zomer A.HAK MAGAZINE
UITGAVE VOOR MEDEWERKERS EN RELATIES NUMMER 14 | JULI 2016 | JAARGANG 4
‘Overleg met alle partijen is heel belangrijk’ GERT-JAN HOVING
PROJECTLEIDER ENEXIS
Hoogspanningsproject Van engineering tot kabeltrekken in Europoort
Omgevingsplan bepaalt A.Hak wint aanbesteding met omgevingsmanagement
Spektakel in Amsterdam Noordzeekanaal succesvol gekruist voor Stadswarmte
DREIGENDE LUCHT, MOOIE FOTO De openingspagina’s van dit magazine hebben al vaker uitgewezen dat het grote materieel van A.Hak bijzonder fotogeniek is. Vooral wanneer het weer ‘meewerkt’. Tussen aanhalingstekens, want de donkere wolken beloven weer één van de hevige plensbuien waar Nederland de afgelopen periode al vaker mee te maken heeft gehad. Doordat het materieel wordt uitgelicht door een fel zonnetje dat tussen de dreigende wolken door schijnt, levert het echter wel een mooi plaatje op. De foto werd gemaakt bij werkzaamheden van A.Hak Electron tijdens een project bij Doetinchem. Dat project belichten we in het volgende nummer.
VOORWOORD
Mooi werk in moeilijke tijden In het magazine van december vorig jaar gaven we al aan dat de resultaten van A.Hak over 2015 teleurstellend waren en dat we een aantal moeilijke jaren verwachtten. Inmiddels moeten we concluderen dat die verwachtingen uitkomen. Voor 2017 zijn de vooruitzichten beduidend beter, maar tot die tijd zullen we ons vooral richten op het behalen van een zo goed mogelijk resultaat in een moeilijke markt. Een gezond rendement op onze activiteiten vormt daarvoor de basis. Daarom zullen we de uitstekende relatie met onze opdrachtgevers koesteren door ze zo goed mogelijk van dienst te zijn met werk van hoge kwaliteit. Intern blijven we onverminderd scherp op kostenbeheersing, zoals we dat ook de afgelopen periode zijn geweest. ReĂŤle opbrengsten zijn, naast redelijke kosten, een tweede voorwaarde voor een positief rendement. Daarom wegen we opnieuw af welk product- en dienstenaanbod ook aan de opbrengstenkant het beste kan bijdragen aan een succesvol A.Hak.
colofon FOTOGRAFIE Jorrit Lousberg
Juist nu is het belangrijk dat we in ons werk de nadruk blijven leggen op projectmanagement, scherp toezicht op de planning en het behalen van vooraf overeengekomen doelstellingen. Dat geldt zowel voor de afspraken die we onderling maken als voor de resultaten die opdrachtgevers van ons mogen verwachten, in Nederland, maar ook in het buitenland waar we veel van onze belangrijke projecten uitvoeren. Soms is dat op bekend terrein, maar steeds vaker ook in gebieden waar we nog niet eerder hebben gewerkt. Om ook succesvol te zijn in die gebieden waar de omstandigheden vaak heel anders zijn, is solide projectmanagement van het grootste belang.
Femke Oepts Maarten van der Voorde en anderen TEKST Richard van Santen EINDREDACTIE Richard van Santen CONCEPT/ONTWERP Studio BLT, Rotterdam PRODUCTIE NPN Drukkers
Wij vertrouwen erop dat we ook in deze uitdagende tijden mogen blijven rekenen op de goede relatie met onze opdrachtgevers en de volledige inzet van onze medewerkers. Dat vertrouwen baseren we onder meer op een aantrekkende orderportefeuille en het werk dat we de afgelopen tijd hebben uitgevoerd. Een deel van dat werk wordt in dit magazine belicht. Mooie projecten van MCL en A.Hak Industrie, die hun klanten door samenwerking meer toegevoegde waarde bieden. Of van A.Hak Electron, dat vakmanschap laat zien met een project dat van engineering tot aanleg wordt uitgevoerd. Verder is er veel te vertellen over activiteiten op het gebied van duurzame energie. Van grote en kleinere stadswarmteprojecten tot het verwerken van afvalproducten tot bio-coal. A.Hak Infranet is succesvol in Groningen door veel aandacht te besteden aan omgevingsmanagement, A.Hak Industrial Services scoort door innovatie en de divisie Pipelines & Facilities heeft een aantal grote, internationale contracten getekend.
CONTACT communicatie@a-hak.nl
Ook in moeilijkere tijden blijven we trots op ons werk en op onze mensen en dat delen we graag met onze lezers. Wij wensen u dan ook veel leesplezier.
NR 14 | JULI 2016 JAARGANG 4
Marco van Geenhuizen Mariska van Geenhuizen DIRECTIE A.HAKPARK
wat
Wat brengen de bedrijven van A.Hak samen met hun opdrachtgevers tot stand? Op de grootste pagina’s van dit magazine krijgen onze projecten de ruimte die ze verdienen.
INHOUD 08 Stroomvoorziening met back-up A.Hak Electron legt in de Europoort een dubbele 150 kV elektriciteitsverbinding aan. Andere A.Hakbedrijven dragen ook bij aan dit complexe project.
06
23
Samen sterker in Limburg
Warmtenet regio Alkmaar
In het Limburgse Born bundelen A.Hak Industrie en MCL de krachten. Hun dienstverlening vult elkaar aan ten gunste van de opdrachtgever.
Rondom Alkmaar realiseert A.Hak Infranet de uitbreiding van het HVC Warmtenet in diverse gemeenten in de regio.
29 Torrefactie en vergassing Torr-Coal en Torrgas, twee bedrijven waarin A.Hak via de divisie Renewable Energy participeert, leggen zich toe op het verwerken van biomassa.
04 Voorwoord 26 Nieuwe piglets HIS 28 Humber Pipeline 28 TAP AlbaniĂŤ
A.HAK/MCL: BEPROEFDE COMBINATIE
Samen sterker in Limburg
Mechanical Contracting Limburg, kortweg MCL, is het A.Hak-bedrijf dat naam heeft gemaakt met ontwerp, engineering en vervaardiging van verschillende apparaten en componenten voor de petrochemische industrie. MCL is gevestigd in Zuid-Limburg en deelt daar een locatie met A.Hak Industrie Born. Beide bedrijven vullen elkaar goed aan en gaan de onderlinge samenwerking verder uitbreiden. TEKST Richard van Santen
D
at A.Hak Industrie Born en MCL samen heel wat te bieden hebben, is al vaker aangetoond. De combinatie werkte bijvoorbeeld al regelmatig samen voor diverse klanten op Chemelot, het vooruitstrevende industriële chemiecomplex in Geleen. De apparaten die MCL bouwt voor de petrochemische industrie, zoals warmtewisselaars, drukvaten en kolommen, vereisen vaak het nodige montage- en leidingwerk. Bij die gelegenheden komt de expertise van A.Hak Industrie Born, specialist in ‘on-site’ leidingwerk bij industriële complexen en fabrieken, uitstekend van pas. Andersom vult MCL aan wanneer bij een leidingproject van A.Hak Industrie Born machines, pig launchers of -ontvangers gemaakt moeten worden. Bovendien worden de beide bedrijven steeds vaker ingezet op projecten voor A.Hak Renewable Energy, zowel voor de bouw van prototypes als voor de fabricage en montage van productie-installaties.
FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde
NIEUW CONTRACT
De bewezen kracht van de combinatie is voor beide A.Hak-bedrijven een goede reden om de samenwerking die intern al bestaat voortaan ook extern meer uit te gaan dragen. Eén van de klanten bij wie die introductie eigenlijk niet meer
06
CHEMIE a.hak magazine
LANGSTE WARMTEWISSELAARS
Dat MCL wel raad weet met grote apparaten bleek wel bij de bouw van de twee langste warmtewisselaars die MCL ooit fabriceerde. Opdrachtgever Sabic bestelde twee 28 meter lange ‘rodbaffle’ warmtewisselaars, elk met een gewicht van 48,5 ton. MCL deed eerder al ervaring op met de bouw van kleinere exemplaren en wist daardoor ook deze kolossen naar tevredenheid af te leveren. Een klassieke warmtewisselaar bevat keerschotten (‘baffles’) die loodrecht op de stroming staan. In een rod-baffle warmtewisselaar worden de keerschotten vervangen door een traliewerk van solide staven, bevestigd aan een ring die rond de pijpenbundel wordt aangebracht. De stand van de ‘tralies’ is afwisselend horizontaal en verticaal. Hierdoor worden de buizen zo stevig omklemd dat ze niet meer gevoelig zijn voor trillingen.
nodig is, is OCI Nitrogen. In 2013 was A.Hak/ MCL voor deze opdrachtgever actief bij de aanleg van drie pijpleidingen van Chemelot naar de haven van Stein. Onlangs tekende MCL een omvangrijk contract met Sitech Manufacturing Services voor detailengineering, fabricage en montage van twee Lamont ketels. Voor dit project is OCI Nitrogen wederom de eindklant. De opdracht omvat ook de montage van de ketels en het plegen van aanpassingen aan de bestaande situatie in de fabriek. Al met al een project Dat A.Hak/MCL op het lijf geschreven is. LAMONT KETELS
De Lamont ketels vormen het hart van de installatie waarmee met ammoniak NOx wordt gemaakt. Het zijn, zoals veel van de apparaten die
MCL bouwt, indrukwekkende apparaten met een diameter van bijna 4,5 meter. Wanneer ze volledig zijn samengesteld zijn ze 10,5 meter hoog en wegen ze 50 ton. Medio mei is MCL gestart met de detailengineering die in augustus afgerond zal zijn. Daarna begint de fabricage die zo’n elf maanden in beslag zal nemen. In week 36 en 37 van 2017 vindt de montage plaats.
fabriek van OCI Nitrogen. Tussentijdse inspecties en overleggen met de klant kunnen daardoor efficiënt ingepland worden.
SAMENWERKING SCOORT
Bij de gunning van de opdracht aan de combinatie A.Hak/MCL was het feit dat zij detailengineering, fabricage én montagewerk in eigen beheer uit kunnen voeren een belangrijke factor. Daarnaast is de fabriekslocatie bekend terrein voor de samenwerkende bedrijven en is de productielocatie in Born slechts 10 km verwijderd van de
a.hak magazine
CHEMIE
07
STROOMVOORZIENING MET BACK-UP
Nieuwe kabels in drukke ondergrond TEKST Richard van Santen FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde
A.Hak Electron legt in de Europoort een dubbele 150 kV elektriciteitsverbinding aan. Een complex project waarbij de hoogspanningsspecialisten samen met de input van verschillende andere A.Hakbedrijven tot een optimaal resultaat komen.
D
e beschikbaarheid van elektriciteit vinden we zo vanzelfsprekend dat het ons enorm kan irriteren wanneer de stroom in zeldzame gevallen uitvalt. Voor bedrijven met een grote energiebehoefte is stroomuitval veel meer dan alleen maar ergerlijk. Stroomuitval kan leiden tot gevaarlijke situaties of hoge kosten door het verlies van productiviteit. Voor de petrochemische bedrijven in het Botlekgebied geldt dit in hoge mate. Wanneer een grote raffinaderij een eigen elektriciteitsverbinding laat aanleggen, zijn het er daarom al gauw twee. Gaat er onverhoopt iets mis met de ene verbinding, dan neemt de andere verbinding het over en komt de levering niet in gevaar. REDUNDANTE VERBINDING
A.Hak Electron legt in opdracht van Joulz Energy Solutions zo’n redundante verbinding aan voor een raffinaderij in de Europoort. De verbinding loopt van het station Europoort naar het nieuw te bouwen station Dintelhaven. Het gaat om twee 150 kV kabelverbindingen (twee kabelcircuits van drie kabels) met een lengte van 2,6 en 2,9 km. Deze lengtes verschillen van elkaar
08
ELEKTRICITEIT a.hak magazine
omdat het om twee tracĂŠs met elk hun eigen route gaat. Niet alleen om zo het risico op gelijktijdige storing als gevolg van omgevingsfactoren te verkleinen, ook omdat er in dit gebied, met zijn uitgebreide, complexe infrastructuur, niet overal ruimte is om twee parallelle, ondergrondse kabels aan te leggen. Voor A.Hak Electron is dit een mooi project, omdat er in verschillende fasen een beroep op hen wordt gedaan. Dat begon al bij de detailengineering. De specialisten van Electron hebben zich over het basisontwerp gebogen en hebben dat uitgewerkt tot een uitvoeringsontwerp. Dat werk gaat verder dan het maken van gedetailleerde tekeningen en berekeningen. Juist in deze fase is het belangrijk om nog eens goed te kijken naar de logica achter de gemaakte keuzes en de juistheid van de voorgestelde oplossingen. OPTIMAAL ONTWERP
Dat was ook bij dit project het geval. Door de aanwezige ervaring van het team goed te benutten, is er een uitvoeringsontwerp gemaakt dat een aantal optimalisaties bevat ten opzichte
van het basisontwerp. Dat betaalt zich niet alleen uit in de kwaliteit van het eindproduct, maar levert ook duizenden euro’s aan kostenbesparing op. Overigens is dat niet alleen te danken aan de expertise van A.Hak Electron. Ook de opdrachtgever, stakeholders uit de omgeving en andere A.Hak-bedrijven leverden hun input: Tjaden over de bemaling, A.Hak Drillcon over de benodigde boringen en Leon Bastiaans Grondzuigtechniek over de inzet van grondzuigwagens. A.Hak Drillcon wordt over het algemeen ingezet wanneer een tracé obstakels bevat die ondergronds gekruist moeten worden door het toepassen van zogenaamde sleufloze technieken. Voor de kortere afstanden tot 30 meter is gekozen voor avegaarboringen. Bij avegaarboringen worden buizen de grond ingeperst met een persframe en perscilinders, terwijl een schroefboor (de avegaar) de grond voorin de boorbuis naar de persput ‘schroeft’. Daar staat ook de persinstallatie die de leidingsegmenten een voor een het boorgat inperst. De boring eindigt in een ontvangstput. Deze techniek wordt twee keer toegepast, onder andere voor het kruisen van een spoorlijn.
a.hak magazine
ELEKTRICITEIT
09
HORIZONTAAL GESTUURD BOREN
Voor de wat langere boringen wordt bij dit project acht keer horizontaal gestuurd geboord. De langste boring overbrugt een afstand van 622 meter. Bij horizontaal gestuurd boren (Horizontal Directional Drilling, HDD) gaat de boorkop vanaf het maaiveld in een boog de grond in. Eerst wordt een pilotboring uitgevoerd, waarbij een HDD-‘rig’ (boormachine) de boorkop door de aarde duwt. Door de hoek van de boorkop te veranderen, wordt de boorkop met grote precisie gestuurd. Na de pilot-boring vergroot een ‘ruimer’ het gat. Is het boorgat eenmaal op maat, dan wordt de tunnelbuis in zijn geheel door het boorgat getrokken.
‘ Op het hele tracé wordt de kabel in een mantelbuis gelegd’ GRONDZUIGTECHNIEK
De tunnelbuizen in kwestie zijn in dit geval mantelbuizen die de elektriciteitskabel beschermen. Ook op de rest van het tracé, waar niet geboord wordt maar waar de kabel in een sleuf wordt gelegd, gaat de kabel in een mantelbuis de grond in. Sleuven worden over het algemeen gegraven met graafmachines. Liggen er al veel kabels en leidingen in de grond dan kan het toepassen van de grondzuigtechniek een betere oplossing zijn. Ook wanneer de werkruimte beperkt of moeilijk bereikbaar is, biedt een grondzuigwagen uitkomst. A.Hak Electron doet in die gevallen een beroep op zusterbedrijf Leon Bastiaans Grondzuigtechniek. Hoewel het hier om de aanleg van kabels gaat, is er bij dit project ook een rol weggelegd voor A.Hak Industrie Botlek. Deze specialist in ‘on-site’ industrieel leidingwerk is heel goed bekend met de specifieke eisen die het werken op het terrein van een raffinaderij stelt en verleent daarom extra ondersteuning bij de uitvoering.
