mvhk 2025 verslag by aby hartog

Waar doen we het voor?

Verslag van de 15e Middag van het Kinderboek

Inhoudsopgave

Woord vooraf 3

Programma 4

Ochtendprogramma 5

Brenda Heĳnis: Knappe covers 5

Kevin Hassing: Masterclass Voorlezen 7

Wilma van den Bosch: Diorama’s maken en filmen met je telefoon 9

Auteursbond: Individueel en collectief auteursrecht 11

Opening door Maarten Lammers, programmamanager OBA 14

Introductie van de Middag en het thema 15

Introductie van illustrator Paco Vink 16

LEZING 1 Marco Kunst: Het leven van een loser17

Waar doen de aanwezigen het voor? 22

LEZING 2 Iven Cudogham: De kracht van storytelling 23

Muziek: Happy Camper 25

LEZING 3 Jolĳn Swager: Balans in de boekenwaag 26

PAUZE 28

LEZING 4 Ted van Lieshout: 15 jaar Middag van het Kinderboek 30

Ted van Lieshout wordt geridderd 32

De Zeepkist 36

Gedicht Rian Visser, kinderboekenambassadeur36

Liselotte Dessauvagie van IBBY Nederland over Wereldkinderboekendag 37

Rosa Schogt van Redactief, vakvereniging van redacteuren, persklaarmakers en correctoren 38

Caspar de Kiefte van de Kunstenbond 39

LEZING 5 Chinouk Thĳssen: Stoppen is geen optie 41

Zaalinteractie en live schilderĳ 44

Muziek: Happy Camper 45

LEZING 6 Roos Visser: Vanavond nog een goed gesprek? 46

Schilderĳ Paco Vink 50

Borrel! 52

Dank aan de sponsors 58

Op 8 februari 2025 vond in de Openbare Bibliotheek Amsterdam, in de hoofdvestiging aan het Oosterdok, de vĳftiende Middag van het Kinderboek plaats.

Het thema was ‘Waar doen we het voor?’

Waar doen we het voor?

Wat is het motief van de maker, de uitgever, de leesbevorderaar, de verkoper, om te doen wat gedaan wordt? Worden we gedreven door de zucht naar roem, macht en geldelĳk gewin, door innerlĳke drift en noodzaak, de behoefte de wereld te verbeteren, een plek te veroveren op het podium, de lezer op te voeden of schoonheid te verspreiden?

Dat wilden we deze tĳdens deze jubileum-Middag onderzoeken, met bĳdragen van bevlogen sprekers en geïnspireerde makers.

Los van het thema vonden in de ochtend traditiegetrouw een aantal workshops plaats. Ook daaraan wordt in dit verslag aandacht besteed, net als aan de korte bĳdragen op de zeepkist, de muzikale intermezzi en de illustrator die live op het podium een schilderĳ maakte.

Van een aantal sprekers ontvingen we hun volledige lezing: die teksten zĳn in dit verslag (na eindredactie) opgenomen. Van de andere lezingen hebben we een selectie uit de Powerpointpresentaties opgenomen en dankbaar gebruik gemaakt van de verslaglegging van de Middag door Femke Ganzeman en Anne Colenbrander.

De foto’s in dit verslag zĳn gemaakt door Iris Vetter, tenzĳ anders vermeld.

Tĳd Programmaonderdeel

Workshops, zalen zesde etage

11.00-12.15 Prinsenzaal

Vormgever

Brenda Heĳnis

Knappe

Covers

Forum Voorlezer

Kevin Hassing

Voorlezen! Herenzaal Beeld en tekst Wilma van den Bosch

Diorama’s maken en fotograferen met je telefoon

Zaalprogramma Theaterzaal OBA, zevende etage

13.00 Welkom

Opening & introductie

Marco Kunst - ‘Het leven van een loser’

Iven Cudogham - ‘De kracht van storytelling’

Muziek - Happy Camper

Jolĳn Swager – ‘Balans in de boekenwaag’

Keizerzaal

Auteursbond:

Marcel Fokkink en Annemarie van Toorn

Individueel en collectief auteursrecht

Ochtendprogramma

In de ochtend vonden vier goedbezochte en door de deelnemers enthousiast ontvangen workshops plaats. Hieronder een foto-impressie van deze workshops.

Live Illustratie

Paco Vink

14.35 –15.10

Pauze en boekverkoop

Ted van Lieshout – ‘15 jaar MvhK’

Verrassingsonderdeel

Zeepkist

Chinouk Thĳssen – ‘Stoppen is geen optie’

Muziek - Happy Camper

Roos Visser – ‘Vanavond nog een goed gesprek?’

17:00 Afronding, borrel en boekverkoop

Organisatie en presentatie: Aby Hartog en Maria Postema

Brenda Heĳnis: Knappe covers

In deze workshop leerden de deelnemers de basis van grafisch ontwerp voor kinderboekomslagen. Er werd ingegaan op typografie, omslagbeeld en titel en hoe deze drie samensmelten tot een krachtig beeld dat de inhoud van het verhaal vertaalt. Aan de hand van hedendaagse voorbeelden werd gediscussieerd over wat goed en minder goed werkt en hoe je jouw mening daarover helder kunt onderbouwen. De workshop werd afgesloten met het maken van een eigen cover.

Brenda Heĳnis (1985) is jeugdboekenschrĳver, grafisch ontwerper en webdesigner. Na haar studie Advertising aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam werkte zĳ een aantal jaar als artdirector bĳ diverse reclamebureaus. Daarna werkte ze als docent Creatieve Communicatie op het Mediacollege in Amsterdam. Uiteindelĳk volgde ze haar hart en koos ze volledig voor het schrĳven van jeugdboeken en haar eigen ontwerpbedrĳf: Studio Brenda Heĳnis. Haar jeugdroman Tikker wordt binnenkort verfilmd in Duitsland.

Brenda Heĳnis

Wilma van den Bosch

Kevin Hassing

Marcel Fokkink, Auteursbond

Kevin Hassing: Masterclass Voorlezen

De masterclass voorlezen, voor iedereen die beter en met meer kennis en plezier wil voorlezen! Omdat Kevin Hassing naast auteur ook stemacteur is en veel boeken heeft ingelezen kan hĳ je helpen met al je vragen. Wat zĳn je valkuilen? Wat doe je al goed, maar nog niet bewust? Hoe krĳg je jezelf, en dus ook de luisteraar, enthousiast voor je verhaal? Want daar draait het bĳ voorlezen uiteindelĳk om.

Voor deze workshop namen de deelnemers een boek mee waaruit ze graag of vaak voorlezen. Een aantal van hen ging daadwerkelĳk voor de groep aan de slag met voorlezen; de anderen hebben door te kĳken en te luisteren ook veel geleerd deze ochtend.

Kevin Hassing is schrĳver en (stem)acteur. Hĳ is te zien geweest in het theater en op televisie.

Ook spreekt hĳ veel (kinder)boeken en tekenfilms in. Kevin schrĳft sinds 2020 kinderboeken en schrĳft in 2025 het Kinderboekenweekgeschenk. Zĳn serie Mus en kapitein Kwaadbaard is populair onder kinderen (en volwassenen) en werd drie keer bekroond met de Kinderjury-prĳs.

Wilma van den Bosch: Diorama’s maken en filmen met je telefoon

Wilma van den Bosch leerde de deelnemers de beginselen van het fotograferen van zelfgemaakte poppen in een zelf-ontworpen omgeving. Alles was mogelĳk: de personages uit een eigen kinderboek in een interieur, een bos in de maneschĳn, een sneeuwlandschap. Misschien een goed idee voor een volgend prentenboek, of een vervolgverhaal op Insta?

Wilma van den Bosch maakte 33 jaar als Disneytekenaar strips voor Donald Duck en andere Disneybladen. Ze kwam haar ontslag in 2017 te boven door onder de naam @boschwilmavanden op Instagram het monstertje Ikniet een vervolgverhaal te geven. Daarnaast verdient ze haar brood als puzzeltekenaar voor de Jan van Haasteren Studio.

workshop werd ze geassisteerd door illustrator Kees de Boer.

Bĳ deze

Auteursbond: Individueel en collectief auteursrecht

Als ik een tekst schrĳf of een illustratie maak, welke rechten heb ik daar dan op? Krĳg ik een vergoeding voor het feit dat mĳn boek in elke bibliotheek terug te vinden is? En mag een uitgever zomaar wĳzigingen aanbrengen in materiaal dat ik ontwikkeld heb?

