om een appel omdat je honger hebt. Als het heel koud was, stapte ik weleens

een café binnen. ‘Ik zal eerlijk zijn, ik heb geen geld’, zei ik dan. Soms kreeg ik een kop warme thee. Nog mooier waren de momenten waarop zo’n barman even bij me kwam zitten. Dat iemand de moeite nam om te luisteren, herinnerde me eraan dat ik ook gewoon een mens was.” Dat gevoel van menselijkheid kreeg Izzy ook toen hij het Wereldhuis van de Protestantse Diaconie Amsterdam binnenstapte. “Ik was er meteen op mijn gemak”, zegt hij nu over dat eerste bezoek. “Een vreemd gevoel, wat ik al jaren niet had gehad. In het Wereldhuis zag ik mensen van alle culturen samen praten, werken, leren en koken. Dit was het Nederland dat ik altijd zag vanachter die grote muur, maar dan binnen handbereik: toegankelijk voor mij.”

Niet meer alleen

Zijn bezoek aan het wereldhuis ziet Izzy als een keerpunt. “Hoewel het, na dat eerste bezoek, nog acht jaar duurde totdat ik eindelijk verblijfspapieren kreeg*, begonnen er vanaf dat moment wel dingen te veranderen. Ik mocht cursussen volgen, gaf voorlichting op scholen over mijn situatie en werd doorverwezen naar psychische hulp. Mijn leven stond niet langer stil. Het gaf me de kracht om door te gaan. Ook voerde ik de strijd niet meer alleen, want nu had ik een plek om naartoe te gaan na weer een koude nacht. Een soort van thuis.”

*Izzy kreeg uiteindelijk een verblijfsvergunning op basis van medische gronden. Onder andere omdat er posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij hem is vastgesteld.

Izzy: “Er vlogen in Nederland misschien geen kogels meer langs mijn hoofd, maar het leven op straat is een keihard gevecht.”

Een uitstapje naar de Tweede Kamer met IMC Weekendschool.

“Het is belangrijk dat jongeren de wereld leren kennen”

In ons thema Jongeren & maatschappij richten we ons onder meer op jongeren die een steuntje in de rug nodig hebben, zodat ze hun talenten kunnen ontdekken. We lichten er drie partnerorganisaties uit die ervoor zorgen dat jongeren hun netwerk uitbreiden, gelijkgestemden vinden en werken aan hun toekomst.

1. Vrijwillige professionals voor de klas

Een rondleiding van Kamerleden door het gebouw van Tweede Kamer en debatteren onder hun toezicht in de plenaire zaal? De leerlingen van IMC Weekendschool Den Haag maakten het mee. De beproefde formule van IMC Weekendschool, waarbij ze les krijgen van professionals, zorgden ervoor dat de leerlingen goed voorbereid waren op deze grote dag.

Leerlingen vanaf tien jaar leren bijvoorbeeld diagnosticeren met een huisarts, programmeren met een ICT’er, vuurtjes blussen met de brandweer, debatteren met een wethouder, vonnissen maken met een rechter en reportages maken met een journalist. Omgekeerd leren de vrijwillige gastdocenten weer van de leerlingen: door de onbevangenheid en nieuwsgierigheid van de leerlingen gaan ze met andere ogen naar hun eigen beroep of vak kijken. Heleen Terwijn, oprichter en directeur van IMC Weekendschool: “Ons doel is dat jongeren van alle schoolniveaus en alle sociale achtergronden gemotiveerd hun plek in de samenleving kunnen innemen. Om te kunnen weten wat je

later wilt worden, moet je eerst de wereld leren kennen.”

