Shud magazine {online} 2016 11 №2 trial by Shud

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

№2| 2016.11

Shud Dental Magazine

______________ Тус сэтгүүл нь Монгол улсын зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул сэтгүүлд нийтэлсэн материалыг ашиг олох зорилгоор дижитал болон цаасан хэлбэрээр хувилан олшруулж түгээхийг хатуу хориглоно

| Онцлох

Японы Гажиг Заслын Холбооны (Japanese Orthodonthic Society -JOS) 75 дахь удаагийн Их хурал боллоо

Page | 1

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Тусламж

Та бүхэн манай сэтгүүлийг дараах арга замуудын аль алинаар нь унших боломжтой төдийгүй интернэтийн Online горимд эсвэл download хийж татаж аваад Offline горимд уншиж болно

Гар утас, таблет

PC компьютер

Принтерээр хэвлэх

Page | 2

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Гар утас

{Adobe Reader}

PC&Mac компьютер

{Adobe Reader}

Page | 3

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Дугаарын хөтөч 1.Эрхлэгчийн зурвас 2.#HealthScene 3.#Science 4.#Events Японы Гажиг Заслын Холбооны (Japanese Orthodonthic Society -JOS) 75 дахь удаагийн Их хурал боллоо

5. #News Имплантын биоактив бүрхэвч имплант ба ясны эдийн бороололтыг түргэсгэнэ

6. #News Судлаачид шүд цоорох өвчнийг зогсоодог шингэн бүтээснээ зарлалаа

Page | 4

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

7.#Textbook The Business of

Dentistry: Бидний эрхэлж байгаа бизнесийн мөн чанар юунд оршдог вэ?

8.#Knowledge Арьсны суурь

эсийн хорт хавдар (Базалиома) {Basal Cell Carcinoma}

9.#Knowledge Харшлын хариу урвал (I-IV хэлбэрийн хэт мэдрэгшилт)

10.#Knowledge Анафилакси {Anaphylaxis} ______________ Тус сэтгүүл нь Монгол улсын зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул сэтгүүлд нийтэлсэн материалыг ашиг олох зорилгоор дижитал болон цаасан хэлбэрээр хувилан олшруулж түгээхийг хатуу хориглоно

11.#Announcement

Page | 5

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Эрхлэгчийн зурвас Эхний дугаараа өнгөрсөн долоо хоногт захиалагчидруугаа илгээчихээд хүмүүсийн сэтгүүлд маань хэрхэн хандаж байгаа хариу урвалыг хүлээн догдлон хэсэг суулаа. Нүүр Ам Судлалын салбарт яг манай эрхлэн гаргаж буй шиг Магазин хэлбэрийн сэтгүүл бол үнэндээ шинэ юм. Өмнө нь гарч байсан “Шүд”, “Нүүр Ам Судлал”, “Innovation Dentistry” сэтгүүлүүд бол ихэнхдээ шинжлэх ухааны мэдээллийн журнал талдаа гарч байсан тул уншигчид салбарын хамт олон манай сэтгүүлд хэрхэн хандах нь сонин байлаа. ______________

Талархалын үгтэй мессежүүд нэлээд олон ирсэнээс заримыг нь дурдахад

Тус сэтгүүл нь Монгол улсын зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул сэтгүүлд нийтэлсэн материалыг ашиг олох зорилгоор дижитал болон цаасан хэлбэрээр хувилан олшруулж түгээхийг хатуу хориглоно

Page | 6

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Талархан хүлээж авч захиалгаа өгөхөөр яарч буй нэлээд хэсэг байхад одоохондоо эргэлзэж буй хүмүүс ч цөөнгүй байх шиг байна. Сайт ажиллуулах өнгөрсөн хугацаанд монголчуудын тэр тусмаа манай салбарын хамт олны мэдээлэлд хэрхэн ханддаг талаар багагүй ойлголттой болсон тул тэдгээр хүмүүсийн хүүлээзнээд байгаа шалтгааныг ч ойлгож байна. Миний хувьд хэдийнээс хэлсэндээ байж, ярихаас илүү хийж бүтээхийг эрмэлзэж ирсэнийг надтай хамтран ажилласан хүмүүс гадарлана гэдэгт итгэлтэй байна. Тиймдээ ч энэ сэтүүлийг долоо хоног тутам тасралтгүй гаргахын өөрийн Дэлгэрэнгүй төлөө мэдээллийг эх хувиасзүгээс уншина чадах уу бүхнээ хийж хичээн ажиллах болно. Та бүхэн манай сэтгүүлийг таньдаг найз нөхөд, ангийн хамт олон, ажилтан ажиллагсаддаа санал болгох нь бидний үйл ажиллагаанд том дэмжлэг болох бөгөөд улмаар нүүр ам судлалын салбарын хөгжлийн төлөө оруулж буй хувь нэмэр юм шүү. Хамтран ажиллаж байгаад талархаж буйгаа илэрхийлэхийн ялдамд та бүгдийн ажил үйлсэд өндөр амжилт хүсэн ерөөе!