Deze en nog veel meer andere vragen werden tĳdens deze workshop beantwoord door Marcel Fokkink en Annemarie van Toorn van de Auteursbond. (Joanne Zwart van Pictoright was deze ochtend door omstandigheden helaas verhinderd, maar gelukkig kon Caspar de Kiefte van de Kunstenbond inspringen.)

Opening door Maarten Lammers, programmamanager OBA

Programmamanager Maarten Lammers opende de vĳftiende Middag van het Kinderboek met een geëngageerd verhaal over het belang van boeken en jezelf daarin herkennen, ondersteund met foto’s van toegewĳd lezende kinderen en nieuw geopende schoolbibliotheken. Een Syrisch meisje liet hem tĳdens een opening een keer het prachtige prentenboek Nours geheime bibliotheek zien. De stralende lach waarmee ze in de camera keek, zei genoeg: ‘Daar doe je het voor – om de liefde voor het lezen over te dragen.’

Introductie van de Middag en het thema

De Middag werd georganiseerd en gepresenteerd door Aby Hartog, dit jaar voor het eerst samen met kinderboekenvertaler en -schrĳver Maria Postema, die het stokje overnam van Marco Kunst. Deze vĳftiende Middag stond in het teken van de vraag: Waar doen we het voor? Waarom blĳven schrĳvers schrĳven, illustratoren illustreren, dichters dichten, uitgevers uitgeven en leesbevorderaars het lezen bevorderen, soms tegen alle klippen op?

Introductie van illustrator Paco Vink

Het live schilderĳ werd dit jaar gemaakt door illustrator Paco Vink (1982), die al tekent zolang hĳ een potlood kan vasthouden. Hĳ studeerde animatie aan de Kunstacademie in Rotterdam en werkte jarenlang als animatiefilm-regisseur aan tekenfilms en series (zoals Trippel Trappel en Woezel & Pip).

Sinds 2020 illustreert hĳ vanuit zĳn studio in Den Haag fulltime kinderboeken, waaronder de succesvolle reeksen Game Helden (van Marcel van Driel) en De Kleine Astronauten (van André Kuipers).

Paco werkt vaak digitaal, vertelde hĳ op het podium, maar hĳ heeft gemerkt dat hĳ door echt schilderen veel meer ontspannen raakt. Natuurlĳk kreeg ook hĳ de vraag waar hĳ het voor doet. Zĳn antwoord: als kind kon hĳ zich compleet verliezen in boeken en films, en dat probeert hĳ nu over te dragen.

LEZING 1 Marco Kunst: Het leven van een loser

‘Zo’n tien jaar geleden namen

Aby en ik de organisatie en presentatie van de Middag van het Kinderboek over van Ted van Lieshout. Dat was een grote eer, en het was een enorm genoegen om al die jaren met Aby samen te werken. Ik dacht dat het leuk zou zĳn om hier vanmiddag met een terugblik te komen. Wat foto’s en anekdotes en zo. Maar toen ik het thema van deze Middag vernam, ging dat met me aan de haal.

Waar doe je het voor?

Ja, jemig, waar doe ik het eigenlĳk voor?

Sorry, geen verhalen uit de oude doos dus.

Want die vraag is veel te actueel.

Zouden schrĳvers, illustratoren, uitgevers, boekhandelaren etc. niet beter fulltime klimaatactivist kunnen worden? De politiek in gaan? Vlammende essays schrĳven? Voor de voedselbank werken? Bomen planten, de zorg of het onderwĳs in gaan… Er is zoveel te verzinnen dat urgenter lĳkt dan het maken van kinderboeken.

Oké, dan. Daar ga ik. Waar doe ik het voor?

1 Iets over verhalen

In mĳn nieuwe boek, De bron, leert Nour, een meisje van dertien, Omar kennen. Hĳ ziet eruit als een jongen van haar leeftĳd, maar hĳ blĳkt 10.000 jaar oud te zĳn. Hoe dat precies zit, dat leest u komend najaar in het boek. Met illustraties van Djenné Fila. Waar ik nu alvast een heel klein voorproefje mag geven!

Een klein fragment uit het boek:

‘Weet je,’ begint Omar. ‘In veel van mĳn herinneringen, zitten we ’s avonds rond een kampvuur. Duizenden jaren zwierf ik van volk naar volk, en ik hoorde evenveel verhalen als er kampvuren waren… bĳ de ingang van een grot, in een beschutte vallei of midden op een kale vlakte… en álles was een raadsel voor ons.

Als we omhoog keken, zagen we sterren en de maan. Dwaalsterren en kometen, maar we hadden geen idee wat dat waren. Ook de wolken en de zon… Waar kwamen ze vandaan? Wat was er achter het blauw van de hemel?

Als het donderde en bliksemde… Het geweld van de wind om ons heen. We wisten niets… Bĳna niets… Hoe kon het dat iemand het ene moment met glanzende ogen vertelde over de jacht, en het volgende moment voor altĳd zweeg?

En dan ónder de grond… Wat was daar? In de diepte onder onze voeten moesten wel andere werelden schuilgaan.

Alleen maar mysterie.

We stellen vragen die we niet kunnen beantwoorden. We verzinnen verhalen als antwoorden… Al die gekke verhalen: over waarom de zebra strepen kreeg en de maan haar vlekken, over de oorsprong van de planeten en het zout van de zee… Miljoenen moet ik er gehoord hebben, in steeds weer andere talen.’

Paco Vink

Live illustratie

‘Maar,’ onderbreek ik hem, ‘moderne wetenschap is toch veel slimmer en beter?’ Omar lacht. ‘Ik heb rond gekeken in de steden van nu, en ik heb van alles gelezen… over het heelal en de oorsprong van het leven. Met telescopen kun je ver weg kĳken. Jullie zien prachtige sterrenstelsels, maar als verklaring voor het begin van alles, komen die astronomen niet verder dan de Oerknal… Maar wat is dát? Alle vragen van rond het kampvuur komen gewoon weer terug: Wat zette die knal in gang? Wat was er vóór die knal? Wat knalde er? Wat zĳn tĳd en ruimte?’ ‘En… wat is leven? Biologen hebben het over systemen die vanzelf ingewikkelder worden. Reacties die zichzelf in stand houden... Maar waarom zit het heelal zó in elkaar dát het tot leven komt? Dat we kunnen zien en denken. Ervaren en bewust zĳn… Dat kún je niet als botsingen van atomen beschrĳven. Nooit. Mensen zĳn deel van het heelal. Wĳ zĳn het heelal dat zich van zichzelf bewust wordt… Een wonder.’

2 Iets over taal

Ooit leerde ik van de filosoof Jean François Lyotard, dat taal en verhalen altĳd onrechtvaardig zĳn. Altĳd.

Dat zit zo.

Zonder taal of verhalen is de wereld één groot vormeloos gebeuren. Een klont. En zelfs dat is al een naam, een woord. Er is alleen maar hier en nu. Een kolkende maalstroom waarin alles even betekenisvol is. Of betekenisloos.

Maar toen vonden mensen de taal uit. Woorden snĳden de wereld in nette stukjes. Zinnen verbinden die woorden in structuren met elkaar. Verhalen ordenen de boel. Geven oplossingen en verklaringen. Ineens hebben we appels en peren. Mannen en vrouwen. Met appels en peren heeft niemand die ik ken een probleem. Met mandarĳnen, mineola’s en clementientjes ligt dat misschien al ingewikkelder. Maar het is allemaal vrĳ onschuldig. Veel ingewikkelder ligt het als we het over mannen en vrouwen hebben. In Amerika bestaan er op bevel van het nieuwe opperhoofd ineens alleen nog maar mannen en vrouwen. Geen tinten meer daartussen, geen vrĳheid om je eigen definities of voorkeuren te hanteren. Allerlei mooie, gevoelige nuances zĳn uit de taal weggevaagd.

Veel mensen ervaren dit als onrecht. Hun wordt het woord ontnomen. Hun ervaringen en waarnemingen zĳn betekenisloos verklaard. Slavenhouders, nazi’s en de Spaanse inquisitie vonden ook dat ze een hoogstaande moraal hadden over hoe je met mensen moet omgaan… Alleen was hun definitie van wat een ‘mens’ is erg beperkt. In de loop van de geschiedenis zĳn tal van groepen uitgesloten van de definitie van het woord ‘mens’ – op grond van religie, huidskleur, gender, seksuele voorkeur, noem maar op.