2. Jongeren met gescheiden ouders

“Met deze brief willen wij jullie laten weten hoe wij ons voelen. ‘Wij’ zijn de 86.000 kinderen per jaar die op een dag te horen krijgen dat hun ouders uit elkaar gaan.” Zo start een brief die Villa Pinedo samen met ervaringsdeskundigen, kinderen van gescheiden ouders, opstelde voor kinderen die worstelen met hun nieuwe situatie. Jongeren werken daarnaast onder meer vrijwillig als Online Buddy en gaan zo in gesprek met andere kinderen en jongeren. Elise Straver van Villa Pinedo is erg trots op de oprichting van de Villa Pinedo School of Experience: “Afgelopen jaar zijn we een ervaringsleerprogramma gestart voor onze vrijwilligers. We hebben onze vierhonderd huidige en bijna honderd nieuwe vrijwilligers opgeleid in verschillende rollen, zoals spreker, jongerenambassadeur, contentmaker en vertegenwoordiger. Nieuw ontwikkelde rollen zodat de jongeren zich ook op andere manieren kunnen inzetten dan alleen als Online Buddy.” Een reactie van een ouder nadat twee jongeren hun

ervaringsverhaal deelden tijdens een bijeenkomst: “Met deze bewustwording en ervaring ga ik mijn stinkende best doen de komende jaren om mijn dochter een zo liefdevol en zorgeloze jeugd als mogelijk te geven. Bedankt daarvoor. Jullie verhalen draag ik met mij mee in mijn hart.”

3. Aan de slag voor anderen Wat wil jij voor jouw omgeving doen? Dat is de centrale vraag van het project Ik Ben Geweldig van de Nationale Jeugdraad (NJR). Jongeren komen met een plan en voeren door de hen zelf bedachte activiteiten ook uit. NJR biedt financiële steun, coaching en advies. Zo organiseerde Milan een verkiezingsfestival in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Op dit festival kregen jongeren meer informatie over de mogelijkheden en werden ze aangespoord om te gaan stemmen. Milan: “Jongeren zeiden achteraf dat ze nieuwe kennis hebben opgedaan. Ze vertelden zelfs dat ze daardoor op een andere partij zijn gaan stemmen. Het evenement had dus zeker nut.” Sayna organiseerde met drie andere jongeren een dag in het asielzoekerscentrum in Utrecht. Ze bakten Hollandse lekkernijen en versierden die met de kinderen. Sayna: “De kinderen kwamen in groten getale opdagen. De ouders en kinderen waren zo enthousiast! Het asielzoekerscentrum wil in de toekomst graag vaker met ons samenwerken.”

Een workshop zelfportret boetseren door Johan Wagenaar, beeldend kunstenaar en een van de initiatiefnemers van het ONSbank-programma.

“Ik bleek geen nummertje te zijn en wel gehoord te worden”

De in 2023 verder stijgende kosten voor levensonderhoud in Nederland zorgden ervoor dat steeds meer mensen financieel niet meer rond kunnen komen. Vooral gezinnen met kinderen kunnen het niet meer bolwerken. In ons thema Hulp & perspectief zien we dat burgers in deze moeilijke tijden andere burgers de helpende hand bieden.

1. Te rood staan om groen te denken

In Nederland hebben ruim 600.000 huishoudens te maken met energieongelijkheid. Ze hebben hoge energiekosten, wonen in een slecht geïsoleerd huurhuis en hebben een laag inkomen. Dat blijkt uit onderzoek van TNO op basis van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Mensen zetten de verwarming niet aan, of warmen hun eten niet op om te bezuinigen. Deze huurders zijn voor verduurzaming van hun woning geheel afhankelijk van de woningcorporatie of de particuliere verhuurder. Sinds 2016 zetten lokale Energiebanken zich in voor deze kwetsbare huishoudens. Vrijwillig energiecoach Kevin Priem vertelt: “Ik probeer een huishouden te helpen grip te krijgen op hun energieverbruik en daarmee hun energienota. Dat kan zijn met energiebesparende maatregelen, maar soms zit het vooral in een aanpassing van het gedrag, bijvoorbeeld simpelweg de thermostaat ’s nachts lager zetten.” De energiecoaches werken samen met lokale organisaties, woningcorporaties en gemeenten.