TECHNISCHE GEGEVENS
otaal 16.362 meter kabel T 18 kabelhaspels 4,20 m x 2,50 m, gewicht circa 20 ton 150 kV hoogspanningskabel met 1 x 1200 mm2 aluminium geleider 8 kabeltreks met lengtes van 820 tot 1046 meter Mantelbuizen HDPE 160 mm SDR 13.6 en 17
10
ELEKTRICITEIT a.hak magazine
hoe Hoe bieden onze bedrijven de meerwaarde waaraan je een project van A.Hak herkent? In het hart van het magazine komen we tot de kern van de zaak.
INHOUD 14 Duurzame inzetbaarheid
OMGEVINGSMANAGEMENT MAAKT HET VERSCHIL
Verantwoord boren in de stad
Nieuwe aanpak van ziekteverzuim richt zich vooral op mogelijkheden.
16 CS Embsen voltooid In Duitsland bouwde A.Hak Leidingbouw een nieuw compressorstation.
17 Milieu Reductie van CO2-uitstoot is het speerpunt van ons milieubeleid.
20 Boring ÂNoordzeekanaal De oversteek naar Noord is gemaakt voor Stadswarmte Amsterdam.
22 Veiligheid A.Hak blijft continu aandacht vragen voor veiligheid op het werk.
In de stad Groningen verlegt A.Hak Infranet kabels en leidingen als onderdeel van de voorbereidingen voor het verkeersplan Aanpak Ring Zuid. De opdracht ging naar A.Hak omdat opdrachtgever Enexis het omgevingsplan als beste beoordeelde. a.hak magazine
WATER & ELEKTRICITEIT
11
TEKST Richard van Santen FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde
V
oor een groot aantal van de projecten die A.Hak uitvoert, geldt dat de opdrachtgever aan de hand van een aanbesteding bepaalt welk bedrijf het werk mag uitvoeren. Uiteraard speelt de prijs daarbij een belangrijke rol, maar er zijn meer factoren die ervoor kunnen zorgen dat een aanbieder de beste papieren heeft en de opdracht gegund krijgt. De juiste ervaring en goede referenties kunnen de doorslag geven of het plan van aanpak met de beste technische oplossingen. Voor het verleggen van kabels en leidingen bij het Julianaplein in de stad Groningen gaf opdrachtgever Enexis de voorkeur aan de inschrijving van A.Hak Infranet vanwege het goed doortimmerde plan ten aanzien van omgevingsmanagement.
WERKEN IN EEN DRUKKE STAD
Dat werken in een drukke stad specifieke eisen stelt aan de manier waarop je omgaat met bewonersbelangen, verkeersstromen en de wensen van bedrijven en instellingen in het gebied, is voor A.Hak Infranet een bekend gegeven. Met tientallen jaren ervaring in ontwerp, aanleg en onderhoud van de kabels en leidingen die gas, water, elektriciteit en stadsverwarming tot achter de voordeur van huizen en bedrijven brengen, zijn de mensen van Infranet elke uitdaging al eens tegengekomen. Vervolgens blijft het echter zaak om de opdrachtgever daarvan te overtuigen. Dat is in dit geval uitstekend gelukt. UITGEBREID OMGEVINGSPLAN
‘A.Hak heeft deze aanbesteding vooral gewonnen, omdat ze het meest uitgebreide omgevingsplan hebben ingediend’, vertelt Gert-Jan Hoving, projectleider namens Enexis. ‘Groningen is een forensenstad en we werken hier op een belangrijk verkeersknooppunt waar de autoweg richting het oosten en het westen gekruist wordt door een fietsroute die van het noorden naar het zuiden gaat. Het was dan ook een eis om zo min mogelijk verkeershinder te veroorzaken.’
12
WATER & ELEKTRICITEIT a.hak magazine
De reden voor het verleggen van de kabels en leidingen in dit gebied heeft ook te maken met het verkeer. De gemeente en de provincie Groningen hebben samen met het Rijk een plan gemaakt voor de ombouw van de zuidelijke ringweg. Dat plan heet Aanpak Ring Zuid. Het doel van het plan is een vlottere doorstroming van het verkeer waardoor alle bestemmingen in de stad beter bereikbaar worden. Om de leefbaarheid in het gebied te verbeteren wordt de weg beter ingepast in de omgeving. Dat heeft ook een positief effect op de veiligheid.
UITGEKIEND OMGEVINGSPLAN
Het beperken van overlast voor de omgeving vereist op de allereerste plaats nauwkeurige afstemming met alle partijen. A.Hak Infranet heeft hiervoor een omgevingsmanager aangesteld die als enig aanspreekpunt of ‘single point of contact’ optreedt naar de belanghebbenden in de omgeving. De activiteitenkalender van deze stakeholders is grondig doorgenomen en het werk is daar omheen gepland. Voor omwonenden heeft A.Hak Infranet een vast inloopspreekuur georganiseerd. Een goed verkeersplan en de inzet van verkeersregelaars zorgden ervoor dat iedereen zijn of haar bestemming kon blijven bereiken. Tot slot helpt ook het gebruik van het juiste materieel enorm. Superstille aggregaten en het beperken van grondopslag op de werkplekken door de inzet van grondzuigmachines zijn daar voorbeelden van.
LANGDURIGE BESLUITVORMING
Bij het Juliaplein betekent dat bijvoorbeeld dat de kruising ongelijkvloers wordt, zodat de verkeersstromen elkaar veilig kunnen kruisen, zonder verkeerslichten. Dat is ook meteen de reden voor het verleggen van de kabels en leidingen die nu nog onder de huidige weg liggen. Om ruimte te maken voor de lager gelegen doorgang moet de infrastructuur van Enexis (energie), Waterbedrijf Groningen en een aantal telecombedrijven dieper in de grond worden gelegd. A.Hak Drillcon heeft dat half juni opgelost door middel van een gestuurde boring (HDD).
‘ Overleg met alle betrokken partijen is heel belangrijk’
Bij de uitvoering van een grootschalig plan als Aanpak Ring Zuid hebben de verschillende partijen te maken met een lang besluitvormingsproces. Daarom is nog niet bekend of alle voorgenomen plannen ook doorgaan en op welke manier ze precies worden uitgevoerd. ‘Om geen vertraging op te lopen wanneer er een definitieve beslissing genomen is, moeten we alvast een aantal voorbereidende werkzaamheden uitvoeren’, zegt Hoving. ‘Daarbij houden we rekening met het feit dat een deel van de plannen ook afgewezen kan worden. We voeren nu dus nog geen werk uit dat later niet terug te draaien is, maar zorgen er wel voor dat
het gebied op tijd klaar is voor het werk van de hoofdaannemer die de wegen zal gaan aanpakken wanneer de beslissing definitief is.’ VOORTDUREND OVERLEG
Overleg met alle betrokkenen is in een situatie als deze heel belangrijk. ‘We hebben informatieavonden gehouden voor de bedrijven in het bedrijventerrein aan de weg en houden een flinke groep stakeholders op de hoogte van de planning’, vertelt de projectleider. ‘Dat is belangrijk, want we hebben bijvoorbeeld te maken met hotels die in het weekend vaak een groot aantal gasten hebben. Ook is er een renbaan en een evenemententerrein. We hebben daarom werkzaamheden uitgesteld tot na de evenementen rond 4 en 5 mei en een 112-dag die daar werd georganiseerd.’ Om verkeershinder te voorkomen heeft A.Hak Drillcon de pilotboring en het ruimen vanaf een verkeersluwe plek voor het hoofdkantoor van Gasunie uitgevoerd. Alleen tijdens het intrekken, stond de boorstelling één dag voor de Martini Plaza. Verkeersregelaars garanderen dat het autoverkeer veilig langs de booropstelling wordt geleid. Met tijdelijke voorzieningen is ervoor gezorgd dat de toevoer gas en elektra voor het kantorenpark niet onderbroken hoeft te worden. De levering van water wordt één keer onderbroken, maar dat vindt plaats buiten werktijden. VERVOLGOPDRACHTEN
A.Hak Infranet maakt zich op voor een vervolgopdracht in Groningen en is voor latere fasen nog in de race. Of we daarbij ook zulke mooie foto’s van bovenaf kunnen maken is nog de vraag. Dat kon dit keer door een toevallige samenloop van omstandigheden. Vlakbij deze projectlocatie is namelijk het hoofdkantoor van Gasunie gevestigd. Deze andere belangrijke relatie van A.Hak gaf ons toestemming om vanaf het dak foto’s te maken op een mooie zonnige dag. A.Hak voerde al een groot aantal boringen uit voor Gasunie. Om getuige te zijn van zo’n proces hoefde het kantoorpersoneel van Gasunie dit keer alleen maar uit het raam te kijken.
a.hak magazine
WATER & ELEKTRICITEIT
13
DUURZAME INZETBAARHEID 14
GEZOND & VEILIG a.hak magazine
Met het Programma Duurzame Inzetbaarheid zet A.Hak in op gezonde medewerkers die gedurende hun hele loopbaan het werk doen dat past bij hun capaciteiten en hun vitaliteit. Verzuimcoördinator Angela Zegers-Messioui is de drijvende kracht achter het programma.