Dit uitsluiten komt bĳ veel meer woorden voor: ziet de ander de betekenis van jouw pĳn, jouw verdriet, jouw rechten? Welke definitie delen we. Wie of wat sluiten we hiermee uit?

Woorden delen de wereld niet neutraal in stukjes. Ze zĳn je reinste politiek.

Wĳ schrĳvers gebruiken de hele tĳd woorden…

Verhalen zĳn op dezelfde manier onrechtvaardig: iedere cultuur, iedere samenleving heeft dominante verhalen.

Verhalen brengen structuur aan in wat we ervaren en hoe we onze samenleving inrichten. Maar die verhalen sluiten andere mogelĳkheden uit. Framen, noemen we dat wel, met een mooi Nederlands woord. We framen altĳd. Ieder verhaal is nu een frame.

In verhalen spiegelen we de gangbare normen en waarden van de cultuur waarin we leven. Deels moeten we wel. Taal is altĳd gedeelde taal. Als we niet grotendeels de taal van onze tĳd spreken, zal niemand ons begrĳpen.

Onvermĳdelĳk.

Commercieel is het trouwens aantrekkelĳk om binnen die lĳntjes te kleuren. Variaties vertellen op wat er al is. Vermaak, spektakel en bevestiging verkopen goed. Geef de mensen ultrabewerkt brood en algoritmisch voorgekauwde spelen. Geef de kinderen pizza, patat en boomhutten met veel verdiepingen. Dan hoeven ze lekker niet na te denken. En ze leren het ook niet.

Het is moeilĳker om buiten de bekende paden te treden. Maar die Franse filosoof, die Lyotard, schreef dat dát nu juist de taak van de schrĳver is: je intuïtie gebruiken. Probeer waar te nemen wat nog geen woorden heeft. Luister naar wie geen stem heeft. Probeer te zien wie buiten de bekende verhalen valt en uitgesloten wordt.

Buiten de bekende taal treden: luisteren, voelen, waarnemen en daar nieuwe verhalen voor vinden. Woorden geven aan wie het woord niet krĳgt of nog niet heeft. Steeds weer. Altĳd weer. En dat is zéker belangrĳk als je voor kinderen schrĳft.

3 Iets over kinderen

Guus Kuĳer schreef over het geminachte kind: er wordt op allerlei manieren macht over ze uitgeoefend. Maar wie luistert écht naar ze?

Kinderen hebben op veel manieren het woord niet. Geen stem. Geen stemrecht. Onderworpen aan schoolsystemen. Ze hebben letterlĳk het woord nog niet omdat ze nog veel woorden moeten leren.

Tegelĳk groeien ze op in een wereld die anders is dan de wereld waarin wĳ opgroeiden. Hun angsten en verlangens, de dingen waar zĳ plezier in hebben, waar ze van dromen, waar zĳ druk ervaren…

Al die dingen kunnen wĳ als kinderboekenschrĳvers misschien een beetje helpen verwoorden. We moeten ze bloedserieus nemen. Een beetje een weg voor hen banen. Nieuwe verhalen bieden. Nieuwe mogelĳkheden.

We moeten ze trouwens ook aan het lachen, griezelen en huilen maken. Want anders willen ze onze boeken niet lezen. Natuurlĳk! Met alleen zo’n saaie, serieuze lezing als deze bereik je niets bĳ kinderen.

4 Nog iets over kinderen

Onlangs fietste ik over de P.C. Hooftstraat. Dat is zo’n straat waar allemaal winkeltjes zĳn die spiegeltjes en kraaltjes verkopen tegen absurd hoge prĳzen. De mensen kopen het graag, omdat ze de verhalen geloven die hippe reclamejongens voor veel geld uit hun duim zuigen. Wat trouwens een mooi voorbeeld geeft van de kracht van verhalen. Ineens hoorde ik naast me, vanuit de bak van een bakfiets een jongetje roepen: ‘Lambo! Lambo!’ Opgewonden wĳzend. Hĳ schreeuwde dat zĳn vader moest stoppen. De bakfiets maakte een slinger. Bĳna botsten we op elkaar.

Verbaasd keek ik in de aangewezen richting en vroeg me af wat ‘Lambo’ betekende. Mĳn gedachten dwaalden af naar Lambiek, Lampegat, lambada, lapzwans, Hubert Lampo… Pas op de Spiegelgracht viel me in dat het jongetje een Lamborghini gespot had. Een dure auto. Ik moest denken aan al die keren dat ik op een school wéér te horen kreeg: ‘Meneer, wat voor auto heeft u? Bent u rĳk?’

Ik zeg dan dat ik stinkend rĳk ben, want ik heb een dak boven mĳn hoofd, eet iedere dag lekker, heb mensen om me heen van wie ik hou en die van me houden, heb de vrĳheid en de luxe om te zeggen wat ik wil, en te doen wat ik het liefste doe. Mĳn leven is veilig. Wat een rĳkdom! Veel kinderen kĳken me dan glazig aan. Want de belangrĳkste waarde die ze hebben meegekregen is de waarde van geld. Luxe. Spulletjes.

Of nee, er is nog een andere waarde: beroemd zĳn. Dat vinden ze ook interessant. Maar daar hangt dan aan vast dat mensen die beroemd zĳn ook rĳk zĳn.

Op de middelbare school wordt het nog erger, want daar is dat rĳk en beroemd niet meer alleen een fascinatie, maar het verandert in een continue druk. Rĳk en beroemd dat móét je worden. Anders ben je een loser.

O ja, je moet ook nog eens mooi zĳn. Rĳk, beroemd en mooi. Dat is het verhaal, het frame, waarin we onze kinderen kennelĳk willen persen.

En daarvoor moeten ze vechten. Aan hun cv werken. Vechten, vechten, vechten! Want niet iedereen kan rĳk, beroemd en mooi zĳn. Er moet een grote meerderheid aan losers zĳn om die zogenaamde happy few te laten shinen. Dat is het onvermĳdelĳke onrecht. Hoe onze samenleving uitsluit.

Wat een leegte. Wat een verdriet. En vooral: wat een angst. De angst het niet te redden in de ratrace. De angst niet goed genoeg te zĳn. De angst anders te zĳn. De angst een loser te zullen worden.

Werk aan de winkel dus, om daar andere verhalen tegenover te stellen!

Als ik op basisscholen kinderen naar de toekomst vraag, dan valt me op dat er nog veel meer onzekerheid en angst is. Angst voor het klimaat, oorlog en epidemieën. Angst voor links of voor rechts, voor robots en computers, voor vluchtelingen en vreemdelingen…

Daar moet ik als schrĳver iets aan proberen te doen. Verhalen schrĳven die die angsten en onzekerheden onder ogen zien.

Onder ogen zien: dat moet! En dan hoop bieden. Dat moet ook.

5 Tot slot

We zitten nog altĳd rond kampvuurtjes. Net als tienduizend jaar geleden. Miljarden vuurtjes waarvan de schittering weerspiegelt in onze ogen. Rechthoekige privékampvuurtjes die we overal mee naartoe nemen. Gekluisterd aan die vuurtjes luisteren en kĳken we naar verhalen. Verhalen die worden gefilterd en vormgegeven door grote bedrĳven. Niet onze eigen dromen en mĳmeringen spiegelen in de vlammen. Geen verhalen of ideeën die opborrelen uit de vlammen van ons eigen onbewuste. Maar de gelikte visioenen van bedrĳven en ‘influencers’ die alleen maar geld aan ons willen verdienen. ‘Influencers’: het woord alleen al.

Dat is zo ongeveer de enige waarde die over is. De waarde van geld. Geld is macht. Wat niet in geld is uit te drukken is machteloos en betekenisloos.

Maar dat andere ís er wel.

Er is liefde, schoonheid, verwondering, absurditeit, tederheid. De wereld is bodemloos, grenzeloos, oneindig, afgrondelĳk en grotendeels onbegrĳpelĳk. Maar die dingen worden onverschillig aan de kant geveegd door de zure bullshit van dat zogenaamde ‘gezond verstand’. En dát is waar ik het voor doe, om al die ongrĳpbare begrippen in ere te houden en met nieuwe verhalen betekenis te blĳven geven.