Op dit moment zijn er Energiebanken in elf regio’s. Adessium steunt de landelijke

koepel Energiebank Nederland in het versterken van lokale energiebanken en de opzet van nieuwe locaties.

2. De reikwijdte van solidariteit Wat is de waarde van solidariteit? Met die vraag is oprichter Denise Harleman in 2020 gestart met Collectief Kapitaal. Samen met honderd mensen is een actie ontworpen, die volgens de deelnemers recht deed aan het begrip en de reikwijdte van solidariteit. De deelnemers schonken elk 50 euro in de maand, acht maanden lang. Het doel: burgers die het financieel zwaar hadden een basisinkomen van 1000 euro geven. Zo ontstond een praktijk van onderzoeken door het te doen.

Als je geld gaat herverdelen door als collectief financiële armslag te creëren voor iemand: hoe verdeel je dat geld?

Wie komt in aanmerking, waarom en hoe toets je dat? In het proces ontstonden talloze vervolgvragen, die uiteindelijk hebben geleid tot de parameters van loting. Denise Harleman: “Wat is er nodig om een samenleving te creëren waarin iedereen bestaanszeker is? We hebben met deze vraag iets in gang gezet. We toornden aan bestaande structuren, machten en verwachtingen.

Het is een zoektocht naar hoe het ook kan, groot denken voorbij bestaande (sociale) denkbeelden.”

3. Een weg uit de schulden voor jongeren

Een ander mooi initiatief dat mensen bij elkaar brengt is ONSbank. Schuldproblemen bij jongeren zijn volgens deze organisatie niet op te lossen door alleen trainingen te geven in het op orde krijgen van je administratie. Je moet ook de energie hebben om je leven aan te pakken en je gedrag te veranderen. Dit is makkelijker als je weet wie je bent en wat je wilt, een gevoel van eigenwaarde hebt en weer kansen kunt zien. Kunst, muziek, sport en theater helpen deelnemers van ONSbank om een antwoord te vinden op vragen als: wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik? Ze krijgen ook een vrijwillige schuldrustcoach toegewezen. Samen regelen ze dat de schulden in ieder geval zes maanden worden bevroren en niet verder oplopen. Zo hebben deelnemers minder stress en kunnen ze aan zichzelf werken. Oud-deelnemer Daniëlle: “Ik dacht, het zal wel weer een zoveelste instelling zijn die eigenlijk alleen je naam opschrijft, maar er niet zoveel mee doet. En toen bleek dat helemaal niet zo te zijn, ik bleek geen nummertje te zijn en wel gehoord te worden.” In het traject ONSbank Next Level gaan oud-deelnemers als ervaringsdeskundige onder meer met schuldeisers in gesprek.

Programma

Naast de drie programma’s van Adessium Foundation is in het budget ook vrije ruimte gereserveerd. Deze ruimte biedt de flexibiliteit om in te spelen op bijzondere kansen, urgente vragen uit de samenleving of actuele gebeurtenissen. Thema’s uitgelicht:

• Noodhulp in Turkije en Noordwest-Syrië

• Steun voor Oekraïense vluchtelingen

1

Een psychosociale ondersteuningssessie

Vrije Ruimte

Medewerkers van Child Houses doen spelletjes met Syrische kinderen. 2 Mobiele klinieken van Artsen zonder Grenzen in Noordwest-Syrië. 3 De safe space van Dokters van de Wereld voor vrouwen en kinderen. 4

van Artsen zonder Grenzen voor kinderen in Turkije. 5 Een lezing van Opora Foundation.

“Vergeet Noordwest-Syrië alsjeblieft niet”

Gebouwen die compleet instortten, verscheurde families en immens groot verdriet. Beelden van de gevolgen van de aardbevingen begin februari 2023 in Turkije en Noordwest-Syrië gingen de hele wereld over. Adessium Foundation steunt noodhulporganisaties in deze zwaar getroffen regio. We spraken Aleaddin Janid, directeur van Child Houses, een van de lokale organisaties waar onze partnerorganisatie Choose Love in NoordwestSyrië mee samenwerkt. Child Houses ondersteunt kinderen die alleen zijn of gescheiden zijn van hun familie.