M
edewerkers zijn ‘duurzaam inzetbaar’ wanneer ze gedurende hun hele carrière werk kunnen verrichten dat bij hun capaciteiten en vitaliteit past. Binnen A.Hak is in 2015 een Programma Duurzame Inzetbaarheid opgestart dat de basis vormt voor het beleid dat met ingang van 2016 wordt gevoerd. ‘Het programma is onder te verdelen in drie aandachtsgebieden’, vertelt verzuimcoördinator Angela Zegers-Messioui. ‘Preventieve zorg voor de gezondheid en veiligheid van medewerkers zorgt voor een zo laag mogelijk ziekteverzuim. Worden medewerkers toch ziek, dan begeleiden we ze intensief en helpen we ze zo snel mogelijk weer aan de slag. Is terugkeer naar de oude plek niet mogelijk dan zoeken we gezamenlijk naar een alternatief.’
we onder andere invulling aan de wettelijke verplichting tot interne arbozorg. Eén van de doelen is om het ziekteverzuim in 2018 terug te dringen tot maximaal 3,5%’, aldus Zegers-Messioui. A.Hak Gezond & Veilig bestaat uit zeven functionarissen, vier interne en drie flexibel inzetbare, externe adviseurs. Naast de verzuimcoördinator zijn de corporate manager QHSE, de hogere veiligheidskundige van de divisie Pipelines & Facilities en de HRM manager van A.Hak Distribution & Networks de interne groepsleden. Zij werken samen met een externe bedrijfsarts, een arbeidshygiënist en een arbeids- en organisatiedeskundige. De groep adviseert op drie deelthema’s: ziekteverzuimpreventie, loopbaan- en re-integratiebegeleiding. VOORKOMEN IS BETER
GEZOND & VEILIG
Angela trekt de kar niet alleen, maar maakt deel uit van A.Hak Gezond & Veilig, een groep interne en externe deskundigen die de directies en medewerkers van de A.Hak-bedrijven ondersteunen bij het terugdringen van het ziekteverzuim en het stimuleren van veilig en gezond werken. ‘De groep zorgt ervoor dat de bedrijven ten aanzien van preventie, ziekteverzuim en reintegratiebegeleiding over de juiste kennis beschikken. Daarmee geven
Aandacht voor veilig werken en de gezondheid van medewerkers speelt een belangrijke rol bij ziekteverzuimpreventie. ‘Daar dragen we met A.Hak Gezond & Veilig aan bij door te adviseren bij onder andere aanstellingskeuringen, risico-inventarisatie en -evaluaties (RI&E’s), het beoordelen van gezondheids- en veiligheidsplannen en het initiëren van trainingen ten aanzien van gezond en veilig werken’, zegt Angela. ‘Ontstaan er toch problemen dan kan de groep bijvoorbeeld ondersteuning
bieden bij het in kaart brengen en oplossen van factoren die ervoor zorgen dat een medewerker een te hoge (psychische) werkdruk ervaart. Loopbaanbegeleiding kan ook bestaan uit het voorbereiden van pensionering of vervroegd uittreden.’ MEER DAN EEN PERCENTAGE
Helaas kan niet elk verzuimgeval worden voorkomen. Wanneer medewerkers door ziekte, een ongeval of een arbeidsconflict uitvallen, helpt A.Hak Gezond & Veilig bij verzuimbegeleiding en re-integratie. ‘Daarbij streven we ernaar om de medewerker weer op zijn of haar eigen functie te laten terugkeren, maar wanneer dat niet kan, zoeken we intern of in laatste instantie extern naar een alternatieve werkplek.’ ‘A.Hak heeft enige tijd te maken gehad met een stijgend verzuimpercentage’, constateert Angela. ‘Dat zien we nu weer langzaam teruglopen, van 5,7% in 2014 naar 5,4% in 2015. Met het Programma Duurzame Inzetbaarheid verwachten we daar versnelling in aan te brengen, ook al zegt zo’n percentage lang niet alles. We kijken vooral goed naar de werkelijkheid achter de cijfers. Het percentage wordt namelijk beïnvloed door verschillende factoren, zoals de verhouding tussen lang en kort verzuim, de redenen voor het verzuim en de frequentie waarmee medewerkers zich ziek melden.’
FYSIEK ZWAAR WERK
Gevallen van langdurig verzuim zorgen al snel voor een verhoging van het verzuimpercentage. Uit een analyse van de verzuimcoördinator blijkt lang verzuim in veel gevallen voort te komen uit fysiek zwaar werk dat moeilijker vol te houden is wanneer medewerkers wat ouder worden. ‘In deze tijd, waarin de pensioengerechtigde leeftijd wordt verhoogd, is dat een belangrijke constatering die helpt bij het aanpakken van het onderliggende probleem. De medewerker is erbij gebaat wanneer er bij re-integratie wordt gezocht naar werk dat beter past bij zijn of haar belastbaarheid, maar ook de organisatie kan hier veel van leren. Zo’n leermoment kan zijn dat we voor fysiek zwaar werk specifiek personeel moeten werven of moeten investeren in hulpmiddelen en
werkwijzen die de fysieke belasting verminderen.’
verkoudheid onder de leden, maar niet iedereen gaat daar op dezelfde manier mee om’, legt Angela uit.
EERSTE SUCCESSEN
Het Programma Duurzame Inzetbaarheid heeft in 2015 al successen geboekt. Door de verzuimcijfers uitgebreider te analyseren, geven ze meer aanknopingspunten voor een gerichte aanpak. Overleg tussen de bedrijven en de deskundigen van A.Hak Gezond & Veilig vindt structureel en regelmatig plaats. Op het terrein van re-integratie zijn er onder andere stappen gezet in de onderlinge samenwerking tussen de A.Hak-bedrijven. Ook is een begin gemaakt met het trainen van leidinggevenden op het gebied van ziekteverzuim en -preventie. Daarbij bleek dat er bijvoorbeeld veel te winnen valt door beter om te gaan met ziekmeldingen. ‘Iedereen heeft wel eens een griepje of een zware
OMGAAN MET ZIEKMELDING
‘Waar de één een aspirientje neemt en doorwerkt, meldt de ander zich sneller ziek. Het kan zijn dat er bij die tweede groep andere oorzaken meespelen, zoals problemen in de privésfeer, een arbeidsconflict of motivatieproblemen. Een leidinggevende mag nooit op de stoel van een arts gaan zitten en zal altijd rekening moeten houden met privacywetgeving, maar kan door serieus aandacht te besteden aan een ziekmelding wel een beter beeld krijgen van wat de werkelijke reden voor een ziekmelding is. Als het onderliggende probleem kan worden aangepakt, hebben zowel werkgever als werknemer daar baat bij.’