In de ogen van het economische denken ben ik een loser.

Maakt me niet uit. Want ik weet dat de wereld oneindig veel groter is.

Ik zoek het ongehoorde.

En probeer dan in spannende, mooie, grappige, hoopvolle verhalen te delen wat ik vond. Delen met kinderen die ermee aan de haal moeten gaan, die er hun eigen taal en wereld mee kunnen gaan bouwen. Ik probeer ze instrumenten te geven, vergrootglazen, microscopen en telescopen waarmee ze de wereld te lĳf kunnen gaan. Gereedschap. Hamers, handdoeken, drilboren, liefde, borstels, lepels, wielen, aandacht, klei, water, aarde, lucht en vuur.

Vooral vuur! Heel veel vuur!

Dat wil ik proberen.

Dank u voor uw aandacht.’

Waar doen de aanwezigen het voor?

Tussen de lezingen door gingen Aby en Maria meerdere keren de zaal in om de aanwezigen te vragen waar zĳ het voor deden. Ze willen kinderen inspireren, de verhalen die ze in zich hebben móéten naar buiten, lezen zorgt voor meer begrip voor elkaar. Paco Vink werkte ondertussen gestaag door aan zĳn schilderĳ.

LEZING 2 Iven Cudogham: De kracht van storytelling

Ondernemer noemt hĳ zichzelf, storyteller; hĳ is presentator en bekend door het televisieprogramma Een huis vol. Pas sinds een paar jaar durft Iven Cudogham zich ook schrĳver te noemen. Het begon met de wens om de verhalen over Anansi de spin, die uit West-Afrika naar Suriname meegereisd, nieuw leven in te blazen voor al die kinderen die daar niet meer automatisch mee opgroeien. Iven heeft een hele serie prenten- en eersteleesboeken gemaakt over de trickster-spin, eigenlĳk in aanloop naar tekenfilms. Net als Anansi uiteindelĳk altĳd beter wordt van een gebeurtenis, grapte Iven, doe ik het… voor het geld!

Maar hĳ doet het ook om te zorgen dat de Anansi-verhalen niet verloren gaan, want als jouw verhalen er niet meer zĳn, gaat er iets van je identiteit verloren. En verhalen met elkaar delen maakt iedereen rĳker.

Bovendien helpt het als kinderen hem zien, of zĳn foto op een boek. Nog steeds zĳn kinderboekenschrĳvers in grote meerderheid wit. ‘Wĳ lĳken op elkaar. Dan kan ik óók schrĳver worden!’ zei een jongen bĳ een schoolbezoek. En daar doet hĳ het voor.

Muziek: Happy Camper

De muzikale intermezzi werden dit jaar verzorgd door Job Roggeveen en Leine van Happy Camper, twee veelzĳdige alleskunners. Job is muzikant en animator – met zĳn animatiestudio Job, Joris en Marieke werd hĳ genomineerd voor een Oscar (voor de korte animatiefilm A Single Life) en maakte hĳ het prentenboek Wie doet dat toch?! Leine is muzikant, ontwerper en illustrator, en zong onder andere de liedjes voor De Liedjesalmanak en De Liedjesatlas van Koos Meinderts. Samen schreven ze The Both of Us, het nieuwste album van Jobs muzikale project Happy Camper, dat in 2023 verscheen bĳ platenlabel Excelsior. Van dat album speelden ze tĳdens de Middag van het Kinderboek een aantal prachtige liedjes, met op de achtergrond foto’s van hun kindertĳd én Happy Camper-mascotte Manfred de Yeti.

LEZING

3

Jolĳn Swager: Balans in de boekenwaag

Ook uitgeverĳen doen het niet voor geld – ook zĳ verdienen slechts zo’n 10% per boek, legde Jolĳn Swager – uitgever van Volt en Quokka –tĳdens haar lezing. De rest is voor gemaakte kosten en de boekhandels (en dat is óók nodig). In de uitgeverĳwereld is er altĳd tĳd en geld tekort. Waar doet een uitgever het dan wel voor? Jolĳn liet zien dat zĳ heel bewust bezig is met de inhoud van de boeken van uitgeverĳ Volt. Ze wil zorgen voor een goede balans, zodat er voor ieder kind iets te kiezen valt.

Maar ze gaf ook aan dat dat toch iets anders is dan alleen maar uitgeven wat de markt wil. Als ze bĳ Volt namelĳk zouden luisteren naar iedereen, zouden ze Fiep Westendorp niet eens meer kunnen uitgeven, want ja… circusdieren, dat kan écht niet meer. En Jip en Janneke geven nota bene mélk aan een egeltje… Als maker moet je dus goed nadenken over eigen keuzes. Jolĳn is altĳd op zoek naar een boekenstapel die ‘in balans’ is: komt er een boek over de islam (Planeet Omar), dan ook een boek over het christendom (Bent u daar, God? Ik ben het, Margaret). Komt er een boek over een gangbare, stoere sport (Het grote wielrenboek), dan ook over… stokpaardrĳden (Een eigen stal). Ook doet ze haar best om bĳ Volt boeken uitgeven over kinderen met diverse culturele achtergronden. En ze zoekt gedichten voor een nog te maken poëziebundel over honden – alle dichters zĳn uitgenodigd om iets in te sturen!

Zo veel mensen zo veel wensen

‘Gezonde boekenstapel in balans’

LEZING

15 jaar Middag van het Kinderboek

Ted van Lieshout, grondlegger van de Middag van het Kinderboek, verwees in zĳn jubileumspeech naar Paul Biegel: het belangrĳkste aan kinderen is niet dat ze klein zĳn, maar dat ze groot worden. Je moet bĳ het maken van kinderboeken dus vooral niet te veel voor ze door de knieën gaan. Ted blikte terug op de eerste periode van de Middag van het Kinderboek. Hĳ vertelde hoe Hans Hagen en hĳ samen in 2001 de eerste middag organiseerden in het toen nog nieuwe gebouw van de OBA en waarom ze de Gouden Lĳst uitreikten. Nadat die werd overgenomen door de CPNB, en vervolgens afgeschaft, is het eigenlĳk nooit meer goed gekomen met een prĳs voor de boeken voor 12 tot 15 jaar. De vonk die leidde tot de eerste MvhK was de Annie M.G. Schmidt-lezing van Sjoerd Kuyper in 2009. Ted vertelde het verhaal over de inkomsten van kinderboekenmakers nogmaals in het kort: ‘Vroeger was alles beter.’ Van 10 procent royalty’s voor de auteur van de bruto verkoopprĳs en een apart bedrag voor de illustrator plus nog een bedrag voor het omslag, ging de honorering in veel contracten eerst naar 10 procent van de netto prĳs en één bedrag voor de illustrator, en vervolgens kreeg de illustrator ook royalty’s, máár die gingen af van wat de auteur kreeg. Eerst waren uitgevers bevlogen mensen, nu zĳn het managers die de hogere managers tevreden moeten houden – in de woorden van Ted. Ted vertelde ook eerlĳk dat hĳ een beetje spĳt had dat hĳ na 7 jaar het stokje had doorgegeven aan Marco Kunst en Aby Hartog. Hĳ wilde zich toen vol inzetten voor ‘Lees je beter’, een project dat niet echt van de grond is gekomen. Ook biechtte hĳ op dat hĳ na het eerste jaar zonder Hans Hagen verderging omdat… hĳ hoopte gescout te worden door een tv-omroep! Hĳ rende zelfs nog even terug het podium op om te laten zien dat hĳ dezelfde schoenen aan had die hĳ op die Middagen altĳd had gedragen.

Alice Hoogstad

Een zorgvuldig geheimgehouden programma-onderdeel: na de lezing van Ted van Lieshout kwam de Amsterdamse loco-burgemeester Marjolein Moorman naar het podium voor een speech. Haar tekst is hieronder integraal opgenomen.

‘Goedemiddag allemaal,

Wat leuk om hier te zĳn, op de Middag van het Kinderboek, om een eerbetoon te brengen aan de man die vĳftien jaar geleden aan de wieg stond van deze middag. De bevlogen organisator, presentator en netwerker die deze middag heeft uitgebouwd van een protestbĳeenkomst tot een geweldig evenement waarop we het kinderboek in al haar verscheidenheid vieren. In woord, maar ook in daad.

