Steun in tijden van oorlog

De oorlog in Oekraïne heeft een grote impact op het werk van veel partners. We zijn al snel met hen in gesprek gegaan over wat de oorlog in Oekraïne voor hen betekent. In ons budget hebben we vrije ruimte gereserveerd waarmee we kunnen inspelen op dit soort bijzondere omstandigheden. We lichten er zeven organisaties uit die we in 2022 steunden: wat doen zij in Oekraïne, de omringende landen en in Nederland?

Basiszorg, medicijnen en trainingen Artsen zonder Grenzen is ter plaatse in Oekraïne en in de grensgebieden met buurlanden. Ernstig gewonden en zieken worden per trein geëvacueerd naar veiliger gebied en ziekenhuizen worden bevoorraad met medicijnen. In de gebieden die door het Oekraïense leger heroverd zijn, is ook een grote behoefte aan zorg. De mobiele medische klinieken helpen hier onder meer oudere mensen, mensen met een beperking, zwangere vrouwen en mensen die kampen met psychische klachten. Ook geeft de organisatie trainingen, bijvoorbeeld in een van de grootste ziekenhuizen in Kyiv, waar nog maar 200 van de 2.000 medewerkers werken.

“In dit ziekenhuis werken geen traumachirurgen met ervaring in het behandelen van gewonden door kogels en granaten”, vertelt noodhulpcoördinator Anja Wolz. “Om het ziekenhuis voor te bereiden op een toename van slachtoffers, heeft ons chirurgisch team training en advies gegeven aan het personeel.”

Links: een journalist doet een kogelwereld vest aan in het Centre for Press Freedom in Lviv. Rechts: Artsen zonder Grenzen vervoert een zwaargewonde patiënt op de medische trein van Oost-Oekraïne naar Lviv, in West-Oekraïne.

Kachels naar Oekraïne Veel Oekraïners zijn verstoken van stroom en warmte door de bombardementen op energiecentrales in het hele land. Dat terwijl het kwik in de winter kan dalen tot -20 graden. De organisatie Kachels voor Oekraïne bracht rond de 10.000 gaskachels,

9000 gasflessen en 300 dieselkachels naar mensen toe. Daarnaast draaien acht ziekenhuizen op generatoren die de organisatie verstrekte, waardoor levensreddende operaties kunnen doorgaan. Initiatiefnemer Sander de Kramer: “We zijn langs checkpoints gereden waar iedereen werd tegengehouden, maar wij mochten doorrijden. Een paar honderd meter verderop waren de Russen. Deze kachels zijn terechtgekomen bij de mensen die onze hulp het hardst nodig hadden.”

Hubs voor verbannen journalisten

We zijn een nieuw partnerschap gestart met Free Press Unlimited (FPU). Deze partner biedt noodhulp aan journalisten in Oekraïne en heeft tevens mediahubs in onder meer Polen geopend voor gevluchte journalisten uit Oekraïne. Deze hubs bieden journalisten rapportageapparatuur en ruimtes om op een veilige plek hun werk te kunnen doen. Ook krijgen ze hier praktische hulp, zoals het regelen van een verblijf of het vinden van kinderopvang. Een groep Oekraïense journalisten kreeg trainingen en ondersteuning om een onafhankelijke redactie op te zetten. Journalist Nataliya Ryab: “We werken samen met media die actief zijn in Oekraïne. We stellen onderwerpen voor verhalen voor die we hier in Polen kunnen maken, bijvoorbeeld verhalen over vluchtelingen. Daarnaast ondersteunen we hen bij het creëren van hun verhalen, wanneer ze daar geen tijd, energie of middelen voor hebben.” Eind

2022 viel in de Oekraïense hoofdstad

Kyiv regelmatig de elektriciteit uit. Daarom heeft FPU elektriciteitsgeneratoren neergezet in de stad, zogenoemde energiehubs, zodat journalisten daar door kunnen gaan met hun werk.