Shud Magazine {Online} сэтгүүлийн эрхлэгч АУ докторант Ч.Гантөмөр

Page | 7

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

#HealthScene

Өнгөрсөн долоо хоногийн дэлхийн хамгийн том, анхаарал татсан үйл явдал нь АНУ-ын Ерөнхийлөгчөөр Доналд Трамп соногогдсон явдал байлаа-nytimes.com

Трампын сонгуулийн компанит ажлын нэг томоохон амлалт нь өмнөх ерөнхийлөгч Брак Обамагийн санаачилсан OBAMACARE хөтөлбөрийг зогсооно гэсэн амлалт байлаа qz.com Гэвч ерөнхийлөгчөөр сонгогдсоныхоо дараа тэрээр OBAMACERE хөтөлбөрийг тэр чигт нь зогсоохгүй “засвар” хийнэ гэж мэдэгдээд байна dailymail.co.uk OBAMACARE гэгддэг АНУ-ын эрүүл мэндийн шинэчилэлтийн Patient Protection and Affordable Care Act (PPACA) хууль нь 2009 оноос хэрэгжиж эхэлжээ – thearcmag.com Page | 8

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

АНУ-ын Өвчний тандалт судалгаа, Урьдчилан сэргийлэлтийн төв (Centers for Disease Control and Prevention) байгууллага тус улсад өмнө нь мэдэгдэж байгаагүй үхлийн аюултай мөөгөнцөрийн халдвараар 13 хүн нас бараад байгааг мэдээллээ. Үхлийн шалтгаан нь Candida auris мөөгөнцөрийн халдвар бөгөөд маш олон төрлийн эмэнд тэсвэртэй төдийгүй мөөгөнцөрийн эсрэг үндсэн гурван төрлийн эмчилгээнд алинд нь ч дарагдахгүй байгаа гэнэ edition.cnn.com Шүдний гоо сайхны нөхөн сэргээх салбар (Aesthetic dentistry)-н эцэг Дэлгэрэнгүй мэдээллийг эх хувиас уншина уу Dr. хэмээн нэрлэгддэг Irwin Smigel 92 насандаа Манхаттан дахь гэртээ таалал төгслөө. Irwin Smigel гоо сайхны эмчилгээний салбарт 2 томоохон технологийг нэвтрүүлсэн нь laser whitening ба bonding technique бөгөөд шүдний гоо сайхныг нөхөн сэргээхэд маш том хувьсгал болсон гэж New York Times дүгнэсэн байна -ada.org

Шинжлэх ухааны нотолгоонуудад тулгуурлан АНУ-ын Centers for Disease Control and Prevention байгууллагын зүгээс ундны усыг фторжуулж шүдний өвчинөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааг 20-р зуунд хүрсэн нийгмийн эрүүл мэндийн хамгийн том 10 ололт дэвшлийн нэг гэж үздэг байна durangoherald.com

Page | 9

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

#Science

Өнгөрсөн долоо хоногт Шинжлэх ухааны салбарыг ч мөн цочроосон үйл явдал нь бас л АНУ-ын ерөнхийлөгчөөр Доналд Трамп сонгогдсон явдал байлаа.

АНУ-ын томоохон эрдэмтэд Трампыг ерөнхийлөгчөөр сонгогдсонд таагүй хандаж байгаа бөгөөд тэрээр Дэлхийн цаг уурын өөрчилөлт, аутизм, бага насны хүүхдүүдийн вакцинжуулалтын асуудалд итгэдэггүй гэдгээ сонгуулийн компанит ажлын үеэр мэдэгдээд байсан юм. Иймдээ ч түүнийг сонгогдсоны дараа Nature зэрэг томоохон сэтгүүлүүд өөрсдийн өнцгөөс болгоомжилсон нийтлэл гаргасан байна -nature.com АНУ-ын ерөнхийлөгчөөр Доналд Трамп сонгогдсон нь урам хугалсан гэнэтийн үйл явдал байлаа. Бид түүний болон түүний хамтран зүтгэгчдийн шинжлэх ухаан ба суурь шинжлэх ухааны талаар юу гэж ойлгодгийг хангалттай сонссон. Одоо бидэнд зөвхөн он удаан жил хэвшиж тогтсон үнэт зүйл, суурь шинжлэх ухааны санхүүжилтийг АНУ-ын шинэ засгийн газар Page | 10

