Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010
Satranç Öğreniyoruz - 01 Öğrencinin; Adı Soyadı Sınıfı Numarası
: : :
Hazırlayan Ömer DURMUŞ
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 1
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010
Satranç, iki tarafın birbirine karşı üstünlük sağlamak için elindeki taşları kullanarak iyi bir oyun çıkarmasını gerektiren oyundur. Bunun için elinizde 8 piyon, 2 kale, 2 at, 2 fil, vezir ve şahınız bulunmaktadır. Şüphesiz bu taşlardan en önemlisi şahtır. Öyle ki onu kaybederseniz oyunu da kaybedersiniz. Şahını korumak ve aynı zamanda da karşı tarafın şahını ele geçirmek oyunun amacıdır. Oyuncular sırayla birer taşlarını hareket ettirirler. Satranç taşlarının belirli kurallara göre hareket ettirilmesine hamle denir. Oyuna beyazın hamlesi ile başlanır. Satranç taşlarının hareketleri belli kurallara uygun olarak yapılır. Bu kurallardan bir tanesi “dokunulan taş oynanır” kuralıdır. Eğer bir oyuncu bir taşa dokunmuşa oynamak zorundadır.
Taşlar Piyon Piyonlar oyundaki değeri en düşük taşlardır. Değeri düşük de olsa oyunun gidişini değiştirirler. İyi kullanıldıklarında zaferi sağlarlar. Eğer önlerinde bir taş varsa ilerleyemezler. PİYON NASIL HAREKET EDER? 1. İleriye doğru tek kare 2. İleriye doğru iki kare (ilk hamle için) PİYON NASIL TAŞ ALIR? 1. İleri çaprazındaki taşı alır 2. Geçiş özelliği ile taş alır (en passant)
İleriye doğru tek kare oynamış bir piyon oyunun sonuna kadar bir daha çift kare atlayamaz. Çarpı işaretli kareler piyonların ilerleyebilecekleri kareleri gösteriyor. En ilerideki ve sol çapraz altındaki piyon görüldüğü gibi ancak bir kare ilerleyebilir.
Savunma olarak kullanıldıklarında çarpı işaretli karelerin tamamı koruma altına alınmış olur. Piyonlar önlerinde taş bulunduğu zaman ilerleyemezler.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 2
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010
At At başlarına benzeyen taşlar at ismini alır. İki beyaz ve iki siyah at vardır. Oyuna kalenin yanında başlarlar. ATLAR NASIL HAREKET EDER? At "L" harfine benzer şekilde hareket eder. Hem kendi, hem de rakibinin taşlarının üzerinden atlayarak hamle yapabilen tek satranç taşıdır. ATLAR NASIL TAŞ ALIR? Hareketini bitirdiği karede rakip taş varsa bu taşı alır. At, engel tanımaz. Etrafı çevrili bile olsa diğer taşların üstlerinden geçerek gidebileceği yerlere gider. Tabii gittiği yerde taş olmaması şartıyla.
Savunma olarak kullanıldıklarında çarpı işaretli karelerin tamamı koruma altına alınmış olur. Burada beyazın atı ayrıca siyah fili de alabilir.
Kale Satranç takımındaki kısa boylu, şişman taşlara kale ismi verilir. Her oyuncunun iki kalesi vardır. Vezirden sonraki en güçlü taştır. KALELER NASIL HAREKET EDER? Yatay veya dikey bir hat üzerinde başka bir taşın olduğu kareye kadar serbestçe hareket edebilir. KALELER NASIL TAŞ ALIR? Kale, bulunduğu hattın üzerinde hareket yönünde rakibe ait ilk taşı almak potansiyeline sahiptir.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 3
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010 Fil Filler beyaz ve siyahlarda ikişer tanedirler. Uzun menzilli bir alet olsa da atlarla birlikte hafif taş sayılırlar. Piyonların arkasında atların yanında yer alırlar. FİLLER NASIL HAREKET EDER? Fil çapraz (diyagonal) olarak istediği miktarda hareket eder. Hareket edeceği çapraz sütunlar tamamen açık olduğu takdirde en fazla 13 kareyi kontrol edebilir. Merkeze yakın olmak ve hareket edebileceği çapraz sütunların açık olması fillerin gücünü arttırır. FİLLER NASIL TAŞ ALIR? Çaprazındaki taşı alır
Savunma olarak kullanıldıklarında çarpı işaretli karelerin tamamı koruma altına alınmış olur. Buradaki beyaz fil, siyah atı alabilir.