Zou je ons willen meenemen naar de eerste weken na de aardbevingen?

“Het was totaal onverwacht en surrealistisch. Dit gebied ging voor die tijd al gebukt onder 12 jaar oorlog, bombardementen en beschietingen. De 4 miljoen mensen die daar leefden waren voor het grootste gedeelte ontheemde mensen, gevlucht uit andere delen van Syrië. 94 procent van de mensen leefde onder de armoedegrens. De ngo’s terplekke hadden allerlei noodplannen paraat, voor oorlogsgerelateerde rampen, maar niet voor aardbevingen van die omvang. Onze opvanghuizen waren totaal verwoest. Tijdens de eerste aardbeving rende een van de verzorgers met wel drie baby’s een huis uit, een ander met twee baby’s onder haar armen. Gelukkig hadden we op dat moment maar vijf zuigelingen in onze opvang en kon de rest van de kinderen zichzelf in veiligheid brengen. De eerste twee dagen na de aardbeving kreeg ik continu berichtjes van medewerkers die vrij vroegen om familieleden te begraven of om te zorgen voor een gewond familielid. Iedereen was geraakt door de ramp. We moesten er

niet alleen voor zorgen dat de kinderen in onze zorg een veilig onderkomen kregen, maar we voorzagen ook onze medewerkers van tenten, dekens en andere eerste levensbehoeften. Het is ongelooflijk, maar na een dag of twee stonden alle medewerkers toch weer paraat om voor de kinderen van Child Houses te zorgen.”

Ieder kind heeft een verhaal. Is er een verhaal dat je nooit zult vergeten?

“Dan moet ik gelijk denken aan Dima, het meisje dat werkelijk alles tegenzat. Ze werd met zeven maanden geboren, prematuur. Haar moeder ontvluchtte het ziekenhuis zodra ze zich sterk genoeg voelde. Wellicht was het een ongewenste zwangerschap voor het huwelijk of was ze zo arm dat ze niet voor een baby kon zorgen. Er was geen couveuse beschikbaar, dus Child Houses moest er voor haar zo snel mogelijk eentje regelen. Daarna bleek dat Dima ook nog eens allergisch was voor melk… Iedere dag stuitten we op een andere complicatie. We hebben haar vier maanden opgevangen en uiteindelijk een pleegfamilie gevonden. Negen maanden oud was ze toen zichtbaar werd dat ze een ernstige chromosomale afwijking had. Artsen zeiden dat ze waarschijnlijk mentaal niet ouder dan een peuter zou worden. De familie kon het niet aan en bracht haar terug. We consulteerden vervolgens een commissie van drie Nederlandse artsen. Zij zorgden ervoor dat Dima een test kon ondergaan,

Een medewerker van Child Houses in Noordwest-Syrië onderzoekt een kind.

De zinnen verzetten met spelletjes in een opvanghuis van Child Houses.

Hulporganisaties Turkije en Noordwest-Syrië

waarna ze een cruciaal medicijn konden voorschrijven. De medewerkers van Child Houses zagen haar veranderen van een meisje dat alleen recht voor zich uit staarde in een kind dat mensen ging volgen met haar ogen. Een wonder! Niemand wilde haar als pleegkind vanwege haar afwijking, totdat een fantastisch stel haar zag. Ze kwamen eigenlijk om onderdak te bieden voor een pasgeboren baby. Ze hoorden haar verhaal en besloten Dima op te nemen in hun familie. Deze mensen zijn in mijn ogen ware helden.”

Hoe is de situatie op dit moment? “Het is onvoorstelbaar, maar er zijn kinderen in dit gebied die nog nooit

in een huis hebben gewoond, of naar school zijn geweest. Kinderen die in de oorlog opgroeiden en ook nog deze ramp moesten meemaken. De

naweeën van de aardbevingen zijn misschien nog wel verschrikkelijker dan de ramp zelf. Mensen waren al arm, konden al nauwelijks overleven.

