Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACEs) Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth i Gymru
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 1 of 14
Cynnwys Rhif y dudalen 1.
Cefndir 1.1
2.
3.
4 Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACEs) yng Nghymru
4
Datblygiad y Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth ACE
5
2.1. 2.2. 2.3. 2.4.
5 5 6 7
Yr ymagwedd a gymerwyd Yr iaith a ddefnyddiwyd Diffinio'r gweithlu: Mae ACEs yn berthnasol i bawb Defnydd arfaethedig y Fframwaith
Cyd-destun deddfwriaethol a pholisi
8
3.1. 3.1.1. 3.1.2.
8 8 8
Deddfwriaeth Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant
4.
Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth ACE
9
5.
Hyb Cymorth ACE
11
Llyfryddiaeth Atodiadau
13 14
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 2 of 14
1. Cefndir 1.1.
Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACEs) yng Nghymru
Mae oedolion yng Nghymru sydd wedi dioddef cam-drin (ar lafar, corfforol neu rywiol) pan oeddent yn blant neu a gafodd eu magu mewn cartrefi lle oedd cam-drin domestig, rhieni'n gwahanu (gyda gwrthdaro), cam-drin alcohol neu gyffuriau neu a gafodd eu carcharu gan eu rhieni'n fwy debygol o fabwysiadu ymddygiad sy'n niweidiol i iechyd neu sy'n wrthgymdeithasol pan fyddant yn oedolion. Dengys canlyniadau'r astudiaeth Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACEs) gyntaf yng Nghymru (Iechyd Cyhoeddus Cymru, 2015) fod tua un ym mhob 7 o oedolion rhwng 18 a 69 oed yng Nghymru wedi cael pedwar neu fwy o brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod, ac ychydig yn llai na hanner wedi cael o leiaf un profiad. O ran ymddygiad sy'n niweidiol i iechyd, o'u cymharu â'r rheiny nad oedd wedi cael y profiadau hynny yn ystod plentyndod, roedd y rheiny a oedd wedi cael pedwar profiad o ACE neu fwy yn:
4 gwaith mwy debygol o fod yn yfwyr risg uchel 6 gwaith mwy debygol o wedi cael, neu wedi achosi, beichiogrwydd anfwriadol yn ystod eu harddegau 6 gwaith mwy debygol o ysmygu cigaréts neu e-cigaréts 11 gwaith mwy debygol o ysmygu canabis 14 gwaith mwy debygol o wedi bod yn ddioddefwr trais dros y 12 mis diwethaf 15 gwaith mwy debygol o wedi cyflawni trais yn erbyn eraill dros y 12 mis diwethaf 20 gwaith mwy debygol o wedi cael eu carcharu
Mae cysylltiad rhwng ACEs a iechyd meddwl a lles. O'u cymharu â'r rheiny nad oeddent wedi adrodd am unrhyw ACE, roedd y rheiny â phedwar profiad o ACE neu fwy yn:
3 gwaith mwy debygol 3 gwaith mwy debygol 4 gwaith mwy debygol 5 gwaith mwy debygol phroblemau'n dda 5 gwaith mwy debygol annibynnol am bethau 6 gwaith mwy debygol dyfodol 6 gwaith mwy debygol
o o o o
byth, byth, byth, byth,
neu neu neu neu
braidd braidd braidd braidd
byth, byth, byth, byth,
wedi wedi wedi wedi
teimlo'n dawel eu meddyliau teimlo'n agos at bobl eraill gallu meddwl yn glir gallu ymdopi â
o byth, neu braidd byth, wedi gallu penderfynu'n o byth, neu braidd byth, wedi teimlo'n obeithiol am y o byth, neu braidd byth, wedi teimlo'n ddefnyddiol
Mae byw drwy ddigwyddiadau trawmatig hefyd yn cynyddu'r risg o amrywiaeth o gyflyrau iechyd corfforol. Hyd at 69 oed, roedd y rheiny a oedd wedi cael pedwar profiad o ACE neu fwy ddwywaith mor debygol o gael diagnosis o glefyd cronig na'r rheiny heb y profiadau hynny, yn benodol:
4 gwaith mwy debygol o ddatblygu diabetes math 2 3 gwaith mwy debygol o ddatblygu clefyd y galon 3 gwaith mwy debygol o ddatblygu clefyd anadlu
