Beschikbaarheid van kwaliteitsinformatie

Een geïnformeerde burger is een betrokken burger. De beschikbaarheid en duiding van betrouwbare en onafhankelijke informatie zijn randvoorwaarden voor een open, democratische en rechtvaardige samenleving. Kwaliteitsinformatie stelt burgers in staat inzicht te krijgen in maatschappelijke vraagstukken en het gesprek daarover te voeren met elkaar, bestuurders en beleidsmakers. Vertrouwen in en productie en verspreiding van kwaliteitsinformatie in de samenleving staan onder druk.

Onze doelen

• Bevorderen van de productie en distributie van kwaliteitsinformatie.

• Waarborgen van de rol van de journalistiek in onze samenleving.

Onze aanpak in grote lijnen

• We steunen journalistieke organisaties die grensoverschrijdende onderzoeken in Europa uitvoeren.

• We steunen organisaties die journalistieke samenwerking over landsgrenzen heen mogelijk maken.

• In Nederland versterken onze partners lokale onderzoeksjournalistiek.

• We financieren innovatieve vertelvormen, zoals documentaires en podcasts, om een breder publiek te bereiken.

• We werken samen met partijen die de veiligheid van journalisten en de mogelijkheid om in vrijheid te publiceren waarborgen, bijvoorbeeld door juridische steun.

Partner uitlicht

Media Defence: “Een juridisch antwoord op het gebruik van spyware door overheden”

Media Defence biedt juridische hulp aan journalisten, burgerjournalisten en onafhankelijke media. In 2022 kwam aan het licht dat de regering van Azerbeidzjan gebruikmaakt van Pegasus-spyware om journalisten te bespioneren. Zodra een mobiel apparaat is geïnfecteerd, geeft de spyware bijna volledige toegang tot dat apparaat. Media Defence bracht hierover zaken aan bij het Europees Hof. Directeur Alinda Vermeer: “Dit is voor journalisten een relatief nieuwe – en helaas erg effectieve – manier om in de gaten gehouden te worden. Daarom hebben we daar dit jaar een juridisch antwoord op bedacht. Dit zijn de eerste zaken in een hele reeks. We ontwikkelen op dit moment Pegasuszaken over de hele wereld.”

Thema 2 Verantwoorde digitalisering

De samenleving digitaliseert in rap tempo. Deze digitalisering raakt inmiddels vrijwel alle facetten van ons bestaan. Er is vooral optimisme over de kansen die dit biedt, maar waakzaamheid over de potentiële negatieve maatschappelijke gevolgen is ook geboden. De centralisering van macht bij een paar grote platforms heeft ingrijpende gevolgen voor de vrijheid, veiligheid en privacy van burgers. Dit vraagt om waakzaamheid en een constructieve tegenkracht. Integer gebruik van persoonlijke data door overheid en bedrijfsleven moet blijvend worden gewaarborgd.

Onze doelen

• Bescherming van burgers en van onze open samenlevingen door het inperken van de negatieve gevolgen van de dominante marktmacht van grote tech-bedrijven.

• Het grote publiek heeft toegang tot innovatieve en verantwoorde alternatieven voor diensten van grote online platforms.

Onze aanpak in grote lijnen

• We steunen het maatschappelijk middenveld dat pleit voor ambitieuze EU-wetgeving op gebied van privacy, vrijheid en andere mensenrechten in het digitale veld, waar nodig ondersteund door strategisch procederen.

• We werken samen met andere fondsen, zodat we nog effectiever partners kunnen steunen die tegenwicht bieden aan platformen en grote tech-bedrijven.

• Het bijdragen aan het maatschappelijke bewustzijn over de negatieve aspecten van de marktdominantie van grote tech-bedrijven.

• Identificeren waar er geen verantwoorde alternatieven voor de diensten van grote tech-bedrijven zijn, bijvoorbeeld voor publieke instanties.