Door de aardbevingen zijn de weinige mensen die een inkomen hadden, veelal ook hun werkplek verloren. We zien dat het aantal kinderen dat in nood is of alleen rondzwerft alleen nog maar toeneemt. Child Houses kan op dit moment vijftig kinderen onderdak bieden, maar eigenlijk is er vraag naar wel duizend opvangplekken. We maken ons ontzettend zorgen als we de berichten horen dat het World Food Programme de voedseldistributie naar onze regio stopzet en dat de fondsen opdrogen door de andere rampen in de wereld. Daarom schreeuw ik overal van de daken: vergeet Noordwest-Syrië alsjeblieft niet. Vergeet de gezinnen en kinderen niet die moeten overleven onder barre omstandigheden.”

Directeur programma’s Martijn Meijer vertelt welke afwegingen we maakten in onze keuze voor hulporganisaties die werkzaam zijn in de door de aardbeving getroffen gebieden: “We vinden het heel belangrijk dat onze donaties gaan naar de meest urgente behoeften in de regio. Denk bijvoorbeeld aan medische ondersteuning, onderdak, voedsel en psychologische hulp. Daarnaast vinden we het van belang dat de partijen vóór de aardbevingen al aanwezig waren in Turkije en Noord-Syrië, zodat zij goed weten wat de lokale behoeftes zijn en hoe ze daar zo snel mogelijk op kunnen inspelen. Onze focus ligt daarbij op organisaties die zich richten op de meest kwetsbare doelgroepen, bijvoorbeeld kinderen, mensen met een beperking en vluchtelingen. Uiteindelijk kwamen we daarmee uit op drie partijen: Artsen zonder Grenzen, Choose Love en Dokters van de Wereld.” Een korte greep uit de werkzaamheden die de organisaties hebben verricht onder moeilijke omstandigheden:

• Choose Love verstrekt financiële steun aan dertig lokale partnerorganisaties die al voor de aardbevingen in de regio’s in Zuidoost-Turkije en Noord-Syrië werkzaam waren, onder meer op het gebied van reddingsacties, de opvang van kinderen en het uitdelen van maaltijden.

• Dokters van de Wereld zorgt in de getroffen gebieden voor gezondheidsscreenings, medicatiedistributie en psychologische eerste hulp bij trauma.

• Artsen zonder Grenzen doneert noodhulpgoederen, ondersteunt ziekenhuizen in de getroffen gebieden, biedt zorg in mobiele klinieken, vertrekt hygiënekits en installeert wc’s en douches.

Steun Oekraïense vluchtelingen

Een deel van het budget in onze Vrije Ruimte gaat naar de steun van Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Opora Foundation is een van onze nieuwe partnerorganisaties en heeft als doel de kloof tussen vluchtelingen en besluitvormers te overbruggen. Het grotendeels Oekraïense team doet onderzoek voor onder meer overheidsinstanties, biedt juridische steun en draait een project voor psychologische hulp voor vluchtelingen. Voorzitter en oprichter Maria Shaidrova vertelt: “We zijn heel erg trots op ons Empathia-project voor psychologische hulp. Onze droom was om Oekraïense professionals, in dit geval psychologen, geïntegreerd te krijgen in het Nederlandse systeem. Het bleek nog ingewikkelder dan aanvankelijk gedacht. We moesten de overheid overtuigen van het belang, contacten leggen met huisartsen en ervoor zorgen dat de Oekraïense professionals in dienst worden genomen. Uiteindelijk hebben we een motie door de Tweede Kamer heen gekregen en met ons team keihard gewerkt om onder meer een noodtelefoonnummer op te zetten, diploma’s te laten checken en een website met een interactieve kaart te maken waarop je kunt zien waar je psychologische hulp kunt krijgen. Verder moesten we de juiste contacten leggen met de GGZ en de boodschap verspreiden in de Oekraïense gemeenschap in Nederland. We wisten dat het van groot belang was om snel te handelen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat 20 procent van de vluchtelingen te maken krijgt met een vorm van posttraumatische stressstoornis (PTSS). We hopen dat Empathia ervoor zorgt dat in de toekomst vluchtelingen uit ook andere landen sneller psychologische hulp krijgen, eerder als professional worden ingezet of de mogelijkheid krijgen om zich te ontwikkelen.”