Mae'r ymchwil yn mesur effaith ACEs ar unigolion ac ar gymdeithas ac yn dangos arwyddocád ACEs i bob gweithiwr proffesiynol sy'n gweithio gyda phobl a'r cyhoedd yn gyffredinol. Yn y sector cyhoeddus (gan gynnwys cyfiawnder troseddol, iechyd, y gwasanaethau cymdeithasol ac addysg, llywodraeth leol a llunio polisi) a thu hwnt, mae ymchwil yn cynnig cyfle euraidd i adeiladu ar y gwaith a wnaed er mwyn atal ACEs a
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 3 of 14
lleihau eu heffaith. Mae adroddiad ymchwil Iechyd Cyhoeddus Cymru (2018) ar ddulliau o fod yn wydn a'u dylanwad lliniarol o ran niwed sy'n deillio o ACEs yn dangos y gall magu gwydnwch drwy gydol oes helpu i atal a goresgyn canlyniadau niwediol ACEs. Mae ACEs yn berthnasol i bawb. Mae gan bawb rôl wrth ddileu ACEs a gwella iechyd, lles a chanlyniadau bywyd i'r rheiny sydd yn dioddef ACEs. 2. Datblygiad Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth Profiadau Niweidiol yn ystod Pletyndod (ACEs) i Gymru Er mwyn gwireddu cydweledigaeth o Gymru sy'n ymwybodol o ACEs ac sy'n arweinydd byd-eang o ran plentyndod heb ACEs, mae'n rhaid i bawb fod yn ymwybodol o ACEs, eu cyffredinrwydd a'u heffaith, eu rôl nhw wrth liniaru'r effeithiau a lleihau cyffredinrwydd ACEs. Mae'r fframwaith yn berthnasol i bawb, nid yn unig gweithwyr ac ymarferwyr rheng flaen sy'n cefnogi pobl y mae trawma wedi effeithio arnynt, er mwyn cydnabod bod effeithiau ACEs yn eang ac yn gydol oes. Mae rhai eisoes yn gyfarwydd ag ACEs ond, i eraill, bydd hyn yn newydd. Bydd Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth ACE yn sail i weithgareddau gan gynnwys, er nid yn gyfyngedig i, hyfforddiant, drwy ddisgrifio'r wybodaeth a'r sgiliau y mae eu hangen ar weithwyr gwasanaethau cyhoeddus a'u sefydliadau er mwyn iddynt ehangu ar eu gallu i newid ymarfer. Y dyhead yw y bydd yr ymagwedd hon yn atseinio ymhellach na'r gwasanaethau cyhoeddus maes o law. 2.1.
Yr ymagwedd a gymerwyd wrth ddatblygu'r Fframwaith hwn
Dyhead y Fframwaith yw bod yn berthnasol yn gyffredinol ar draws amrywiaeth eang o sectorau, gweithwyr proffesiynol, sefydliadau a grwpiau ac fe'i datblygwyd drwy ymagwedd gydweithredol fel a ganlyn
Grŵp Gorchwyl a Gorffen (atodiad 1 - aelodaeth y grŵp) a sefydlwyd ym mis Tachwedd 2017 o Adolygwyd y ddogfen ‘Fframwaith Trawsnewid Trawma Seicolegol’ yr Alban(a dynnodd ar adolygiad llenyddiaeth cynhwysfawr, canllawiau arfer gorau a chyfweliadau â phobl a oedd wedi byw drwy brofiadau trawmatig), gan ystyried ei pherthnasedd a'i defnyddioldeb yng Nghymru. o Adolygwyd fframweithiau presennol, cysylltiedig/gorymylol yng Nghymru ac ystyriwyd cyfliniad Lluniwyd strwythur amlinellol y Fframwaith ym mis Rhagfyr 2017 Cynhaliwyd digwyddiadau a chyfarfodydd cynnwys gyda rhanddeiliaid ar draws y sectorau ym mis Ionawr a Chwefror 2018 Adolygwyd ac ailweithiwyd y Fframwaith drwy gydol mis Mawrth 2018 Lansiad cychwynnol y Fframwaith ym mis Ebrill 2018 Adolygiad o'r Fframwaith Ion-Chwef 2020 Lansio'r Fframwaith diwygiedig ym mis Mawrth 2020
Er mwyn sicrhau addasrwydd, gwydnwch a chynaliadwyedd, bydd y Fframwaith yn adnodd "byw" ar y we'n bennaf a fydd yn cael ei adolygu a'i ddiweddaru wrth i'r Hyb Cymorth ACE barhau i ymgysylltu â sectorau ac asiantaethau ledled Cymru. Mae Ymagwedd Strategol at Ddatblygu Sgiliau a Gwybodaeth ymhlith gweithwyr proffesiynol ac amrywiaeth o ddeunydd a dulliau yn atgyfnerthu'r Fframwaith. 2.2.