Partner uitgelicht

SOMO: “Amazon-verkopers hebben het gevoel dat ze geen keuze hebben”

SOMO onderzoekt multinationals. Het doel: een eerlijke en duurzame wereld, waarin publieke belangen zwaarder wegen dan belangen van bedrijven. We steunen

SOMO’s onderzoek naar de invloed van grote tech-bedrijven. Onderzoeker

Margarida Silva: “We hebben het afgelopen jaar de impact van Amazon op het leven van mensen onderzocht. We spraken met verkopers op het online platform en zij vertelden over de uitdagingen en de hoge vergoedingen die ze moeten betalen. Ze hebben het gevoel dat ze geen keuze hebben. We koppelden hun getuigenissen aan het groeiende bewijs van misbruik in heel Europa en volgden miljarden euro’s aan Amazon-inkomsten. Dit onderzoek zorgde ervoor dat we gingen samenwerken met het maatschappelijk middenveld en vakbonden. Samen met hen stellen we de problemen die Amazon veroorzaakt op EU-niveau aan de orde. We weten zeker dat er nog veel meer verhalen over de negatieve impact van grote tech-bedrijven te vertellen zijn. Dit soort onderzoeken zijn van groot belang om de onevenredige macht van Big Tech een halt toe te roepen.”

Thema 3

Goed openbaar bestuur

Goed openbaar bestuur en effectieve toezichthouders zijn van cruciaal belang. Onze samenleving is continu in beweging. Dat vereist kundig en integer handelende bestuurders en goed toegeruste instanties. Een samenleving vraagt om voortdurende afweging van allerlei maatschappelijke belangen. Daarvoor zijn goed functionerende en vertrouwenwekkende publieke instanties nodig die het belang en het welzijn van burgers dienen, op lokaal, nationaal en Europees niveau.

Onze doelen

• Het openbaar bestuur wordt effectief gecontroleerd op de kernwaarden van goed openbaar bestuur: integriteit, legitimiteit, verantwoording en rechtvaardigheid.

• Er is ruimte voor innovatieve (burger-) initiatieven die de afstand tussen het openbaar bestuur en de burger verkleinen.

Onze aanpak in grote lijnen

• We versterken organisaties uit het maatschappelijk middenveld die de overheid controleren, bijvoorbeeld op het gebied van integriteit en transparantie.

• Onze partners in de onderzoeksjournalistiek controleren het handelen van de overheid, met specifiek aandacht voor het lokale niveau.

• We ondersteunen en verbinden (burger)initiatieven die als doel hebben het openbaar bestuur te innoveren, zoals burgerberaden (deliberatieve democratie).

• We wisselen kennis uit met andere funders in Europese netwerken en geven zo ook potentiële nieuwe funders een platform om het veld te leren kennen.

Partner uitgelicht

ATI-coalitie (penvoerder: mySociety): “We komen samen verder”

De organisatie mySociety wil het voor onder meer journalisten, ngo’s en burgers gemakkelijker maken om publieke informatie openbaar te maken. In Nederland heet dit een ‘Woo-verzoek’ (Wet open overheid, voorheen Wob-verzoek). De organisatie werkt hiervoor in de coalitie Access to Information (ATI) samen met Access Info Europe en de Open Knowledge Foundation Germany (FragDenStaat). Deze verzoeken in Europese landen lopen via nationale ATI-websites, geleid door lokale organisaties, waar tips en aanwijzingen worden gedeeld, aanvragen zijn in te zien en geopenbaarde informatie in een doorzoekbare database staat. Naast het steunen van deze lokale groepen, werkt de coalitie nauw samen met gebruikers van de platformen, zoals journalisten – die de sites gebruiken om belangrijke informatie te achterhalen –en organisaties die campagne voeren voor betere transparantiewetgeving. Asha Pond, manager fondsenwerving bij mySociety: “Op dit moment hebben 17 Europese landen een ATI-website. Dit project richt zich op het vergroten van de capaciteit en impact van deze sites. We doen dat door het ontwikkelen van slimmere tools, door gezamenlijk journalistieke onderzoeken te doen en door van elkaar te leren. Iedere organisatie in de coalitie en het netwerk brengt een eigen expertise mee, waardoor we samen verder komen dan alleen.”