Child Houses ondersteunt kwetsbare kinderen die getroffen zijn door de aardbeving.

1 Een bijeenkomst van Villa Pinedo met jongeren van gescheiden ouders. 2 Het verspreiden van bestrijdingsmiddelen.

3 Jongeren bakken poffertjes in een asielzoekerscentrum (Nationale Jeugdraad). 4 Overleven op straat. 5 In de lelieteelt wordt gebruikgemaakt van bestrijdingsmiddelen. 6 Jan is bezoeker van de Pauluskerk.

Adessium Foundation is in 2005 opgericht door de familie Van Vliet, die een achtergrond heeft in vermogensbeheer. De stichting is door de Belastingdienst aangemerkt als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Op grond van meerjarige afspraken ontvangt Adessium periodiek schenkingen van een gelieerde stichting waarin een door de familie Van Vliet afgezonderd vermogen is ondergebracht. De toekenning van donaties door Adessium ten behoeve van algemeen nut en het beheer van het vermogen zijn strikt gescheiden. Adessium ontvangt geen middelen anders dan oorspronkelijk afkomstig van de familie. Adessium Foundation is lid van de Vereniging Fondsen in Nederland (FIN) en van de Philanthropy Europe Association (Philea). Adessium Foundation onderschrijft de gedragscode van Philea en voldoet aan de FIN-normen van goed bestuur.

Bestuur en medewerkers

Rogier van Vliet Bestuursvoorzitter

Jan Meijerman Bestuurslid

Rogier van der Weerd Algemeen directeur

Nina Koopman

Programmamanager

Mens & Natuur

Job Rijneveld

Programmamanager Sociale Initiatieven

Loïs Schotanus

Programmamanager

Mens & Natuur

Karin Bezemer Officemanager

Martijn Meijer Directeur programma’s

Ebru Akgün Programmamanager Publiek Belang

Tamara van Doesburg Communicatiemanager

Martijn Roos Programmamanager

Publiek Belang

Lizzy Eilbracht Manager strategic learning

Carst Joustra Bestuurslid

Oekraïense vluchtelingen worden opgevangen in het voormalige Blokkerkantoor in Gouda. Opora Foundation deed onderzoek naar de huisvesting van vluchtelingen. Pagina 53

1 Vissersboot in de Middellandse Zee.

Financieel overzicht 2023

In 2023 heeft Adessium een bedrag van € 16 miljoen besteed aan het ondersteunen van organisaties en projecten.

In 2023 zijn 19 nieuwe meerjarige samenwerkingsverbanden gestart, van de bestaande werden er 16 verlengd. In totaal

bedraagt het aantal actieve overeenkomsten ultimo 2023 106 met in totaal 101 organisaties.*

Bedragen in duizenden euro’s

Totaal besteed aan doelstelling 1

Toegezegde donaties 2

Projectgerelateerde kosten + koersresultaat donaties

Organisatiekosten 3

Totaal

Verdeling naar programma’s

Publiek Belang

Mens & Natuur

Sociale Initiatieven

Niet-geprogrammeerde ruimte

Totaal

Verdeling op basis van type ondersteuning

Programmatisch-institutioneel 4

Projectmatig

Totaal

Verdeling naar regio van activiteit / beoogde impact

Nederland

Rest van de Europese Unie

Rest van de Wereld

1 Gegevens ontleend aan de jaarrekening 2023 van Adessium Foundation. 2 Dit betreft het totaal toegezegde donatiebedrag minus de annuleringen (voortijdig beëindigde projecten).