Gezonde medewerkers die het werk doen dat bij hen past, zijn gemotiveerd en hebben meer plezier in hun werk.
a.hak magazine
GEZOND & VEILIG
15
CS Embsen houdt de druk op peil in Duitsland
De naam A.Hak Pipelines & Facilities zegt het al: de bedrijven in deze divisie leggen niet alleen pijpleidingen aan. Met ‘facilities’ worden de installaties bedoeld die ook deel uitmaken van een pijpleidingsysteem. Compressorstations zijn daar een goed voorbeeld van. Ze vormen een belangrijk onderdeel van het transportsysteem, omdat ze de druk in de leiding op peil houden waardoor het gas over langere afstanden getransporteerd kan worden. Om de juiste druk in de leiding te garanderen is ongeveer om de honderd kilometer een compressorstation (CS) nodig. HET GEHELE PROJECT
A.Hak heeft in eigen land verschillende compressorstations gebouwd, maar beperkt zich niet tot Nederland. A.Hak Leidingbouw nam met joint venture partner MAX Streicher de bouw van een gloednieuw station voor haar rekening in het Duitse Embsen, een plaatsje vlakbij Bremen. Opdrachtgever voor dit project was Gasunie Deutschland. De joint venture was verantwoordelijk voor het gehele project. Dat begon met het bouwrijp maken van de grond en eindigde, na de bouwwerkzaamheden en het leidingwerk, met het aanleggen en asfalteren van toegangswegen en de oplevering van het terrein, inclusief de aanplant van bomen. Het nieuwe compressor station draagt binnen het Duitse netwerk bij aan de leveringszekerheid van aardgas en de transportcapaciteit richting Noord-Europa. STAALCONSTRUCTIES EN TESTEN
A.Hak Industrie Noordoost, ook onderdeel van Pipelines & Facilities, vervaardigde en plaatste de staalconstructies. A.Hak Industrial Services heeft bijgedragen aan het project door het systeem voor de oplevering te testen op dichtheid.
16
OLIE & GAS a.hak magazine
MILIEU
‘Samen zorgvuldig en zorgzaam werken’ houdt onder andere in dat wij ondernemen met zorg voor onze leefomgeving. Om zoveel mogelijk focus aan te brengen in onze inspanningen om de belasting van onze omgeving tot een minimum te beperken heeft A.Hak één milieuspeerpunt gekozen: het reduceren van onze CO2-emissies.
O
nze uiteindelijke doel stelling is CO2-neutraal werken in 2020. Dit bijzonder ambitieuze doel werd een kleine drie jaar geleden geformuleerd. In het vorige nummer van dit magazine gaf Mariska van Geenhuizen, die samen met haar broer Marco de directie vormt van A.Hak, antwoord op de vraag of dat niet wat té ambitieus is. AMBITIEUZE DOELSTELLING
‘Toen we deze doelstelling formuleerden zag de wereld er anders uit dan nu’, antwoordde zij. ‘We hadden net een topjaar achter de rug en wisten nog niet hoe diep de olieprijs zou zinken. In financieel gunstige tijden is het makkelijker om bijvoorbeeld in energiezuinig materieel te investeren dan wanneer de resultaten minder goed zijn. Dat geldt niet alleen voor ons, maar ook voor de bedrijven die energiezuinige alternatieven ontwikkelen voor het zware materieel dat wij nu eenmaal nodig hebben voor ons werk. Dat wil echter niet zeggen dat we het niet serieus moeten proberen. Er blijven voor A.Hak voldoende mogelijkheden over om vorderingen te maken in het verminderen van onze CO2-uitstoot. Ik reken daarom ook op ieders blijvende betrokkenheid!’
METEN IS WETEN
De totale CO2-uitstoot van de A.Hak-bedrijven bedroeg in 2015 24.160 ton. In 2014 was de uitstoot 33.027 ton. De CO2-emissie is in 2015 gedaald met 26,8% procent ten opzichte van 2014. In 2015 werd 75,6% van onze CO2-emissies veroorzaakt door ons materieel en onze mobiliteit. Vanaf begin 2015 zijn daarom de materieelbeheerders en fleetmanagers van A.Hak periodiek bijeengekomen om gezamenlijk te bekijken op welke wijze A.Hak de komende jaren haar CO2-footprint verder kan verkleinen. Om een goed beeld te krijgen wat binnen het materieel- en wagenpark de grootste verbruikers zijn, zijn heel veel feiten en cijfers verzameld. Meten is immers weten. Maar net als bij het verzuimpercentage geldt ook hier: om van de cijfers te leren moet je ze analyseren! LEREN DOOR ANALYSEREN
In 2015 heeft A.Hak veel werk gestoken in het maken van ketenanalyses, het in samenhang afwegen van de factoren die over alle bedrijven en activiteiten heen de CO2-uitstoot beïnvloeden. Veruit het grootste brandstofverbruik – en daaraan gekoppeld de CO2-uitstoot – komt niet voor rekening van sidebooms, hijskranen, boorrigs of buigmachines, maar van eenvou-
dige pompen die worden gebruikt bij bemaling. Het brandstofverbruik van één enkele pomp is niet schrikbarend, maar doordat het er erg veel zijn en ze veelvuldig worden ingezet, is het totaalverbruik hoog. Dat is erg nuttige informatie. Door de pompen op de juiste manier te gebruiken en ze zo efficiënt mogelijk in te zetten, is een flinke CO2-reductie te realiseren. Al bij een besparing van een paar procent is de absolute opbrengst in dit segment aanzienlijk. EFFICIËNT WERKEN
Het brandstofverbruik van verschillende voertuigen staat op de tweede plaats. Dat pleit eveneens voor efficiënt werken en goed plannen. Als je onnodig heen en weer rijden met materieel en mensen kunt voorkomen, levert dat namelijk direct minder uitstoot op. Het vervangen van oude machines kan ook bijdragen aan CO2-reductie. De verzamelde gegevens helpen om hierbij juiste keuzes te maken. In de regel verbruikt oud materieel meer brandstof dan modern equipment. Maar ons oudere materieel, dat door nauwkeurig onderhoud al tientallen jaren meegaat, zorgt relatief maar voor een klein deel van ons brandstofverbruik. Investeren in energiezuinig omgaan met nieuw materieel kan dus tot een grotere reductie leiden dan het aanschaffen van dure, moderne machines.
a.hak magazine
MILIEU
17
Mobiliteit & materieel VERBRUIK EN BESPARING
BRANDSTOFVERBRUIK IN LITERS DIESEL PER JAAR
20600
12600
Pijpbuigmachines
Laadschoppen
52500
Compressoren
VERDELING BRANDSTOFVERBRUIK IN PERCENTAGE
66000
145500
Tankwagens (zelfrijdend)
191600
Landbouwtractoren
Hijskranen
204000
Pijpenleggers
VERBRUIK BIJ -5% EN -10% (LITERS) 3000000 Overige
Pompen
2500000
34%
2000000
1500000
25%
20%
1000000
500000 Voertuigen
Graafmachines
18
DUURZAAM ONDERNEMEN a.hak magazine
n pe m Po
ge ui rt Vo e
hi ac m af ra G
pr om C
n
s ne
n re so es
ho sc ad La
bu jp Pi
Inventarisatiemoment zomer 2015
ig
m
ac
hi
pp
ne
s
en
0
Stroo
Brandstofbesparing leidt tot CO2-reductie. Om te bepalen waar de meeste besparing is te behalen, is informatie over het jaarlijkse verbruik een goed vertrekpunt. De grootverbruikers zijn lang niet altijd de grote machines waarvan je dat zou verwachten. Met kleiner materieel dat vaak wordt ingezet, gebruiken we in totaal vaak meer brandstof.
Pompen
350000
300000
250000
200000
150000
100000
50000
n m Po
ge ui rt Vo e
hi ac m ra
af
pe
n
s ne
n re G
pr om C
ad
sc
es
ho
so
pp
ne
s
en
0 hi
Uiteraard gebruiken we al ons materieel zo zuinig mogelijk, maar vanuit deze gedachte stoppen we de meeste moeite en investering in de grootverbruikers.
Voertuigen (auto's, bestel-, vrachtwagens)
ac
De rekensom is eenvoudig. Wanneer een groep machines 100.000 liter diesel per jaar verbruikt en je kunt een besparing van vijf procent realiseren, dan daalt het verbruik in één keer met 5.000 liter. Dat scheelt een flinke hoeveelheid CO2-uitstoot en levert bij een prijs van € 1,15 per liter ook nog eens zo’n 6.000 euro op. Om hetzelfde effect te bereiken bij een groep machines die 20.000 liter diesel per jaar verbruikt, zul je vijf keer zo veel brandstof moeten besparen.