Yr iaith a ddefnyddiwyd
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 4 of 14
Mae Astudiaeth ACEs Cymru yn canolbwyntio ar gam-drin yn y cartref (rhywiol, corfforol ac ar lafar), cam-drin domestig, gwrthdaro rhwng rhieni (rhieni yn gwahanu), iechyd meddwl, cam-drin alcohol, cam-drin cyffuriau a charcharu, ond mae'r Fframwaith hefyd yn cydnabod mathau ehangach o drawma a thrallod, gan gynnwys profiadau bywyd heriol/anodd ag iddynt effaith hirhoedlog. Yn yr un modd, bydd iaith yr ACEs yn atseinio llai mewn rhai sectorau. At ddibenion y Fframwaith hwn, mae'r term yn wybodus am ACE yn gyfnewidiol â thermau eraill megis gwybodus yn seicolegol neu wybodus am drawma.
2.3.
Diffinio'r gweithlu: Mae ACEs yn berthnasol i bawb
Bydd y Fframwaith yn sail i amrywiaeth o ymagweddau at ddatblygu gwybodaeth a sgiliau ymhlith gweithwyr proffesiynol. Bydd ymwybyddiaeth gynyddol o ACEs a datblygu sgiliau staff a gweithwyr yn cyfrannu at ymagwedd gyffredinol i liniaru effeithiau ACEs yng Nghymru. Mae gan bob sefydliad rôl i'w chwarae; mae gan bawb rôl o ran bod yn wybodus am ACE. Wrth gynyddu gwybodaeth a sgiliau ymhlith gweithwyr proffesiynol, caiff y rôl ei gwireddu a chaiff ymarfer yn seiliedig ar fod yn wybodus am ACEs ei wreiddio. Nid cyfeirio ac atgyfeirio'n fwy i wasanaethau arbenigol yw bwriad ymwybyddiaeth ac ymarfer gwybodus am ACEs ond, yn hytrach, gamau y gellir eu cymryd ar y cyd. Hynny yw, ymagweddau cyffredinol i'r rheiny sydd wedi profi trallod yn ystod plentyndod neu beidio er mwyn gwella iechyd, lles a chanlyniadau bywyd i bawb. Mae'r Fframwaith yn cydnabod bod gan bawb rôl i'w chwarae wrth liniaru effeithiau ACEs a'u lleihau ac mae'n disgrifio'r wybodaeth a'r sgiliau cyffredinol sy'n ofynnol i dri grŵp eang o bobl. Ffigur 1: Diffinio'r "Gweithlu" Mae gan yr holl weithwyr sydd â chyswllt uniongyrchol â phobl (gan gynnwys cydweithwyr, defnyddwyr gwasanaethau, cleientiaid, cleifion, aelodau o'r cyhoedd) a allai wedi cael profiad o ACEs yr wybodaeth a'r sgiliau angenrheidiol i fod yn wybodusam ACEs. Mae gan weithwyr rheng flaen â chyswllt rheolaidd â phobl (cyflenwyr gwasanaethau/cymorth i'r cyhoedd a allai wedi cael profiad o ACEs) yr wybodaeth a'r sgiliau angenrheidiol i fod yn medrus/ymatebol o ran ACEs. Mae dylanwadwyr i gyd yn arweinwyr strategeol, rheolwyr a chomisiynwyr
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 5 of 14
Pobl sy'n wybodus am ACEs - gwybodaeth a sgiliau cyffredinol sy'n sail i bopeth arall Pobl sy'n fedrus o ran ACEs – gwybodaeth a sgiliau cymhwysol Dylanwadwyr – egwyddorion ar gyfer datblygu a chynnal diwylliant sefydliadol a chefnogaeth systemig sy'n galluogi pobl wybodus a medrus i ffynnu a rhoi o'u gorau. Mae'r grwpiau'n fwriadol eang er mwyn galluogi sefydliadau a gweithwyr proffesiynol i nodi eu hanghenion a mynd i'r afael â nhw'n gyfrifol drwy ddysgu a datblygu unigol a phenodol mewn modd rhydd a chreadigol yng nghyd-destun eu sefydliadau, eu rolau a'u lleoliadau.