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

дэмжээсэй гэж найдах л үлдлээ гэж Google компаний интернэтийн судалагааны багийн ахлагч Vint Cerf мэдэгдсэн бол АНУ-ын шинжлэх ухааны салбарын олон зүтгэлтнүүд өөрсдийн санал бодлыг дэлгэжээ -scinetificamerican.com Alán Aspuru-Guzik-аар удирдуулсан MIT-н судлаачид нэгэн хиймэл оюун ухаан (AI)хөгжүүлээд байгаа нь ирээдүйн эм судлалын шинжлэх ухааны судалгааг орвонгоор нь өөрчилж магадгүй гэнэ. Хиймэл оюун ухаан өөртөө 250 000 эмийн бодисын молекулын ой санамжтай бөгөөд түүнийгээ өөр хооронд нь хослуулан ашиглаж төрөл бүрийн эмийн бодисын молекул гарган авах боломжтой гэнэ Дэлгэрэнгүй мэдээллийг эх хувиас уншина уу futurism.com Тархи нугасанд нь электрод имплант суулгац суулгах замаар саажилтанд орсон сармагчиныг алхуулж чаддаг болсон байна nature.com

Хүний генийн кодыг тайлах Human Genome Project нь шинжлэх ухааныг шинэ түвшинд гаргасан асар том нээлтэнд тооцогддог. Энэ нь 2,7 тэрбум USD-ийн санхүүжилтээр 10 гаран жил үргэлжилсэн байдаг бол шинээр байгуулагдсан астарт-ап компани таны генийн кодыг танд хямд үнээр тайлж өгөх санал тавьж байна -genosreseach.com

Page | 11

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

#Events ______________ Тус сэтгүүл нь Монгол улсын зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул сэтгүүлд нийтэлсэн материалыг ашиг олох зорилгоор дижитал болон цаасан хэлбэрээр хувилан олшруулж түгээхийг хатуу хориглоно

Японы Гажиг Заслын Холбооны (Japanese Orthodonthic Society -JOS) 75 дахь удаагийн Их хурал боллоо Японы Гажиг Заслын Холбооны (Japanese Orthodonthic Society - JOS) 75 дахь удаагийн ээлжит их хурал 2016 оны 11 дүгээр сарын 7-9 ний өдрүүдэд Япон улсын Токушима мужийн Токушима хотод ASTY Tokushima/MURASAKI Hall цогцолборуудад зохион байгуулагдаж өндөрлөлөө. Page | 12

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Сүүлийн жилүүдэд шинжлэх ухааны салбар тэр дундаа гажиг заслын салбарт олон тэмдэглүүштэй дэвшилтэт технологууд нэвтэрч, энэхүү тасралтгүй хүчин чармайлтын дүнд эмчилгээ улам аюулгүй, найдвартай болох боломжоор хангагдсаар байна. Тэр ч утгаараа энэ удаагийн JOS-ын хурал "Гажиг заслын эмчилгээний үр нөлөө ба тогтворжилт хоорондын шилдэг тэнцвэржүүлэлтийн эрэлд" сэдвийн дор явагдсан юм. 75 дахь удаагийн JOSийн хуралд тусгай хоёр лекц байсан бөгөөд 2014 оны физикийн салбар дахь Нобелын шагналт Калифорнын Их Сургуулийн Профессор Шүжи Накамура "Invention of High Efficient Blue LED and Future Solid мэдээллийг State Lighting” Дэлгэрэнгүй эх хувиас сэдвээр уншина уу мөн Токушимагийн Их Сургуулийн Анагаахын Шинжлэх Ухааны Фүжи Мэмориал Инститүтийн захирал Тошио Мацумото "Механик стресс ба яс" гэсэн сэдвийг тус тус танилцууллаа. Энэ удаагийн ээлжит хурлын даргаар Токушимагийн Их Сургуулийн Нүүр Амны Ортопедик ба Гажиг Заслын тэнхимийн Профессор Эйжи Танака ажилласан ба 40 гаруй илтгэл хэлэлцэгдэж, клиникийн болон академик чиглэлүүдээр нийт 381 ханын илтгэл судалгааны үр дүнгээ танилцуулсан юм.