2962500
BESPARING BIJ -5% EN -10% (EURO’S)
m
Nadat het totaalverbruik van materieel in kaart is gebracht, is het mogelijk om met gerichte maatregelen tot brandstofbesparing te komen die daadwerkelijk iets oplevert. Zowel in het aantal liters diesel dat wordt verbruikt als in de hoeveelheid geld die deze besparing oplevert.
ig
GERICHT BESPAREN
Graafmachines
bu
HDD boormachines
2155195
1739300
jp
Lastractoren & Rupsdragers
510000
La
323000
Pi
omaggregaten
275000
a.hak magazine
DUURZAAM ONDERNEMEN
19
Op 16 februari rondde A.Hak Drillcon de meest spectaculaire boring van het project Noorderwarmte succesvol af. De boring onder het druk bevaren Noordzeekanaal had een lengte van zo’n 800 meter. Tijdens een acht uur durende operatie werd de warmtetransportleiding ingetrokken die Amsterdam Noord aansluit op het warmtenet van Amsterdam.
FOTOGRAFIE Nuon/Jorrit Lousberg
M
et het project Noorderwarmte sluit Nuon het stadsdeel Noord aan op stadswarmte Amsterdam. Het afval dat de Amsterdammers met elkaar produceren wordt opgehaald en daarna verwerkt bij AEB Amsterdam. Daarbij worden zoveel mogelijk grondstoffen teruggewonnen. De reststoffen die overblijven worden verbrand. Daarbij komt warmte vrij die als stadswarmte terug naar de huizen gaat.
TEKST MONITORING Xx COENTUNNEL FOTOGRAFIE Xx Voor de uitbreiding
naar Amsterdam Noord is zo’n 16 km leiding aangelegd, waarvan 3,7 km door middel van boringen. A.Hak xx Leidingbouw is hoofdaannemer en A.Hak Drillcon werd uiteraard ingezet voor het boorwerk. De boring onder het Noordzeekanaal werd uitgevoerd volgens het zogenaamde meet-in-the-middle principe. Daarbij werd van twee kanten horizontaal gestuurd geboord (HDD). Dat was echter niet de enige uitdaging. De leiding onder het water van het drukke kanaal ligt vlak langs de Tweede Coentunnel. In samenwerking met Rijkswaterstaat werd continu in de gaten gehouden of de werkzaamheden geen invloed hadden op de constructie van de tunnel. Dat was niet het geval en de verbinding tussen Amsterdam West en Noord werd succesvol tot stand gebracht.
X
DUURZAAM AMSTERDAM
Het netwerk voor stadswarmte in Amsterdam Noord is eind 2016 volledig operationeel. Dan kunnen direct 4.000 woningen gebruik maken van de restwarmte die AEB Amsterdam levert voor verwarming en warm tapwater. Op dit moment heeft het warmtenet ongeveer 2.500 aansluitingen in het stadsdeel. De verwachting is dat in 2030 in Amsterdam Noord 20.000 huishoudens zijn aangesloten op het stadswarmtenetwerk. Uitbreiding van het warmtenetwerk in Amsterdam is een van de pijlers van Duurzaam Amsterdam. De ambitie is dat in 2040 230.000 woningen op warmte zullen zijn aangesloten. Dit is ongeveer 40% van de bebouwing van de stad. Het gaat hierbij om nieuwe en bestaande woningen en gebouwen.
20
DUURZAME ENERGIE a.hak magazine
Spektakel stuk voor Amsterdamse stadswarmte a.hak magazine
DUURZAME ENERGIE
21
VEILIGHEID
Ongevallen op het werk kunnen groot menselijk leed tot gevolg hebben. Dat is de belangrijkste reden om continu aandacht te blijven vragen voor veiligheid op het werk. De prestaties op het gebied van veiligheid zijn ook belangrijk voor de zakelijke belangen van de onderneming.
O
m in onze branches werkzaam te kunnen zijn, moeten we kunnen aantonen dat we voldoen aan allerlei normen. Alleen dan zijn en blijven we gecertificeerd. Ook vorig jaar is dat weer getoetst door middel van diverse audits door onafhankelijke derden. Hoewel er bij iedere audit weer leerpunten naar voren komen, heeft dat geresulteerd in de verlenging van al onze certificaten.
MINDER ONGEVALLEN
Onze belangrijkste graadmeter voor veilig werken is de LTIF (Lost Time Injury Frequency). Dit kengetal drukt uit hoeveel ongevallen met verzuim er plaatsvinden per 1 miljoen gewerkte uren. Net als bij het verzuimpercentage laat dit getal in 2015 een dalende trend zien, na een stijging in 2014. Dat is mooi, maar absoluut geen reden om achterover te leunen. In feite streven we naar nul inciden-
22
VEILIGHEID a.hak magazine
ten, maar beleidsmatig is het streven van A.Hak om over de gehele linie een LTIF lager dan 2,5 te bereiken. Daar zijn we nog niet, want in 2015 kwam het getal op 4,5 uit. Wat wel positief opvalt, is de forse daling van het gemiddeld aantal verzuimdagen per incident. Dat daalde van 48 dagen in 2014 naar 15 dagen in 2015. Daaruit is eenvoudig te concluderen dat er niet alleen sprake was van minder ongevallen, maar dat ze ook minder ernstig waren. Nadere analyse van de individuele gevallen bracht ook de belangrijkste oorzaken van incidenten aan het licht. In de meeste gevallen ging het om het verslappen van de aandacht of het onjuist inschatten van de risico’s. Deze constatering was aanleiding om de eerder gevoerde veiligheidscampagne ‘Hou je kop erbij!’ aan te scherpen en in 2016 opnieuw te voeren.
VEILIGHEIDSBEWUSTZIJN
A.Hak hanteert vijf veiligheidswaarden die breed gecommuniceerd worden en iedereen aanspreken op zijn eigen aandeel in de veiligheidscultuur: I k neem verantwoordelijkheid voor mijn eigen veiligheid Ik spreek anderen aan op onveilig werken Ik onderneem actie in geval van onveilig werken, zo nodig stop ik het werk Ik sta open voor opmerkingen over mijn veiligheidsgedrag, wie mij ook aanspreekt Ik rapporteer alle (bijna-) ongevallen om anderen hiervan te kunnen laten leren Deze veiligheidswaarden zijn in 2015 aansprekend gecommuniceerd in een korte animatiefilm. Ze worden ook ondersteund door onze KAM-MVO instructie, een helder boekje dat voor iedere werknemer van A.Hak deel uitmaakt van de arbeidsovereenkomst. De campagne ‘Hou je kop erbij!’ gaat een stap verder. Ze heeft als doel iedereen elke dag opnieuw bewust te laten nadenken over de risico’s op het werk. Het campagnemateriaal bestaat uit diverse communicatiemiddelen die overal in te zetten zijn, variërend van posters en grote hekwerkbanners tot instructiefilms die gekoppeld kunnen worden aan toolbox meetings en vooral bedoeld zijn om onderling in discussie te gaan over de risico’s van het werk en de beste manier om daarmee om te gaan.
Om de mogelijkheden voor duurzame energievoorziening beter te benutten, breiden gemeenten, woningcorporaties en afval- en energiebedrijf HVC het Warmtenet Alkmaar verder uit. Dat betekent dat er in de regio een flink aantal nieuwe aansluitingen worden gerealiseerd voor woningen en bedrijfspanden in verschillende gemeenten. In Alkmaar, Broek op Langedijk, Heerhugowaard en Heiloo kunnen consumenten straks profiteren van stadswarmte die wordt opgewekt op een milieuvriendelijke manier. A.Hak Infranet regio West, het bedrijfsonderdeel dat tientallen jaren ervaring heeft met de aanleg van stadsverwarming, is hoofdaannemer van dit uitbreidingsproject. Kwetsbare natuur, broedende vogels en een bijzonder regenachtige periode waren bijzondere uitdagingen. TEKST Richard van Santen FOTOGRAFIE Femke Oepts
WARMTENET ALKMAAR
Duurzame energie regio Alkmaar a.hak magazine
DUURZAME ENERGIE
23
A
ls onderdeel van het project Warmtenet Alkmaar legt A.Hak Infranet een warmtetransportleiding aan. Afvalenergiecentrale HVC in Alkmaar levert de restwarmte die gebruikt wordt om zowel nieuwbouwwijken als bestaande woningen en bedrijven in Alkmaar, Broek op Langedijk, Heerhugowaard en Heiloo van warmte te voorzien. Het project is een uitbreiding van het bestaande warmtenet en valt onder de gezamenlijke verantwoordelijkheid van HVC, de gemeenten en woningcorporaties.