Ffigur 2: Canlyniadau'r Fframwaith
2.4.
Defnydd arfaethedig y Fframwaith
Y bwriad yw y bydd sefydliadau, timau, proffesiynau ac unigolion yn defnyddio'r Fframwaith i asesu eu sgiliau a'u gwybodaeth er mwyn llywio gofynion rolau ac anghenion hyfforddiant a datblygu. Mae defnydd posib o'r Ffrawaith yn cynnwys:
Nodi anghenion dysgu a datblygu sgiliau Llywio datblygiad cyfleoedd hyfforddi a datblygu Dilysu a/neu gyfliniad â hyfforddiant presennol Ymagwedd strwythuredig i archwilio sgiliau
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 6 of 14
Llywio adolygiad a datblygiad polisïau a gweithdrefnau Nodi gofynion rolau Datblygiad sefydliadol (lles staff a gweithle iach, recriwtio a dethol, cynefino/sefydlu, hyfforddiant statudol, arfarnu a goruchwylio staff, adborth cyflawn, adolygu gan gymheiriaid a dysgu gweithredol, diwylliant sefydliadol) Datlygiad proffesiynol - llywio datblygiad y cwricwlwm a chymhwysterau proffesiynol (gan gynnwys ymgysylltu â chyrff proffesiynol) a DPP (gan gynnwys dysgu achrededig) Cynllunio cefnogaeth, llywio comisiynu a gwella gwasanaethau – ymagwedd gyfannol at gyflwyno gwasanaethau Darparu iaith gyffredin ar gyfer gweithio mewn partneriaeth a gweithio trawssector/traws-asiantaeth
Ar ben hynny, gall y gymuned ehangach hefyd elwa o'r Fframwaith hwn, yn gyntaf drwy ymgysylltu â'r adran unigolyn gwybodus ac ymateb iddi ac yn ail, o ganlyniad i fabwysiadu'r Fframwaith gan wasanaethau cyhoeddus yng Nghymru. Hynny yw, gwasanaethau, teuluoedd a chymunedau sydd oll yn ymateb i'r ACEs, gan gyfrannu at Gymru iachach, hapusach, tecach, mwy caredig a mwy wydn. 3. Cyd-destun deddfwriaethol a pholisi 3.1. Deddfwriaeth Mae dau ddarn allweddol o ddeddfwriaeth sy'n amlygu ymrwymiad Llywodraeth Cymru i flaenoriaethu gweithio ar y cyd a chamau cynnar er mwyn gwella lles pobl sydd angen gofal a chymorth: 3.1.1.
Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015
ACEs yw un o chwe blaenoriaeth y Comisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol. Rydym yn sefydlu cyswllt â'i swyddfa er mwyn cefnogi gwasanaethau cyhoeddus wrth wreiddio'r saith nod a'r pum ffordd o weithio yn y maes hwn. Ffigur 3: Sut mae'r Fframwaith yn dangos y pum ffordd o weithio: Hir dymor: Pwysigrwydd cydbwyso anghenion yn y tymor byr â'r angen i ddiogelu'r gallu i ddiwallu anghenion yn y tymor hir. Ataliaeth: Sut gall weithredu er mwyn atal problemau rhag codi neu waethygu helpu cyrff cyhoeddus i ddiwallu eu hamcanion. Integreiddio: Ystyried sut y gall amcanion lles cyrff cyhoeddus effeithio ar bob un o'r nodau llesiant, ar eu hamcanion eraill neu ar amcanion cyrff cyhoeddus. Cydweithredu: Gweithio ar y cyd gyda unrhyw unigolyn arall (neu rannau gwahanol o'r corff ei hun) a allai helpu'r corff i fodloni ei amcanion llesiant. Cynnwys: Pwysigrwydd cynnwys pobl â diddordeb wrth lwyddo i gyrraedd nodau llesiant a sicrhau bod y bobl hynny'n
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Mae'r Hyb Cymorth ACE wedi ystyried cyfliniad â fframweithiau eraill i gefnogi cynaliadwyedd. Mae'r Fframwaith yn edrych ar sut y gellir cefnogi datblygu sgiliau'r gweithlu at ddibenion atal ACEs a lliniaru eu heffeithiau. Ystyriwyd fframweithiau presennol drwy gydol y broses datblygu a rhoddir ystyriaeth barhaus i ymchwilio i gyfliniad posib o ran gweithredu'r Fframwaith. Datblygwyd y Fframwaith ar y cyd ag amrywiaeth o sefydliadau ac wedi ymgynghoriad ar draws y sectorau perthnasol a'r grwpiau proffesiynol. Mae cynnwys y rheiny sydd wedi cael profiad o ACEs yn bwysig o ran gweithredu'r Fframwaith.
Fersiwn: 1b
Tudalen: 7 of 14
adlewyrchu amrywiaeth y maes y mae'r corff yn ei wasanaethu. 3.1.2.
Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru)
Mae'r Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth ACE yn atgyfnerthu egwyddorion allweddol Deddf y Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant:
Cefnogi pobl sydd ag anghenion gofal a chymorth o ran llesiant Mae pobl yng nghanol y system newydd. Rhoddir barn hafal iddynt o ran y gefnogaeth maent yn ei derbyn Mae partneriaeth a chydweithredu'n ysgogi cyflwyno gwasanaethau Bydd gwasanaethau'n hyrwyddo atal anghenion sy'n cynyddu a bydd y cymorth iawn ar gael ar yr adeg iawn
Bydd yn gwneud hyn drwy ddisgrifio'r wybodaeth a'r sgiliau sy'n ofynnol er mwyn bod yn wybodus ac yn fedrus o ran ACEs ac egwyddorion arweinwyr sy'n wybodus am ACEs; gwerthoedd craidd diogelwch (emosiynol a chorfforol), dewis, cydweithrediad, grymuso a magu sgiliau a dibynadwyedd. 4. Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth ACE Sylwer: Mae hon yn ddogfen “fyw” a chaiff ei hadolygu a'i diweddaru. (Diweddarwyd ddiwethaf: Chwefror 2020) Pobl sy'n wybodus am ACEs Mae pobl sy'n wybodus am ACEs yn deall beth yw Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACEs) ac yn deall eu heffeithiau gydol oes. Maent yn deall beth yw arfer sy'n wybodus am drawma, ac maent yn myfyrio ar eu rôl eu hunain wrth atal, trin a lliniaru ACEs / trawma. Maent yn sylweddoli pwysigrwydd eu lles eu hunain, yn adlewyrchu mecanweithiau ar gyfer hunanofal ac yn gwybod pryd arnynt angen a sut i geisio cyngor a chymorth. Gwybodaeth
Sgiliau/ymddygiad
Deall Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACEs) a beth yw trawma a thrallod. Deall cyffredinrwydd ac effaith ACEs a ffurf eraill o drawma a thrallod; deall y gwahanol ffyrdd y gall ACEs gael effaith gydol oes ar bobl. Gwybodaeth am ymateb trawma i ACEs a'r effaith ar ddatblygiad yr ymenydd. Deall rôl ar y cyd o ran lliniaru effaith ACEs ac ymateb iddynt, a ffurfiau eraill o drawma a thrallod.
