ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ_ΤΕΥΧΟΣ 109

ΤΕΥΧΟΣ 109 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - YEN - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

On time - any time!

A globally integrated shipping group

- Transportation (dry bulk, wet, reefer)

LASKARIDIS SHIPPING CO. LTD.

- Shipyards

HEAD OFFICE

- Ship Agency

5, Xenias str. & Ch. Trikoupi

- Logistics

14562, Athens, Greece

- Terminals

Tel.: +30 210 62 84 200

- Fuel Supplies at High Seas - Pelagic Fish Trading

e-mail: athens@laskaridis.com www.laviniabulk.com

109

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ // ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ // ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 02

Χαιρετισμός του Εκδότη

04

Μια ακόμη Έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος βραβεύεται από το Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα της Χώρας

06

Εορταστική Εκδήλωση του Κέντρου Ειδικής Φροντίδας Παιδιών του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιά

10

Τελετή Εορτασμού του Αγίου Νικολάου και της Επετείου των Νικηφόρων Ναυμαχιών των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13 • Ομιλία του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναυάρχου Νικόλαου Τσούνη Π.Ν.

14

Εκδήλωση του ΓΕΝ στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων • Ομιλία κ. Ιωάννη Ξυλά Θέμα: «Η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία σήμερα»

18

Συντηρήθηκε το ιστορικό πλοιάριο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Tου Κλεόβουλου Παπακώστα, Υπεύθυνου Μουσείου του Πλοιαρίου

20

Η συμβολή του στόλου των Υδραίων ναυτικών στην Επανάσταση του 1821 και τα μεταγενέστερα έργα στη νήσο Ύδρα Του Ευστρατίου Γρ. Ανδριάνη, τ. Επισ. Συνεργάτη ΕΜΠ, Λιμενολόγου, Περιβαλλοντολόγου

26

Το λιμάνι επί τον τύπον των Ήλων Της Μαρίας Ρώτα

28

Πλωτή αυτόνομη οικολογική & παραγωγική μονάδα αφαλάτωσης Του Δρ. Νικήτα Νικητάκου, Πλοιάρχου Π.Ν. ε.α - Μέλους ΔΣ ΝΜΕ, Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου

32

Μεταξύ Πλαταμώνα και Κατερίνης στον πόλεμο του 1897 Του Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

38

Τα υποβρύχια τύπου U και V Του Ηλία Νταλούμη

42

Τα Χριστούγεννα του "Παπανικολή" ΤουΓιώργου Λεβιθόπουλου

46

Ένα υποβρύχιο στον Χολομώντα Του Δρος Παρμενίωνος Ι. Παπαθανασίου, Υποστράτηγου Υγειονομικού ε.α., Αντιπροέδρου της ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΤΕΥΧΟΣ 109 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - YEN - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Εξώφυλλο Ανδρέας Κελέσιης, Το πέραμα «Άγιος Γεώργιος» Ν. ΥΔΡΑ 156. Λάδι σε μουσαμά, 73x92 εκ. (βλέπε σελ. 18)

10

Τριμηνιαία Έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Κωδ. 2528 Ιδιοκτήτης: Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος Μαρίνα Ζέας, Πειραιάς 185 37 Τηλ.: 210 45 16 264 • Fax: 210 45 12 277 E-mail: info@hmmuseum.gr, hellenicmaritimemuseum@gmail.com Website: www.hmmuseum.gr

32

Εκδότης - Διευθυντής: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Διεύθυνση Σύνταξης: Γιάννης Παλούμπης

38

Επιμέλεια Έκδοσης: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ [ΕΜΕΙΣ]

48

Μνήμη Νορμανδίας Tου Μίκη Καπαϊτζή

52

Τα άρθρα του Γεωργίου Βλάχου

56

Η ώρα της Ελλάδας

60

Η Σοφία Βέμπο... στο Ναυτικό Tου Γιάννη Σουλιώτη

62

Σάσων. Το Γιβραλτάρ της Αδριατικής Του Αντιναυάρχου ε.α. Δρ. Στυλιανού Χαρ. Πολίτη

66

Ο πυρηνικός πρωτοπόρος των ΗΠΑ Ναύαρχος Hyman Rickover Του John Barnes, Μετάφραση: Γιάννης Παλούμπης

68

O Κύριλλος Λούκαρις και η συνέχεια του Ελληνισμού Του Κωνσταντίνου Χολέβα, Ιστορικού-Συγγραφέα

70

Το Χριστόψωμο Διήγημα Πρωτότυπον, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Εκτύπωση: ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ

72

λογοτεχνια & θαλασσα

75

Ημερολoγιο Μουσεiου

Στα μέλη του Μουσείου διανέμεται Δωρεάν

77

Σημαντική διάκριση για το δημοτικό σχολείο των εκπαιδευτηρίων«Παιδαγωγική»

78

βαρομετρο

Πηνελόπη Βουγιουκλάκη Αρχαιόλογος Μ.Δ.Ε. Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ιωάννα Μπερμπίλη Αρχαιόλογος Μ.Δ.Ε. Βυζαντινής Αρχαιολογίας Διαφημίσεις: Ν. Νικολαΐδης-Ε. Σ. Σύρος Τηλ./Fax: 210 24 35 075

52

Γραμματεία: Κλεοπάτρα Ρηγάκη

Οι απόψεις που εκφράζονται στον ΠΕΡΙΠΛΟΥ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δε δεσμεύουν το ΝΜΕ, ούτε ερμηνεύουν την πολιτική ή τις αποφάσεις του.

56 56

Σύρος. Φωτογραφία Anag.

Α

γαπητοί αναγνώστες, φίλες και φίλοι. Εύχομαι ο καινούργιος χρόνος, στον οποίον έχουμε ήδη εισπλεύσει, να είναι ειρηνικός και ευτυχισμένος για όλες και όλους σας. Για το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος που διανύει ήδη το 71ο έτος ύπαρξής του, ευχόμαστε και φροντίζουμε, να συνεχίσει να επιτελεί τον πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό του ρόλο, με την υλοποίηση δράσεων που θα προβάλλουν και θα προωθούν τη ναυτική μας κληρονομιά και παράδοση. Ο προηγούμενος χρόνος έκλεισε με μια σημαντική διάκριση για τον φορέα μας. Συγκεκριμένα το Δεκέμβριο η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε μια ακόμη έκδοση του Ναυτικού Μουσείου. Πρόκειται για το βιβλίο του Ναυάρχου κ. Παλούμπη: «Ελλήνων Πλόες. Η πορεία της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας δια μέσου των αιώνων» Είναι πράγματι εξαιρετικό γεγονός ότι τα τελευταία εννέα χρόνια τέσσερις εκδόσεις του Μουσείου μας έχουν βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών, γεγονός που μας κάνει υπερήφανους. Πρόκειται για τα βιβλία: 1. « Απ’ τα πελάγη στους αιθέρες. Το χρονικό της Ναυτικής Αεροπορίας» του Ναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη. (Βραβείο) 2. « Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι πολεμιστές του Ναυτικού θυμούνται» του Ναυάρχου Αναστασίου Δημητρακόπουλου. (Εύφημος μνεία) 3. «Τα Ελληνικά Υποβρύχια» των αειμνήστων Ναυάρχων Τιμόθεου Μασούρα και Θωμά Κατωπόδη. (Έπαινος) 4. «Ελλήνων

Πλόες. Η ιστορία της ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας» του Ναυάρχου Ιωάννη Παλούμπη. (Βραβείο) Έχουμε επανειλημμένως αναφερθεί σε αυτές τις διακρίσεις με την πρόθεση να ευχαριστήσουμε με αυτόν τον τρόπο τους συγγραφείς που με τον πνευματικό τους κόπο, ανιδιοτελώς, ενισχύουν τους σκοπούς που υπηρετεί το Ναυτικό Μουσείου της Ελλάδος. Την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε και φέτος στο Ναυτικό Μουσείο η χριστουγεννιάτικη εκδήλωση για τα μικρά παιδιά των οικογενειών του Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος που οργάνωσε το Κέντρο Φροντίδας Παιδιών (ΚΕΦΠ). Επικεφαλής του Κέντρου επί πολλά έτη, και εμπνευστής της δημιουργίας του, είναι ο παιδίατρος Υποναύαρχος (ΥΙ) Δημοσθένης Δαμιανός, ο οποίος είναι και Διευθυντής του Υγειονομικού του Πολεμικού Ναυτικού. Το Μουσείο διέθεσε τις αίθουσές του και προσέφερε τα έσοδα από τις πωλήσεις βιβλίων και ειδών δώρων στη μικρή εορταγορά (bazaar) που διοργανώθηκε παράλληλα με την εκδήλωση υπέρ του ΚΕΦΠ. Οι αίθουσες του μουσείου έσφιζαν από τον κόσμο και τα παιδιά που ήρθαν στη γιορτή για να ανταλλάξουν ευχές και να ψυχαγωγηθούν με τα παιχνίδια, τα τραγούδια, τον καραγκιόζη και τον ταχυδακτυλουργό και όλα όσα με μεράκι και περισσή αγάπη είχαν ετοιμάσει για αυτά τα στελέχη του ΚΕΦΠ. Ήταν μια εξαιρετική ημέρα την οποία τίμησαν με την παρουσία τους στελέχη της ηγεσίας του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος, μέλη του Μουσείου, επιφανή μέλη της Πειραϊκής κοινωνίας και όχι μόνο. Η αλήθεια είναι ότι ο αγαπητός γιατρός Δημοσθένης Δαμιανός και οι συνεργάτες του στο ΚΕΦΠ επιτελούν ένα αξιέπαινο έργο, επιλαμβανόμενοι της φροντίδας των παιδιών που την χρειάζονται. Το Μουσείο μας απλά στάθηκε συμπαραστάτης με τη διάθεση των χώρων του, την παρουσία του προσωπικού του και την οργάνωση της μικρής αγοράς. Αγαπητοί φίλοι, ο καινούργιος χρόνος είναι η επέτειος των 2.500 χρόνων από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας 480 π.Χ. την οποία, όπως έχουμε εξαγγείλει, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος θα τιμήσει με την διοργάνωση 2 εκθέσεων, που θα προβάλλουν την κομβική σημασία του ιστορικού γεγονότος για την παγκόσμια ιστορία. Η προσπάθεια που καταβάλλεται από το λιγοστό προσωπικό του Μουσείου είναι μεγάλη. Έχουμε στο πλευρό μας επιφανή μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών και καθηγητή αρχαιολογίας κο Γιάννο Λώλο, την Ιστορικό Τέχνης κα Λουίζα Καραπιδάκη, τον καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης κο Μανώλη Βλάχο, την κα Δέσποινα Μοσχονά, Συντηρήτρια Έργων του ΥΠΠΟΑ και μέλος του μουσείου και πολλούς άλλους, οι οποίοι μας υποστηρίζουν επιστημονικά προκειμένου να παρουσιάσουμε, άρτια και σύμφωνα με τις επιταγές της σύγχρονης μουσειολογίας την καθοριστική Ναυμαχία που διαμόρφωσε τη ροή της ιστορίας όπως τη γνωρίζουμε, αλλά και να ενισχύσουμε, με αυτήν την αφορμή, τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία. Στην προσπάθειά μας αυτή χρειαζόμαστε ως συμπαραστάτες μας όλους εσάς, τα μέλη και τους φίλους του ιδρύματός μας. Εύχομαι σε όλες και όλους προσωπική και οικογενειακή ευτυχία και στο Μουσείο μας γαληνεμένες ρότες, μέσα στις τρικυμισμένες θάλασσες του περιβάλλοντός μας. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρος ΝΜΕ

ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2019

ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΒΡΑΒΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ IΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών στον Ναύαρχο Ιωάννη Παλούμπη Τα εφετινά βραβεία της Ακαδημίας Αθηνών απονεμήθηκαν το απόγευμα της Πέμπτης 19 Δεκεμβρίου στην καθιερωμένη ετήσια πανηγυρική συνεδρία του ανώτατου πνευματικού ιδρύματος της χώρας. Η Συνεδρία ξεκίνησε με ομιλία του Προέδρου της Ακαδημίας κ. Στέφανου Δ. Ήμελλου με θέμα «Ο Νικόδημος Αγιορείτης και το έργο του Χρηστοήθεια. Παρατηρήσεις και σχόλια». Στη συνέχεια, ο Γενικός Γραμματεύς της Ακαδημίας Αθηνών κ. Βασίλειος Χ. Πετράκος παρουσίασε την Έκθεσή του για το έργο της Ακαδημίας κατά το έτος 2019. Ακολούθησε η απονομή των τιμητικών διακρίσεων από τον πρόεδρο της Ακαδημίας.

Στιγμιότυπα από τη βράβευση του Ναυάρχου Ι. Παλούμπη για την έκδοση «Ελλήνων Πλόες. Η Πορεία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας δια μέσου των Αιώνων./ Seafaring of the Hellenes. The Course of the Hellenic Merchant Marine through the Centuries», έκδοσης του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος.

4 Περιπλους

Β

Στιγμιότυπα από τη βράβευση του Ναυάρχου Ι. Παλούμπη για την έκδοση «Ελλήνων Πλόες. Η Πορεία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας δια μέσου των Αιώνων./ Seafaring of the Hellenes. The Course of the Hellenic Merchant Marine through the Centuries», έκδοσης του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος.

Στιγμιότυπο από τη βράβευση. Διακρίνονται από αριστερά ο Ναύαρχος Ιωάννης Παλούμπης, ο Βασίλειος Ράπανος, οικονομολόγος και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος και η Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

ραβείο, απέσπασε, μεταξύ άλλων, ο Αντιναύαρχος ε.α. Ιωάννης Παλούμπης Π.Ν.το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο του «Ελλήνων Πλόες. Η Πορεία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας δια μέσου των Αιώνων./ Seafaring of the Hellenes.

The Course of the Hellenic Merchant Marine through the Centuries», έκδοσης του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Το βραβείο παρέδωσε στον Ναύαρχο ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών κ. Στέφανος Ήμελλος. Συγκεκριμένα έλαβε το βραβείο Ευτυχίας Ευταξιοπούλου. Το βραβευμένο έργο, παρουσιάζει την πορεία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας από τη μεσολιθική περίοδο, τότε που έχουμε την αρχαιότερη μαρτυρία για τη θαλάσσια διακίνηση αγαθών στο Αιγαίο και τη θαλασσοκρατορία των Μινωιτών και φθάνει έως τους σύγχρονους δυναμικούς εμπορικούς στόλους των Ελλήνων εφοπλιστών. Τα κείμενα πλαισιώνονται από πλούσιο εικονογραφικό υλικό, που προέρχεται από μουσεία, εφορείες αρχαιοτήτων, ιδρύματα, οργανισμούς αλλά και συλλέκτες και το οποίο τεκμηριώνει αυτή τη θαλασσινή διαδρομή των 100 και πλέον αιώνων. Την επιμέλεια της έκδοσης είχαν η κα. Βαρβάρα Μπαλαμπανέρη-Ξάνθη και η κα. Πηνελόπη Βουγιουκλάκη. Τις μεταφράσεις υπέγραψε η κα. Βέλβετ Καρατζά. Επισημαίνεται ότι ο Αντιναύαρχος ε.α. Ιωάννης Παλούμπης Π.Ν. έχει διαθέσει τα έσοδα από τις πωλήσεις της έκδοσης για την ενίσχυση των σκοπών του Μουσείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το εκδοτικό έργο του Ναυτικού Μουσείου έχει βραβευθεί πολλές φορές από το Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα της χώρας. Συγκεκριμένα το 2010 έλαβε βραβείο το βιβλίο του Αντιναυάρχου ε.α. Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν. «Από τα πελάγη …στους αιθέρες. Το χρονικό της Ναυτικής Αεροπορίας 1913-1945», το 2011 έπαινο το δίτομο έργο των αειμνήστων Αντιναυάρχων, Τιμόθεου Μασούρα και Θωμά Κατωπόδη «Τα ελληνικά Υποβρύχια» και το 2013 εύφημη μνεία το πεντάτομο έργο του Αντιναυάρχου ε.α. Αναστάσιου Δημητρακόπουλου Π.Ν, «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Οι Πολεμιστές του Ναυτικού θυμούνται». Χαρήκαμε, ωστόσο, ιδιαίτερα στην τελετή, γιατί εκτός από το βραβείο που απέσπασε η τελευταία έκδοση του Μουσείου «Ελλήνων Πλόες», τιμήθηκε ένας ακόμα άνθρωπος της θάλασσας, ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος για τη μεγάλη κοινωνική προσφορά του και τη σταθερή και ουσιώδη συμβολή του στην προαγωγή και ανάπτυξη της ναυτικής παιδείας στη χώρα μας και ιδίως για την πρόσφατη ίδρυση, με ιδία έξοδα, ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού επαγγελματικού Λυκείου Ναυτιλιακής Κατεύθυνσης στη γενέτειρά του Χίο με την επωνυμία «Τσάκος Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Ναυτικών Σπουδών». Ανάμεσα στους αγαπητούς φίλους του Μουσείου που βραβεύθηκαν θα επιθυμούσαμε να συμπεριλάβουμε επίσης, τον ομότιμο καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Θεοδόσιο Τάσιο για το εξαίρετο βιβλίο “On Technology In Ancient Greece”. Επίσης, τιμήθηκε με έπαινο ο ιστορικός ερευνητής, «πολιτιστικός εργάτης» της Θεσσαλονίκης Βασίλειος Νικόλτσιος για το έργο «Ρούπελ, το οχυρό της αντίστασης, της αξιοπρέπειας, του ηρωισμού», που συνέγραψε με την κυρία Αναστασία Χαδιά.

Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους βραβευθέντες. Περιπλους 5

Εορταστική Εκδήλωση του Κέντρου Ειδικής Φροντίδας Παιδιών του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιά

Τ

ην Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2019 το Κέντρο Ειδικής Φροντίδας Παιδιών του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιώς, διοργάνωσε εορταστική εκδήλωση με την ευκαιρία των εορτών των Χριστουγέννων και του Νέου Έτους, για δεύτερη χρονιά στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Αρχηγός ΓΕΝ Αντιναύαρχος Νικόλαος Τσούνης ΠΝ και ο Διευθυντής Διεύθυνσης Υγειονομικού ΓΕΝ, Υποναύαρχος Δημοσθένης Δαμιανός ΠΝ. Στην εκδήλωση παρέστησαν, μέλη του Ανώτατου Ναυτικού Συμβουλίου και πρώην Υπουργοί, όπου αντάλλαξαν ευχές με το προσωπικό, τους γονείς και τα παιδιά των προγραμμάτων του Κέντρου Ειδικής Φροντίδας Παιδιών. Η φετινή γιορτή, που διοργάνωσαν με πολλή αγάπη και φροντίδα τα στελέχη και τα παιδιά του ΚΕΦΠ, είχε ως θέμα τα έθιμα των Χριστουγέννων. Τα παιδιά δραματοποίησαν παραδοσιακά εορ-

6 Περιπλους

ταστικά έθιμα από όλη την Ελλάδα, απήγγειλαν ποιήματα, και τραγούδησαν χριστουγεννιάτικες μελωδίες και τα πατροπαράδοτα κάλαντα. Τα παιδιά παρακολούθησαν παράσταση από το θίασο του θεάτρου Σκιών Α. Αθανασίου και διασκέδασαν με τα μαγικά κόλπα και τους γρίφους του ταχυδακτυλουργού «Απόλλων». Παράλληλα προσφέρθηκαν στα παιδιά κουπόνια δωρεάν για παιχνίδια εκείνη την ημέρα, στον χριστουγεννιάτικο παιδότοπο μπροστά από το Ναυτικό Μουσείο, που ήταν μία προσφορά της Μαρίνας Ζέας. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης λειτούργησε χριστουγεννιάτικη αγορά με γλυκά, είδη δώρων και βιβλία τα οποία προσέφεραν υποστηρικτές του έργου του ΚΕΠΦ και μέλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Τα κέρδη από τις πωλήσεις διατέθηκαν για τους σκοπούς του ΚΕΦΠ. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους όσους συνέβαλαν στην επιτυχία της φετινής εκδήλωσης.

Λίγα λόγια για το ΚΕΦΠ

Το ΚΕΦΠ λειτουργεί από τον Νοέμβριο του 2006, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιά (ΝΝΠ), παρέχοντας τις υπηρεσίες του σε παιδιά των οικογενειών του Στρατιωτικού και Πολιτικού προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων και του προσωπικού των Σωμάτων Ασφαλείας. Το Κέντρο στελεχώνεται διακλαδικά από εξειδικευμένους Δασκάλους Ειδικής Σχολικής Αγωγής, Κλινικούς/ Σχολικούς Ψυχολόγους, Παθολόγους Λόγου (Λογοθεραπευτές), Εργοθεραπευτή και Κοινωνικό Λειτουργό, παρέχοντας εξειδικευμένα θεραπευτικά προγράμματα και θεραπείες.

Περιπλους 7

8 Περιπλους

Περιπλους 9

Τελετή Εορτασμού του Αγίου Νικολάου και της Επετείου των Νικηφόρων Ναυμαχιών των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13

Τ

ην Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου 2019 και ώρα 11:00 πραγματοποιήθηκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, με επισημότητα η τελετή εορτασμού του προστάτη του Πολεμικού Ναυτικού, Αγίου Νικολάου, και της επετείου των νικηφόρων Ναυμαχιών των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού. Στην τελετή παρέστη ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Αλκιβιάδης Στεφανής, ο κ. Αθανάσιος Μπούρας ως εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής, εκπρόσωποι Αρχηγών Κοινοβουλευτικών Κομμάτων, μέλη του Κοινοβουλίου των Θρησκευτικών αρχών και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Πτέραρχος Χρήστος Χριστοδούλου, ο Αρχηγός ΓΕΝ Αντιναύαρχος Νικόλαος

10 Περιπλους

Τσούνης ΠΝ, οι Αρχηγοί των Γενικών Επιτελείων των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας ή εκπρόσωποί τους, ο Γενικός Γραμματέας του ΥΠΕΘΑ κ. Αντώνιος Οικονόμου, πρώην Υπουργοί, Επίτιμοι Αρχηγοί, τα μέλη του Ανωτάτου Ναυτικού Συμβουλίου, εν αποστρατεία στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού, αντιπροσωπείες ξένων κρατών, μέλη της ευρύτερης Ναυτικής και Ναυτιλιακής κοινότητας, αντιπροσωπείες Αξιωματικών και Υπαξιωματικών των Ε.Δ και Σ.Α και αντιπροσωπείες σπουδαστών Στρατιωτικών Σχολών. Επίσης, μετά την ολοκλήρωση της τελετής εορτασμού έλαβε χώρα η αποδοχή εκ μέρους του Πολεμικού Ναυτικού της δωρεάς του ιδρύματος "ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ" ομοιώματος του «Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ».

OMIΛΙΑ του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναυάρχου Νικόλαου Τσούνη Π.Ν.

Η

6η Δεκεμβρίου είναι ημέρα τιμής και μνήμης για το Πολεμικό Ναυτικό. Σήμερα τιμούμε και εορτάζουμε τον προστάτη μας Άγιο Νικόλαο, τιμούμε την επέτειο των νικηφόρων ναυμαχιών των Βαλκανικών Πολέμων, της Έλλης και της Λήμνου και τέλος θυμόμαστε και τιμούμε όλους τους προκατόχους μας. Αυτούς που πρόσφεραν στην πατρίδα το μέγιστο αγαθό, την ίδια τη ζωή τους. Αυτούς που διαχρονικά ονειρευτήκαν ένα σύγχρονο, ισχυρό Ναυτικό και με τις πράξεις τους χάραξαν την πορεία τιμής που ακολούθησαν οι διάδοχοι τους. Αυτούς που με τα σωστά και τα λάθη τους μας δίδαξαν. Αυτούς τους απλούς ανώνυμους συναδέλφους που αγόγγυστα με φιλοπατρία, φιλότιμο και μεράκι έδωσαν τον αγώνα της ζωής, τιμώντας τη στολή του Έλληνα ναύτη, ανεξαρτήτως βαθμού. Όλους όσους υπηρετώντας στο Πολεμικό Ναυτικό, υπηρέτησαν την πατρίδα και συνέβαλλαν ώστε τούτη η χώρα να είναι ανεξάρτητη, ελεύθερη, δημοκρατική και υπερήφανη για το ένδοξο παρελθόν της. Ο σημερινός εορτασμός, ενσωματώνει διαχρονικά όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που συναντά κανείς στην ψυχή ενός Έλληνα. Το θρησκευτικό δέος, την εθνική υπερηφάνεια και την απέραντη αγάπη για τη θάλασσα. Η Ανθρώπινη φύση του Έλληνα ναυτικού, ως φυσικό επακόλουθο, αναζήτησε την προστασία του Θείου, η οποία μετουσιώνεται στην ιερή μορφή του Αγίου Νικολάου. Είναι η σεπτή μορφή, προς την οποία στρέφεται η σκέψη μας με ευλάβεια και βαθιά πίστη. Είναι αυτή που θέλουμε πάντα στην πλώρη μας, μόνιμο οπτήρα και πηδαλιούχο των καραβιών μας, σε ώρες γαλήνης και σε ώρες φουρτούνας. Με εθνική υπερηφάνεια τιμούμε επίσης τις δύο νικηφόρες ναυμαχίες του Στόλου μας, οι οποίες επισφράγισαν την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο. Ο Ελληνικός στόλος υπό την ηγεσία του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη με τη ναυμαχία στο ακρωτήριο της Έλλης επέτρεψε την απελευθέρωση της Λέσβου και της Χίου. Αντίστοιχα με τη ναυμαχία που ακολούθησε στη Λήμνο μετέτρεψε το Αιγαίο κυριολεκτικά σε ελληνική θάλασσα.

K

υρίες και Κύριοι, Όταν ο Κουντουριώτης δέσποζε στο Αιγαίο και ο Ελληνικός Στόλος απελευθέρωνε το ένα νησί πίσω από το άλλο, ούτε τα οικονομικά της χώρας μας ήταν σε άνθηση, ούτε είχαν περάσει πολλά χρόνια από τη φράση «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» και το ατυχές 1897. Και όμως οι Έλληνες είχαν βρει την δύναμη να ατενίσουν το μέλλον με αισιοδοξία. Βρήκαν την δύναμη να εγείρουν το ανάστημά τους και να εμπλακούν σε δυο νικηφόρους πολέμους και να εδραιώσουν την προαιώνια παρουσία τους σε αυτό το κομμάτι της βαλκανικής χερσονήσου. Λαός, στρατιωτικοί και πολιτεία ύψωσαν το ανάστημά τους και έγιναν ένα, μπροστά στις προκλήσεις της εποχής. Αυτή η ιστορική στιγμή της ανάτασης του εθνικού φρονήματος, της ένωσης όλων των Ελλήνων στην υποστήριξη του εθνικού στόχου, της ομόθυμης συστράτευσης στην εθνική προσπάθεια, αυτή πρέπει να είναι παράδειγμα και να λειτουργεί ως ο ιθυντήριος φάρος στη χάραξη της εθνικής προσπάθειας σήμερα. Σήμερα που εν ‘όψει των κινδύνων που απειλούν την πατρίδα πρέπει όσο ποτέ άλλοτε να βρεθούμε όλοι μαζί αποφασισμένοι να προασπίσουμε την ακεραιότητα της, την ελευθερία και την ευημερία των κατοίκων της. Δεν υπάρχει περιθώριο να βρεθεί κανείς ελειποβαρείς, όλοι οφείλουμε να δώσουμε ότι καλύτερο έχουμε και υπερβαίνοντας των δυνατοτήτων μας να επιτελέσουμε στο ακέραιο το καθήκον μας. Χρωστάμε σε όλους αυτούς που σήμερα τιμούμε αλλά κυρίως χρωστάμε στην ιστορία αυτού του τόπου και όπως λέει ο ποιητής «Δεν μας προσμένει η ιστορία στο βάθος, αλλά προχωρεί μαζί μας. Με τα χέρια μας κωπηλατεί στο χρόνο. Είμαστε το ρεύμα που κουβαλάει πάνω του το αύριο, χωρίς να είμαστε το αύριο».

K

υρίες και Κύριοι, Μέσα απ’ όλους τους εθνικούς αγώνες καταδείχθηκε η τεράστια σημασία της θαλάσσιας ισχύος για την ασφάλεια, την επιβίωση και την επικράτηση του έθνους μας . Η αποστροφή του Θεμιστοκλή «Έχομεν γην και πατρίδα, όταν έχομεν πλοία εις την Θάλασσαν» αναδεικνύει την πεμπτουσία της πορείας και της μοίρας του έθνους μας ανά τους αιώνες και παραμένει όσο ποτέ επίκαιρη. Η θάλασσα αποτελεί το στρατηγικό βάθος της χώρας μας και η θαλάσσια ισχύς αποτελεί το κλειδί για την άσκηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Συνεπώς, ο ρόλος του Πολεμικού Ναυτικού σε ένα κατεξοχήν ναυτικό έθνος όπως η χώρα μας δεν μπορεί παρά να είναι ξεχωριστός. Το Πολεμικό Ναυτικό αποτελεί τον βασικό συντελεστή της θαλάσσιας ισχύος της χώρας μας, τον βασικό εκφραστή της παραδοσιακής ναυτικής ταυτότητας και κουλτούρας του έθνους. Παράλληλα η θαλάσσια ισχύς της χώρας μας συμπληρώνεται από το πανταχού παρόν εμπορικό ναυτικό. Τα εμπορικά μας πλοία μεταφέρουν περήφανα την ελληνική σημαία στα πέρατα του κόσμου, ως μόνιμοι πρεσβευτές της χώρας μας και συνιστούν βασικό μοχλό ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας. Δεν θα πρέπει επίσης να λησμονούμε τη συμβολή του εμπορικού ναυτικού στους αγώνες του έθνους που υπήρξε ανεκτίμητη. Ήταν τα εμπορικά πλοία που σε μία βραδιά έγιναν πολεμικά, ήταν οι καπετάνιοι που έγιναν οι ναυμάχοι της παλιγγενεσίας. Ήταν τα γκαζάδικα και τα φορτηγά πλοία, που με τα πληρώματα τους κράτησαν ανοιχτό το ρεύμα ανεφοδιασμού στο δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με τεράστιες απώλειες. Συναφώς θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω και ταυτόχρονα να εξάρω τη συνεισφορά του Λιμενικού Σώματος σε μία σειρά από θέματα που σχετίζονται μεταξύ άλλων με την επίγνωση της θαλάσσιας κατάστασης, τη λήψη μέτρων αστυνόμευσης, το μεταναστευτικό, την προστασία της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας στη θάλασσα καθώς και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

K

υρίες και Κύριοι, Στη σύγχρονη εποχή, μπορεί η πιθανότητα ενός γενικευμένου πολέμου υπό την παραδοσιακή μορφή του να φαντάζει μακρινό ενδεχόμενο, η περιφερειακή όμως αστάθεια και το πλήθος των εξωτερικών προκλήσεων του γεωπολιτικού μας περιβάλλοντος παραμονεύουν. Καθώς όλες οι εν εξελίξει προκλήσεις σχετίζονται άμεσα και με το θαλάσσιο περιβάλλον, το Πολεμικό Ναυτικό αναδεικνύεται σε στρατηγική επιλογή της χώρας μας για τη συνέχιση, αλλά και ενίσχυση της αμυντικής διπλωματίας, την προστασία του θαλάσσιου χώρου μας, την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων, αλλά και την προώθηση των ευρύτερων εθνικών και γεωπολιτικών επιδιώξεων.