Ik heb het natuurlĳk over de man die al zo lang, zo belangrĳk is voor de Nederlandse jeugdliteratuur. De man die ons na al die jaren nog steeds weet te betoveren met zĳn originaliteit, zĳn verbeelding, zĳn sprankelende verhalen en heerlĳke tekeningen... Ted van Lieshout.

In den beginne, beste Ted, dacht jĳ dat je geen schrĳver kon worden. Je maakte nogal eens een d/t-fout, en vond het heerlĳk om te strooien woorden als 'desalniettemin', 'niettegenstaande" en 'nochtans'. Daar kreeg je de mensen niet voor op de banken. Dus werd je eerst maar eens illustrator en grafisch ontwerper. Maar je ontdekte dat je in gedichten en verhalen voor kinderen al snel ook de juiste woorden kon vinden. En dat hebben we geweten...

De jeugdliteratuur werd jouw domein, jouw speelplaats, jouw erf. Omdat je er je beide talenten in kwĳt kon, maar vooral omdat je er veel energie en inspiratie van kreeg. Je zei eens: "Het probéren om kinderen gedichten te laten lezen en kunst te laten bekĳken, dat maakt mĳ gelukkig". En dat geluk ging twee kanten op.

Want jouw boeken zĳn stuk voor stuk pareltjes: uniek, rĳk en toegankelĳk. Nooit voorspelbaar, nergens een opgeheven vinger. Maar verrassend, intelligent én lichtvoetig. Jouw vrĳe, originele en onderzoekende geest klinkt in alles wat je doet door. Met aanstekelĳke nieuwsgierigheid en enthousiasme weet je de literatuur dichtbĳ te brengen voor iedereen: jong en oud, en wat je achtergrond ook is. Je schreef en illustreerde tientallen boeken, waaronder natuurlĳk de populaire Boer Boris-serie. Je werk werd veelvuldig vertaald en je won Griffels, Zoenen en tal van andere prĳzen.

Maar belangrĳker misschien, is dat je met je werk een hele generatie jonge lezers verleidde om te ontdekken hoeveel plezier je met taal kunt hebben. Bĳ jou dansen rĳm en ritme over de pagina's, en dat is aanstekelĳk, verslavend zelfs...

Dichten kan jĳ over alles. Je schreef een mandarĳntjessonnet, een gedicht over aan tafel gaan, hoogtevrees, een batterĳtje, oeverloos geluk, over de dood, en over het universele verlangen om gezien, begrepen en bemind te worden,

Je bracht je vaak ontregelende teksten met humor en bravoure over het voetlicht, en liet zien dat poëzie ook 'leuk' kan zĳn, spannend en avontuurlĳk. Je speelt met woorden, proeft hun smaak en gewicht, Iaat weg wat weg kan, biedt hoop, roept indringende beelden op en doorbreekt taboes. Gelukkig maar. Want in deze rare tĳden is het nodig om moedig te zĳn, om onderwerpen aan te kaarten. Ook in kinderboeken, in het belang van de verbeelding, de verleiding en het vrĳe woord... Zoals veel schrĳvers ben ook jĳ een individualist. Maar dan wel een individualist met een groot hart. Je zette je in voor het Modelcontract Kinderboeken, met onder meer afspraken over de beloning van illustratoren. Je zette het project Lees Je Beter op, om zieke kinderen zich wat beter te laten voelen.

En je wendde met veel kennis en liefde je invloed aan voor jong talent, dat je inspireert en steunt. In woord, maar ook in daad. Zo zette je een Boer Boris-fonds op ter ondersteuning van beginnende en jonge kinderboekenmakers.

Beste Ted, vroeger was de jeugdliteratuur een ondergeschoven kindje. Tuurlĳk, het was toen ook al van groot belang dat kinderen goed leren lezen, maar er was maar weinig belangstelling voor de rol die kinderboeken daarbĳ kunnen spelen. Jĳ was onmisbaar om dat denken definitief te veranderen. Dankzĳ jouw energie, betrokkenheid en enthousiasme voor de positie en de kwaliteit van het kinderboek kunnen we nu zonder reserves zeggen; het Nederlandse kinderboek staat op de kaart, en leeft als nooit tevoren.

Vandaag eren we jou voor jouw onmisbare bĳdrage aan die zegetocht. In woord, maar je raadt het al… ook in daad. Want het heeft Zĳne Majesteit de Koning behaagd je te benoemen tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Van harte gefeliciteerd!’

Ted van Lieshout is nu Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Gedicht Rian Visser, kinderboekenambassadeur

Kinderboekenambassadeur Rian Visser bracht op de zeepkist uit het hoofd het volgende gedicht ten gehore:

Waarvoor ik het doe

Schrĳf ik gedichten en verhalen, dan droom ik van volle zalen en mensen die volgaarne betalen om mĳ te mogen horen. Want ík ben uitverkoren. Met mĳn welgekozen woorden red ik de wereld.

Tenminste, dat maak ik jullie wĳs. Lezers wil ik overhalen: ga minder vaak op reis, stop met het klimaat verstoren, let op CO2 .

Doe als ik, dan is alles misschien nog niet verloren.

Ik loop met demonstraties mee.

Ik ben voor vrede en natuurlĳk tegen nodeloos geweld, maar sta zelf niet in het veld.

Ik maak slag noch stoot en welke kant ik steun, laat ik dikwĳls in het midden. Ik hou niet van grote woorden.

Liever schrĳf ik klein: over zachte dagen, stilletjes bidden, nergens pĳn: wie kan daar tegen zĳn?

Zo balanceer ik op een koord van woorden en hoor de mensen smalen: kĳk dat schrĳvertje eens stralen in haar afgesloten kamer, waar niemand haar mag storen. Haar woorden zĳn als plastic kralen die diamanten imiteren.

Wat denk ze óns te kunnen leren?

Niets, mĳn beste lezers, niets. Geen wĳsheid valt hieruit te halen. Waarom ik nu voor u sta?

Ik denk gewoon hardop wat na en hoop op chocola.

Liselotte Dessauvagie van IBBY Nederland over Wereldkinderboekendag

‘Op 2 april, de geboortedag van Hans Christian Andersen, wordt Wereldkinderboekendag gevierd. Deze speciale dag is ingesteld door IBBY International om de liefde voor lezen uit te dragen en mensen over de hele wereld te inspireren het kinderboek te vieren.

IBBY Nederland verzorgt in 2025 de bĳbehorende poster met een motto en thema die aanleiding zĳn om overal in het land leesbevorderende activiteiten uit te zetten. Het thema en motto voor ICBD 2025 komen uit de geïllustreerde dichtbundel Alle wensen van de wereld (2021) van auteur Rian Visser en illustrator Janneke Ipenburg. Het thema van onze inzending is: “De vrĳheid van verbeelding” en het motto: “Maak beelden bĳ mĳn gedicht, maar voel je vrĳ: deze woorden zĳn van jou, ook al kwamen ze uit mĳ.” Bĳ de poster zĳn zowel een brochure met achtergrondinformatie en het volledige gedicht als een aantal lessuggesties ontwikkeld voor drie leeftĳden (4-6/6-9/9-12jaar). Dit projectplan richt zich op het verspreiden van de poster/brochure/lessuggesties onder een zo breed mogelĳk publiek van intermediairs zodat zĳ rondom deze dag met leespromotie aan de slag kunnen. Ook wordt rondom de Internationale dag van het Kinderboek een wedstrĳd uitgeschreven om kinderen actief en creatief met hun eigen verbeelding aan de slag te laten gaan. Met deze wedstrĳd kunnen meerdere deelnemers onder andere een passend boekenaanbod voor hun school winnen. Kĳk op https://www.ibby-nederland.nl/activiteiten/icbd2025/ voor alle downloads. De poster wordt verspreid onder alle basisscholen en bibliotheken in NL.

De invulling van Wereldkinderboekendag in Nederland komt tot stand met steun van het Nederlands Letterenfonds, Fiep Westendorp Foundation en De Versterking en EBC.nl.’

ZEG HET MAAR!

Rosa Schogt van Redactief, vakvereniging van redacteuren, persklaarmakers en correctoren

‘Mĳn naam is Rosa Schogt, en ik ben freelance redacteur, persklaarmaker (van meerdere schrĳvers en vertalers hier in de zaal), ik ben dichter en ik was jarenlang boekverkoper. En ik ben een van de initiatiefnemers en sinds afgelopen woensdag officieel de voorzitter van Redactief, vakvereniging voor freelance redacteuren, correctoren en persklaarmakers, een vereniging met inmiddels bĳna 100 leden. We werken momenteel keihard aan een site met een kennisbank met documenten over vakdefiniëring en tarieven, taalkundige en zakelĳke links en tips, en een forum om elkaar vragen te stellen of te attenderen op klussen.