Sylwi ac arsylwi ar arwyddion o ACEs/trawma/aildrawmateiddio posib ac ymateb iddynt mewn ffordd dosturiol a chefnogol. Cysylltu â phobl drwy garedigrwydd a dealltwriaeth. Disgrifio eich rôl eich hun wrth ymateb i ACEs / lliniaru effaith ACEs a gweithredu egwyddorion craidd ymarfer sy'n wybodus am drawma. Myfyrio ar eich rôl eich hun wrth ymateb i ACEs / lliniaru effaith ACEs a gweithredu egwyddorion craidd ymarfer sy'n wybodus am drawma yn gyffrdinol.
Deall bod arfer sy'n wybodus am drawma yn gydnabyddiaeth bod
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 8 of 14
profiadau trawma yn bosibilrwydd i unrhyw un ac felly mae angen ystyriaeth gyffredinol o egwyddorion craidd diogelwch, dibynadwyedd, dewis, cydweithredu a grymuso.
Nodi mecanweithiau cefnogi personol a'u cyrchu yn ôl yr angen.
Deall eich rôl eich hun wrth atal, trin a lliniaru effaith ACEs, trawma ac adfyd. Deall pryd a ble y gellir cael mynediad i gyngor a chefnogaeth os bydd eu hangen.
Pobl medrus o ran ACEs Mae pobl sy'n medrus o ran ACEs yn wybodus am ACEs ond mae ganddynt hefyd wybodaeth a sgiliau mwy manwl a chynhywsfawr o ran bod yn wybodus am ACEs/yn wybodus am Drawma ac yn ymatebol i Drawma. Gallant werthuso materion yn feirniadol a defnyddio sgiliau a gwybodaeth i gefnogi pobl. Gwybodaeth
Sgiliau/ymddygiad
Deall effaith niwrolegol gydol oes ACEs a sut i ymateb i unigolion sy'n dangos arwyddion a symptomau o drawma a thrallod, gan gynnwys ACEs Deall y mathau o sefyllfaoedd a allai fod yn sbardun i atgofion trallodus o ACEs/trawma a/neu deimladau cysylltiedig. Gwybodaeth am yr hyn sy'n amddiffyn pobl y mae ACEs wedi effeithio arnynt rhag effaith trawma, gan gynnwys: Perthnasoedd diogel, cynaliadwy a chefnogol Rhwydweithiau cymdeithasol a chymunedol sy'n gefnogol ac sy'n ddeallgar Sgiliau datrys problemau ymarferol a gallu i reoli emosiynau Ymatebion tosturiol, cyson a chefnogol gan weithwyr proffesiynol Gwasanaethau cefnogol, therapiwtig neu diogelu. Gwybodaeth o dechnegau/ymagweddau sy'n cefnogi pobl a sy'n eu grymuso i ddatblygu eu
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Dangos sgiliau perthynol effeithiol, gan gynnwys tosturi a dealltwriaeth ym mhob rhyngweithiad. Nodi dangosyddion gydol oes ACEs. Edrych y tu hwnt i symptomau ac ymddygiad ac ymateb yn briodol drwy gamau cyson ac ymwybodol. Ymateb yn effeithiol i unigolyn sy'n dangos arwyddion a symptomau o ACEs/trawma er mwyn lleihau'r posibilrwydd am aildrawmateiddio. Gweithredu egwyddorion craidd diogelwch, dibynadwyedd, dewis, cydweithredu a grymuso yn gyffredinol yn ymarferol a gweithredu dulliau / fframweithiau seicolegol priodol i ymateb i ACEs, trawma ac adfyd. Myfyrio ar rôl bersonol a'i dangos wrth atal ACEs, trawma ac adfyd lliniaru eu heffaith ac ymateb iddynt. Nodi mecanweithiau cefnogi personol a'u cyrchu yn ôl yr angen. Cyfrannu at welliant parhaus mewn perthynas ag ymarfer personol.