Περιπλους 11

«Το αντίπαλον και ελεύθερον καθίσταται» αναφέρει ο Θουκυδίδης, καταδεικνύοντας ότι η αποτροπή διασφαλίζει την ελευθερία. Αποτελεί υποχρέωσή μας να είμαστε έτοιμοι για ένα ευρύ φάσμα πιθανών εξελίξεων και για κάθε ενδεχόμενο, ακόμη και αυτού που απορρέει από ένα «λάθος», το οποίο δεν είναι δυνατό να αποκλειστεί όσο οι προκλήσεις εντείνονται τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Στην εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο που διέρχεται η Πατρίδα απαιτείται όσο ποτέ άλλοτε κατά τις τελευταίες δεκαετίες, να διατηρήσουμε το αξιόμαχο, αλλά και να ενισχύσουμε το Στόλο. Η προσπάθεια αναμφισβήτητα δύσκολη, ιδιαίτερα τούτες τις ώρες, που η χώρα αντιπαλεύει να ξεπεράσει μία οικονομική αλλά και κοινωνική κρίση. Εμείς τα στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού από την πλευρά μας οφείλουμε την άριστη αξιοποίηση των μέσων που μας παρέχονται, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μάχες κερδίζονται με τον επαγγελματισμό και το ηθικό. Ζωή στα σκαριά, νόημα στα συστήματα που διαθέτουμε, μαχητικό πνεύμα στο Στόλο, δίνουν οι άντρες και οι γυναίκες του Πολεμικού Ναυτικού. Μέρα νύχτα, στη στεριά και στη θάλασσα, με τις άοκνες προσπάθειες που καταβάλλουν, κρατούν αξιόμαχα τα πλοία. Παρά τις ελλείψεις, εκπαιδεύονται για να είναι πάντα ετοιμοπόλεμοι και εξασφαλίζουν την επιτυχή ολοκλήρωση των αποστολών, που αναλαμβάνει το Πολεμικό Ναυτικό. Όμως, το ότι σήμερα διαθέτουμε έναν αξιόμαχο στόλο ικανό να αποτρέψει κάθε κακόβουλη και επιθετική ενέργεια δεν σημαίνει ότι η ικανότητα αυτή μπορεί να διατηρηθεί στο διηνεκές χωρίς ανανέωση, αναβάθμιση και απόκτηση νέων σύγχρονων μονάδων που θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στις μελλοντικές προκλήσεις των συνεχώς εξελισσόμενων απειλών. Είναι ίδιον της ιστορίας, στρατοί που δεν εξελίσσονται, που δεν επενδύουν σε νέες τεχνολογικές δυνατότητες να έχουν μοιραία κατάληξη. Στο σημείο αυτό αισθάνομαι την υποχρέωση να απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στη συνδρομή της Ελληνικής κοινωνίας και της ευρύτερης ναυτικής οικογένειας, που συνεισφέρει στο Πολεμικό Ναυτικό με χορηγίες. Αγαπητές φίλες και φίλοι, η βοήθεια σας είναι πολύτιμη και θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι αξιοποιείται με τον καλύτερο τρόπο και παράλληλα να σας προτρέψω να συνεχίσετε την εθνική προσφορά σας.

K

ύριε Υπουργέ, Τα στελέχη του πολεμικού ναυτικού, με υψηλό ηθικό και με αξιοπρέπεια, εργάζονται καρτερικά, σεβόμενα τις δυσβάστακτες οικονομικές θυσίες του λαού μας. Υπερβάλουν εαυτόν, ξεπερνούν δυσκολίες, επιδεικνύουν αξιοθαύμαστη ωριμότητα, έχοντας πλήρη επίγνωση του ιστορικού βάρους και των υποχρεώσεών απέναντι στην πατρίδα. Με υπευθυνότητα σας διαβεβαιώ ότι θα πράξουμε το καθήκον μας, οποτεδήποτε απαιτηθεί, με τα μέσα που διαθέτουμε για να υπερασπιστούμε αποτελεσματικά τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και τα εθνικά συμφέροντα.

12 Περιπλους

Ά

νδρες και γυναίκες του Πολεμικού Ναυτικού, το μόνο συναίσθημα που ταιριάζει στο έργο που επιτελείτε είναι η περηφάνια. Γιατί χάρη σε σας και το έργο σας, χάρη σε σας και τους κόπους σας, χάρη σε σας και τις προσπάθειές σας, ο Έλληνας και η Ελληνίδα μπορούν να ζουν ελεύθεροι, μπορούν να ξυπνούν με τη βεβαιότητα ότι κανείς εξωτερικός εχθρός δεν θα απειλήσει την ύπαρξη τους… και σας προτρέπω να θυμάστε κάθε φορά που βλέπετε μια μητέρα σίγουρη και ήσυχη να πηγαίνει τα παιδιά της στο σχολείο, ένα ψαρά να ψαρεύει στο Αιγαίο, έναν αγρότη να γεύεται τον κόπο της χρονιάς, ότι αυτό γίνεται χάρη σε σας, στον αγώνα σας και τα βράδια που ξενυχτάτε φρουρώντας την πατρίδα… Είμαι υπερήφανος που είμαι αρχηγός σας. Είμαι ευλογημένος που σας έχω δίπλα μου. Σας είμαι ευγνώμων.

Κ

υρίες και κύριοι, Σας ευχαριστώ και πάλι για την παρουσία σας στην γιορτή μνήμης και δόξας του Πολεμικού μας Ναυτικού.Ολοκληρώνοντας, εύχομαι ο Άγιος Νικόλαος να χαρίζει σε όλους υγεία, δύναμη και να συντροφεύει πάντα τους θαλασσοπόρους, φύλακας και προστάτης στην πλώρη τους. Και τώρα σας καλώ όλους να αναφωνήσουμε: Ζήτω το έθνος. Ζήτω το Πολεμικό Ναυτικό.

Εκδήλωση του ΓΕΝ στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων

Σ

τις 5 Δεκεμβρίου, στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων έλαβε χώρα ημερίδα που οργάνωσε το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού στο πλαίσιο μια σειράς εορταστικών εκδηλώσεων για την εορτή του Αγίου Νικολάου με θέμα: «Οι αέναοι άρρηκτοι δεσμοί Εμπορικού και Πολεμικού Ναυτικού και οι υπέρ πατρίδος θυσίες των Ελλήνων Ναυτικών» Εισηγητής και συντονιστής ήταν ο Πλοίαρχος Ιωάννης Διαμαντάκης Διευθυντής της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού. Ομιλητές στο πάνελ ήταν: Ο κ. Ιωάννης Ξυλάς της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών. Η κα. Τζελίνα Χαρλαύτη από το Πανεπιστήμιο Κρήτης Ο Επίτιμος Αρχηγός Στόλου Αντιναύαρχος Κωνσταντίνος Μαζαράκης από το Ίδρυμα «Αικατερίνης Λασκαρίδη». Ο κ. Γιάννης Μαραγκουδάκης Πρόεδρος του Π.Ο.Ι.Α.Θ. Την εκδήλωση κλήθηκε να χαιρετίσει και να προλογίσει

14 Περιπλους

ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού Αντιναύαρχος Νικόλαος Τσούνης. Ο εισηγητής οριοθέτησε τον σκοπό της ημερίδας ως εξής: «Σκοπός της σημερινής μας εκδήλωσης είναι να αναδείξουμε την όχι τόσο προβεβλημένη πλευρά της ναυτικής μας ιστορίας που αφορά στη μεγάλη συνεισφορά του εμπορικού μας ναυτικού, το οποίο σε παράλληλη τροχιά με το Πολεμικό Ναυτικό, κατόρθωσαν να πετύχουν το βέλτιστο αποτέλεσμα στους αγώνες του έθνους και να τιμήσουμε εν όψει της εορτής του προστάτη των ελλήνων ναυτικών Αγ. Νικολάου, αφενός τους αθάνατους νεκρούς ναυτικούς μας, που είτε ακολούθησαν τα καράβια τους στον υγρό τους τάφο, είτε άφησαν την τελευταία τους πνοή λίγο αργότερα υποκύπτοντας στα σοβαρά τραύματα τους, και αφετέρου τους εκατοντάδες τραυματίες που πάλεψαν με τη φωτιά και τα κύματα και κατάφεραν τελικά να σωθούν, με βαρύ όμως τίμημα για τη σωματική και την ψυχική τους ακεραιότητα». Περίπλους

Ομιλία κ. Ιωάννη Ξυλά Θέμα: «Η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία σήμερα»

Α

ξιότιμε κύριε Αρχηγέ του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, Κυρίες και Κύριοι, Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την τιμητική πρόσκληση συμμετοχής μου στην σημερινή εορταστική εκδήλωση και να σας συγχαρώ για την πρωτοβουλία διοργάνωσης αυτής. Στην εισήγησή μου θα σας παρουσιάσω σε αδρές γραμμές το τι σημαίνει για την Εθνική Οικονομία και την Εθνική Στρατηγική η Ποντοπόρος Ναυτιλία των Ελλήνων, την οποία έχω την τιμή να εκπροσωπώ σήμερα ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών. Θα ξεκινήσω με σύντομες επισημάνσεις γεγονότων από το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν της πατρίδας μας, που καταδεικνύουν το τεράστιο πλεόνασμα εθνικής προσφοράς της Εμπορικής Ναυτιλίας και των ανθρώπων της. Προσφοράς που εκφράζεται με έργα και, το κυριότερο, σε καιρούς κρίσιμους, όταν η πατρίδα κινδυνεύει. Τα έργα αυτά είναι πολλές φορές άγνωστα στο ευρύ κοινό. Θα έπρεπε όμως να έχουν θέση ξεχωριστή στην ιστορία και στην παιδεία μας. Ώστε να συνειδητοποιήσουμε όλοι επιτέλους τι σημαίνει πραγματικά να είσαι ναυτικός λαός. Γιατί η Ναυτιλία, η μεγάλη παγκόσμια δύναμη της Ελλάδας, ήταν, είναι και θα πρέπει να είναι υπόθεση και υπερηφάνεια όλων των Ελλήνων. Έχουμε αναρωτηθεί άραγε ποια θα ήταν η μοίρα της Ελλάδας και του Ελληνισμού μετά την επανάσταση του ’21 χωρίς την παρουσία της Εμπορικής Ναυτιλίας; Οι Έλληνες καραβοκύρηδες εκείνης της εποχής ήξεραν καλά ότι χωρίς θαλάσσια κυριαρχία η Επανάσταση θα ήταν μια χαμένη υπόθεση. Θυσίασαν λοιπόν εμπόρια, κέρδη, ακόμα και την ίδια τους τη ζωή για το όραμα της ελευθερίας. Στο στόλο των Ελλήνων αγωνιστών, στόλο με καταβολές εμπορικές και κεφάλαια εμποροναυτιλιακά οφείλουμε τελικά σε μεγάλο βαθμό το προνόμιο να ζούμε ελεύθεροι σήμερα. Έχουμε αναρωτηθεί ακόμα ποια θα ήταν, έναν αιώνα αργότερα, η έκβαση του Β’ Παγκόσμιου πολέμου χωρίς την παρουσία του ελληνικού εμπορικού στόλου; Κι εδώ οι σύγχρονοι Έλληνες εφοπλιστές διέθεσαν τα πλοία τους στο σύνολό τους για τις μεταφορικές ανάγκες των Συμμάχων. Χάρη στις θυσίες σε ανθρώπους και σε πλοία, οι θαλάσσιοι δρόμοι ανεφοδιασμού των συμμάχων παρέμειναν ανοικτοί και η έκβαση του πολέμου κρίθηκε τελικά υπέρ των δυνάμεων της ελευθερίας. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ο Winston Churchill απεκάλεσε τότε την εμπορική ναυτιλία το «τέταρτο όπλο... Και ας έρθουμε τώρα στις ημέρες μας. Για πολλές δεκαετίες η ελληνόκτητη ναυτιλία βρίσκεται αδιάλειπτα στην πρώτη θέση της διεθνούς ναυτιλιακής κατάταξης. Πρόκειται πράγματι για το «ελληνικό ναυτιλιακό θαύμα», ή θα μου επιτρέψετε να το αποκαλέσω το πραγματικό “success story” της χώρας μας. Μάλιστα την τελευταία δεκαετία η πρωτοκαθεδρία μας παρέμεινε αλώβητη και από τις αρνητικές συνθήκες που επικράτησαν στην παγκόσμια ναυτιλία και στο διεθνές εμπόριο, όπως είναι η κατά γεωγραφικές περιοχές και χρονικές περιόδους ύφεση της οικονομίας, η πλεονάζουσα χωρητικότητα, η δυσπραγία στη χρηματοδότηση, οι περιβαλλοντικές και τεχνολογικές απαιτήσεις αλλά και άλλες προκλήσεις. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω, ότι το επίτευγμα αυτό οφείλεται κυρίως στη συσσωρευμένη τεχνογνωσία και προσαρμοστικότητα των Ελλήνων πλοιοκτητών, στην αξιοπιστία και στην υψηλή ποιότητα των παρεχόμενων ναυτιλιακών μεταφορικών υπηρεσιών, καθώς και στη βαθιά πίστη στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στις παραδοσιακές επιχειρηματικές πολιτικές, όπως το μοντέλο της hands-on διοίκησης, που ακολουθεί ο Έλληνας εφοπλιστής, χαρακτηριστικά στοιχεία, τα οποία μεταλαμπαδεύονται με επιτυχία από γενιά σε γενιά. Θα ήθελα να σας αναφέρω ενδεικτικά κάποια εντυπωσιακά νούμερα. Ο ελληνόκτητος στόλος ανέρχεται σήμερα σε περίπου 5.000 πλοία, χωρητικότητας 390 εκατομμυρίων τόνων deadweight και αντιπροσωπεύει περίπου το 21% του παγκόσμιου στόλου και το 53% του στόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελεί, δε, έναν από τους νεότερους

και ποιοτικότερους στόλους. Ο ελληνόκτητος στόλος ελέγχει ειδικότερα το 32% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενοπλοίων, το 23% του παγκόσμιου στόλου φορτηγών πλοίων χύδην φορτίων και το 15% του παγκόσμιου στόλου πλοίων μεταφοράς χημικών και παραγώγων προϊόντων πετρελαίου. Αντιπροσωπεύοντας τον μεγαλύτερο εμπορικό “cross-trading” στόλο στον κόσμο, με το 98,5% της εμπορικής ικανότητάς του να μεταφέρει φορτία μεταξύ τρίτων χωρών, ο ελληνόκτητος στόλος έχει στρατηγικό ρόλο στη μεταφορά του εμπορίου και της ενέργειας παγκοσμίως, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα, η μεταφορά πάνω από το 75% του διεθνούς εμπορίου1 της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαρτάται από τη ναυτιλία. Επομένως, είναι εμφανές ότι η σημασία της ελληνικής ναυτιλίας είναι καθοριστική για την Ευρώπη και την ευημερία της, όχι μόνο εξαιτίας του εντυπωσιακού ποσοστού συμμετοχής της στον ευρωπαϊκό στόλο, αλλά και επειδή εξασφαλίζει, μεταξύ άλλων, την ενεργειακή ανεξαρτησία της, γεγονός ιδιαίτερης σημασίας σε εποχές γεωπολιτικών κρίσεων. Στο πρόσωπο των Ελλήνων Εφοπλιστών, όχι μόνο η Ευρώπη, αλλά όλοι οι εμπορικοί μας εταίροι βλέπουν έναν σημαντικό και αξιόπιστο συνεργάτη. Και αυτό επιβεβαιώνεται και από τις εξαίρετες σχέσεις συνεργασίας που έχει η ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα με τις ΗΠΑ και με αρκετές χώρες στην Άπω Ανατολή, όπως η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ. Σημαντικό ρόλο στις διακρατικές σχέσεις της Ελλάδας με την Ιαπωνία, την Κίνα και την Κορέα έχει διαδραματίσει η στενή συνεργασία του ελληνικού εφοπλισμού με τη ναυπηγική βιομηχανία των χωρών αυτών. Η ναυτιλία των Ελλήνων αποτελεί εθνικό κεφάλαιο, υπερκομματικού χαρακτήρα, με καθοριστική και πολυδιάστατη στρατηγική, πολιτική και οικονομική σημασία για την πατρίδα μας. Ειδικότερα, η ελληνική ναυτιλία επί δεκαετίες συνεισφέρει σταθερά στην ελληνική οικονομία με ποικίλους τρόπους, προβάλλοντας ταυτόχρονα το κύρος της χώρας διεθνώς. Η ναυτιλιακή βιομηχανία απασχολεί περίπου 200.000 άτομα, ενώ η συνολική συνεισφορά του ελληνικού ναυτιλιακού κλάδου στην οικονομία αποτιμάται σε περισσότερο από 7% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας. Επιπλέον, η ποντοπόρος ναυτιλία αποτελεί τη ραχοκοκαλιά για την ίδια την ύπαρξη, αλλά και την ανάπτυξη του ναυτιλιακού cluster. Παρά το γεγονός ότι η παρούσα οικονομική συγκυρία προσφέρει περιορισμένα επενδυτικά κίνητρα, οι εισροές στο ισοζύγιο πληρωμών υπηρεσιών από τις θαλάσσιες μεταφορές υπολογίζονται σε περίπου 16,6 δισεκατομμύρια ευρώ για το 20182, μία αύξηση της τάξης του 15% περίπου σε σχέση με το 2017, όταν οι αντίστοιχες εισροές άγγιξαν τα 14,5 δισεκατομμύρια. Η συμβολή της ελληνικής ναυτιλίας στη χώρα είναι σημαντική και πολύπλευρη και δεν περιορίζεται στις εισροές στο 1 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, EU Transport in Figures, Statistical Pocketbook 2018.

2 Τράπεζα της Ελλάδος, Ισοζύγιο Πληρωμών: Δεκέμβριος 2018, Δελτίο Τύπου, Φεβρουάριος 2019.