Vezir Vezir Şah'tan sonraki en değerli ve ağır taştır. Vezir fil ve kalenin hareketlerini tek başına yaptığı için kale ve filin toplam gücünden daha kuvvetlidir. VEZİR NASIL HAREKET EDER? Boş olan karelere hem dikey hem çapraz hareket edebilir. VEZİR NASIL TAŞ ALIR? Vezir rakip taşı, onun bulunduğu karenin üzerine gelerek alır.
Vezir, çarpı işaretli karelerin tamamını koruma altına almış. Ayrıca, siyah fili ve atı da alabilir.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 4
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010 Şah Şah en değerli taştır. Şahın gidecek yeri kalmadığı durumda (mat) veya alındığı durumda oyun biter. ŞAH NASIL HAREKET EDER? Şah her yönde tek kare hareket edebilir.
ŞAH NASIL TAŞ ALIR? Şah rakip taşı, onun bulunduğu karenin üzerine gelerek alır.
Buradaki şah sadece çarpı işaretli kareye gidebilir. Çünkü iki kale birbirlerini ve aşağı doğru uzanan dikey yollarını savunmaktalar.
İki şah birbirine yatay veya dikeyde en az bir kare kalana kadar yaklaşabilir. Oyun sırasında iki şah asla yan yana gelemez. Yandaki siyah şah bu kurala göre sadece çarpı işaretli karelere gidebilir.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 5
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010 Alıştırmalar
Beyaz kalenin çarpı işaretine en az hamleyle gidebileceği yolu gösteriniz.
Beyaz filin yapabileceği hamleleri gösteriniz.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Beyaz atın sağ alt köşeden sol üst köşeye en az hamle ile nasıl gidebileceğini gösteriniz.
Beyaz piyonların yapabileceği hamleleri gösteriniz.
Sayfa 6
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010 ŞAH ÇEKME Bir oyuncunun rakip şahı isteyen bir hamle yapmasına şah çekme denir. Bu hamleyle oyuncu, rakip şahı tehdit eder. Yandaki pozisyonda fil okla gösterilen hamleyi yaparsa rakip şahı çaprazdan rahatsız eder. Bu duruma şah çekme denilir.
Yandaki pozisyonda ise beyaz vezir ok yönünde son yataya çıkarsa, şah çekmiş olur.
Tehdit Altındaki Şah Şah, rakip oyuncu tarafından isteniyorsa tehdit altındadır. Şahı, rakip tarafından istenen oyuncunun 3 seçeneği vardır. 1- Şah emniyetli bir kareye gidebilir. 2- Şah çeken taş alınabilir. 3- Şah ile şah çeken taş arasına taş konabilir. Eğer bunların hiçbiri işe yaramıyorsa şah mat olmuştur! 1- Şah emniyetli bir kareye gidebilir: İstenen şah, mat olmamak için bu tehditten kurtulmalıdır. Eğer tehditten kurtulamazsa mat olur. Şahın tehditten kurtulmasının bir yolu da emniyetli bir kareye gitmesidir. Yandaki pozisyonda beyaz kale yataydan şah çekmiştir. Siyah şah okla gösterilmiş olan hamleyi yaparak emniyetli bir kareye gidebilir ve tehlikeden kurtulmuş olur.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 7
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010 2- Şah çeken taş alınabilir: Şah tehdidinden korunmanın bir yolu da şah çeken taşın alınmasıdır. Bu taşın alınmasıyla şah tehditten kurtulur. Beyaz fil, şah çekiyor. Siyah şah tehdit altında bulunuyor. Siyah, şah çeken fili alarak bu tehditten kurtuluyor.
