“ผมคิดว่าการแบนอะไรสักอย่างหนึง่ เป็นการสร้างความอัปยศให้กบั เสรีภาพ และเราก็ยังไม่ตระหนักกันอย่างเพียงพอเกี่ยวกับการยอมจ�านนและใช้ชีวิต อยู่แบบนั้น มีใครบางคนก�าลังอึทิ้งไว้บนหัวของพวกเรานะผมว่า”
Culture of Thai Cartoon Strip ‘โต้ง’ - ไตรรงค์ ประสิทธิผล เจ้าของลายเส้นคาแร็กเตอร์การ์ตนู ช่องสุดยียวน กวนโมโหสังคม อย่าง ‘หัวแจกัน’ ทีห่ ลายคนคงคุน้ เคย กันดีในนิตยสาร a day เราชวนเขามาคุยถึงวัฒนธรรม การ์ตนู ช่องทัง้ ของต่างประเทศและของไทย ว่ามีแง่มมุ ไหน ที่เขาสนใจ และน่ารับรู้บ้าง “การ์ตนู ช่องคือโอเอซิสที่ ไว้พกั สายตาจากความจริงจัง”
ส่วนตัวรู้สึกว่าการ์ตูนช่องเป็นเหมือนโอเอซิสที่มีไว้ พักสายตาจากความจริงจังทั้งหลายบนหน้าหนังสือพิมพ์ ซึ่งจ�าเป็นมากนะ ถ้ามีแต่อะไรจริงจังไปหมด มันจะแข็ง เกินไป การ์ตูนช่องท�าให้การอ่านหนังสือพิมพ์กลมกล่อม ขึ้น วิธีเล่าก็ไม่ต้องอารัมภบทมาก เพราะมันไม่มีที่ให้ เวิ่นเว้อ เขียนสั้นๆ สามบรรทัด และโดยทั่วๆ ไปก็จบใน หนึ่งถึงสิบช่อง ส่วนการเล่าเรื่อง แต่ละคนก็มีจังหวะ และลายเส้นของใครของมัน จะพูดถึงอะไรก็ตามถนัด ส่วนใหญ่นกั เขียนการ์ตนู ช่องจะท�าเองคนเดียว คือคิดและ ท�างานเองทุกขั้นตอน ซึ่งต่างจากการ์ตูนทั่วไปที่บางที อาจมีคนท�างานมากกว่าหนึ่ง หรือต้องมีผู้ช่วยเป็นทีม
“ต่างวัตถุดิบต่างรูปแบบ”
ตอนทีเ่ รียนอยูท่ คี่ ณะศิลปะในมหาวิทยาลัย ผมกดดันตัวเอง ว่าอยากจะมีความเชี่ยวชาญด้านศิลปะ แต่การแสดงตัวตน ที่ท�าเหมือนเป็นศิลปินเสียเต็มประดาแบบนั้น ท�าให้ผมรู้สึก สะอิดสะเอียน การท�าให้ตัวเองดูเป็นคนส�าคัญ อาการขี้เก๊ก มันส่งผลให้ผมรู้สึกแบบนั้นโดยไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ จนกระทั่ง เรียนจบ ผมตัดสินใจทุ่มเทตัวเองให้กับการ์ตูน ซึ่งก็เป็นศิลปะ เล็กๆ แบบหนึ่ง และไม่ต้องไปตัดสินหรือคิดเกี่ยวกับศิลปะอีก ต่อไป ผมรู้สึกสบายใจกับการท�าแบบนั้น แต่ไม่กี่ปีต่อมาคนก็ มองว่าผมเป็นศิลปินมากกว่านักวาดการ์ตนู อยูด่ ี ในความเป็นจริง ไม่วา่ ผมจะวาดรูปหรือท�างานปัน้ ประติมากรรม ผมเดาว่าผลก็คง ออกมาคล้ายๆ แบบนี้เหมือนกัน
คุณมักมองหาแรงบันดาลใจมาจากที่ ไหน อืม ผมคิดว่าผมได้รับอิทธิพลมาจากหลายๆ อย่าง ผมได้ ไอเดียจ�านวนมากจากนักแสดงตลก นักพูดเดี่ยวไมโครโฟน ผมขโมยบางไอเดียมาจากพวกเขา และเปลี่ยนสิ่งนั้นไปในอีก ทิศทางหนึง่ มองหาสิง่ ใหม่ๆ มาผสมผสาน แนวทางในการท�างาน ของผมคงเป็นอะไรประมาณนี้ แต่นั่นเป็นแค่วิธีการท�างานอย่าง หนึ่ง ในบางครั้งผมก็หาแรงบันดาลใจจากชีวิตจริงๆ ที่เกิดขึ้น ‘ชีวิตจริง’ คือสิ่งที่ห่วยแตกและเลวร้ายที่สุดในความคิดผม บางครั้งผมก็สร้างงานจากอะไรแบบนั้น คุณมีกระบวนการท�างานอย่างไรบ้าง เมื่อผมต้องท�างานชิ้นเล็กๆ ผมจะใช้สีน�้าวาดลงบนกระดาษ และถ้าเป็นชิ้นงานขนาดใหญ่ที่ใช้ส�าหรับจัดแสดงในนิทรรศการ
การ์ตนู ช่องของไทยกับการ์ตนู ช่องของฝรัง่ วิธกี ารเล่า เรือ่ งราวหรือแนวคิดการวางโครงเรือ่ งต่างๆ ก็แตกต่างกัน นะ เพราะวัฒนธรรมและวิธีคิดก็ต่างกันแม้จะมีโซเชียลฯ แล้ว ก็ยังมีความคิดแบบไทยๆ ที่แตกต่างกันอยู่
“คุณสมบัติของนักวาดการ์ตูนคือความไร้สาระ”
เราเองเป็นคนชอบอ่านข่าว ชอบดูขอ้ มูลต่างๆ สังเกต อะไรรอบๆ ตัว ซึ่งบางครั้งที่เห็นการ์ตูนของเราไปเสียดสี สังคม มันเป็นสิง่ ทีอ่ อกมาจากสัญชาตญาณ อาจจะเสพงาน แนวนี้มาประมาณหนึ่ง แล้วพอถึงเวลามันก็ไหลออกมา แต่คุณสมบัติส�าคัญที่สุดของนักเขียนการ์ตูนคือต้องมี ความไร้สาระด้วย
“การ์ตูนสะท้อนสังคม”
การ์ตูนประเภทนี้ใช้ข้อมูลจากสังคมมาผลิตเป็นงาน เราว่ า ทั้ ง สองสิ่ ง มี อิ ท ธิ พ ลโดยตรงซึ่ ง กั น และกั น เป็นสิ่งเดียวกันเลยก็ว่าได้ นักวาดการ์ตูนเฝ้ามองสังคม แล้วเอามาเขียนเป็นการ์ตูน จากนั้นการ์ตูนก็ออกไปสู่ สังคม มันวนไปมา ส่งผลกันไปมา