Түүнчлэн дэлхийд алдартай гажиг заслын эмчилгээний төхөөрөмж болон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч компануудын үзэсгэлэн худалдаа хавсран зохион байгуулагдлаа. Энэ удаагийн JOS-ын хурлын онцлог нь Солонгос, Тайван, Хонг Конг, Филиппин, Монголын Гажиг Засалчдын Холбооны тэргүүнүүд ба дэд тэргүүнүүд оролцсон бөгөөд энэ нь хамгийн олон орны холбоод оролцсон явдал байлаа.

Page | 13

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Монголын Гажиг Засалчдын Холбоо (МГЗХ) нь анх удаа JOS-ын хуралд албан ёсны урилгаар оролцож байгаа бөгөөд холбоог төлөөлж АШУҮИС-ийн НАСС-ийн НАСГЗ тэнхимийн багш Г. Ганжаргал, резидентүүдийн хамт Монголоос ирж оролцсон юм.

Page | 14

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Page | 15

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Имплантын биоактив бүрхэвч имплант ба ясны эдийн бороололтыг түргэсгэнэ

TOMSK, Russia: Имплант эмчилгээний нэг томоохон алдааны шалтгаан нь биеийн дархлалын тогтолцоо имплантыг хүлээн авахгүй байх явдал юм. Дархлалын эсүүд имплантыг гадны биет гэж таниснаар имплантын орчимд үрэвсэл үүсгэж эцсийн дүндээ имплантыг орчины эдээс тусгаарлан ховхолж хаядаг. Тэгвэл Оросын судлаачдын бүтээсэн имплантын шинэ төрлийн биоактив бүрхэвчээр бүрсэн имплант нь дархлалын хариу урвалыг сармагжуулсанаар ясны эдийн эдгэрэлтийг хурдасгадаг болохыг тогтоогоод байна. ОХУ-ын Томскийн Политехникийн Их Сургуулийн судалаачид имплантыг гадуур нь interleukin-4 цитокинтэй төстэй үйлчилэл бүхий биоидэвхит бодиоор бүрсэнээр дархлалын системийн зүгээс ирэх хариу урвалыг саармагжуулах шинэ Page | 16

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

аргачилал гаргаж аваад байна. Шинээр гарган авсан бодис нь хүний биеийн төрөлхийн дархлалын эсүүд болон макрофагийн үйл ажиллагааг хяналтандаа авсанаар импланыг эдээс салгах аюулыг таслан зогсоож эсрэгээрээ ясны эдтэй нэгдэн бороолох үйл ажиллагааг идэвхжүүлж өгдөг гэнэ. “Макрофагийн үндсэн гол давуу тал нь түүний гайхамшигтай уян харимхай шинж чанар учир шинэ нөхцөл байдалд орсоноор импланттай тэмцэлддэг байсан эсүүд нь эсрэгээрээ эдгэрэлтийн процесст нөлөөлж байна. Бидний гаргаж авсан бодис нь макрофагт нөлөө үзүүлсэнээр түүнийг эерэг чиглэлд өөрчилж Дэлгэрэнгүй мэдээллийг эх хувиас уншина уу байгаа юм” гэж Hi-Tech физикийн институтын Органик хими Биотехнологийн салбарын судлаач Ксения Станкевич хэлж байна.

Судлаачдын мэдэгдэж байгаагар энэхүү материалыг нийлэг ба титанан имплантад ашиглаж болохоос гадна Ортопедийн зориулалттай болон амны хөндийн мэс заслын үед ашиглаж болох гэнэ. Судлаачдын үзэж байгаагаар энэхүү бүрхүүл нь имплантын бүх салбарт өргөн хүрээнд ашиглаж болох гэнэ. Одоогийн байдлаар судлаачид түүний шинж чанарыг туршилтын нөхцөл байдалд илүү нарийвчилан судлаж байна. Судалгааг Оросын суурь шинжлэх ухааны хөгжлийн сангийн санхүүжилтээр хийсэн бөгөөд 2016 оны RusBioTech олон улсын үзэсгэлэнгээс алтан медаль хүртсэн болохыг Томскийн Политехникийн Их Сургуулийн зүгээс мэдэгдлээ.