SPECIALISTEN STADSVERWARMING
In februari 2016 is begonnen met de eerste fase van de uitbreiding, het doortrekken van het warmtenet vanuit het Alkmaarse buurtschap De Nollen naar de nieuwbouwwijk Vroonermeer. A.Hak Infranet regio West, het bedrijfsonderdeel dat tientallen jaren ervaring heeft met de aanleg van stadsverwarming, is hoofdaannemer voor de aanleg van de transportleiding met een diameter van 12" (ruim 30 cm). Bij de aanleg maakt A.Hak Infranet gebruik van open ontgraving en een aantal boringen,
VERMINDERING CO2-UITSTOOT
De warmtevoorziening van het Warmtenet Alkmaar maakt gebruik van restwarmte van de afvalenergiecentrale HVC en verbruikt geen aardgas. Dat zorgt voor een structurele vermindering van CO2-uitstoot. De jaarlijkse CO2-reductie van elke aangesloten woning staat gelijk aan de hoeveelheid CO2 die zou worden uitgestoten door 14.000 km te rijden met een auto. Een mooi resultaat, zeker wanneer je bedenkt dat er in totaal zo’n 10.000 woningen en bedrijven aangesloten zullen worden.
24
DUURZAME ENERGIE a.hak magazine
uitgevoerd door A.Hak Drillcon. Het betreft vier horizontaal gestuurde boringen (HDD) en een gesloten frontboring. Bij alle boringen geldt dat er zowel voor de aanvoerleiding als de retourleiding moet worden geboord. Waar we van een boring spreken, zijn het er dus eigenlijk steeds twee. DIVERSE BORINGEN
Voor boren wordt gekozen bij het kruisen van obstakels in het tracĂŠ, bijvoorbeeld de spoorlijn tussen Alkmaar en Den Helder die gekruist moest worden om de leiding van De Nollen naar
Vroonermeer te brengen. Met deze geslotenfrontboring is de verbinding gelegd tussen het bestaande deel van het net en het gedeelte dat via de nieuwbouwwijk naar Broek op Langedijk en Heerhugowaard zal leiden.
boring tegelijkertijd van twee kanten uit te voeren. Zo kon bijna een kilometer van het tracé in een kleine acht weken worden aangelegd, een wapenfeit waar Ron Glas, hoofduitvoerder van A.Hak Infranet regio West, terecht trots op is.
De spoorlijn was echter niet de enige aanleiding om te gaan boren. Het Zwijnsmeertje, een klein meer met zowel natuurwaarde als recreatiebestemming, is door middel van een HDD gekruist. Om het broedseizoen van de vogels niet te verstoren heeft A.Hak hier haast gemaakt door de
IN WEER EN WIND
‘Maar wat zeker ook even genoemd moet worden’, zegt Glas, ‘is dat onze mensen een groot deel van het werk in een koude periode met heel veel regen hebben uitgevoerd. Ze hebben in weer en wind doorgebuffeld om de planning te halen.’
SPECIALISTEN
Het project in de regio Alkmaar was niet de enige recente klus waarbij de specialisten van A.Hak Infranet regio West in actie kwamen. Ze legden ook in Dordrecht warmteleidingen aan voor opdrachtgever HVC, waarbij net als in Noord-Holland werd samengewerkt met A.Hak Drillcon. A.Hak Infranet is bovendien betrokken bij de uitbreiding van het Warmtenet Amsterdam.
a.hak magazine
DUURZAME ENERGIE
25
26
OLIE & GAS a.hak magazine
HIS breidt arsenaal piglets uit
A.Hak Industrial Services heeft recent een nieuwe inspectietool voor pijpleidingen en fornuizen geïntroduceerd, de 3" ultrasone Piglet®. Hiermee is de nieuwe lijn van snelle tools nog verder uitgebreid. Als extra optie is deze productlijn in staat om op basis van GPS-gegevens heel precies vast te stellen hoe de leiding loopt.
FOTOGRAFIE Norbert Voskens
D
e eerste proefprojecten zijn al succesvol uitgevoerd. ‘Dit was volledig volgens onze verwachting’, vertelt Edwin Rosier, Sales Manager Inspection Services bij A.Hak Industrial Services. ‘Het flexibele ontwerp van onze tools stelt ons namelijk in staat om in alle soorten pijpleidingen een geslaagde inspectie uit te voeren.’ De nieuwe reeks snelle ultrasone inspectietools is een aanvulling op de huidige Hoge Resolutie Piglet® serie die al jaren met bewezen succes wordt ingezet voor leidingen met diameters variërend van 4" tot 46". Van over de hele wereld is er al veel vraag naar deze nieuwe inspectietool van klanten die hun leidingen en fornuizen met een kleinere diameter willen laten inspecteren. De inspectietechniek die A.Hak Industrial Services met haar tools toepast wordt ‘pigging’ genoemd. ‘Daaronder verstaan we het inspecteren van leidingen en fornuizen door middel van een pig die zich door het systeem beweegt’, legt Rosier uit. ‘Ultrasone pigs zenden geluidsgolven uit. Door de weerkaatsing van het geluid te meten, brengen we de wanddikte en eventuele corrosie in het oppervlak aan de binnen- en buitenkant van leidingen en fornuizen in kaart.’
worden gepompt. Door deze unieke eigenschappen kunnen we deze tools zowel bij ‘piggable’ als ‘non-piggable’ leidingen inzetten.’ Non-piggable leidingen zijn vanwege hun vorm vrijwel niet te inspecteren met traditionele tools, bijvoorbeeld omdat ze zeer scherpe bochten of andere obstakels bevatten. ‘Onze tools kunnen dat wel. Zelfs unbarred tees, t-stukken zonder ingelaste geleidingen, vormen geen probleem.’ Doordat A.Hak Industrial Services de mogelijkheid heeft om zelf het reinigingswerk uit te voeren en bovendien de inspectie ‘real time’ kan volgen en controleren, is het succesvol uitvoeren van een inspectie meestal gegarandeerd. ‘Op verzoek kunnen we pijpleidinginspecties met ultra hoge resolutie uitvoeren en voor fornuizen zelfs binnen 24 uur rapporteren’, aldus Rosier.
CURSUS PIGGING
Het test- en opleidingscentrum van HIS wordt onder meer gebruikt voor het opleiden van medewerkers van opdrachtgevers en branchegenoten. Op 30 september is er voor deze doelgroep een cursus Pipeline Pigging. Hierbij kan in de praktijk worden geoefend met het lanceren en ontvangen van pigs, pig-tracking en het gebruik van inspectietools. Interesse? Bel Edwin Rosier, 06 51 808 988.
‘Onze tools zijn free swimming: ze worden door de leiding gepompt en bewegen zich dus vrij door het systeem zonder voortgetrokken te worden door een kabel. In tegenstelling tot de meeste producten van concurrenten zijn onze pigs geschikt voor bi-directionele inspectie. Dat wil zeggen dat ze in twee richtingen door de leiding kunnen
a.hak magazine
OLIE & GAS
27
Humber pipeline contract getekend
A.Hak werkt mee aan TAP
A.Hak heeft samen met haar joint venture partners Skanska en PORR Bau Gmbh het contract verworven voor ontwerp en constructie van een hogedruk gasleiding in een tunnel onder de rivier de Humber van Paull naar Goxhill. Opdrachtgever is het internationale gas- en elektriciteitsbedrijf National Grid De leiding vervangt de bestaande gasleiding in de rivierbedding.
A.Hak International levert een bijdrage aan de totstandkoming van de Trans Adriatic Pipeline. Deze gastransportleiding met een totale lengte van 878 km zal het Shah Deniz II veld in Azerbeidzjan verbinden met Europa.