Περιπλους 15

ισοζύγιο πληρωμών από την παροχή ναυτιλιακών υπηρεσιών. Η μεγαλύτερη ναυτιλιακή ζώνη «πλοιοκτησίας» στον κόσμο βρίσκεται στο πλέγμα Αθήνας/Πειραιά, και συνδέεται στενά με την εθνική ιδιοκτησιακή βάση της. Πρόκειται κυρίως για μικρές και μεσαίες ιδιωτικές εταιρείες αλλά και μεγάλους επιχειρηματικούς κολοσσούς που όμως έχουν στην συντριπτική πλειοψηφία τους προσωποπαγή χαρακτήρα και οικογενειακή φυσιογνωμία, ενσαρκώνουν το αληθινό πνεύμα της επιχειρηματικότητας και στηρίζονται στην προσωπική ευθύνη και αξιοπιστία. Η εγκατάσταση των ναυτιλιακών εταιριών στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής αποτελεί τον πυλώνα της δημιουργίας προστιθέμενης αξίας για μία σειρά συναφών παραγωγικών τομέων υπηρεσιών και για την ανάπτυξη του ελληνικού ναυτιλιακού κέντρου. Η ελληνική ναυτιλία έχει διαχρονικά χρήσει τη χώρα μας σε σύγχρονο ναυτιλιακό και εμπορικό σταυροδρόμι των ηπείρων. Η Βαλκανική ενδοχώρα και ο ευρύτερος χώρος της εγγύς Ανατολής, αλλά και η προώθηση του εμπορίου της Κίνας στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας, συνηγορούν υπέρ της ύπαρξης ενός μεγάλου σύγχρονου στόλου και ανταγωνιστικών ναυτιλιακών υπηρεσιών στην χώρα μας. Από τα προαναφερθέντα προκύπτει ότι η ποντοπόρος ναυτιλία και το ευρύτερο ναυτιλιακό πλέγμα, μπορούν να αποτελέσουν αναπτυξιακό πόλο της πατρίδας μας για τα επόμενα χρόνια, εφόσον διαφυλαχθεί η ανταγωνιστικότητα του κλάδου, δημιουργώντας προοπτικές ενίσχυσης της προστιθέμενης αξίας της οικονομίας. Στόχος του ελληνικού εφοπλισμού είναι η διατήρηση της ηγετικής υπόστασης της ελληνικής ναυτιλίας στο παγκόσμιο ναυτιλιακό γίγνεσθαι, στόχος εφικτός λόγω της δυναμικής που έχει, με παράλληλη μεγιστοποίηση των συνακόλουθων ωφελειών για τον τόπο μας. Η εκμετάλλευση των οικονομικών και πολιτικών συγκυριών στην Ευρώπη θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός ελκυστικού περιβάλλοντος για την επιχειρηματικότητα, ώστε να επανατοποθετηθεί η χώρα μας στα διεθνή επενδυτικά δρώμενα. Το κλειδί είναι η παροχή ανταγωνιστικών και ποιοτικών υπηρεσιών. Συνεπώς, βασικό μέλημα της χώρας μας πρέπει να είναι η σχεδίαση και εφαρμογή μέτρων, πάντα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων, για την στήριξη και περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ναυτιλίας, μέσω της οποίας θα διατηρήσει το στρατηγικό πλεονέκτημα εξασφάλισης των αναγκαίων εισαγωγώνεξαγωγών, όπως είναι η ενέργεια και οι πρώτες ύλες, θα αυξήσει τις θέσεις εργασίας και θα πολλαπλασιάσει τα οφέλη για την εθνική οικονομία. Άλλωστε, βάσει οικονομικού θεωρήματος, κάθε δολλάριο που επενδύεται στη θάλασσα αποδίδει τέσσερα δολάρια στην ξηρά. Θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφερθώ στο σημαντικό παράγοντα, αλλά και μεγάλη πρόκληση συνάμα, αυτόν του ανθρώπινου δυναμικού, ο οποίος αποτελεί την κινητήριο δύναμη κάθε βιομηχανίας, ως φορέας της απαιτούμενης τεχνογνωσίας και εξειδίκευσης. Σε στενή συνεργασία με την πολιτεία προσβλέπουμε στην επαναφορά της ναυτοσύνης στην Ελλάδα μέσω της καταξίωσης του ναυτικού επαγγέλματος και της αναβάθμισης της ναυτικής εκπαίδευσης. Ως επακόλουθο, προσβλέπουμε στην προσέλκυση ικανών νέων αξιωματικών, αλλά και κατώτερων πληρωμάτων στα ελληνόκτητα πλοία, καθώς και στελεχών στις εταιρείες μας, που θα εγγυώνται την ποιοτική λειτουργία της ναυτιλίας μας. Στην Ελλάδα του σήμερα, το ναυτικό επάγγελμα πρέπει πάλι να αποτελέσει επαγγελματική επιλογή, και κυρίως μία διέξοδο για τους νέους που μαστίζονται από την ανεργία. Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ και στον δεσμό της Ναυτιλίας με την Ελληνική κοινωνία μέσω των έργων ευποιίας του Έλληνα εφοπλιστή στην ιδιαίτερη πατρίδα του, αλλά και στον τόπο του γενικότερα. Πολλά από τα έργα είναι γνωστά στο πανελλήνιο και από το μέγεθός τους και από τη δημοσιότητα που τους έχει δοθεί. Υπάρχουν όμως κι άλλα, πολύ περισσότερα, εξίσου σημαντικά για το κοινωνικό σύνολο, άγνωστα στο ευρύ κοινό, γιατί έτσι το επιθυμούσαν οι ευεργέτες. Θα ήθελα όμως σήμερα να σας κάνω κοινωνούς στο σχετικά πρόσφατο δημιούργημα της Ένωσής μας, την Εταιρεία Κοινωνικής Προσφοράς Ελληνικού Εφοπλισμού, γνωστότερη ως «ΣΥΝ-ΕΝΩΣΙΣ», της οποίας έχω την τιμή να είμαι μέλος του ΔΣ και ταμίας. Η ΣΥΝ-ΕΝΩΣΙΣ, αποτελεί τον μοναδικό σε συλλογικό επίπεδο, φορέα κοινωνικής αλληλεγγύης επιχειρηματικού κλάδου, αποδεικνύοντας το υψηλό αίσθημα κοινωνικής υπευθυνότητας που χαρακτηρίζει διαχρονικά την ελληνική ναυτιλία, παράλληλα και ανεξάρτητα από τις σημαντικές ατομικές πρωτοβουλίες των μελών της.

16 Περιπλους

Ως μία σύντομη αναδρομή, το 2012, όταν έγιναν αισθητά τα προβλήματα της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, η ναυτιλιακή κοινότητα μέσω της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών, αποφάσισε να ενισχύσει με συντονισμένο τρόπο τις αδύναμες ομάδες συμπολιτών μας καθώς και διάφορες κοινωνικές δομές και φορείς που αντιμετώπιζαν προβλήματα λειτουργίας λόγω της έλλειψης οικονομικών πόρων, υλοποιώντας σε πρώτη φάση ένα τριετές πολυσχιδές πρόγραμμα. Η δράση αυτή, οδήγησε το 2016 στην πρωτοβουλία της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών για την ίδρυση της ΣΥΝ-ΕΝΩΣΙΣ, με σκοπό να αποτελέσει το σταθερό όχημα για την ανάπτυξη και εκδήλωση της συλλογικής συνεισφοράς του εφοπλισμού στην ελληνική κοινωνία. Ειδικότερα, από την ημέρα της ίδρυσής της, αναπτύσσει πολυποίκιλη δράση, εστιάζοντας κυρίως σε τομείς, όπως η επισιτιστική βοήθεια, η υγεία, η κοινωνική πρόνοια, η παιδεία και η ναυτική εκπαίδευση, οι υποτροφίες, τα έργα δημοσίου ενδιαφέροντος, ενώ μετά τις φονικές πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2018 στο Μάτι, συγκεντρώθηκε ένα επιπλέον κεφάλαιο ειδικού σκοπού περίπου 7,5 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο χρηματοδοτεί ένα ξεχωριστό πρόγραμμα στήριξης των πυροπαθών της Αττικής που βρίσκεται σε εξέλιξη. Βλέποντας το συνολικό αποτύπωμά του κλάδου μας προς την κοινωνία, αισθάνομαι υπερήφανος ως μέλος της ναυτιλιακής οικογένειας για τη συλλογική αυτή δράση αλλά και για το έργο της ΣΥΝ-ΕΝΩΣΙΣ και οφείλω να πω ότι αποτελεί πραγματικό φάρο ελπίδας για την ελληνική κοινωνία, φωτίζοντας με τη δύναμη της προσφοράς πολυάριθμους τομείς και σημεία σε όλη την χώρα.

Κ

υρίες και Κύριοι, Οι προκλήσεις για τη ναυτιλία είναι συνεχείς και ειδικά στην εποχή μας πολυδιάστατες: γεωπολιτικές με εμπορικούς πολέμους μεταξύ σημαντικών κρατών και τάσεις προστατευτισμού, που είναι εντελώς αντίθετες με τον χαρακτήρα της ποντοπόρου tramp ναυτιλίας, περιορισμένες χρηματοδοτικές πηγές και τέλος, μεγάλες πολιτικές πιέσεις για την περιβαλλοντική απόδοση των πλοίων, δυσανάλογες στην πράξη με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του κλάδου. Ο ελληνικός εφοπλισμός συνεχίζει ακάθεκτος την πορεία του στη νέα εποχή. Οι επιδόσεις του δεν έχουν ιστορικό προηγούμενο και κανένας νόμος της οικονομικής επιστήμης δεν μπορεί να τις ερμηνεύσει. Σε αξιοποίηση αυτού ακριβώς του οικονομικού θαύματος μέσα στο πλαίσιο της εθνικής άμυνας και ασφάλειας, η πατρίδα μας πρέπει να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της ναυτιλιακής της ισχύος. Η ναυτιλία μας ενισχύει το διπλωματικό και στρατηγικό μας οπλοστάσιο και πρέπει να αξιοποιείται κατάλληλα σαν το «τέταρτο όπλο», όπως στα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου. Εξάλλου, η Ατλαντική Συμμαχία θεωρεί τη ναυτιλία που διαχειρίζονται οι Έλληνες τον στρατηγικό βραχίονα στο δια θαλάσσης αμυντικό της πλέγμα, το γνωστό και σε εσάς strategic sealift. Οι θάλασσες, στη ροή της ιστορίας, έπαιξαν άκρως σημαντικό ρόλο για την ευημερία και την ασφάλεια των κρατών. Εμείς, ως Έλληνες που διαχειριζόμαστε σήμερα την πρώτη εμπορική ναυτιλία του κόσμου, ας τη διαφυλάξουμε και ας την επιβάλουμε σαν διαπραγματευτικό όπλο της πατρίδας στην εποχή των μεγάλων προκλήσεων που διανύουμε. Σας ευχαριστώ.

Συντηρήθηκε το ιστορικό πλοιάριο

Α Γ Ι ΟΣ Γ Ε Ω Ρ Γ Ι ΟΣ

Του Κλεόβουλου Παπακώστα | Υπεύθυνου Μουσείου του Πλοιαρίου Σε τελετή που πραγματοποιήθηκε στην Χλώρακα Πάφου στις 31 Οκτωβρίου 2019, έγινε η παράδοση του αναπαλαιωθέντος ιστορικού σκάφους «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» και του ανακαινισθέντος κτιρίου όπου στεγάζεται το σκάφος, στην ακτή «ΑΛΥΚΗ». Το πλοιάριο συνελήφθη από τους Άγγλους στις 25 Ιανουαρίου 1955 στη προσπάθεια του καπετάνιου και του πληρώματος να παραδώσουν σε αγωνιστές, φορτίο με 10,000 περίπου δέσμες δυναμίτιδας και πυρομαχικών, για τον επικείμενο αγώνα της ΕΟΚΑ που άρχισε την 1ην Απριλίου 1955.

Τ

α εγκαίνια τέλεσαν από κοινού η Υφυπουργός Ναυτιλίας της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νατάσα Πηλείδου και ο Μητροπολίτης Πάφου κ. Γεώργιος. Η τελετή άρχισε με αγιασμό που τέλεσε ο Μητροπολίτης Πάφου. Παρέστησαν αγωνιστές της ΕΟΚΑ, συγγενείς των αποβιωσάντων αγωνιστών που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση παραλαβής του οπλισμού και οι επιζώντες αγωνιστές Μιχαλάκης Παπαντωνίου, Κυριάκος Μαυρονικόλας και Χαράλαμπος Αζίνας. Παρόντες επίσης ησαν οι κοινοτάρχες Χλώρακας, Νικόλας Λιασίδης, Εμπας Αντώνης Νικηφόρου και Λέμπας Θουκιδίδης Θουκιδίδου, εκπρόσωπος της Αστυνομίας και πλήθος κόσμου. Μετά το πέρας της τελετής έγινε ξενάγηση στο Μουσείο από τον κ. Κλεόβουλο Παπακώστα. Εκ μέρους του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59 την εκδήλωση χαιρέτησε ο πρόεδρος του, αγωνιστής κ. Ανδρέας Μαϊμαρίδης, ο οποίος αναφέρθηκε στα ιστορικά γεγονότα που προηγήθηκαν της έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα στις ακτές της Χλώρακας. «Το σκάφος «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ», είπε, φορτωμένο όπλα, πυρομαχικά και εκρηκτικές υλες, με καπετάνιο τον έμπειρο ναυτικό Ευάγγελο Λουκά Κουταλιανό, κατέπλευσε στον όρμο «ΡΟΔΑΦΙΝΙΑ» της Χλώρακας στις 25 Ιανουαρίου 1955. Εκεί το περίμεναν η ομάδα παραλαβής από αγωνιστές της Χλώρακας, αλλά και Άγγλοι στρατιώτες και αστυνομικοί, οι οποίοι χωρίς να γίνουν αντιληπτοί έστησαν ενέδρα στον χώρο, αφού είχαν πληροφορηθεί τα της άφιξης του σκάφους, από πληροφόρηση προερχόμενη πιθανόν από την Αθήνα. Τότε οι πλοες των δύο σκαφών, του «ΣΕΙΡΗΝ» και «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» με κυβερνήτες λιονταρόψυχους, συνέδεσαν άρρηκτα την μάνα Ελλάδα με την θυγατέρα Κύπρο. Εφεραν τον Αρχηγό και βοήθεια από την Ελλάδα για την Κυπριακή εποποιία, διαψεύδοντας και καταρρίπτοντας το ψοφοδεές και ανιστόρητο δόγμα «Η Κύπρος είναι μακριά και δεν θα στείλουμε τα παιδιά μας να εγκλωβιστούν εκεί». Τα δύο σκάφη με την πορεία τους προς την Κύπρο απέδειξαν σε ολο τον κόσμο την εγγύτητα και το ενιαίο του Ελληνικού χώρου 18 Περιπλους

που μόνο Ελληνόφωνες το αμφισβητούν και το απαρνιούνται, χάριν επίπλαστων προσωρινών υλικών συμφερόντων και ευμάρειας, τα οποία επικαλούνται για να δικαιολογήσουν την ατολμία τους» Η Υφυπουργός στον χαιρετισμό της τόνισε μεταξύ άλλων. «Το σκάφος «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» αποτελεί σπάνιο ιστορικό κειμήλιο με πανέμορφο σκαρί, βασισμένο σε πανάρχαια και δοκιμασμένα πρότυπα και αποτελεί απόδειξη της Αιγαιοπελαγίτικης εξέλιξης μιας παράδοσης και τεχνικής που άρχισε πριν 4,000 χρόνια. Δυστυχώς, είπε, ο χρόνος και το σαράκι είχαν αναπόφευκτα επιφέρει μεγάλες φθορές στο σκάφος και η συντήρηση του ήταν αναγκαία και επιβεβλημένη. Όπως βλέπουμε όλοι μας, η προσπάθεια αποκατάστασης του σκάφους που ξεκίνησε το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ μέσα από δύσκολες συνθήκες έχει ολοκληρωθεί με μεγάλη επιτυχία. Σήμερα, συνέχισε η Υφυπουργός, στην τελετή παραλαβής του ανακαινισθέντος ιστορικού σκάφους «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» θυμούμαστε και τιμούμε τους αθάνατους ήρωες του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 οι οποίοι θυσιάστηκαν υπερασπιζόμενοι την πατρίδα μας. Οι θυσίες τους και οι αγώνες τους παραμένουν ακόμη αδικαίωτοι». Ο κ. Ανδρέας Κελέσιης, τεχνικός σύμβουλος, σε έκθεση του που ανάγνωσε ανάφερε. « Επιθυμώ να επαναλάβω πως το «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» πρέπει να χαρακτηρισθεί «Ιστορικό και Διατηρητέο Μνημείο» που χρειάζεται ειδική προστασία. Εξ όσων γνωρίζω τρία μόνο σκάφη τύπου «Περάματος» υπάρχουν σήμερα στον Ελληνικό χώρο. Το ένα, που είναι και το πιο παλαιό είναι τούτο εδώ. Το δεύτερο βρίσκεται στην Σύμη. Οι μετατροπές που του έγιναν πολλές, και χρησιμοποιείται ως τουριστικό. Το τρίτο νομίζω βρίσκεται στα Κύθηρα.