Page | 17

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Судлаачид шүд цоорох өвчнийг зогсоодог шингэн бүтээснээ зарлалаа

University of Pennsylvania-ы судлаачид шүд цоорлыг зогсоодог шавшлага байдлаар хэрэглэх зориулалттай шингэн бүтээснээ зарлалаа. Одоогоор уг бодисын зөвхөн туршилтын агварчилалыг гарган аваад байгаа ба ойрын хугацаанд шүдний эмнэлгийн нөхцөлд ба гэрийн нөхцөлд хэрэглэж болох амны хөндийн эрүүл мэндийн нэгэн чухал бүтээгдэхүүнийг гарган авна гэж мэдэгдэж байна. Судлаачид орчин үед амны хөндийн эрүүл мэндийн зорилгоор ашиглаж буй бионийлэг бэлдмэлүүд нь үнэтэй бөгөөд хэрэглэхэд таатай бус байгааг олж тогтоон эм бэлдмэлүүдийн энэ дутагдалтай талыг арилгах төслийн хүрээнд Page | 18

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

үнэтэй бус бөгөөд боломжит бодис гарган авсан нь энэ юм. “Орчин үед ашиглаж байгаа нянгийн эсрэг шавшлага хэлбэрээр ашиглаж буй бодисууд нь шүдний цоорол үүсгэгч нянгийн хальсанд үйлчилэх үйлчилэл нь хязгаарлагдмал” гэж Penn School of Dental Medicine-ы судлаачид болох Yuan Liu, DDS, PhD ба Aditya Kamesh нар үзэж байна. Бионийлэг эм бэлдмэлүүд буюу ихэвчилэн протейны бэлдмэл хэмээх эмүүдийг нэлээд олон тооны өвчинтэй тэмцэх зорилгоор орчин үеийн анагаах ухаанд эрчимтэй ашиглаж байна. ТухайлбалДэлгэрэнгүй чихрийнмэдээллийг шижингийн үед ашиглаж буй эх хувиас уншина уу инсульин, hepatitis B вакцины зориулалтаар ашигладаг hepatitis B-н гадаргуугийн антиген зэрэг нь протейн эмчилгээ юм.

Гэсэн хэдий ч энэ төрлийн бэлдмэлүүдийг шүдний салбарт маш ховор ашигладаг нь түүний үнэ өртөг өндөр, хэрэглэхэд бэрхшээлтэй ба түгээхдээ заавал хүйтэн байдалд тээвэрлэх, тусгай зориулалтаар ариутгах ёстой зэрэг нөхцөл байдал юм. Тэгвэл Yuan Liu ба Aditya Kamesh нарын судлаачид илүү хямд төсөр, нянгийн биофильмтэй идэвхтэй тэмцдэг протейн бэлдмэл гарган авахаар ажилласан нь ийнхүү амжилтанд хүрээд байна. Судлаачид ургамлын эсээс нянгийн эсрэг үйлчилэлтэй protegrin-1 (PG1) бодисыг ялган авсанаар хямд төсөр протейн бэлдмэл гарган авах боломжтой болжээ. Судлаачид одоогоор in vivo орчинд ургамлын гаралтай protegrin-1-ын шүд ба буйлны гадаргууд буй нянгийн эсрэг үйлчилэх үйлчлэлийг судлаж байна.

Page | 19

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

#Textbook

The Business of Dentistry: Бидний эрхэлж байгаа бизнесийн мөн чанар юунд оршдог вэ?

Аливаа бизнесийн үндсэн зорилго бол ашиг олох. Эрүүл мэндийн туламж үзүүлэх ба ашиг олох гэсэн ойлголтыг хүмүүс ихэвчилэн эмнэлзүйн чанартай үйлчилгээ үзүүлэх амлалт үүргээсээ татгалзах, хямд төсөр үйлчилэх гэж ойлгодог нь буруу юм. Шүдний эмнэлгийн бизнес гэдэг нь дээд зэргийн чанартай үйлчилгээг, дээд зэргийн таатай орчинд үзүүлэх тухай ойлголт юм. Шүдний эмнэлгийн бизнесийг ашигтай эрхэлэхэд тулгардаг томоохон сорилт нь эмчилгээний үнэ цэнийг жинхэнэ утгаар нь мэдэрсэн өвчтөнүүдийн талархалыг хэрхэн татах асуудал юм. Яг энэ сорилттой тулгарсан үед бид үүнд арилжаа худалдааны нийтлэг зарчмаар хариу барих ёстой. Үүний тулд бид маркетингийн шинжлэх ухаан, хүмүүсийн сэтгэлгээний онцлог ба талархалын талаар Page | 20