Bescherming van journalisten Reporters Without Borders (RSF) heeft samen met de lokale organisatie Institute for Mass Information een Press Freedom Centre opgezet in Lviv (West-Oekraïne). Hier krijgen journalisten onder meer financiële en psychologische hulp, volgen ze trainingen en kunnen ze terecht voor kogelvrije vesten en helmen. Ook heeft het centrum een internetaansluiting en toegang tot een schuilplaats, zodat journalisten altijd kunnen doorgaan met hun werk. In mei opende RSF ook een centrum in de hoofdstad Kyiv. “Door dit nieuwe centrum te openen, staat RSF in de frontlinie bij de bescherming van Oekraïense en internationale journalisten”, zegt Alexander Query, woordvoerder van het centrum. “Een nieuw hoofdstuk in onze missie om de persvrijheid in Oekraïne te beschermen en te verdedigen.”

Documentatie schendingen oorlogsrecht

Human Rights Watch (HRW) documenteert schendingen van het oorlogsrecht, zoals aanvallen op burgers. Deze documentatie is onder meer van belang voor zaken die voor het Internationale Strafhof worden gebracht. “Russische troepen hebben de bezette gebieden van Zuid-Oekraïne veranderd in een afgrond van angst en wilde wetteloosheid”, zegt Yulia Gorbunova, senior-onderzoeker Oekraïne bij HRW, over misstanden in de bezette gebieden. “Foltering, onmenselijke behandeling, evenals willekeurige detentie en onwettige opsluiting van burgers, behoren tot de schijnbare oorlogsmisdaden die we hebben gedocumenteerd, en de Russische autoriteiten moeten dergelijke misbruiken onmiddellijk beëindigen en begrijpen dat ze verantwoordelijk zullen worden gehouden.”

Noodhulp in Nederland

Dokters van de Wereld (DvdW) zet zich sinds de aankomst van de eerste vluchtelingen in Nederland in voor de noodhulp aan Oekraïners. De teams verlenen medische noodhulp in de vorm van eerstelijnszorg – zorg waar je zelf zonder verwijzing naartoe kunt gaan, zoals de huisarts of tandarts – en psychologische hulp. Vrijwillig arts Joanne Bakker: "Het was heel indrukwekkend om Oekraïense mensen in onze Zorgbus te ontvangen. Ik zag veel stressklachten. Bijvoorbeeld een 6-jarig meisje met tics. Ze knipperde veel met haar ogen en had kleine paniekaanvallen. Haar moeder maakte zich ernstig zorgen en dan ben je in een nieuw land waar alles vreemd is.”

Gesprekken met een kletsmaatje

Onze partner Het Begint Met Taal koppelt Nederlandse vrijwilligers aan vluchtelingen uit Oekraïne. In de pilot Kletsmaatjes voor Oekraïners praten ze wekelijks online via Teams, Zoom of FaceTime.

Elk koppel krijgt ondersteuning van een coördinator. Dankzij het een-opeencontact vergroot de Oekraïense deelnemer de woordenschat, gespreksvaardigheid en het zelfvertrouwen om de taal te spreken. “Ik durf nu meer Nederlands te spreken, bijvoorbeeld bij klanten op werk”, aldus een Oekraïense deelnemer. Een vrijwilliger vertelt: “Het lijkt misschien heel simpel, een paar woorden Nederlands herkennen of spreken, maar het zijn flinke stappen die een deelnemer zet. Zeker als je gevlucht bent uit een land waar oorlog is. Daar heb ik dan ook veel respect voor.”

Meebewegen met maatschappelijke prioriteiten

In een snel veranderende samenleving, is het voor een filantropisch fonds van belang om mee te kunnen bewegen met maatschappelijke prioriteiten. Daarom heeft Adessium naast de drie programma’s ook een vrije ruimte in het budget gereserveerd. Hierdoor heeft Adessium ongeveer 1 miljoen euro beschikbaar kunnen maken voor noodsteun aan Oekraïense vluchtelingen. Tijdens een oorlog is het cruciaal om onafhankelijke kwaliteitsinformatie beschikbaar te maken, vooral wanneer desinformatie als oorlogstactiek wordt gebruikt. Daarom hebben we ook partners gesteund die ervoor zorgen dat journalisten zowel in Oekraïne als daarbuiten hun werk kunnen blijven doen.

Linksboven: Dokters van de Wereld verleent in Nederland medische noodhulp aan vluchtelingen uit Oekraïne. Links: gevluchte journalisten aan het werk in de mediahub in Polen.