Waar doen we dat voor? Voor onszelf en onze collega’s. Omdat het nodig is! Om die vele eenzame eenpitters en al hun kennis samen te brengen, niet alleen op een website, maar ook met borrels en intervisiegroepen. Zodat we kunnen leren van elkaar en beter in ons vak kunnen worden - een officiële opleiding is er immers niet. Om zichtbaarder te worden, voor elkaar en voor onze opdrachtgevers. Maar ook om ons sterk te maken voor betere communicatie met die opdrachtgevers, o.a. door duidelĳke vakdefiniëring. Want wat een redacteur doet, dat weten de meeste mensen wel (al heb je natuurlĳk een bureauredacteur, een acquirerend redacteur, eindredacteur, een tekstredacteur, een hoofdredacteur...) maar een corrector of, een, eh, persklaarmaker...? We ontdekten trouwens dat zelfs wĳzelf hierover van mening verschillen: ‘Pkm, dat is toch lichte redactie?’ zei een collega. De ander vond dit eindredactie, een derde zei: ‘Hè, dat is precies wat ik doe als ik corrigeer,’ en ten slotte riep iemand: ‘Die hele term persklaarmaker is onzinnig, die is gewoon verzonnen om ons minder te kunnen betalen.’

En da’s ook wel een dingetje waar Redactief zich druk om maakt. De positie en financiële waardering van het vak, vooral bĳ de algemene uitgeverĳen. Ik hoorde vorige week in de kroeg nog een redacteur aan een schrĳfcoach uitleggen wat het verschil tussen een corrector en een persklaarmaker was, waar hĳ achteloos aan toevoegde ‘O, en dat zĳn echt de slechtstbetaalde meest ondergewaardeerde mensen van het hele proces’. We hopen dat we over een tĳdje echt niet meer hoeven te zeggen dat je bĳ de meeste uitgeverĳen niet meer dan 5 tot 6,5 euro per 1000 woorden krĳgt, een bedrag waarmee je zelfs als je met 5000 woorden per uur door een boek heen jakkert niet aan die €33,-/uur van de wet DBA komt. Jullie weten nu wie we zĳn en wat we doen: laat dat vooral aan anderen weten. Schrĳvers, vertalers, heb je contact met je corrector of persklaarmaker? (Vinden wĳ meestal erg leuk!) Leer ons en ons werk beter kennen! Je kan ons ook straks leren kennen, secretaris Marĳe van der Schaaf loopt hier ook rond, of vind ons op info@redactief.nl. Dan doen wĳ intussen waar we het beste in zĳn: boeken mooier en beter maken. Want natuurlĳk doen we het dáárvoor! We doen het om teksten op te tillen. Om schrĳvers te behoeden voor stomme fouten. Je hebt ergens een tikfoutje gemaakt, of een zin maar half gewĳzigd. Je hebt stopwoordjes. Je hebt in hoofdstuk drie staan dat je hoofdpersoon acht is en ergens anders staat iets over wat ze leert op school, en wĳ checken of dat wel met elkaar klopt. We vissen je anglicismen er voor je uit. Met ergernis en liefde. Omdat we liefde voor taal hebben. Voor mooie boeken. Altĳd. En daar doen we het voor.’

Caspar de Kiefte van de Kunstenbond

Caspar de Kiefte van de Kunstenbond presenteerde de resultaten van de enquête over het inkomen en de positie van illustratoren (conclusie: die moet veel beter).

91% noemt LAGE FINANCIËLE VERGOEDING als negatief aspect

Van het vak

Bruto jaarsalaris

- 92% verdient onder modaal

- 77% zelfs onder het social minimum (bĳ Stripmakers was dat 67%)

- 19% verdient MINDER dan €2.000 (bĳ Stripmakers was dat 39%)

LEZING 5 Chinouk Thĳssen: Stoppen is geen optie

‘Als kind hield ik al van verhalen, maar ze kwamen alleen binnen als ze echt goed werden verteld. Als ik helemaal in het verhaal werd gezogen. Zo hing ik aan de lippen van de juf die Blauwe plekken voorlas. Ik reisde in gedachten mee naar De geheime tuin Oorlogswinter vond ik megainteressant, en Remi... ach, ik voelde met hem mee. Het Achterhuis nam ik zelfs mee om te lezen in een restaurant, tot ongenoegen van mĳn niet-begrĳpende ouders. Hoezo neemt dat kind een boek mee naar een restaurant? Je moet kleuren, zoals al die andere kinderen.

Ik was een lezer. Mĳn handen waren vergroeid met een boek erin. Tot de bovenbouw op de basisschool. Lezen was stom. Saai. Geen reet aan. Maar toen kwam ik in aanraking met boeken zoals Kippenvel en De Griezelbus. Er ging een hele nieuwe wereld voor me open. Tĳdens het lezen borrelde de spanning door mĳn aderen. Mĳn spieren spanden zich aan en mĳn zintuigen stonden continu op scherp. Wat ging er gebeuren? Waar ging het verhaal naartoe? Zouden ze dit allemaal overleven? Zou de vleesetende plant in de kelder hen allemaal opeten? Kon ik zelf nog wel onze kelder in, of zou ik dan oog in oog staan met mĳn vader die was veranderd in een heel groot monster? De griezels liepen over mĳn lĳf, maar op een goede manier. Mĳn ouders hadden geen kind meer aan mĳ. Achter in de auto, onderweg naar Italië, las ik hele boeken uit. Op de bank thuis was ik niet meer aanspreekbaar, want ik moest en zou weten hoe het verhaal verderging. Ik was een echte lezer.

Ik schreef als kind zelfs al hele verhalen. Dagboeken en schriften vol. Als kind was ik zonder dat ik het wist eigenlĳk al een schrĳver. Ik verzon verhalen, zelfs op momenten dat dat niet de bedoeling was, zoals tĳdens de les op school. En ik vertelde ze aan iedereen die ze horen wilde. Ook aan iedereen die ze niet horen wilde. Ik was niet dat irritante kind dat op een verjaardag alle aandacht wilde om een dansje te laten zien of een liedje te zingen, ze moesten allemaal stil zĳn en vooral naar mĳn spannende verhaal luisteren. En dan heel hard applaudisseren natuurlĳk. Ik leefde voor het bedenken van verhalen en voor het lezen van verhalen. Mensen interesseerden me veel minder dan boeken.

En toen ging ik naar de middelbare school. En jawel, daar was hĳ, je kon er niet omheen. De leeslĳst. Hoezo moest ik lezen over oude mannen die opgewonden raakten door de kleur groen? Hoezo moest ik getraumatiseerd raken door boeken als Turks Fruit en bĳna alles van Jan Wolkers? Waren er dan geen leuke boeken over kinderen, over tieners, zoals ik? Ik besloot te doen wat elk kind uit mĳn klas deed. Ik las geen enkel boek en ging op zoek naar een samenvatting. Of ik keek de verfilming. Bĳvoorbeeld van Turks Fruit. Dat laatste was achteraf een heel slecht idee. Niet alleen vanwege mĳn tienertrauma, ook omdat de film heel anders was dan het boek, en mĳn leraar had dat natuurlĳk meteen door. Elke vraag die hĳ stelde had niks met de film te maken. Ik hield zo erg niet van lezen dat sommige leraren zich hardop afvroegen of ik wel wist dat een boek ook echt geopend kon worden. En dat er dan woorden in stonden, en spannende verhalen. Ze deden echt hun best om de magie van een boek op mĳ over te brengen, maar het lukte ze echt niet. Tot er iemand was die het licht zag. De mediathecaris gaf mĳ het boek Het verrotte leven van Floortje Bloem, geschreven door Yvonne Keuls. Gaf, inderdaad.