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

өөрийн гэсэн ойлголттой байж түүнийгээ “өвчтөн” гэх тусгай статус бүхий хүмүүс дээр хамаатуулан ажиллаж чаддаг байх хэрэгтэй. Үйлчлүүлэгч гэх үү? Өчтөн гэх үү? Бид өөрсөд дээрээ ирж үйлчилгээ авч байгаа хүмүүсээ “өвчтөн” гэхүү, “үйлчилүүлэгч” гэхүү “хэрэглэгч” гэхүү гэдэг асуудал нь тийм ч нухацтай авч үзээд байх асуудал биш юм. Өвчтөн гэдэг нь эмнэлгийн тусламж үзүүлэгч мэргэжилтнүүдтэй эмчийн ёс зүй, үүрэг хариуцлагын үндсэн дээр холбогдсон үйлчлүүлэгчид л юм. Энэ нэр томьёоны аль нь ч Дэлгэрэнгүй хувиас уншина байлаа гэсэн үндсэнмэдээллийг зарчим эх маань ямар уу ч дээд зэргийн ашиг орлогтой, өсөлттэй бизнес гэдэг бол үйлчлүүлэгч, худалдан авагчдын үнэнч байдал дээр тулгуурладаг гэдгийг л санах хэрэгтэй. Шүдний эмнэлгийн бизнес ч үүнээс зайлахгүй. Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ ба Ашиг орлого

Энэ номын хувьд бидний барьж буй өнцөг нь хэрэв үйлчлүүлэгч өвчтөнийг л дээд зэргээр халамжилах юм бол ашиг орлого түүнийг дагах болно гэсэн зарчим юм. Үүнийг хийхийн тулд бид бүхэн “халамжилах” гэсэн үгний утгыг сайтар ойлгох хэрэгтэй. Хүмүүсийг халамжилах гэдэг нь түүний “шүд”-ийг халамжилахаас илүү өргөн утгатай гэдгийг бид байнга санаж байх ёстой. Хүмүүсийг халамжилах орчин нөхцөл байдлыг бид бүрдүүлэхдээ харин үүнийгээ бизнесийн зарчимд тулгуурлан ашиг орлогтой байхаар зохион байгууж өгөх хэрэгтэй. Хэрэв ашиг орлого үгүй бол бизнес гэж байхгүй бөгөөд хүмүүсийг халамжилах сайн орчныг бүрдүүлж чадахгүй гэсэн үг юм. Page | 21

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

#Knowledge

Арьсны суурь эсийн хорт хавдар (Базалиома) {Basal Cell Carcinoma}

Төстэй нэршил Basal cell epithelioma ______________ Тус сэтгүүл нь Монгол улсын зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул сэтгүүлд нийтэлсэн материалыг ашиг олох зорилгоор дижитал болон цаасан хэлбэрээр хувилан олшруулж түгээхийг хатуу хориглоно

Rodent ulcer ICD-9CM/CPT кодууд 173.0–173.9 Malignant neoplasm of skin. CPT General Exam or Consultation (e.g., 99243 or 99213)

Page | 22

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Товч агуулга Basal cell carcinoma нь нь хүмүүс нэлээд элбэг тохиолддог арьсны хорт хавдар боловч энэ нь удаан явцтай, зөөлөн эдийг бага гэмтээдэг, сайн эмчлэгддэг зэрэг онцлог чанаруудтай. Арьсны эпидермисын хамгийн суурь эсийн лавхаргад үүсэх ба голдуу 40-60 насны хооронд толгой, хүзүүний байрлалтай тохиолдно. Үндсэн шалтгаан нь наранд хэт их удаан байх ба B хэлбэрийн нарны хэт ягаан туяа юм. Тархалт ба хүн ам зүй Дэлгэрэнгүй мэдээллийг хувиас уншина уу АНУ-ын хэмжээнд тархалт ба эхэрчим: Амьдралын явцад Basal Cell Carcinoma үүсэх эрсдэл 30%. АНУын хувьд 100 000 хүн ам тутамд 150 тохиодол байдаг бол Австралид 100 000 хүн тутамд 726 тохиолдно. Улс орон бүрээс шалтгаалаад 100 000 хүн ам тутамд 40-700 тохиолдол бүртгэгддэг.