3 Adessium Foundation maakt gebruik van aan haar kosteloos ter beschikking gestelde kantoor, vergader- en ontmoetingsfaciliteiten. 4 Programmatisch-institutionele ondersteuning is gericht op het versterken van begunstigden ter ondersteuning van hun langetermijnmissie. *Dit aantal is exclusief overeenkomsten voor kleine en eenmalige giften.

Jongeren organiseren een evenement in een azc (Nationale Jeugdraad).

Onze partnerorganisaties

We zijn enorm trots op de creativiteit en het doorzettingsvermogen van onze partnerorganisaties.

Dag in dag uit zetten zij zich in voor de belangrijke thema’s van deze tijd.

Publiek Belang

• Amnesty International

• Arena for Journalism in Europe

• ARTICLE 19

• Balanced Economy Project

• BEUC (The European Consumer Organisation)

• Bits of Freedom

• Bureau Burgerberaad

• Civitates

• Corporate Europe Observatory (CEO)

• De Balie

• Digital Freedom Fund (DFF)

• Dutch Institute for Vulnerability Disclosure (DIVD)

• European AI & Society Fund

• European Digital Rights (EDRi)

• EUobserver

• European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)

• Forbidden Stories

• Free Press Unlimited

• International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ)

• Internews Europe

• Investico

• Investigate Europe

• Journalismfund Europe

• Lab Toekomstige Generaties (LabTG)

• Lighthouse Reports

• Media Defence

• mySociety

• Open State Foundation

• PublicSpaces

• Stichting PILP

• Transparency International EU office en NL office

• Universiteit Leiden

Mens & Natuur

• ARK Rewilding Nederland

• ChemSec (The International Chemical Secretariat)

• CHEM Trust

• ClientEarth

• Environmental Coalition on Standards (ECOS)

• European Environmental Bureau (EEB)

• Enviu

• Food Packaging Forum

• Friends of the Earth Europe

• Global Fishing Watch (GFW)

• Health and Environment Alliance (HEAL)

• Marilles Foundation

• Mediterranean Recovery Action (MedReAct)

• Natuur & Milieu

• Natuur en Milieufederatie Noord-Holland

• Plastic Soup Foundation

• Recycling Netwerk Benelux

• Rockefeller Philanthropy Advisors

• Seas At Risk (SAR)

• Stichting De 12 Reeuwijkse Plassen

• Stichting Tegengif

• Transitiecoalitie Voedsel

• Vereniging Milieudefensie

• Zero Waste Europe (ZWE)

Sociale initiatieven

• ASKV/Steunpunt

Vluchtelingen

• Collectief Kapitaal

• Critical Mass

• De Regenboog Groep

• Defence for Children

• Dokters van de Wereld

• European Council on Refugees and Exiles (ECRE)

• European Programme for Integration and Migration (EPIM)

• Fonds Bijzondere Noden Rotterdam (FBNR)

• House of Hope

• IMC Weekendschool

• Justice & Peace Netherlands

• Kansfonds

• Leger des Heils

• Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS)

• Movement On The Ground

• Nederlands Debatinstituut (NDI)

• New Dutch Connections (NDC)

• Nationale Jeugdraad (NJR)

• Orchestre Partout

• Pauluskerk Rotterdam

• Platform for International Cooperation on Undocumented Migrants (PICUM)

• Protestantse Diaconie Amsterdam

• Quiet Nederland

• Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS)

• SchuldHulpMaatje

• Stek - stichting voor stad en kerk

• Stem in de Stad

• Sterk Huis

• Stichting de Vrolijkheid

• Stichting Energiebank Nederland

• Stichting Move

• Stichting ONSbank

• Stichting Urgente Noden Nederland (SUN)

• Stichting Zwerfjongeren Nederland (SZN)

• Vereniging Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF)