Κριτήρια κήρυξης του ως «διατηρητέου μνημείου»

- Για την προσφορά του στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ - Είναι το παλαιότερο γνήσιο σκάφος τύπου «Πέραμα» που διασώζεται σήμερα στον Ελληνικό χώρο - Σημαντικό για την μελέτη της πανάρχαιας ναυπηγικής και ναυτικής ιστορίας του Ελληνισμού Ο επιθεωρητής πλοίων στο υφυπουργείο

Ναυτιλίας της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Κυριάκος Κοφτερός στην έκθεση του που ανέγνωσε είπε ανάμεσα στα άλλα τα ακόλουθα: «Η σύλληψη του σκάφους και του πληρώματος του, εκτός από τις αρνητικές συνέπειες που είχε, με φυλακίσεις και στέρηση του ιδιοκτήτη από το προσοδοφόρο πλοιάριο του, έγινε τελικά αιτία να σωθεί από την καταστροφή. Το 1955 είχε ηλικία 8 ετών, ήταν ένα νεαρό σκάφος που θα είχε μέλλον ως μικρό φορτηγό μεταφοράς εμπορευμάτων ανάμεσα σε νησιά και λιμάνια της Ελλάδας. Σιγά σιγά ο ιδιοκτήτης με την εξέλιξη θα το αντικαθιστούσε με άλλο αποδοτικότερο σκάφος, όπως συνέβη με εκατοντάδες άλλα παρόμοια σκάφη που τελικά εγκαταλείφθηκαν και σάπισαν στην ξηρά. Η ακόμα χειρότερα αν γινόταν αλιευτικό, να καταστρεφόταν στα πλαίσια του εν πολλοίς ατυχούς προγράμματος καταστροφής ξύλινων σκαφών. Καταστράφηκε έτσι μεγάλος αριθμός παραδοσιακών σκαφων που αποτύπωναν την Ελληνική ναυτική παράδοση. Η περίπτωση του «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» όμως είναι μοναδική. Το πεύκο του από την Σκόπελο, το νησί που μας έδωσε τον ήρωα ναύτη Νίκο Καπαδούκα που έπεσε ηρωικά στον Ξερό το 1964, το πεύκο λοιπόν της Σκοπέλου είναι ακόμα σήμερα μαζί μας και θα παραμείνει –ως ιστορική του ανταμοιβή– μοναδικό πανελλήνια παραδοσιακό σκάφος των παλαιών μαστόρων της ναυπηγοξυλουργικής. Μεγάλη κληρονομιά λοιπόν» Στην ομιλία του ο υπουργός Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας κ. Κώστας Χαμπιαούρης, που ανάγνωσε ο επιθεωρητής κ. Γενεθλής Γενεθλίου, αναφέρθηκε στα γεγονότα που προηγήθηκαν της σύλληψης του πλοιαρίου και τόνισε χαρακτηριστικά : «Στην Αθήνα άρχισε η συγκέντρωση στρατιωτικού υλικού, ενώ από την Άνοιξη του 54 οργανώθηκε στην Χλώρακα η πρώτη ολιγομελής ομάδα αγωνιστών. Μέλη της ομάδας αυτής (Κώστας Λεωνίδα, Ανδρέας Αζίνας, Νικόλας Αζίνας και Χαράλαμπος Αζίνας) παρέλαβαν στις 5 Μαρτίου 1954 στην τοποθεσία «ΒΡΕΞΗ» στην ακτή της Χλώρακας, το πρώτο φορτίο όπλων που έφτασε με το πλοιάριο «ΣΕΙΡΗΝ» με πλοίαρχο τον Ευάγγελο Λουκά Κουταλιανό. Στην τοποθεσία «ΑΛΥΚΗ» οι αγωνιστές Κώστας Λεωνίδα, Νικόλας Μαυρονικόλας και Μιχαλάκης Παπαντωνίου (ύστερα από ένα περιπετειώδες ταξίδι που άρχισε στις

Η Υφυπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας της Κύπρου στο βήμα.

26 Οκτωβρίου από τον Πειραιά) παρέλαβαν τον αρχηγό του αγώνα Γεώργιο Γρίβα Διγενή που έφτασε κρυφά με το ίδιο πλοιάριο στις 10 Νοεμβρίου 1954 και τον οδήγησαν στο σπίτι του Νικόλα Αζίνα στην Χλώρακα. Τον Διγενή συνόδευαν οι Σωκράτης Λοιζίδης και ο Νότης Πετροπουλέας. Το πλοιάριο κυβερνούσε ο Ελλαδίτης Θεόφιλος Ξανθόπουλος. Ο Διγενής πατούσε πια τα χώματα της Κύπρου. Ο πυρσός της Ελευθερίας που πρωτάναψε στην Αθήνα έφτασε στην Ακτή της Χλώρακας. Οι προετοιμασίες για τον αγώνα πήραν τώρα ταχύτερο ρυθμό. Με οδηγίες του Διγενή οργανώθηκαν στην Λευκωσία και σε άλλα μέρη νέες ομάδες αγωνιστών και τα αποθηκευμένα στην Χλώρακα όπλα διανεμήθηκαν σε ολόκληρη την Κύπρο. Αυτά τα γεγονότα μας θυμίζει η ακτή της Χλώρακας. Καταληκτικά θέλω να τονίσω την σημασία, να είμαστε περήφανοι για το σημαντικό αυτό κομμάτι της ιστορίας μας, και να συντηρούμε τα τεκμήρια αυτά του ιστορικού μας παρελθόντος, ώστε να μένουν πάντα οι φωτεινοί οδοδείκτες στους σημερινούς και στους μελλοντικούς μας αγώνες». Περιπλους 19

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΤΩΝ ΥΔΡΑΙΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 KAI ΤΑ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΑ ΕΡΓΑ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΥΔΡΑ Του Ευστρατίου Γρ. Ανδριάνη, τ. Επισ. Συνεργάτη ΕΜΠ, Λιμενολόγου, Περιβαλλοντολόγου

Την 1η Νοεμβρίου του 1981 ανατέθηκε η μελέτη και η επίβλεψη της κατασκευής λιμενίσκου στη θέση

Καμίνι της Ν. Ύδρας και υπογράφηκε η σχετική σύμβαση μεταξύ του Λιμενικού Ταμείου Ύδρας και του συντάκτη της παρούσα εργασίας. Κατά το παρελθόν είχαν εκπονηθεί διάφορες μελέτες οι οποίες όμως δεν εφαρμόστηκαν. Η νέα μελέτη πέτυχε –με την κατασκευή του νέου μώλου μήκους 80 μέτρων– τη δημιουργία μιας ήρεμης λιμενολεκάνης της τάξης των 10 στρεμμάτων, μιας επιφάνειας ελιγμών διαμέτρου της τάξεως των 30 μέτρων περίπου, να φιλοξενεί σήμερα περίπου 70 λέμβους, αποσυμφορώντας αρχικά ένα μεγάλο ποσοστό λέμβων του κεφαλόσκαλου του λιμανιού της Ύδρας, φωτ. 1.

Τ

α έργα τα οποία εκτελέστηκαν στο Καμίνι, μετά από μειοδοτικό διαγωνισμό κατακυρώθηκαν στον Εργολήπτη Γεώργιο Ζαμούτ και ολοκληρώθηκαν το 1987 αφού εξετάστηκαν προηγουμένως και εγκρίθηκαν από τις αρμόδιες Αρχαιολογικές Υπηρεσίες, δεδομένου ότι τα έργα αφορούσαν το πρώτο, νέο λιμενικό έργο στη Νήσο, μετά από το κεντρικό λιμάνι της Ύδρας. Επίσης κατασκευάστηκε ένα χαμηλής στέψης λιθόρριπτο πρόσθετο έργο το οποίο παρέχει προστασία από τους Βορειοανατολικούς και ιδιαίτερα συχνούς καιρούς.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1987

Περί το 1460 αρχίζει η σημαντική ανάπτυξη της Νήσου Ύδρας με την εγκατάσταση Αρβανιτών φυγάδων που εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο, εξ’ αιτίας της κατάκτησής της, από τα Οθωμανικά στρατεύματα του Σουλτάνου Μωάμεθ Β’ του Πορθητή. Από μαρτυρίες Ευρωπαίων περιηγητών και χαρτογράφων και συγκεκριμένα από τον André Thevet και τον Marino Sanuto, οι οποίοι περιέπλευσαν την Ύδρα το 1500 και στις 15 Αυγούστου το 1524 αντίστοιχα, ανέφεραν ότι εντόπισαν εποίκους. Ειδικότερα ο δεύτερος αναφέρει την παρουσία ανδρών οι οποίοι επιδίδονταν στην συλλογή ρητίνης. Μετά τη λήξη του τρίτου Ενετοτουρκικού πολέμου (1537-1540) και την επικράτηση των Οθωμανών, οι οποίοι κατέκτησαν τις Κυκλάδες, τις Σποράδες καθώς και τα Ενετικά Φρούρια της Πελοποννήσου, έγιναν μετακινήσεις πληθυσμών προς τη Ν. Ύδρα. Ο Αντώνιος Μιαούλης, προσδιορίζει την διαδρομή μετακίνησης πληθυσμών από την Χιμάρα, το Σούλι και την Πάργα μέσω της Πελοποννήσου προς την Ύδρα. Ο χαρτογράφος Marco Boschini το 1658 περιγράφει την ύπαρξη διάσπαρτων οικιών στην Ύδρα. Επίσης ο χαρτογράφος Maestro Vincenzo Coronelli διαπιστώνει πληθυσμό της τάξεως των πεντήκοντα ατόμων τους οποίους προσδιορίζει ως «εμπόρους ξυλείας». Την περίοδο αυτή κατασκευάστηκαν και οι οικίες της ανατολικής ακτής του Καμινίου, όπως των πλοιάρχων της Ελληνικής Επανάστασης, Λαζάρου Λαλαχού, Αμουριανού και του καπετάν Τζουρντού. Κατά τα έτη 1720-1750 ανεγέρθησαν οι πρώτες κατοικίες της συνοικίας του Καμινιού. Τότε έγινε και η ονοματοδότηση της περιοχής σαν συνοικία «Καμινιών». Την ίδια περίοδο πρέπει να ανεγέρθησαν τα παλιότερα Αρχοντικά κτίσματα και συγκεκριμένα το κοκκινοκίτρινο κτήριο του Προκρίτου Θεοδωράκη Γκίκα, το οποίο στη συνέχεια υπήρξε οικία του Υμνητού της Ύδρας Αντωνίου Μανίκη. Στην ανατολική πλευρά Καμινίου δεσπόζουν οι μύλοι των οποίων η οικοδόμηση έγινε κατά την τριακονταετία 1720-1750. Η ονομασία της περιοχής του Καμινίου οφείλεται στην παρουσία Σιφ20 Περιπλους

Κεφαλόσκαλο

1

2

1. Το κεντρικό Λιμάνι της Ύδρας με το Κεφαλόσκαλο (Το πρώτο παλαιό έργο της Ν. Ύδρας) [1]. 2. Το λιμανάκι του Καμινίου με την αρχοντική οικία του Προκρίτου της Ύδρας, Θεόδωρου Γκίκα. [4]

1

1. Η θαλάσσια περιοχή του Καμινίου Πριν την κατασκευή των έργων. [3] 2. Ενδιάμεση φάση από την κατασκευή του μώλου. [3] 3. Η ανατολική πλευρά του Καμινίου, στην οποία δεσπόζουν οι μύλοι. [2] 4. Το Μικρό και το Μεγάλο Καμίνι. [2]

Αδελφότητος Υδραίων Αθηνών. Η μελέτη της κατασκευής του μικρού δυτικού προβλήτα εκπονήθηκε από τον Υδραίο Πολιτικό Μηχανικό Γεώργιο Πινότση. Ο προϋπολογισμός της κατασκευής ανήλθε στο ποσό των 150.000 δρχ. Μέρος της δαπάνης προήλθε από την οικονομική ενίσχυση 100.000 δραχμών του Υφυπουργού Οικονομικών Δημήτριου Αλιπράντη, καθώς και από το περίσσευμα του κεφαλαίου που διατέθηκε για την κατασκευή του βόρειου κυματοθραύστη του κεντρικού λιμένος της Ύδρας, (Φωτ. 1). Ο Αντώνιος Μανίκης θεωρεί ώς πρωτεργάτη της κατασκευής του βόρειου κυματοθραύστη τον Πρόεδρο του Υδραϊκού Συνδέσμου Πειραιώς Μιχαήλ Σαγόνια, ο οποίος πρώτος έφερε το θέμα επισήμως στην Ημερήσια Διάταξη και συνέβαλε στην λήψη απόφασης για να ενεργήσει τα δέοντα ο Δήμαρχος Περικλής Σεφεριάδης. Τέλος επισημαίνει και την συμβολή του μετέπειτα Δημάρχου Ανδρέα Ραφαλιά κατά την κρίσιμη περίοδο κατά την οποία δεν επαρκούσαν οι χρηματικοί πόροι για την διεκπεραίωση του έργου. Ο Γεώργιος Πινότσης επίσης σημειώνει ότι, λόγω της επεμβάσεως του Υφυπουργού των Οικονομικών Δημητρίου Αλιπράντη, πείστηκε τελικώς ο Ανάδοχος της κατασκευής του βόρειου κυματοθραύστη του λιμένος της Ύδρας, να δωρίσει την κατασκευή του μικρού δυτικού προβλήτα του Καμινίου. Τα εγκαίνια των νέων λιμενικών έργων, του βόρειου κυματοθραύστη του κεντρικού λιμένα της Ύδρας καθώς και του δυτικού μικρού προβλήτα του Καμινίου, τελέσθηκαν το διήμερο της 27ης-28ης Μαρτίου 1960.

2

ναίων αγγειοπλαστών, οι οποίοι έχοντας ως πρώτη ύλη το κόκκινο (αργιλώδες) χώμα της περιοχής «Βρύση Καμινίου», πλησίον της Αρχοντικής οικίας του Θεόδωρου Γκίκα (Χατζηκυριάκου Γκίκα), ο οποίος επισκεπτόμενος κατά τους θερινούς μήνες την Ύδρα και διαμένοντας στο Καμίνι, κατασκεύαζε τσουκάλια, στάμνες και κανάτια. Η χρήση των καμινιών για την κατασκευή των σκευών αυτών προσέδωσε στην περιοχή την ονομασία «Μικρό και Μεγάλο Καμίνι». Κατά τον μήνα Μάιο του 1769 συνέβη ισχυρός σεισμός, του οποίου οι μετασεισμικές δονήσεις είχαν διάρκεια 36 ημερών. Ήταν τόσο σφοδρός, ώστε οικίες κατακρημνίσθηκαν, καθώς και θόλοι ναών. Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να στήσουν σκηνές και καλύβες μακράν της συνοικίας της Ύδρας. Τις ίδιες ημέρες οι σεισμικές δονήσεις έγιναν αντιληπτές στην Καλαβρία της Ιταλίας.

3 4

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ

Οι πρώτες απόπειρες για την κατασκευή του μικρού δυτικού προβλήτα του Καμινίου, άρχισαν κατά το έτος 1958, επί Δημαρχίας του Περικλή Σεφεριάδη. Ο Δήμαρχος Σεφεριάδης με επιστολή του, παρακινούσε την Λιμενική Επιτροπή Ύδρας να συνδράμει παρά τις πενιχρές οικονομικές προσόδους της, στη κατασκευή του συγκεκριμένου έργου, ευελπιστώντας παράλληλα στην οικονομική ενίσχυση των πατριωτικών σωματείων του Υδραϊκού Συνδέσμου Πειραιώς και της Περιπλους 21

1

2

1. Η άφιξη των επισήμων την 26η Μαρτίου 1960 [5]. 2. Τοπική ενδυμασία της Ύδρας 1930 με ζωγραφική απεικόνιση του Γήση Παπαγεωργίου 1983.