Зонхилон тохиолдох нас: 40-75 нас болон түүнээс хөгшин хүмүүст тохиолдох боловч оргил үед нь 50-60 насанд тохиолдно. Хүүхэд насандаа хүнд хэлбэрээр наранд түлэгдэж байсан, нарны хэт ягаан туяанд өртөх магадлал өндөр хүмүүст тохиолддог. Зонхилон тохиолдох хүйс: Эрэгтэй эмэгтэй харьцаа 2:1 Удамшлын хүчин зүйлс: Африк гаралтай Америкчууд, Ази, Испани гаралтай хүн амд бага тохиолдно. I төрлийн Fitzpatrick skin буюу борлодоггүй амархан түлэгддэг төрлийн арьстай хүмүүст ихэвчилэн тохиолдно. Альбанизм, нөсөөжилт, төрөлхийн мэнгэний гаралтай basal cell carcinoma хам шинжтэй хавсран илрэнэ. Page | 23

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Харшлын хариу урвал (I-IV хэлбэрийн хэт мэдрэгшилт) {Allergic Reactions (Types I–IV Hypersensitivity)}

Төстэй нэршил Type I hypersensitivity reactions Type II hypersensitivity reactions Type III hypersensitivity reactions Type IV hypersensitivity reactions Allergic reactions ICD-9CM/CPT Код 995.3 Allergy, allergic (reaction) Товч агуулга

Зарим нэг хүмүүст гадаад орчины энгийн нэг зүйлс (антиген) дархлалын системийг цочроож харшилын хариу урвал өгөх ба улмаар үрэвслийн хариу урвал үүсэх шалтгаан нь болдог. Ийм төрлийн харшилын хариу урвал нь тухайн эд эрхтнийг цочроогоод зогсохгүй үхэлд хүргэх шалтгаан болж ч болно. Эдгээр хариу урвалыг урвалын механизм дээр нь үндэслэн дараах байддлаар ангилна.

Page | 24

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

I хэлбэрийн хариу урвал (immediate hypersensitivity reactions, anaphylactic hypersensitivity reaction): Иммуноглобулин E (IgE) -ээр өдөөгдөн mast cells ба базофиль эсүүдээс ялгарах гистамин, лейкотрин, простгландин зэрэг медиаторуудаас шалтгаалан үүснэ. II хэлбэрийн хариу урвал (cytotoxic hypersensitivity reactions): Иммуноглобулин G (IgG) ба Иммуноглобулин M (IgM) зэрэг эсрэг биетүүд антиген эсийн рецептор болон антигений матрикст холбогдсоноор энэ төрлийн урвал үүснэ. II хэлбэрийн хариу урвалыг өдөөгч антигенүүд хэдийгээр гадаад эх үүвсэрээс гаралтай эмийн шалтгаантай hemolytic anemia Дэлгэрэнгүй мэдээллийг эх хувиас дотоод уншина уу зэрэг байж болох ч ихэнхдээ биеийн гаралтай байх нь элбэг. Хриу урвал үзүүлэх хугацаа хэдэн минутаас цаг хүртэл харилцан ялгаатай байна. III хэлбэрийн хариу урвал (immune–complex reactions): антиген ба эсрэг биет гэсэн дахин давтагдах хэлбэрээр илэрдэг хариу урвал. Антигенүүд нь ихэнхдээ IgG төрлийн эсрэг биетэд чиглэгднэ. Антигенүүд нь дотоод ба гадаад гаралтай байна.

IV хэлбэрийн хариу урвал (delayed hypersensitivity reactions, cell-mediated hypersensitivity reactions): Энэ төрлийн хариу урвал нь эсрэг төрөгчөөр биш Т-лимфоцитээр өдөөгдөж үүсэх бөгөөд мөөгөнцөр, шимэгчид, микобактерийн эсрэг үүсэх нь элбэг. Мөн хүний биед суулгасан эд эрхтнийг ховхолж хаях дархлалын хариу урвал нь IV хэлбэрийн хариу урвал юм. Хүснэгт 1-ээс харшлын хариу урвалуудын харьцуулалтыг харна уу Тархалт ба хүн ам зүй АНУ-ын хэмжээнд тархалт ба эрчим: Сүүлийн жилүүдэд харгилын өвчлөл дэлхий даяар өсөн Page | 25

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Анафилакси {Anaphylaxis}

Төстэй нэршил Anaphylactic reaction Anaphylactic shock CD-9CM/CPT кодууд 995.0 Anaphylactic shock Allergic shock— NOS or due to adverse effect Anaphylactic reaction—of correct medicinal substances Anaphylaxis—properly administered Товч агуулга ______________ Тус сэтгүүл нь Монгол улсын зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул сэтгүүлд нийтэлсэн материалыг ашиг олох зорилгоор дижитал болон цаасан хэлбэрээр хувилан олшруулж түгээхийг хатуу хориглоно