• Villa Pinedo

• Young Impact

Vrije Ruimte

• Artsen zonder Grenzen

• Cancer Center Amsterdam

• Choose Love

• Prinses Máxima Centrum

• Stichting TAAI

De eerste nacht op straat herinnert Izzy zich nog goed. “In de Amsterdamse Bijlmer, onder een brug. ‘Wat gaat het leven mij brengen?’, dacht ik toen.” Pagina 42

Ali (82) woont in een klein Turks dorp in Hatay, een gebied dat zwaar getroffen is door de aardbevingen. Hij krijgt medicijnen van Dokters van de Wereld en de verpleegkundigen bezoeken hem dagelijks. Pagina 51

Miranda wisselde baantjes bij boeren af met de zorg voor haar broers en zussen. Ze had geen tijd om over de toekomst na te denken. Pagina 45

Maatschappelijke organisaties vormen een cruciale kracht die ons door deze tussentijd kan loodsen

Journalist George van Hal van dagblad de Volkskrant test of een jas zonder PFAS ook goed water tegenhoudt. Conclusie: de PFAS-vrije regenjas is een succes. Pagina 31

Een veld dat met glyfosaat is bewerkt kleurt geel. Glyfosaat blokkeert in planten de vorming van bepaalde enzymen, waardoor ze dood gaan. Pagina 35

Pagina 14

Redactie Adessium Foundation

Ontwerp deWereldvanIM.nl

Drukwerk Puntgaaf drukwerk

Credits fotografie 4: Paco Fernández Masero. 5: Goedele Monnens. 7: Dirk Hol. 8: Peter van Beek. 10: Vincente Planells Ramon. 10: kind met viool, Ananda Reijnen. 10: man op matras: Mona van den Berg. 12: Ivar Pel. 15: moeder en kind, Arie Kievit. 18: zwartgelakte tekst, Laurens van Putten. 18: Belastingdienst, Peter Hilz. 18: herdenking: Rene' Rossignaud. 23: Goedele Monnens. 24: Ramon van Flymen. 26: Monasse Thierry. 28: protest glyfosaat, Laurens van Putten. 30: Anton Kappers.

33: ANP. 36: Pedro Riera Llompart. 38: vrouw in bed, Peter van Beek. 38: laboratorium, Martien Schouten. 38: gedicht, Anne Sophie Oudman. 38: man met dozen, Mona van den Berg. 40: Mona van den Berg. 43: Goedele Monnens. 46: Camiel Zwart.

48: kamp in Syrië, Omar Haj Kadour. 48: vrouw met kind, Tom Casey. 54: man met sigaret, Peter van Beek. 54: man met hoed, Peter van Beek. 56: Robin Utrecht. 58: kind in bed, Abdulrahman Sadeq. 60: Goedele Monnens. 63: Peter van Beek. 64: Pauline Niks. 65: Marcel van Kammen

Contactgegevens

Stichting Adessium / Adessium Foundation

Postbus 76 • 2810 AB Reeuwijk • Nederland +31 182 646100 • info@adessium.org • www.adessium.org

Kamer van Koophandel nr. 24.38.02.61

Publicatiedatum Mei 2024

Inhoud © Adessium Foundation 2024. Alle rechten voorbehouden.

Disclaimer In dit jaarbericht vindt u informatie over de activiteiten van Adessium Foundation. Adessium Foundation kan er niet voor instaan dat de verstrekte informatie volledig juist, compleet en actueel is. Adessium Foundation aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade in welke vorm of omvang ook, ontstaan door gebruikmaking van, dan wel het vertrouwen op de verstrekte informatie. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Op de inhoud en vormgeving van dit jaarbericht rusten intellectuele eigendomsrechten van Adessium Foundation en van derden. Het is daarom niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Adessium Foundation (onderdelen van) het jaarbericht elektronisch of op andere wijze te kopiëren, openbaar te maken en/of wijzigingen in (onderdelen van) het jaarbericht aan te brengen.

Een kleinschalige visser op de Middellandse Zee. Onze partnerorganisaties strijden voor een beperking van schadelijke, grootschalige visserij. Pagina 37

Jaarbericht Adessium Foundation