3. Το κοκκινοκίτρινο κτήριο έγινε αργότερα γνωστό και από τον κινηματογράφο. [3] 4. Αναμνηστική πλάκα για τον Λέοναρντ Κοέν στην Ύδρα. [6]

4 3

Πραγματοποιήθηκε με το πλοίο της γραμμής «Νεράϊδα» την 26η Μαρτίου 1960, στο κεντρικό κρηπίδωμα του λιμένος της Ύδρας. Η άφιξη των Επισήμων, όπως και του Υφυπουργού Οικονομικών Δημητρίου Αλιπράντη, του Βουλευτού Ευάγγελου Σαββόπουλου, του Νομάρχου Αττικοβοιωτίας Παπαρρηγόπουλου, του Καθηγητού του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου † Δημοσθένη Πίππα και άλλων. Την ίδια μέρα, οι Επίσημοι και οι Τοπικές Αρχές της Ύδρας, μετέβησαν στο Καμίνι, όπου και εγκαινίασαν κατόπιν Αγιασμού τον νέο μικρό δυτικό προβλήτα. Μετά το 1960 εμφανίστηκαν στο κτίριο αυτό, σε γνωστές ταινίες του κινηματογράφου, οι διάσημοι Έλληνες ηθοποιοί: † Βουγιουκλάκη Αλίκη, † Γεωργίτσης Φαίδων, Κοντού Μάρω, † Λάσκαρη Ζωή. Από τα μέσα του 20ού αιώνα και μετά, η Ύδρα υπήρξε πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες και συγγραφείς, με προσωπικότητες, όπως ο Γιώργος Σεφέρης, Νίκος Εγγονόπουλος, Παναγιώτης Τέτσης, Χένρι Μίλλερ και είναι μερικοί μόνο από όσους έχουν συνδεθεί με το νησί, που μεταξύ άλλων υπήρξε τόπος καταγωγής του ποιητή Μίλτου Σαχτούρη. Ο Λέοναρντ Κοέν, ένας από του πιο σημαντικούς τραγουδοποιούς και συγγραφείς του 20ού αιώνα, βρέθηκε στην Ύδρα το 1960. Η επίσκεψη αυτή έμελλε να τον σημαδέψει για πάντα, καθώς το ελληνικό νησί υπήρξε γι’ αυτόν πηγή έμπνευσης αλλά και κατοικίας.

22 Περιπλους

ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΟΥ Ύψος κύματος Το «κυρίαρχο» ύψος κύματος με το οποίο υπολογίστηκαν τα προστατευτικά έργα, ήταν Ηs=Η1/3=2.00μ. και το μήκος κύματος περί τα 40μέτρα που προέρχονται από τον Β-ΒΑ τομέα (Τραμουντάνα μέχρι Γρέγο). Διάγραμμα Ετήσιου Ανεμολογίου Ύδρας

2

1

1. Ο λιμενίσκος μετά την ολοκλήρωση των έργων [3]. 2. Άποψη από φάση κατασκευής του λιμενίσκου 1987 [3]. 3. Η τυπική διατομή του καμπύλου προστατευτικού μώλου στο Καμίνι [3].

3

Παλίρροια Η νήσος δεν είχε εγκαταστημένο ποτέ παλιρροιόμετρο ή παλιρροιογράφο. Σαν πλέον αντιπροσωπευτικές κρίνονται οι μετρήσεις του παλιρροιογράφου της Σύρου. Οι καταγραφές του παλιρροιογράφου της Σύρου την περίοδο 1955-1968 είναι αυτές που ενδιαφέρουν και έχουν ως ακολούθως: Κατώτατη ρηχία 0,52 μέτρα, ενώ η μέση ρηχία είναι μόνο 0,02 μέτρα και η επάλλαξη είναι 1.00 μέτρο για περίοδο επαναφοράς μεγαλύτερη από 19 χρόνια. Θαλάσσια ρεύματα Κατά την Υδρογραφική Υπηρεσία Ναυτικού, στα βόρεια παράλια της Ύδρας, τα ρεύματα είναι ανεμογεννή και εξαρτώνται από την διεύθυνση και ένταση των πνεόντων ανέμων, και έχουν όμως αμελητέα ταχύτητα. Φυσικός πυθμένας Το έδαφος του πυθμένα σε μακροσκοπική εξέταση εμφανίζεται κύρια, χαλικώδης και βραχώδης, οπότε δεν συναντήθηκαν προβλήματα για την έδραση σ’ αυτόν του έργου με τη μικτή διατομή. Αξιοσημείωτο όμως είναι ότι τα βάθη του πυθμένα αυξάνονται απότομα σε μικρή σχετικά απόσταση από την ακτή, γεγονός που περιόρισε αρκετά την έκταση των έργων μέσα στα οικονομικά εφικτά περιθώρια που διατέθηκαν για το έργο.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Με το σχεδιασμό του νέου λιμενίσκου στο Καμίνι της Ύδρας επετεύχθησαν τα ακόλουθα: α) Δεν έγινε καμιά παρέμβαση στον χερσαίο χώρο. β) Η μορφή και η διάταξη του προστατευτικού μώλου δεν παρουσιάζει δυσκολία στην είσοδο των σκαφών με οποιοδήποτε καιρό. γ) Τη δημιουργία μιας ήρεμης λιμενολεκάνης της τάξης των 10 στρεμμάτων, μιας επιφάνειας ελιγμών διαμέτρου της τάξεως των 30 μέτρων περίπου, ώστε να φιλοξενεί σήμερα περίπου 70 λέμβους. δ) Το στόμιο που δημιουργήθηκε είναι της τάξεως των 25 μέτρων και μπορούν τα σκάφη να εισέρχονται και να εξέρχονται χωρίς κίνδυνο πρόσκρουσης στην περίπτωσή δυσμενών συνθηκών. ε) Τα έργα προσαρμόστηκαν και εντάχτηκαν με απόλυτο σεβασμό σε ολόκληρο το τοπίο, δίνοντας μια μη οχλούσα περιβαλλοντικά όψη

τόσο από τα υψώματα του Καμινίου όσο και από το εσωτερικό του λιμενίσκου. στ) Όλη η από σκυρόδεμα ανωδομή και ο προφυλακτήριος τοίχος, στην ορατή τους επιφάνεια, επενδυθήκαν με φυσικούς λίθους και το δάπεδο κυκλοφορίας με λίθινες χονδρόπλακες. ζ) Στην ανωδομή ανά 2,5 μ. τοποθετήθηκαν σιδηροί βραχίονες για την πρόσδεση των σκαφών. η) Η προσπέλαση στο μώλο επιτυγχάνεται με κλίμακα επενδεδυμένη με λίθινες χονδρόπλακες. θ) Στη ρίζα του μώλου κοντά στην ακτή εγκαταστάθηκαν, δύο σωληνωτοί οχετοί διαμέτρου 80 εκ. που ανανεώνουν τα νερά του λιμενίσκου. ι) Οι πέτρες που κατασκευάστηκε ο μώλος, προήλθαν από τις νησίδες Πεντοβόλια (8 ναυτικά μίλια) Ζούβρα (6 ναυτικά μίλια) αλλά και από αλιευτές πέτρες από τις οποίες έχουν κατασκευαστεί και πολλά άλλα λιθόστρωτα της Ύδρας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑTA

Η περιοχή του Καμινίου απέκτησε από το 1987 έναν απολύτως ασφαλή γραφικό λιμενίσκο που μελετήθηκε και φιλοξενεί από τότε και έως σήμερα περίπου 70 λέμβους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

1. Google Earth Pro, πρόγραμμα γραφικής απεικόνισης της Γης. «ΥΔΡΑ-ΥΔΡΕΑ-ΥΔΡΟΥΣΣΑ» ανανεωνόμενη συνεχώς πληροφόρηση από τον Υδραίο κ. Κουκουδάκη Κωνσταντίνο, http://hydra-hydreahydroussa-history.blogspot.com/ 2. «Μελέτη 1η Ιανουαρίου 1982 κατασκευής και επίβλεψής 1987 Μώλου στην θέση Καμίνι Νήσου Ύδρας». «Blue Magazine», περιοδικό της Aegean & της Olympic Air – Τεύχος 67 - September- October 2017, https://el.aegeanair.com/taksidepste/en-ptisei/periodiko-blue/?pg=2 Εικονοσκόπιο News, http:// eikonoskopionews.blogspot.com/ “TRACTION MAGAZINE”, Νώντας Δουζίνας https://traction.gr/ydra-isychastirio-ypsilis- koultouras/

Περιπλους 23

Υπηρετώντας την Ελληνική Ναυτιλία από το 1948 με Συνέπεια, Υπευθυνότητα και Αξιοπιστία

Η #1 θέση της Λιβερίας επαναπροσδιορίζει τη δέσμευσή μας σε υπεύθυνη, συνεπή, και αξιόπιστη στήριξη της Ελληνικής Ναυτιλίας O Μιχάλης Πανταζόπουλος, είναι Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου.

Eυχαριστούμε τους Έλληνες εφοπλιστές

για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Δουλειά μας είναι να βρίσκουμε λύσεις, να στηρίζουμε το πλοίο, τον εφοπλιστή και τον ναυτικό. Η πίστη μας στις δυνατότητες των Ελλήνων εφοπλιστών που ανεξαρτήτως συνθηκών ναυλαγοράς συνεχίζουν να επενδύουν και να συμβάλλουν στην Ελληνική οικονομία μας δημιουργεί πρόσθετη υποχρέωση στήριξης και αλληλεγγύης στους Έλληνες εφοπλιστές. Σήμερα το Νηολόγιο της Λιβερίας, με 4,423 πλοία, ολικής χωρητικότητας 172 εκατ. GTONS (μέση ηλικία 11 έτη), αποτελεί την πλέον ποιοτική και συμφέρουσα επιλογή του Ελληνικού εφοπλισμού. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 1,250 από τα πλοία τους (105 εκατ.

DWT) καθιστώντας το νηολόγιο πρώτη επιλογή στην Ελληνική ναυτιλία την χρονιά που μας αφήνει σε λίγες μέρες. Τα γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό την Ελληνική ναυτιλία και τις ανάγκες της όπως η εγγραφή πλοίου και υποθήκης, τεχνική υποστήριξη, επιθεωρήσεις, εγκρίσεις ναυτικών εγχειριδίων, έκδοση διπλωμάτων και ναυτικών φυλλαδίων κ.τ.λ. Το 2019 ήταν μιά σημαντική χρονιά γιά την παγκόσμια

ναυτιλία αφού υπήρχαν μεγάλες γεωπολιτικές προκλήσεις που την επηρέασαν θετικά με πολύ υψηλούς ναύλους αλλά και αρνητικά με περιορισμούς ναυλώσεων, αλλά και χρονιά έντονων προβληματισμών και προετοιμασίας των εταιρειών και των πλοίων για την επικείμενη εφαρμογή των νέων κανονισμών του ΙΜΟ 2020 της αποθείωσης καυσίμων. Ως εκ τούτου από τις αρχές του 2020 η συνεργασία του Νηολογίου με τις διαχειρίστριες εταιρείες και το πλοίο επαναπροσδιορίζεται αφού απαιτείται εγρήγορση, ειλικρινής και ανοικτή επικοινωνία, και αμοιβαία δέσμευση για την όσο το δυνατόν υπεύθυνη, συνεπή, και ταχεία στήριξη του πλοίου. Η ναυτιλία είναι κλάδος εταιρικής συνεργασίας και δεσμευόμαστε να διασφαλίσουμε ότι θα μοιραστούμε με τους εφοπλιστές τις εμπειρίες μας, την τεχνολογία μας και το παγκόσμιο δίκτυο μας, ώστε να διασφαλίσουμε ότι τα πλοία τους θα λάβουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να λειτουργήσουν στο συνεχώς μεταβαλλόμενο και όλο και πιο περίπλοκο κανονιστικό περιβάλλον. Ο στόχος της συνεχούς βελτίωσης, της καινοτομίας, της αξιοποίησης της τεχνολογίας για τη βελτίωση του υφιστάμενου συστήματος για την αποτελεσματική λειτουργία, την ασφάλεια και το φιλικό προς το περιβάλλον πλοία είναι μια συνεχής προσπάθεια. Η Λιβερία δεσμεύεται από αυτή τη συνεχή προσπάθεια να στραφεί προς συστήματα, και διαδικασίες που θα βελτιώσουν όχι μόνο τη ναυτιλία αλλά και την κοινωνία γενικότερα και αυτή είναι δέσμευσή μας. Κλείνοντας, αφού ευχηθούμε Καλή Χρονιά με υγεία στο κόσμο της ναυτιλίας και ειδικότερα σ’ όλους τους ναυτικούς που υπηρετούν τις γιορτινές μέρες στα βαπόρια μακριά από τις οικογένειες και τους δικούς τους, να ελπίσουμε ότι η νέα χρονιά θα φέρει αισιοδοξία και περαιτέρω ανάκαμψη στη Ελληνική και παγκόσμια ναυτιλία.

Περιπλους 25

Της Μαρίας Ρώτα

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ

Επί τον τύπον των Ήλων Η Ομηρική περιγραφή της Σύρου με έναν στίχο: «…Ένθα δύο πόλιες, δίχα δε σφίσι πάντα δέθασται…» σε μετάφραση: «… δύο πολιτείες είναι εκεί κι όλα σε δύο μοιράζουν, κι είχανε τον πατέρα μου και οι δύο για βασιλιά των, τον Κτήσιο του Ορμένου γιο, με τους Θεούς παρόμοιο…» παρουσιάζουν τις δύο πόλεις που υπήρχαν στο νησί κατά την αρχαιότητα.

Η

μια πολιτεία θα πρέπει να ήταν όπου η σημερινή Ερμούπολη, η δε άλλη στην παραθαλάσσια περιοχή Ποσείδια (Ντελαγκράτσια) και Φοίνικα. Το αρχαίο όνομα Ποσείδια (σήμερα Ποσειδωνία) ίσως ήταν τόπου ιερός και πρέπει να υπήρχε ναός του Ποσειδώνα, του Θεού που προστάτευε τους αρχαίους Έλληνες ναυτικούς από την τρικυμία. Στη Ποσίδεια υπήρχε ένα λιμάνι που συνδεόταν με το δεύτερο λιμάνι των αρχαίων Φοινίκων. Αυτή λοιπόν η ακτή που στην αρχαιότητα είχε δύο λιμάνια, ήταν σε

26 Περιπλους

θέση ενός αρχαίου δήμου-Ποσίδεια και Φοίνικας. Στις αρχές του 19ου αιώνα αρκετοί Ευρωπαίοι αρχαιολόγοι που επισκέφθηκαν την Σύρο, ανακάλυψαν τις ακτές και του Φοίνικα και της Ποσειδωνίας αρκετά αρχαία ευρήματα που τώρα κοσμούν και τα Ελληνικά και πολλά άλλα Μουσεία του κόσμου. Τόσο ο Tournefort αλλά και ο Della Boca, αλλά και περιηγητές του 18ου αιώνα ενθουσιάστηκαν από το νησί, όπως ο Le Bas, o Choiseul Couffier, είχαν ερευνήσει και είχαν ανακαλύψει σπουδαία ευρήματα της αρχαιότητας και στις ακτές του λιμανιού, στην προκυμαία αλλά και στην γη και στα χωράφια. Εκεί,

και επιχείρησε μια ανασκαφή κοντά στην ακτή του Φοίνικα (εκεί που τώρα είναι η μεγάλη αμμουδιά που πηγαίνουν οι κολυμβητές). Εκεί ανακάλυψε τότε ο πρόξενος, με τη βοήθεια και άλλων ανθρώπων, ένα πανέμορφο ψηφιδωτό οκτώ μέτρων μήκους έξι μέτρων πλάτους. Ταινίες με άσπρες ψηφίδες το χώριζαν σε τρία τετράγωνα και ανάμεσά τους υπήρχαν κύκλοι διαφόρων μεγεθών. Φύλλα και κλώνοι, αστέρια και άλλα σχέδια διαφόρων χρωμάτων. «… ήθελε προσφέρει μείζονα ευχάριστον θεάν και ήθελε είσθαι κάλλοστον υπό γραφικήν έποψιν» σχολιάζει ο Τιμόλεων Αμπελάς. Ήρθαν στο φως και αρκετοί τάφοι. Με τα διάφορα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν, έγινε αρκετά γνωστό από τους αρχαίους λόγους, ότι «Ποσείδια» και Φοίνικας ήταν μια πολιτεία. ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΦΟΙΝΙΚΑ «Εντός του λιμένος και παρά την προκυμαίαν του λιμένος και παρά την προκυμαίαν του Φοίνικος» συνεχίζει στο βιβλίο ο Τ. Αμπελάς «ανεκαλύφθησαν υπό Καλυμνίων δυτών δύο αρχαίοι πίθοι καλής τέχνης και εποχής, οίτινες ευρίσκονται σήμερον εις το αρχαιολογικό μουσείον των Παρισίων» και συνεχίζει: «Μαρτυρούσι δύτας κατά διαφόρους εποχάς εξετάσοντες τον πυθμένα του λιμένος Φοίνικος, ότι διέκρινον ίχνη αρχαίων ερειπίων παρά την προκυμαίαν, λίθους τινάς συννόμους... Εικάζεται ότι μέρος της αρχαίας προκυμαίας, πιθανώς δε και αρχαίων οικοδομών είναι βεβυθισμένα εις την θάλασσαν. Αξία σημειώσεως είναι η πληθύς των αρχαίων λαγήνων…» Η πληροφορία αυτή επιβεβαιώνεται και φαίνεται ότι ο θαλάσσιος χώρος του σημερινού λιμανιού χρησιμοποιήθηκε και στην αρχαιότητα για τον ίδιο σκοπό. Άλλωστε, δεν είναι λίγα τα παραδείγματα που σύγχρονα λιμάνια βρίσκονται στην ίδια θέση των αρχαίων, γεγονός που ενισχύει τις απόψεις των λαμπρών προγόνων μας για τη σωστή επιλογή τους. Στον Φοίνικα, στη θέση του σημερινού λιμανιού και μέσα στη λιμενολεκάνη εντοπίστηκαν πολλές συστάδες αγγείων, καθώς και αρχαίο λιμενικό έργο. Ο Φοίνικας αποτελούσε το επίνειο της αρχαίας πόλης Ποσίδεια, (της σημερινής Ποσειδωνίας-Ντελαγκράτσια) και ήταν σε χρήση και στους κλασσικούς χρόνους, στον 5ο π.Χ. αιώνα. Τις πληροφορίες για το λιμάνι του Φοίνικα μας δίνει η κ. Αγγελική Σίμωσι, προϊσταμένη της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Η κ. Σίμωσι, αρκετά χρόνια πριν έκανε υποβρύχια έρευνα και επιβεβαίωσε όσα είχαν αναφερθεί και στο παρελθόν για το λιμάνι του Φοίνικα. Ένας λαός με πνεύμονά του την θάλασσα ήταν φυσικό να ιδρύσει και να αναπτύξει παράλιες πόλεις, που καταποντίστηκαν από φυσικές καταστροφές αλλά και από την ανύψωση της θάλασσας, καταλήγει και ερμηνεύει η κ. Σίμωσι. Ο Φοίνικας έχει μια θαυμάσια φυσική προστασία από τον Βοριά. Προστασία του είναι το βουνό του Χαρασσώνα με την ήρεμη πλαγιά που κατρακυλά ως τον όρμο.