Phil Croft, senior projectmanager van National Grid vertelt: ‘Deze pijpleiding wordt de langste gasleiding in een tunnel ter wereld die in één streng wordt aangelegd. Om die klus te kunnen klaren, hebben we partners nodig met aantoonbare ervaring. Skanska, PORR en A.Hak hebben in het aanbestedingstraject aangetoond over de juiste kennis en expertise te beschikken. Dat gaf ons het vertrouwen dat deze joint venture de juiste partner was voor de aanleg van deze tunnel en pijpleiding in een rivier die zowel milieugevoelig als commercieel belangrijk is.’ ‘Wij zijn erg blij met dit contract’, zegt Colin Nicol, Operations Director van Skanska, namens de joint venture. ‘We hebben deze joint venture gevormd om de internationale expertise bijeen te brengen die nodig is om een tunnel op te leveren die de pijpleiding voor de lange termijn beschermt. Gedreven door innovatie, duurzaamheid en samenwerking helpen we National Grid daarmee om een essentiële dienst te leveren aan miljoenen mensen.’ De ‘River Humber pipeline’ maakt deel uit van het nationale gastransportnetwerk van het Verenigd Koninkrijk en verbindt de import terminal in Easington, aan de kust van East Yorkshire, met het netwerk dat miljoenen Britse klanten van gas voorziet.
28
KORTE BERICHTEN a.hak magazine
Trans Adriatic Pipeline AG (TAP), het internationale bedrijf dat verantwoordelijk is voor de aanleg van de pijpleiding, gaf SPIECAPAG, onderdeel van Entrepose (VINCI Construction), opdracht voor de aanleg van drie secties van de leiding die via Griekenland, Albanië en de Adriatische Zee naar Italië loopt. Het contract omvat Engineering, Procurement en Construction (EPC) van één lot van Kipoi naar Kavala in Griekenland. Dit gedeelte heeft een lengte van 185 km en een diameter van 48. De andere twee lots, met een totale lengte van 215 km worden aangelegd in Albanië, van Bilisht naar Topoje. A.Hak International, onderdeel van de divisie Pipelines & Facilities, neemt met SPIECAPAG als ‘Key Third Party’ deel aan de aanleg van de twee Albanese secties. De TAP leiding heeft een totale lengte van 878 km. Vanaf de Grieks-Turkse grens, waar de pijpleiding aansluit op de Trans Anatolian Pipeline (TANAP), doorkruist TAP Griekenland, Albanië en de Adriatische Zee. Wanneer de leiding is gerealiseerd zal hij gas transporteren van het Shah Deniz II gasveld in Azerbeidzjan naar Europa. Het gasveld is gelegen in het diepe gedeelte van de Kaspische Zee en heeft een productiecapaciteit van circa 16 miljard kubieke meter gas per jaar.
A.Hak Renewable Energy participeert in bedrijven die techniek inzetten voor duurzame energieopwekking. Torr-Coal en Torrgas zetten verschillende houtachtige afvalstromen om in bio-coal.
T
orr-Coal is gespecialiseerd in torrefactie, een techniek waarbij houtafval wordt omgezet in bio-coal door het te ‘roosteren’zonder toevoeging van zuurstof. De energie waarde van bio-coal is ruim dertig procent hoger dan die van woodchips. Verder neemt het volume met bijna zestig procent af. Bovendien is de kwaliteit en energieopbrengst constant.
TORR-COAL EN A.HAK
Torr-Coal is opgericht in 2005. Toen A.Hak in 2015 de helft van de aandelen kocht, was de technologie marktrijp. ‘Wij hebben de ambitie om de wereld minder afhankelijk te maken van fossiele brandstof’, zegt Luck Westerbaan, directeur van A.Hak Renewable Energy. ‘Met de technologie van Torr-Coal kunnen we enorme bergen afvalhout omzetten in een efficiënte energiebron.’ Dat gebeurt onder andere sinds 2009 in het TorrCoal Productie Centrum in het Belgische Dilsen-Stokkem, een commerciële installatie met een jaarlijkse productiecapaciteit van 40.000 ton waar ook wordt geëxperimenteerd met grondstoffen uit verschillende soorten afvalmateriaal, zoals B-hout en huishoudelijk afval (SRF). Er is een enorme vraag om voor deze twee onuitputtelijke afvalstromen een hoogwaardige bestemming te creëren. VERDERE VERWERKING
TORREFACTIE EN VERGASSING
Stap voor stap duurzamer
Bio-coal is te gebruiken als brandstof, bijvoorbeeld in energiecentrales als alternatief voor steenkool. Maar er zijn meer toepassingen. Het kan als grondstof dienen voor het vervaardigen van producten die koolstof bevatten. Of we zetten de volgende stap in de verduurzaming met de vergassingstechniek van Torrgas die biomassa na torrefactie omzet in Syngas en bio-char, koolstof van hoge kwaliteit die als grondstof dient voor verschillende industriële productieprocessen. Bio-char kan in de aarde worden opgeslagen waardoor de CO2 die het bevat niet in de atmosfeer komt, maar één van de bouwstoffen is voor planten en bomen. Syngas kan als schone brandstof dienen, bijvoorbeeld in gasturbines, maar ook als grondstof voor verschillende chemische productieprocessen en de productie van kunstmest. CIRCULAIRE ECONOMIE
Door torrefactie en vergassing gecombineerd in te zetten, komt de circulaire economie een stapje dichterbij. En dat kan ook op locatie, bijvoorbeeld om het tropisch regenwoud te herstellen. Grote gebieden zijn ontbost om als landbouwgrond te dienen of voor het winnen van tropisch hardhout. Worden deze gebieden vervolgens verlaten dan nemen snelgroeiende bomen en planten de plaats in van het oorspronkelijke regenwoud. Dit zogenaamde ‘secundaire bos’ is door zijn eenzijdige samenstelling niet in staat om als leefgebied voor de oorspronkelijke flora en fauna te dienen. Herbebossing in combinatie met torrefactie en vergassing is een oplossing. Op de volgende pagina’s wordt weergegeven hoe dat werkt.
a.hak magazine
DUURZAME ENERGIE
29
probleem
OERBOS
ONTBOSSING
SECUNDAIR BOS
oplossing
DUURZAME LAND- EN BOSBOUW
VOEDSEL
30
DUURZAME ENERGIE a.hak magazine
HERBEBOSSING
HOUTAFVAL
ENERGIE
CHEMISCHE INDUSTRIE
ELEKTRICITEITSCENTRALE
BIO FEEDSTOCK
LAND- EN BOSBOUW
KUNSTMEST
BODEMVERRIJKING
SYNGAS
BIO-COAL
BIO-CHAR
VERGASSING
TORREFACTIE EN VERGASSING
TORREFACTIE
Houtafval levert energie bij verbranding. Maar dat is slechts de meest laagwaardige toepassing. Door torrefactie en vergassing kunnen we stap voor stap steeds meer waarde toevoegen. Zo levert duurzame land- en bosbouw niet alleen voedsel op, maar ook elektriciteit en de grondstoffen voor koolstofhoudende producten en nuttige chemische stoffen.
a.hak magazine
DUURZAME ENERGIE
31
‘A.Hak won de aanbesteding met het beste omgevingsplan’ ZEGT DE PROJECTLEIDER
GRONINGEN, JUNI 2016
Aanpak Ring Zuid voor Enexis
‘A.Hak heeft deze aanbesteding vooral gewon nen, omdat ze het meest uitgebreide omge vingsplan hebben ingediend. In het kader van de Aanpak Ring Zuid in de stad Groningen, verleggen we kabels en leidingen ter voorberei ding op werkzaamheden aan het wegennet. Groningen is een forensenstad en we werken hier op een belangrijk verkeersknooppunt waar de autoweg richting het oosten en het westen gekruist wordt door een fietsroute die van het noorden naar het zuiden gaat. Het was dan ook een eis om zo min mogelijk verkeers hinder te veroorzaken. Het omgevingsplan van A.Hak Infranet, waarin onder andere werd voorgesteld om een omgevingsmanager aan te stellen, voorzag hier het beste in.’
Gert-Jan Hoving PROJECTLEIDER ENEXIS
Het volledige artikel begint op pagina 11 van dit magazine.