Fersiwn: 1b
Tudalen: 9 of 14
cryfderau, eu sgiliau a'u hadnoddau i fyw bywyd cysylltiedig y maent yn ei werthfawrogi. Deall rôl bersonol wrth atal a lliniaru effaith ACEs ac ymateb iddynt, gan gynnwys trwy weithredu egwyddorion craidd diogelwch, dibynadwyedd, dewis, cydweithredu a grymuso yn gyffredinol wrth weithio gyda phobl i feithrin ffactorau amddiffynnol a gwydnwch. Dealltwriaeth o drawma eilradd, pwysigrwydd hunanofal a'r mecanweithiau cefnogi personol sydd ar gael iddynt yn eu lleoliad (e.e. goruchwylio yn eu sefydliad). Deall pwysigrwydd ymarfer myfyriol er mwyn cefnogi hunanofal a gwelliant parhaus mewn perthynas ag ymarfer personol.
Dylanwadwyr Mae Dylanwadwyr yn bobl â rôl arwain a/neu strategol. Maent yn wybodus am ACEs, yn galluogi eraill i fod yn wybodus ac yn fedrus o ran ACEs ac maent yn sicrhau bod cefnogaeth ar gael i'w gweithlu ac y gellir cael mynediad iddi. Maent yn sicrhau ymagwedd wybodus at reoli gwasanaethau a thimau o ran ACEs. Yn bwysicach oll, maent yn sefydlu diwylliant sy'n cydnabod ACEs fel mater i wasanaethau cyhoeddus lle mae angen ymateb o safon. Gwybodaeth
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Sgiliau/ymddygiad
Fersiwn: 1b
Tudalen: 10 of 14
Deall yr hyn mae'n ei olygu i fod yn wybodus am ACEs, fel unigolyn, fel rheolwr, fel arweinydd, fel tîm ac fel sefydliad.
Modelu egwyddorion wedi'u llywio gan ACEs, sef dibynadwyedd, dewis, cydweithrediad a grymuso mewn cyd-destun gwaith beunyddiol.
Deall y nodweddion rheoli ac arwain y mae eu hangen gan y rheiny sy'n wybodus am ACEs.
Dangos arweinyddiaeth agored, tryloyw a chydweithrediadol.
Deall yr ymateb cydlynol y mae ei angen er mwyn lliniaru effeithiau ACEs a'r pwysigrwydd o feddu ar ddiwylliant a systemau sefydliadol sy'n wybodus am ACEs. Deall sut i gael ymagwedd sy'n wybodus am ACEs fel sail i gyfeiriad stategol y gwasanaeth/tîm/sefydliad etc. Deall sut i roi ymagwedd sy'n wybodus am ACEs ar waith er mwyn dylunio gwasanaethau, datblygiad, monitro a gwerthuso. Deall sut i gefnogi'r gweithlu.
Maybwysiadu ymagwedd wedi'i llywio gan ACEs er mwyn sefydlu diwylliant sefydliadol sy'n gwerthfawrogi diogelwch, dibyniadwyedd, dewis, cydweithrediad a grymuso. Rhoi ymagwedd wedi'i llywio gan ACEs ar waith wrth ddatblygu a gweithredu polisïau a gweithdrefnau ac wrth ddylunio, datblygu, monitro a gwerthuso gwasanaethau. Datblygu polisïau a gweithdrefnau wedi'u llywio gan ACEs sy'n arwain a sy'n cefnogi staff wrth gymryd ymagwedd wedi'i llywio gan ACEs a'i rhoi ar waith. Dangos gallu i gynllunio cyfeiriad strategol wedi'i lywio gan ACEs ar gyfer y gwasanaeth/tîm/sefydliad. Blaenoriaethu ymagwedd wedi'i llywio gan ACEs, gan gydnabod anghenion pobl y gallai ACEs (trawma a thrallod) wedi effeithio arnynt Dangos ymrwymiad i fonitro a gwerthuso effeithiol, gan sicrhau ymarfer sy'n cynhyrchu tystiolaeth a sicrwydd ansawdd yr ymagwedd sydd wedi'i llywio gan ACEs. Darparu adnoddau digonol a chefnogaeth briodol i staff, gan gynnwys mynediad i hyfforddiant neu oruchwyliaeth ac amser i fyfyrio ar ymarfer sydd wedi'i amddiffyn.