πολλές φορές οι αγρότες καλλιεργώντας τα χωράφια τους έφερναν στο φως συντρίμμια κιόνων και νομίσματα, οψιανούς, όστρακα κ.ά. Αρχαιολογικές παρατηρήσεις και μελέτες πολλών ειδικών απέδειξαν την ύπαρξη αρχαίου δήμου στον Φοίνικα που πρέπει στον ίδιο δήμο να ήταν και η Ποσειδωνία «Αυτή λοιπόν η ακτή μετά των δύο αυτής λιμένων…» γράφει Τιμολέων Αμπελάς, «είναι εις θέσιν αρχαίου δήμου, ενδεικνυόμενου προς τούτοις δια πολλών φανερών λειψάνων ων τινά συνέλεξα…» Τα ευρήματα κοντά στο λιμάνι, κατά τον 19ο αι. είναι πολλά όπως: Λείψανα προκυμαίας, Δωρικό κιονόκρανο, από μάρμαρο Πάρου, κιονοειδές βάθρο (ύψους 1 μέτρου), Κυλινδροειδής μαρμάρινος βωμίσκος… κτερίσματα τάφων, πυξίδες αλαβάστρινες κ.α. Σπουδαία ευρήματα ήταν και οι ενεπίγραφες στήλες που δεν είναι εύκολο να γνωρίσει κανείς τι γράφουν. Τον Σεπτέμβριο του 1873 ο Γάλλος πρόξενος Challet, που αγάπησε την Σύρο και την μέχρι τότε γνωστή ιστορία της, επισκέφθηκε το νησί

ΤΑ ΦΥΤΑ, ΤΑ ΧΟΡΤΑ, Η ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΣΑ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Η πρώτη ανάσα ζωής του ανθρώπου στην αρχαιότητα ήταν ένα πρώτο κι αδύναμο φυτό, ένα χόρτο. Τα φυτά, τα χόρτα ήταν αναγκαία, στην αρχαιότητα για την ύπαρξη και την προκοπή του πρώτου ανθρώπου πάνω στην γη όταν ακόμα ήταν τροφοσυλλέκτης. Παράλληλα με το κυνήγι και το ψάρεμα, ανακάλυψε ότι μπορούσε να συντηρείται και από τα φυτά. Στην αρχή ο πρωτόγονος άνθρωπος έτρωγε τα χόρτα ωμά όπως φύτρωναν. Έτρωγε τα φύλλα, τις ρίζες και τους βλαστούς. Γρήγορα όμως επινόησε εκατοντάδες τρόπους επεξεργασίας και συνδυασμών, ώστε να βελτιώσει αφάνταστα την γεύση τους. Έτσι ο άνθρωπος θεοποίησε την Φύση, λάτρεψε τη Μητέρα-Γη και τους καρπούς της. Στους πρώτους κατοίκους του Φοίνικα το βουνό του Χαρασσώνα πρόσφερε την μεγάλη ποικιλία και αφθονία των ειδών της χλωρίδας. Τα φυτά αγαπήθηκαν στην αρχαιότητα, αλλά και σήμερα φροντίζουμε να ανεβούμε στην πλαγιά του Χαρασσώνα ή στα χωράφια που αγκαλιάζουν σαν ημικύκλιο την ήρεμη παραλία στα Κόκκινα ώστε να μαζέψουμε… την αλεντρίδα, τη γαλατσίδα, το αγριομάρουλο, την καρύδα και τόσα άλλα που μας χαρίζουν ευχάριστες γεύσεις, αλλά και καλή υγεία. Περιπλους 27

Του Δρ. Νικήτα Νικητάκου | Πλοιάρχου Π.Ν. ε.α - Μέλους ΔΣ ΝΜΕ, Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου

ΠΛΩΤΗ ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ & ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΦΑΛΑΤΩΣΗΣ Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα περισσότερα Ελληνικά νησιά είναι η έλλειψη νερού (το δεύτερο είναι οι μεταφορές). Αυτό έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες τόσο στην ανάπτυξη (τουριστική) όσο και στην αυτονομία και την ποιότητα ζωής. Το νερό δεν αποτελεί μόνο ένα είδος διατροφής απαραίτητο για τη ζωή μας, αλλά είναι συγχρόνως και μια από τις σπουδαιότερες πρώτες ύλες, χωρίς την οποία είναι αδιανόητη κάθε παραγωγική δραστηριότητα. Επιπλέον, είναι μια πρώτη ύλη, η οποία, σε αντίθεση με τις άλλες, συνεχώς ανανεώνεται.

Ο

ι διαθέσιμοι υδατικοί πόροι διαφέρουν από νησί σε νησί. Έτσι υπάρχουν νησιά στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα με ικανοποιητική υπόγεια και επιφανειακή υδροφορία, στα οποία έχουν γίνει παράλληλα και σημαντικά έργα (κυρίως μονάδες αφαλάτωσης), με στόχο την κάλυψη των υδρευτικών αναγκών (Σύρος, Τήνος, Μύκονος, Σέριφος, Σίφνος, Ρόδος, Κως, Κάρπαθος) και άλλα όπου οι υδρευτικές ανάγκες καλύπτονται μερικώς (καθώς τα υφιστάμενα έργα δεν επαρκούν) ή πλήρως με μεταφορά νερού από άλλες περιοχές (Μήλος, Κίμωλος, Ηράκλεια, Σχοινούσα, Σύμη, Χάλκη, Πάτμος, Μεγίστη). Η αποκλειστική σχεδόν χρήση των υπόγειων νερών για την κάλυψη των συνεχώς αυξανόμενων υδρευτικών και αρδευτικών αναγκών οδήγησαν στην υπερεκμετάλλευση τους καθιστώντας το στα περισσότερα νησιά ως ένα φυσικό πόρο σε ανεπάρκεια. Σε μια περίοδο που όλοι φαίνεται να συνειδητοποιούμε την δραματική αλλαγή στις κλιματικές συνθήκες που κάνουν τα φυσικά φαινόμενα έντονα στα νησιά μας, εξακολουθούμε να απαιτούμε μεγαλύτερες ποσότητες νερού και η ζήτηση να είναι δυσανάλογα αυξανόμενη σε σχέση με την αύξηση του πληθυσμού αλλά και του τουρισμού (τα τελευταία 5 χρόνια σε πολλά νησιά σχεδόν τριπλασιάστηκε π.χ. Σύμη, Πάτμος, Λειψοί κ.λ.π.).

28 Περιπλους

Η κάλυψη των αναγκών σε νερό στα νησιά καλύφθηκε από εκατοντάδες υδρογεωτρήσεις που ανορύχθηκαν στους φτωχούς συνήθως υπόγειους υδροφορείς, χωρίς τεκμηριωμένες υδρογεωλογικές μελέτες και γνώση της συμπεριφοράς του κάθε υδροφορέα. Αποτέλεσμα αυτής της αλόγιστης υπερεκμετάλλευσης των υπόγειων νερών είναι είτε η εξάντλησή τους, είτε η ποιοτική υποβάθμισή τους. Σε πολλές περιπτώσεις επήλθε η εξάντλησή τους, όπως επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι αρκετά πηγάδια και πολλές πηγές έχουν στερέψει. Σε μερικά νησιά δεν υπάρχουν ούτε υπόγεια, ούτε και επιφανειακά νερά και εξυπηρετούνται από εγκαταστάσεις αφαλάτωσης του νερού θαλασσινού ή από μεταφορά νερού με υδροφόρα πλοία. Στις περιπτώσεις αυτές η εφαρμογή του συγκεκριμένου συστήματος παρέχει τη δυνατότητα κάλυψης των αναγκών των νησιών σε πόσιμο νερό Η πολιτεία (μέσω του Υπουργείου Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής) ανέλαβε με συντονισμένες παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα να συμβάλλει στην επίλυση του προβλήματος των νησιών: Διαθέτει κάθε χρόνο σημαντικές πιστώσεις που αφορούν τόσο τη χρηματοδότηση μελετών και έργων, όσο και τη μεταφορά νερού στα άνυδρα νησιά του Αιγαίου.

Πάνω: Σχεδιο πλωτής κατασκευής και εικόνα απο την κατασκευή της. Κάτω: Συστημα ασυρμάτου επικοινωνίας και ελέγχου του συστήματος.

Τέτοια νησιά είναι πολλά και αυτά που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι στις Κυκλάδες: Κίμωλος-Αιγιάλη-Ηράκλεια-Σχοινούσα-Κουφονήσια-Θηρασία-Σίκινος-Μήλος-Φολέγανδρος στα Δωδεκάνησα Σύμη-Χάλκη-Πάτμος-Νίσυρος-Μεγίστη-Αγαθονήσι-Λειψοί-Λέρος-Ψέριμος-Λεβίθα-Παλαιονήσι Τα νησιά που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα και συνεπώς τροφοδοτούνται με τις μεγαλύτερες ποσότητες είναι η Μήλος, τα Κουφονήσια, η Φολέγανδρος, η Σχοινούσα η Κίμωλος η Σύμη, η Πάτμος και η Μεγίστη Δηλαδή προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις άμεσες ανάγκες κάθε χρόνο, μεταφέροντες πόσιμο νερό με υδροφόρα πλοία. Τα ποσά που διαθέτει τα τελευταία χρόνια στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις για πληρωμή δαπανών μεταφοράς νερού στα άνυδρα νησιά είναι μεγάλα. Η σκέψη μας1 ήταν να βρεθεί ένας τρόπος με τον οποίο να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για να λύσουμε αυτό το πρόβλημα. Και η προσέγγιση ήταν ανανεώσιμες πηγές. Θα χρησιμοποιούσαμε τον άνεμο, τον ήλιο και την θάλασσα για να τροφοδοτήσουμε με άφθονο και φτηνό πόσιμο νερό άνυδρα νησιά. Παράλληλα υπήρχε και μία ακόμα πρόκληση. Η τάση στις ανεμογεννήτριες δείχνει ότι το μέλλον τους είναι στην θάλασσα. Στην βόρεια Ευρώπη τα θαλάσσια αιολικά πάρκα (offshore) κερδίζουν συνεχώς έδαφος, και υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό. Οστόσω εκεί τα νερά είναι ρηχά σε μεγάλη έκταση κοντά στις ακτές, οπότε οι ανεμογεννήτριες πακτώνονται στον βυθό με τσιμέντο. Σε περιοχές όπως η Μεσόγειος (ή η Ιαπωνία ή Αμερική) που τα νερά είναι βαθειά και που το αιολικό δυναμικό είναι υψηλό η λύση είναι τα πλωτά αιολικά πάρκα. Όταν ξεκίνησε το έργο αυτό δεν υπήρχαν σε εξέλιξη σημαντικές προσπάθειες σε αυτό τον τομέα. Τελευταία, υπάρχει μία αυξανόμενη κινητικότητα στην διεθνή ερευνητική κοινότητα σχετικά με το θέμα. Η Ελλάδα μπορεί να παίξει πρωτεύοντα ρόλο σε τέτοια θέματα για1 Η βασική ερευνητική μάδα αποτελείτο απο τον Καθ. Νικήτα Νικητάκο, τον Επικ. Καθηγητή θεόδωρο Λίλα και τον Ηλεκτρολόγο Μηχ. Αθανάσιο Βατίστα.

τί έχει πολλά νησιά, έχει βαθειές θάλασσες και πολύ υψηλό αιολικό δυναμικό στο Αιγαίο. Και κυρίως γιατί πρωτοπορεί στον χώρο (με το σύστημα που έχει αναπτυχθεί και περιγράφεται παρακάτω). Με βάση την παραπάνω προσέγγιση σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε ένα φιλικό προς το περιβάλλον πλωτό σύστημα αφαλάτωσης θαλάσσιου ύδατος το οποίο χρησιμοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενεργειακά βέλτιστη διεργασία αφαλάτωσης. Είναι η πρώτη πλωτή ανεμογεννήτρια στον κόσμο, η οποία μάλιστα εκμεταλλεύεται άμεσα την παραγόμενη ενέργεια παράγοντας πόσιμο νερό. Το σύστημα που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε αποτελείται από μία πλωτή πλατφόρμα ειδικά σχεδιασμένη ώστε να επιτρέπει την λειτουργία ανεμογεννήτριας πάνω σε αυτή ακόμα και όταν είναι εκτεθιμένη σε άσχημο καιρό (αέρα, κύματα). ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΠΛΩΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΦΑΛΑΤΩΣΗΣ ΜΕ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Η πλωτή κατασκευή αποτελείται από 4 περιφερειακούς κυλινδρικούς πλωτήρες και ένα κεντρικό, που συνδέονται με κατάλληλο δικτύωμα, ώστε σε συνδυασμό με την γεωμετρία του να ελαχιστοποιείται η επίδραση των κυμάτων σε αυτό. Μέσα στον κεντρικό πλωτήρα, στους 3 ορόφους, του βρίσκονται εγκατεστημένα όλα τα συστήματα. Στον ένα όροφο υπάρχει ένα «εργοστάσιο» αφαλάτωσης που βασίζεται στην μέθοδο αντίστροφης όσμωσης και έχει την ικανότητα να παράγει νερό αρκετό για 300 άτομα. Στον άλλο όροφο έχει εγκατασταθεί το κέντρο ελέγχου (εικόνα 3) του συστήματος με τα ηλεκτρολογικά / ηλεκτρονικά συστήματα και τους αυτοματισμούς (για τοπική και απομακρυσμένη λειτουργία). Ο κάτω όροφος χρησιμοποιείται σαν δεξαμενή αποθήκευσης πόσιμου νερού. Πάνω στην πλωτή κατασκευή υπάρχει τοποθετημένη ανεμογεννήτρια (μεταβλητής γωνίας πτερυγίων, μεταβλητού αριθμού στροφών και άμεσης μετάδοσης (χωρίς κιβώτιο πολλαπλασιασμού στροφών). Περιπλους 29

Στο σύστημα υπάρχει και βοηθητικό φωτοβολταϊκό σύστημα σαν εναλλακτική πηγή ενέργειας. Εχουν αναπτυχθεί σημαντικές καινοτομίες για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα - Η βασική τεχνολογική καινοτομικότητα είναι ότι είναι καινοτόμος η μέθοδος παραγωγής πόσιμου νερού. Η παραγωγή γίνεται μέσω ενός φιλικού προς το περιβάλλον συστήματος αφαλάτωσης θαλάσσιου ύδατος αξιοποιώντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ανεμογεννήτρια και φωτοβολταϊκό), που θα συμβάλλει στην κάλυψη της αυξημένης εποχιακής ζήτησης νερού στα νησιά με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον και με βέλτιστη ενεργειακή απόδοση της μονάδας αφαλάτωσης.