Tenminste, zo heb ik het ervaren, want ik heb het boek nooit teruggebracht. Het staat nog steeds, vergeeld en al, in mĳn boekenkast. Veelgelezen, kan ik zeggen. Want dat boek maakte indruk op mĳ. De wereld van Floortje Bloem stond zo ver van mĳ af, en ik was helemaal in shock om te lezen dat er kinderen waren die niet uit zo’n warm nest kwamen als ik. Dat er kinderen waren die helemaal niks hadden en geen liefde kenden. Dat boek heeft mĳn ogen geopend. Iedereen had een eigen verhaal, en dat kon heel anders zĳn dan dat van mĳ. Ik wilde meer boeken proberen, en al snel was ik weer een lezer. Boeken waren opnieuw de bom, en ik ben nooit meer gestopt met lezen. Maar dat is niet vanzelfsprekend. Niet elk kind weet het leesplezier te vinden of te herontdekken. En daar komen wĳ om de hoek kĳken. Om die nieuwe generaties te helpen. Ik doe dat op mĳn eigen manier, met mezelf als voorbeeld. En dan denk ik vooral aan de aarzelende lezer in de bovenbouw van de basisschool. Het kind dat lezen saai en stom vindt. Geef hem eens een griezelboek. Laat hem al die enge werelden ontdekken en fantaseren wat daarin zou kunnen gebeuren. Die wereld die vol zit met monsters, geesten en veel te grote insecten. Die wereld die allesbehalve realistisch is. Ik kan jullie garanderen dat die teddybeer in de slaapkamer van kinderen echt niet opeens felgroene ogen krĳgt en tot leven komt, zoals in mĳn boek Teddy. Ze zullen niet ontvoerd worden naar het grauwe Teddyland. En ik weet heel zeker dat jongeren niet echt verdwĳnen in de wildwaterbaan in een pretpark zoals in Happyland. Maar wat nou als... Het idee dát er iets kan gebeuren. Dat er spanning in de lucht hangt. Kinderen die helemaal niet graag lezen kunnen dit soort verhalen juist heel spannend vinden. Soms is dit genre precies wat een kind nodig heeft. Het kinderhart dat net iets sneller gaat kloppen, de bladzĳdes die net wat harder worden omgeslagen, want wat staat er om de hoek te wachten? Voor die kinderen schrĳf ik mĳn boeken.

Maar als een kind vraagt: waarom schrĳf je zo graag? Dan zeg ik niet: omdat het salaris zo fantastisch is. Als schrĳver, illustrator, maker moet je vooral blĳ zĳn dat je dit werk mag doen. Onze rekeningen stapelen misschien af en toe op. Maar dat geeft niet, we mogen verhalen vertellen die gelezen worden.

Ik kan misschien geen privévliegtuig betalen, maar ook dat geeft niet en hoeft niet, want ik heb een beetje vliegangst.

Ik kan misschien geen limousine bekostigen, maar dat geeft niet en hoeft niet, want ik rĳd geen meter. Het is dan ook een mirakel dat ik ooit mĳn rĳbewĳs heb gehaald, want als er iets is waar ik niet goed in ben, dan is het wel in het remmen voor overstekend wild op een zebrapad. Ik heb overigens wel een eigen chauffeur die mĳ naar alle schoolbezoeken brengt. Mĳn eigen vader, die ooit met pensioen was. Ik kan me misschien niet alle luxe van de wereld veroorloven, maar dat geeft niet, want ik mag wel elke dag het werk doen dat ik met heel mĳn hart en alle liefde doe. En dat wil ik ook aan alle nieuwe generaties overbrengen. Die liefde voor ons vak. En we hebben de afgelopen maanden kunnen zien hoeveel waarde wĳ hechten aan dit mooie boekenvak. Liefde voor verhalen, magie, dat stukje ontsnapping uit de dagelĳkse sleur. Vergeet niet dat er ontzettend veel kinderen zĳn die die ontsnapping heel hard nodig hebben. En niet alleen kleine kinderen. Ook tieners. Ja, en ook volwassenen natuurlĳk.

Ik herinner me nog die keer dat ik op een middelbare school was en dat ik een groep 3 vmbo als publiek kreeg. Een leraar was helaas nergens te vinden, dus voor deze ene keer zou ik wel zonder enige begeleiding voor een grote klas staan met tieners die allemaal langer waren dan ik en die me best wel zenuwachtig maakten. Zo vertelden ze mĳ dat zĳ de moeilĳkste groep van de school waren. En die ene jongen, die daar rechts achterin zat, met zĳn winterjas nog aan, die werd er elke dag wel minstens drie keer uit gegooid. Met andere woorden: veel succes. Maar ik liet me

niet van de wĳs brengen. In een kwartier tĳd vertelde ik mĳn halve levensverhaal, en de tieners waren muisstil. Ik vroeg aan hen: ‘Hoe zit dat nou? Jullie zeiden toch dat jullie zo moeilĳk waren? De moeilĳkste klas van de school?’ Dat klopte, maar dit bleken ze wel leuk te vinden. Toen kregen ze van mĳ een schrĳfopdracht, en iedereen ging aan de slag. Toen ik, met nog een paar minuten op de teller, vroeg of er iemand was die zĳn verhaal wilde voorlezen, was het de jongen met de winterjas, die zĳn vinger opstak. Hĳ kwam naast me staan en las zĳn spannende, beklemmende, geweldige verhaal met trots voor. Iedereen hing aan zĳn lippen, en de jongen werd overladen met complimenten. Wat vond ik het jammer dat er geen leraar bĳ was om dit mee te maken. Ik zei nog tegen die jongen dat hĳ hier echt iets mee moest gaan doen. Hĳ had talent. Een dag later stuurde hĳ mĳ op TikTok: Ik heb een tweede hoofdstuk geschreven. Het is zo leuk om te doen!

Het verhaal dat ik vertel tĳdens lezingen gaat niet over de noodzaak van teksten begrĳpen. Ik draag leerlingen niet op om te gaan lezen. Dat mogen ze van mĳ zelf bepalen. Wat ik probeer is om ze enthousiast te maken, op mĳn eigen manier. Dat doe ik door te vertellen over mezelf. Over hoe ik het als 10-jarige al geweldig vond om vrienden nachtmerries te geven met de verhalen die ik verzon. Over dat ik inspiratie kan halen uit een gesprek in de trein. Over mĳn ervaringen op de middelbare school, en ik vertel heel eerlĳk dat ik een slechte, gedemotiveerde leerling was, maar dat alles goed kan komen als je een passie hebt en weet waar je het voor doet. En ik vertel nog wat gekke verhalen waarvan ze soms onzeker vragen: ‘Is dit echt gebeurd of verzint u dit?’ Ik laat ze kennismaken met mĳ, de persoon achter mĳn boeken. Ik help hen ervaren hoe het is om zelf een personage en een verhaal te bedenken. En via een quiz kunnen ze raden waar mĳn boeken over gaan. Het lesuur gaat vaak veel te snel voorbĳ en soms blĳven een paar leerlingen nog even hangen om na te kletsen. Ook na schoolbezoeken heb ik vaak nog contact met wat leerlingen. Via social media of via de mail. Ze delen enthousiast over de boeken die ze hebben gelezen, sturen ideeën die ik misschien wel kan gebruiken voor nieuwe verhalen en ze stellen wel eens vragen. Een paar jaar geleden stond ik voor een brugklas. Ook daar mocht ik mĳn verhaal vertellen en gaf ik een workshop. Een jongen die helemaal voorin zat gaf aan dat hĳ echt een hekel had aan lezen. Boeken zĳn zo saai. Maar vanuit mĳn ooghoek zag ik hem steeds weer staren naar de boeken die ik bĳ me had en die ik had uitgestald op het bureau. Hĳ had geen zin om een verhaal te schrĳven, maar hĳ wilde wel in een van mĳn boeken kĳken. Je hebt één nieuwe volger sprak hem het meest aan, dus ik gaf het aan hem. Ga jĳ maar lezen, prima. Twintig minuten lang zat hĳ in stilte in het boek. Totdat de bel ging. Hĳ baalde heel erg, want hĳ wilde weten hoe het verderging. ‘Wil je het boek meenemen?’ vroeg ik. Enthousiast knikte hĳ. Ik signeerde het boek ook nog voor hem en dacht: nou, dat is toch leuk. En twee weken later stuurde hĳ mĳ een bericht via Instagram. Met een foto. Hĳ had mĳn boek met plezier uitgelezen, en nu wilde hĳ meer. Dus hĳ had, met financiële steun van zĳn ouders, vier van mĳn boeken gekocht! Opeens hield hĳ van lezen.