Анафилакси гэдэг нь Иммуноглобулин Е-ээр өдөөгдөн үүсдэг зүрх судасны (цусны даралт унах) болон амьсгалын эрхтэн тогтолцоо (бронхспазм)-г хамран хүнд, хурц хэлбэрээр илэрдэг харшлын урвал юм. Энэхүү маш түргэн явцтай, амь насанд аюултай бүх биеийг хамарсан харшлын урвал нь арьсан дээрх бижрүү тууралт, цусны судасны хавагнал, амьсгалын дээд замын бөглөрөл, бронхспазм, цусны даралт унах, хоол боловсруулах замын хямрал зэрэг олон шинж тэмдгээр хавсран илэрнэ. Анафилакси нь тухайн хүн өмнө нь хэт мэдрэгшиж байсан ямар нэгэн антигенээс Page | 26

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

шалтгаалан үүснэ. Зарим нэг эмийн бодис нэн ялангуяа пенциллин, цефалоспорин, йод зэрэг нь гол шалтгаан болно. Анафилаксийн үед үхэлд хүргэх гол галтгаан нь амьсгалын дээд замын бөглөрөл бөгөөд яаралтай заалтаар амьсгалын дээд замыг чөлөөлөх, эфинефрин, шингэний урсгалыг дэмжих, кортикостеройд бэлдэл, антигистамины бэлдмэл хэрэглэх заалттай. Шалтгаан ба эмгэг жам Хэрэв хүний бие ямар нэг зүйлд хэт мэдрэг болвол гистамин болон бусад нэгдлүүдийг ялгаруулдаг. Энэ нь дараах урвалуудын шалтгаан Дэлгэрэнгүй мэдээллийг эх хувиас уншина уу болно:  Амсгалын дээд замын агаарын урсгалд саад учирсаны улмаас хэржигнэх, амьсгалахад бэрхшээлтэй болох  Ходоод гэдэсний замын шинж тэмдгүүдэд хэвлийгээр хөндүүрлэх, бөөлжих, суулгах  Цусны судас тэлж шингэн нь орчины эдрүү нэвчсэнээр нийт цусны хэмжээ багасах  Уушигны альвеолиудруу шигэн нэвчсэний улмаас уушиг хавагнах

Хүнсний харшил Орчины хүчин зүйлсээс шалтгаалсан харшил Латексийн харшил Эмийн бодисуудын харшил    

Пенциллин Цефалоспорин Йодын бэлдмэл Аспирин/стеройд бус үрэвсэлийн эсрэг бэлдмэлүүд  Хэсгийн мэдээ алдуулагчид Page | 27

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

#Announcement #1|Эмчилгээний эмч, Шүдний сувилагч, Эмчийн туслах, Ресепшн ажилд авна Эмнэлгийн нэр: bestmed Эмнэлгийн байршил: Баянзүрх Холбоо барих утас: 99164251 Мэргэшлийн төрөл: Эмчилгээний эмч, Шүдний сувилагч, Эмчийн туслах, Ресепшн Хүйс: Аль нь ч болно Мэргэжлийн ур чадвар: Дөнгөж төгссөн Дагалдах үзүүлэлт: Резидент төгсөөгүй байж болно Ажлын байрны нөхцөл: Бүтэн цагаар Цалин: Дунджаас дээш Урамшуулал: Тохиролцно Бусад нөхцөл: Багаар ажиллах чадвартай, ёс суртахуунтай.

#2|Согог засал, эмчилгээний эмч ажилд авна. Эмнэлгийн нэр: SOS MM Clinic Эмнэлгийн байршил: Баянзүрх Холбоо барих утас: 9905-6899 ______________ Тус сэтгүүл нь Монгол улсын зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул сэтгүүлд нийтэлсэн материалыг ашиг олох зорилгоор дижитал болон цаасан хэлбэрээр хувилан олшруулж түгээхийг хатуу хориглоно

Мэргэшлийн төрөл: Эмчилгээний эмч, Согог заслын эмч Хүйс: Аль нь ч болно Мэргэжлийн ур чадвар: 2-5 жил Дагалдах үзүүлэлт: Резидент төгссөн Ажлын байрны нөхцөл: Бүтэн цагаар Цалин: Дунджаас дээш Урамшуулал: Тохиролцно

Page | 28

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Page | 29

Shud

Shud Magazine {Online} 2016.11 №1

Page | 30