3- Şah ile şah çeken taş arasına taş konabilir: Şah ile şah çeken taş arasına taş konabilir. Şah tehdidinden korunmanın 3. yolu bu yolun kapanmasıdır. Siyah vezir, şah çekiyor. Beyaz tehdit altında bulunuyor. Bu tehditten korunmak için vezirin yolu kapanmalı. Beyazın bunu başarabilecek tek taşı fildir. Beyaz filini şahın yanındaki kareye oynuyor. Böylece vezir ile şah arasındaki yol kapanıyor. Bu hamleyle şah tehditten korunmuş oldu.
Mat Şah tehdit altında kalmaktan kurtulamıyorsa mat olmuş demektir. Mat yapan taraf oyunu kazanır. Beyaz kale şah çekiyor. 1- Şahın gidebileceği emniyetli kare yok. 2- Siyah oyuncu, şah çeken kaleyi alamıyor. 3- Kale ile şahın arasını herhangi bir taşla kapamak olanaksız. Siyah MAT oldu. Beyaz mat yaptı.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 8
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010 Alıştırmalar
Beyaz fil, şah çekmek için hangi kareye oynamalıdır?
Beyaz vezir, oynamalıdır?
şahı
tehdit
ediyor.
Siyah
nasıl
Siyah at, hangi karelerden şah çekebilir? Beyazın şah ve veziri, siyahın ise şah ve kalesi var. Oyun sırası beyazdadır. En iyi hamleyi bulunuz.
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 9
Plevne İlköğretim Okulu Satranç Kulübü 2009-2010
Kaynaklar Kulaç, Dr. Olgun. (2007). Başlangıç Düzeyi Satranç Kaynak Kitabı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Üstel, Lütfi Can. (2008). Satranç Eğitimi. Bizim Kitaplar Yayınevi Fischer, Bobby. (2002). A’dan Z’ye Satranç. Gün Yayıncılık Suetin, Aleksei. (1994). Satrançta Ustalık Dersleri. İnkılâp Yayınevi
Okuma Önerileri Caldwell, Susan. (2009). Çocuklar İçin Satrancın Temelleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Çapan, Ozan. (2004). Temel Satranç Bilgileri. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık Çapan, Ozan. (2006). Satranç Çalışma Kitabı. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık Çapan, Ozan. (2004). Masallarla Satranç. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık Karataş, Melih. (2008). Satranç Ülkesi. İnkılâp Yayınevi Kasparov, Garry. (2009). Kasparov’la Satranç Öğreniyorum. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Kasparov, Garry. (2006). Benim Ustalarım. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları King, Daniel. (2006). Satranç Basit Hamlelerden Mata. Tudem Yayınevi Kolektif. (2009). Yeni Başlayanlar İçin Satranç. Türkiye İş Bankası Yayınları Palavan, Selim. (2002). Satranç Kitabım. İnkılâp Yayınevi Seirawan, Yasser. (2009). Satrançta Kazandıran Oyun Felsefesi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Seirawan, Yasser. (2009). Satrançta Kazandıran Oyun Stratejiler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Seirawan, Yasser. (2009). Satrançta Kazandıran Açılışlar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Seirawan, Yasser. (2009). Satrançta Kazandıran Oyun Sonları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Seirawan, Yasser. (2009). Satrançta Kazandıran Kombinezonlar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Seneca, Camil. (1994). Satranç Öğretici Oyunlar. İnkılâp Yayınevi
Satranç Öğreniyoruz - 01
Sayfa 10