Dit zĳn maar een paar voorbeelden. Ik heb er nog minstens tientallen. Maar dit is wel waar dit vak voor mĳ om draait. De liefde voor verhalen overbrengen. Ik zal nooit stoppen met het creëren van nieuwe verhalen. Het inspireren en motiveren van kinderen, van jongeren. Ik zal nooit stoppen met maken, want dat is waarvoor ik op de wereld ben gezet, en alles waar ik altĳd van heb gedroomd. En ik denk dat dat voor jullie allemaal net zo voelt. Die kinderen hebben ons nodig. Stoppen is geen optie.’

Zaalinteractie en live schilderĳ

Bĳ een nieuw rondje ‘Waar doet u het voor?’ in de zaal kwam een dame aan het woord die veertig jaar leerkracht was geweest en in de Kinderboekenweek altĳd het bieblied zong. Ze kende de tekst nog altĳd:

‘Weet je waar ik gister liep? In de bieb, ja in de bieb. ’k Leende daar een heel mooi boek. ’t Was maar een heel kort bezoek. Er staan boeken in de zaal, kies een strip of een verhaal. Ik kom er bĳna elke week. In de bibli-o-theek!’

Ook het schilderĳ van Paco Vink vorderde gestaag:

Muziek: Happy Camper

‘Mĳn naam is Roos en ik ga – dat zal je niet verbazen – naar heel veel borrels. Je zou wel kunnen stellen dat borrelen, naast lezen, één van mĳn favoriete hobby’s is. Glaasje wĳn… kaassoufflé erbĳ. En dan een beetje kletsen, beetje rondlopen. De één gedag zeggen en vervolgens weer met iemand anders over diegene roddelen. Of het nou gaat om verjaardagen, nieuwjaarsborrels, boekpresentaties, cocktailfeestjes, themafeestjes: Count. Me. In. Maar er zĳn van die borrels – die zĳn écht top. Die steken er met kop en schouders bovenuit. De borrel na afloop van de Grote Vriendelĳke Pakjesavond bĳvoorbeeld, met al die leesconsulenten, juffen, meesters, schrĳvers, podcasters en andere kinderboekenfans. Nog nooit heb ik me zo thuis gevoeld – alsof je een lammetje was die eindelĳk een varkentje mag zĳn! Ik stel me voor dat het zó voelt om fan te zĳn van een voetbalclub. En dat je dan – als jouw club gewonnen heeft – na afloop in het “supportershome” (zeg ik dat goed?) met z’n allen wat gaat drinken en punt voor punt de wedstrĳd bespreekt. Alleen bespraken we bĳ deze Grote vriendelĳke 100 borrel geen penalty’s of vrĳetrappen, maar wel de één- tweetjes van Bas Maliepaard en Jaap Friso, de panna van Mot en de Metaalvissers, het buitenspel van Bob Popcorn en het winnende punt voor Films die nergens draaien. We raakten haast niet uitgepraat, en stuiterend van enthousiasme en zin om nog meer te lezen ging ik die avond naar huis. Of de borrels van mĳn leesclub! Nadat we het boek van de maand hebben besproken, mogen we het eindelĳk hebben over de boeken die we nog meer hebben gelezen. En dan hebben we aan een half woord genoeg. Onze gesprekken zĳn dan bĳna onverstaanbaar voor buitenstaanders. Dat gaat dan zo: “Ik doe het voor de Borrel.”

‘Oh en jongens… dit boek!’

‘Hou op!’

‘Jaaaa’

‘En dat stukje met die…’

‘Echt he?!’

‘Maar ik had soms een beetje..’

“Oh?! Ooooh…’

‘Ja maar op het laatst...’

‘Jaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa’

En dan hebben we alleen maar fris gedronken, kan je nagaan. Maar, jullie weten dit ook: Zó leuk zĳn de meeste borrels niet. Als je bĳ een doorsnee verjaardag begint over het nieuwe boek van Annet Schaap, dan hoor je alleen maar … krekels. (En die mensen snappen die grap ook niet…) Het gaat wel over, tja … series op Netflix. ‘Heb jĳ het nieuwste seizoen van The Bear al gekeken?’ Nee, ik heb net De Zoon van de Berentemmer gelezen! ‘Wat vind jĳ van het nieuwe seizoen van Winter vol liefde?’ I don’t care! Ik wil het hebben welke volgorde van hoofdstukken de optimale manier is om Tĳdfixers van Morosinotto te lezen?! ‘Mĳn dochter zit sinds kort in het waterpolo -team…’ Lekker boeiend! Zĳn ze team Mus? Dat wil ik weten.

Dus ik had een idee, en ik wil het er even met jullie over hebben. Ik wil met meer mensen praten over kinderboeken. Dus hoe krĳgen we dat voor elkaar? En toen dacht ik aan die theezakjes vragen, ken je die?

Maar de vragen zĳn een beetje saai, en thee… – ja begrĳp me niet verkeerd – sommige van mĳn beste vrienden drinken thee, en ik hou er ook van, als basis samen met ĳs, rum en kokoslikeur, maar thee heeft een beetje een stoffig imago en we willen een beetje meer rock & roll. Ik althans. Dus ik dacht… BIERVILTJESVRAGEN. En daar kan dus ook een alcoholvrĳ biertje op, of een frisje. Of desnoods een glaasje thee. En daar zetten we dan vragen op over kinderboeken. En we noemen het: BOEKVILTJES.

Want stel je voor dat je de volgende keer op een borrel nou wel een inspirerend gesprek zou kunnen hebben in plaats van dat je je voor de zoveelste keer afvraagt wat een consultant nou eigenlĳk doet. Dat zou toch super zĳn? Dus als we gewoon hier en daar op de borrels, cafés, verjaardagen of waar we dan ook naar toe gaan wat boekviltjes met prikkelende vragen over kinderboeken verspreiden, dan komen de tongen misschien wel los. Dus ik heb wat suggesties, en ik wil graag even horen wat jullie ervan vinden. Bĳvoorbeeld:

Wie heeft er voor het laatst op jouw kop gepoept?

Oké, dan is dit misschien een vraag die wat discussie op gaat leveren:

Wel doen? Niet doen? Aan de ene kant een bĳzondere vraag, maar aan de andere kant… Misschien wil je het antwoord ook niet weten.

Perkamentus, Hagrid, Sneep... f*ck, marry, kill

Ik zou daar wel een lang gesprek over kunnen voeren denk ik.

Maar we zouden natuurlĳk ook wat moderne vragen ertussen kunnen doen.

Wat zou Anansi posten als hij social media had?

We kunnen er ook multiple choice van maken…

Wat zou Anansi posten als hij social media had?

A) Complottheorieën over waarom alle spinnen eng gevonden worden

B) Clickbait-verhalen over hoe hij een tijger te slim af was

C) Een tutorial: ‘Hoe je iemand bedriegt in 3 simpele stappen’

Misschien een thema voor een nieuw boek van Iven Cudogham? Anansi trollt de koning? Sowieso zĳn vragen met opties misschien wel handig, bĳvoorbeeld:

PacoVink: hond of illustrator?

Heb je liever een slijmzoen van je oma of een kip op je kop?

En ik heb echt nog veel meer vragen verzonnen, zoals:

Welke ouders uit een kinderboek zou jij aangeven bij de kinderbescherming?

Aan welk kinderboekpersonage zou jij een orgaan doneren?

Pluk en Pluis, Jefferson of Misjka - welk dier uit een kinderboek zou het beter doen dan onze huidige premier?

Welke nou het leukst zĳn, daar hoor ik straks graag jullie mening over – tĳdens de borrel. Of mail ze naar mĳ op roos@boekroos.nl

Maar mĳn punt blĳft: Laten we meer praten over kinderboeken. Niet alleen met elkaar, maar ook met normale mensen. En niet alleen tĳdens Buitenleesdag op zondag 29 juni, maar op alle dagen van het jaar. Want hoe meer we erover praten hoe meer we ons enthousiasme over kunnen brengen en niet te vergeten hoe leuker de borrels worden!

Dus laten we straks samen het glas heffen en proosten. Proost op meer lezers van kinderboeken! Proost op minder oppervlakkige borrels! En proost op een toekomst waarin je op een feestje gewoon kunt zeggen: ‘Heb jĳ al Een rugzak vol?’ zonder dat mensen je gek aankĳken. Proost!’