5. Hyb Cymorth Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACE) Sefydlwyd yr Hyb Cymorth ACE yn 2017 gan Gymru Well Wales i fynd i'r afael ag ACEs a'u heffeithiau yng Nghymru drwy ymagwedd system gyfan ac ysgogi llwyddiant o ran sefydlu cydweledigaeth i Gymru fel arweinydd byd-eang mewn plentyndod heb ACEs. Gan adeiladu ar y diddordeb cynyddol yn dilyn cyhoeddiad ymchwil gan Iechyd Cyhoeddus Cymru a oedd yn amlinellu effeithiau ACEs, bydd yr Hyb yn helpu i greu amgylchedd sy'n addas i newid, gan alluogi a chefnogi unigolion, cymunedau a
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 11 of 14
sefydliadau i lwyddo yn eu huchelgeisiau lleol sy'n berthnasol i'r agenda ACEs. Bydd yn gwneud hyn drwy:
Raeadru gwybodaeth ynghylch ACEs, gan alluogi lleisiau cymunedau, plant a theuluoedd i lunio atebion ar y cyd a fydd yn gweithio iddynt Rhannu tystiolaeth ynghylch yr hyn y gall sefydliadau ei wneud yn wahanol i helpu i atal a lliniaru ACEs Datblygu gwybodaeth a sgiliau ymhlith gweithwyr proffesiynol, darparu hyfforddiant ar eu cyfer er mwyn iddynt alluogi eu hunain a'u sefydliadau i feithrin rhwydweithiau mewnol ac allanol i newid ymarfer Tynnu ar ddysgu unigolion, cymunedau, sefydliadau a'r system ehangach a'i rannu drwy amrywiaeth o setiau dysgu gweithredol a chymunedau ymarfer Ysgogi newid a thrawsnewid yn y system yn lleol ac yn genedlaethol.
Gweledigaeth yr Hyb yw lleihau nifer y trallodau y mae pobl yng Nghymru'n eu profi ac atgyfnerthu gwydnwch y sawl sydd eisoes wedi cael profiad o ACEs. Bydd yr Hyb yn ceisio gwneud hyn drwy weithio gyda nifer o sectorau fel y canlynol (er ni fydd yn gyfyngedig i'r rhain):
Addysg Iechyd Tai Gwasanaethau brys Cyfiawnder troseddol Y trydydd sector Llywodraeth, gan gynnwys gofal cymdeithasol
Caiff y Fframwaith Sgiliau a Gwybodaeth ei gefnogi gan ganllawiau gweithredu, sef amrywiaeth o gynigion ar gyfer datblygu ac ymagwedd strategol yr Hyb at ddatblygu sgiliau a gwybodaeth ymhlith gweithwyr proffesiynol.
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 12 of 14
Llyfryddiaeth Fframwaith Trawsnewid Trawma Seicolegol yr Alban http://www.nes.scot.nhs.uk/media/3971582/nationaltraumatrainingframework.pdf Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesianthttps://gov.wales/topics/health/socialcare/act/?skip=1&lang=cy Adroddiadau Astudiaeth ACE Cymru http://www.wales.nhs.uk/sitesplus/888/tudalen/88522 Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol https://gov.wales/topics/people-andcommunities/people/future-generations-act/?skip=1&lang=cy
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 13 of 14
Atodiad 1 Aelodaeth Grŵp Gorchwyl a Gorffen Roedd y Grŵp Gorchwyl a Gorffen yn cynnwys cynrychiolaeth o'r sefydliadau canlynol: Hyb Cymorth ACE Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan Barnardo’s Bwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf Y Sefydliad Iechyd Meddwl Mind Cymru Iechyd Cyhoeddus Cymru Cymorth i Ferched Cymru
Dyddiad: 03 Chwef 2020
Fersiwn: 1b
Tudalen: 14 of 14