- Ο τρόπος λειτουργίας της μονάδας αφαλάτωσης έχει εξελιχθεί, ώστε ΜΕ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΙΣΧΥ να πραγματοποιείται η μέγιστη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας Τα αποτελέσματα της έρευνας μας στην Αντίστροφη Όσμωση μας επιτρέπει: Α) να μειώσουμε τα φαινόμενα των οργανικών και ανόργανων επικαθίσεων στις μεμβράνες. Β) να αυξήσουμε τον βαθμό απόδοσης του κύκλου εφαρμόζοντας καινούργια συστήματα ανάκτησης ενέργειας. Γ) λειτουργία χωρίς χημική επεξεργασία. (Μείωση κόστους συντήρησης) Ένα σημαντικό αποτέλεσμα της έρευνας μας είναι η δυνατότητα όλα αυτά να λειτουργούν με μεταβλητή ισχύ. Καθώς η πηγή ενέργειας είναι μόνο ο άνεμος, είναι προφανές ότι η διαθέσιμη ηλεκτρική ενέργεια είναι μεταβλητή. Αποτελεί σημαντικότατη καινοτομία της έρευνας μας η αξιόπιστη και αποδοτική λειτουργία των συστημάτων αφαλάτωσης και εξοικονόμησης ενέργειας όταν η ισχύς εισόδου είναι μεταβλητή.

- Η μονάδα είναι ΑΥΤΟΝΟΜΗ που σημαίνει ότι δεν θα είναι απαραίτητη η σύνδεση της στο δίκτυο της ΔΕΗ.

- Είναι ΠΛΩΤΗ ώστε ακόμα και μεγάλες μονάδες μπορούν να κατασκευαστούν και να ανεγερθούν σε ναυπηγείο και να ρυμουλκηθούν στο τόπο εγκατάστασης. Επομένως είναι και μεταφερόμενη, δηλαδή η εγκατάσταση της σε κάποιο σημείο δεν θα είναι απαραίτητα μόνιμη. Η κατασκευή είναι σύμφωνη με τους κανονισμούς ασφαλείας •Π ολύ σημαντικό είναι ότι στη μονάδα περιλαμβάνεται σύστημα αυτομάτου ελέγχου για την παρακολούθηση και τον τηλεχειρισμό της, το οποίο έχει σχεδιαστεί και υλοποιηθεί, ώστε η μονάδα να λειτουργεί αυτόνομα και πλήρως αυτοματοποιημένα.

•Η δυνατότητα αυτή εξαλείφει την ανάγκη παρουσίας εξειδικευ-

Η μονάδα στην τελική της θέση.

30 Περιπλους

μένου προσωπικού στον τόπο παραγωγής μειώνοντας σημαντικά το κόστος λειτουργίας. Πολλές προηγούμενες προσπάθειες λειτουργίας μονάδων αφαλάτωσης σε μικρά νησιά απέτυχαν λόγω έλλειψης κατάλληλου προσωπικού για την λειτουργία και την συντήρηση αυτών. Είναι μια παγκόσμια τεχνολογική πρωτοπορία γιατί αποτελεί το πρώτο βήμα (που έχει υλοποιηθεί) που θα επιταχύνει την εξέλιξη προς την πρακτική υλοποίηση πλωτών αιολικών πάρκων. Το έργο είναι 100% Ελληνικό και όλη η τεχνογνωσία και τα δικαιώματα ανήκουν σε Ελληνικούς Φορείς.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Η σύζευξη της ανεμογεννήτριας με βελτιωμένο σύστημα αντίστροφης και εξελιγμένο σύστημα τηλε-ελέγχου και τηλεχειρισμού έχει σαν αποτέλεσμα να έχουμε: •Μ ειωμένο κόστος σύνδεσης των μονάδων, καθώς δεν έχουμε δίκτυο μεταφοράς •Δ υνατότητα τοποθέτησης της μονάδας μακριά από κατοικημένες περιοχές, ώστε να μην ενοχλεί τους κατοίκους. Δυνατότητα μετακίνησης της μονάδας, ώστε να είναι δυνατή η εκμετάλλευση αιολικού δυναμικού σε διαφορετικές περιοχές ανάλογα με τις συνθήκες.

• Ελαχιστοποίηση

κόστους παραγόμενου νερού. Εύκολη μεταφορά στο τόπο λειτουργίας και ελαχιστοποίηση εξόδων εγκατάστασης •Δ εν απαιτεί έργα με περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις, όπως η διάνοιξη δρόμων, η θεμελίωση ανεμογεννητριών, και τέλος η μεταφορά ενέργειας ή νερού στο τόπο αφαλάτωσης.

•Δ υνατότητα μεγέθυνσης του συστήματος χωρίς προβλήματα εγκατάστασης.

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ

Λόγω της συνθετότητας του θέματος της πρωτοτυπίας της προσέγγισης και του μεγάλου μεγέθους του συστήματος που σχεδιάστηκε, οι δυσκολίες υλοποίησης ήταν πολύ μεγαλύτερες από τα συνήθη μεγάλα έργα Έρευνας και Ανάπτυξης. Το έργο είναι μεν καινοτόμο αλλά προχωράει και παραπέρα. Οι καινοτομικότητες που αναπτύχθηκαν, ολοκληρώθηκαν σε ένα πραγματικό λειτουργικό σύστημα που δουλεύει σε πραγματικές συνθήκες και που παράγει νερό για τα άνυδρα νησιά. Είναι σύμφωνο με όλους τους κανονισμούς και τις προδιαγραφές των οργανισμών πιστοποίησης (νηογνώμονες) και των αρχών αδειοδότησης. Το έργο έδωσε την δυνατότητα να δημιουργηθεί μια κοινοπραξία που αποτελείται από Δημόσιους Ερευνητικούς φορείς, μικρό αλλά με μεγάλη εμπειρία ναυπηγικό μελετητικό γραφείο και εξειδικευμένες εταιρείες με μεγάλη εμπειρία σε Αυτοματισμούς, Αντίστροφη Όσμωση, ναυτικές κατασκευές (ναυπηγείο). Η συμμετοχή επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων (ναυπηγοί, ηλεκτρολόγοι, μηχανολόγοι, χημικοί μηχανικοί, τοπογράφοι, πληροφορικοί, μηχανικοί ορυκτών πόρων, μαθηματικοί, οικονομολόγοι κ.α.), καθώς και η συνύπαρξη έμπειρων επιστημόνων με μεγάλη ιστορία και νέων με ιδιαίτερη γνώση σε νέα τεχνολογικά βοηθήματα δημιούργησαν το μίγμα μέσα από το οποίο προέκυψαν οι νέες ιδέες και οι λύσεις σε όλα τα προβλήματα που υπήρξαν. Η συνύπαρξη και συνεργασία στο έργο αυτό μεταξύ ερευνητών (καθηγητών, μεταδιδακτορικών και μεταπτυχιακών φοιτητών), μηχανικών από εταιρείες και τεχνικών της αγοράς, είναι ένα από τα πλέον επιτυχημένα παραδείγματα σύνδεσης Έρευνας και παραγωγής, το οποίο δικαιώνεται από το αποτέλεσμα.

Share our Passion for Shipping

Capital Product Partners L.P. 3 Iassonos St., Piraeus 18537, Greece, Tel: +30 210 4584950, Fax: +30 210 4284285, E-mail: info@capitalpplp.com, www.capitalpplp.com

Μεταξύ Πλαταμώνα και Κατερίνης στον πόλεμο του 1897 Του Γαβριήλ Ν. Συντομόρου

Ο ατμομυοδρόμων «Αλφειός». Φωτογραφία Α. Γαζιάδη. Φωτογραφικό αρχείο ΝΜΕ.

Ο

Αναγνώστης Θεοδωράκης, και τα παιδιά του Αναστάσης και Δημήτρης, ανήκαν στην κατηγορία όσων Υδραίων καραβοκύρηδων είχαν ολόψυχα δοθεί στην επανάσταση του 18211. Κόρη του Δημήτρη ήταν και η αρχοντοπούλα Κονδύλω. Η δε τελευταία από το γάμο της με τον κρητικό Γεώργιο Αντωνιάδη, έφερε στον κόσμο, το 1869, τον Μανώλη, ο οποίος, έτσι, βίωνε την ευθύνη και της υδραίικης και της κρητικής καταγωγή του2. Κατά συνέπεια ο εγγονός Αντωνιάδης εισήχθη το 1887 στην λειτουργούσα από το 1884 σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από την οποία αποφοί1 Ο Αναστάσης, που ήταν πρόκριτος Ύδρας από 1ης Μαΐου 1818 μέχρι την 1η Μαΐου του 1821 (Ιστορία της Νήσου Ύδρας,τ.2, σ.23) προσέφερε, κατά την 29η Μαρτίου του 1821, 13.050 γρόσια (Ιστορία της Νήσου Ύδρας,τ.2,σ.30) για τις ανάγκες του αγώνα, και ο πατέρας Αναγνώστης Θεοδωράκης έδωσε για τον ίδιο σκοπό άλλα 2.500 γρόσια. Επίσης, ανάμεσα στα 50 καράβια που διέθετε τότε η Ύδρα, τα σκάφη «Κίμων» και «Μιλτιάδης», πλοιοκτησίας Αναστάση Θεοδωράκη, συμμετείχαν και αυτά στις θαλασσομαχίες του ’21. Ο Δημήτριος Θεοδωράκης έθεσε στην υπηρεσία της επανάστασης το πλοίο του «Αριστείδης». Κι όταν στις 16 Μαΐου του 1821, οι πρόκριτοι Ύδρας διαίρεσαν το στόλο τους σε τέσσερις Μοίρες και τοποθέτησαν τον Δημήτριο στην 4η Μοίρα, απευθυνόμενοι στον ίδιο όσο και στους άλλους συγκυβερνήτες του επισήμαναν ότι ήταν «εις χρέος να υπακούουν εκτελούντες […] διαταγάς και παραγγελίας με ζήλον και προθυμίαν, διά να απολαύσουν εκείνοι και οι σύντροφοι των καραβίων εν καιρώ […] τον στέφανον της δόξης και της τιμής» (παραπάνω, σ.119).

2 Γιατί και ο εκ πατρός παππούς του Μανόλη Αντωνιάδη, γεννημένος στη Χαλέπα και μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, είχε διακριθεί –ως δημοσιογράφος, πολιτικός και λόγιος– όχι μόνο στα χρόνια της επανάστασης, αλλά και στα Καποδιστριακά. Και όντας ο ίδιος μέχρι θανάτου δημοκρατικός δραστηριοποιήθηκε αναλόγως τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κωνσταντινούπολη, στην Τεργέστη και στη Βιέννη.

32 Περιπλους

τησε το 1891 ως Σημαιοφόρος. Πέντε χρόνια, ακολούθως, μετέπειτα προήχθη σε Ανθυποπλοίαρχο, οπότε, συμπληρώνοντας και τις ναυτικές του γνώσεις στην Ευρώπη, διέθετε πλέον όλες τις προϋποθέσεις, ώστε να εξελιχθεί σε έναν λαμπρό αξιωματικό του Ναυτικού. Βρισκόμαστε ήδη στις παραμονές του ελληνοτουρκικού πολέμου του 18973, η έκβαση του οποίου επικράτησε μεν να θεωρείται ντροπή για τη χώρα μας, σχετικά όμως με τον Ανθυποπλοίαρχο Εμμανουήλ Αντωνιάδη η ελληνοτουρκική εκείνη σύγκρουση λειτούργησε ως εφαλτήριο για να καταλάβει ο ίδιος τη δική του θέση στο Πάνθεο των ηρώων. Δεν θα αναφερθούμε εντούτοις στις υπόλοιπες, κατά ξηρά και θάλασσα, επιχειρήσεις του πολέμου εκείνου. Θα εκθέσουμε μόνο συνοπτικότατα τις δραστηριότητες του πολεμικού μας στόλου στην ευρύτερη περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου, όπου κόπηκε πρόωρα και το νήμα της ζωής του υπό συζήτηση Ανθυποπλοιάρχου. Η μια λοιπόν από τις δύο Μοίρες, στις οποίες είχε διαιρεθεί τότε το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, είχε χώρο δράσης της το Αιγαίο. Η Μοίρα αυτή ήταν και ιδιαιτέρως ισχυρή, μια και αποτελούνταν από τα θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσαι και Ψαρά, από τα οποία το τελευταίο έφερε και το σήμα του αρχηγού της Μοίρας Πλοιάρχου Κ.Σαχτούρη. Ο Στόλος του Αιγαίου συμπεριελάμβανε ακόμη την τορπιλική Μοίρα με επικεφαλής το κυβερνούμενο από τον πρίγκιπα Γεώργιο τορπιλοβόλο Κανάρης, στην οποία υπαγόταν και το τορπιλοβόλο 16 με κυβερνήτη τον Αντωνιάδη.

3 Τα αίτια του πολέμου οφείλονται στα όσα συνέβησαν στην Κρήτη, όπου, τον Ιανουάριο του 1897, έλαβαν χώρα τουρκικές εναντίον των Ελλήνων βιαιοπραγίες. Και δεδομένου ότι η ελληνική κυβέρνηση Δηλιγιάννη αποφάσισε στις 23 Ιανουαρίου να συμπαρασταθεί στο νησί, οδηγηθήκαμε, στις 5/17 Απριλίου του 1897, σε μια γενικότερη σύρραξη με την Οθωμανική αυτοκρατορία.

Στο συγκεκριμένο Στόλο συμμετείχε επιπλέον το οπλιταγωγό Μυκάλη, οι ατμομυοδρόμωνες Αλφειός (με κυβερνήτη του τον Πλωτάρχη Παύλο Κουντουριώτη), Αχελώος και τα οπλιταγωγά Θράκη και Ιωνία. Στις 25 Μαρτίου 1897 τα παραπάνω σκάφη ναυλοχούσαν στους Ωρεούς, μολονότι, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Γάλλου περιηγητή Henry Turot (βλ. Η κρητική επανάσταση και ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, σ.148), «ο κόλπος της Θεσσαλονίκης ήταν [τότε] σχεδόν ανυπεράσπιστος και τα ελληνικά θωρηκτά θα μπορούσαν να αποκλείσουν την πόλη, να πυρπολήσουν τους σιδηροδρομικούς της σταθμούς, να ανατινάξουν ορισμένα σημαντικά σημεία των γραμμών ανεφοδιασμού [των Τούρκων] και να καθυστερήσουν σημαντικά την [ εχθρική] επιστράτευση. Αλλά ο ελληνικός στόλος», συνεχίζει ο Turot, «δε βγήκε από τη Χαλκίδα. Τα νερά εκεί είναι τόσο ήρεμα και ο καιρός τόσο ωραίος! Έτσι –εντελώς ανενόχλητοι και με όλη τους την άνεση- οι Τούρκοι μπόρεσαν να μεταφέρουν μέσω Θεσσαλονίκης τούς χιλιάδες στρατιώτες τους, που έσπευδαν καθημερινά να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τις δυνάμεις τους, οι οποίες είχαν συγκεντρωθεί στα σύνορα της Θεσσαλίας και στην Ήπειρο». Πράγματι, από τη στιγμή που είχε κηρυχθεί ο Πόλεμος και μέχρι τις 8/20 Απριλίου του 1897, ο ελληνικός στόλος του Αιγαίου δεν είχε επιδοθεί σε καμιά πολεμική επιχείρηση. Απασχολούνταν μόνο με ασκήσεις πυροβολικού, ενώ μια μόνο μέρα πριν την παραπάνω ημερομηνία, ο Μοίραρχος Σαχτούρης ζήτησε οδηγίες δράσης από το Υπουργείο Ναυτικών. Η ναυτική εν συνεχεία Μοίρα Αιγαίου αγκυροβόλησε στον Παγασητικό, όπου, παραμένοντας υπ’ ατμό, διατάχθηκε, τα μεσάνυχτα της 8ης Απριλίου, από τον υπουργό των Ναυτικών Ν. Λεβίδη, να αναπτυχθεί κατά μήκος των τουρκικών ακτών, από Πλαταμώνα μέχρι Κατερίνη, προσβάλλοντας, όπως καθόριζε η διαταγή, «παν τουρκικόν πλοίον ή μοίραν τοιούτων, παν οχύρωμα ή οιονδήποτε στρατιωτικόν έργον, ευρισκόμενον καθ’ όλην την έκτασιν ταύτην, επικουρούσα ούτω τοις κατά τα σύνορα μαχομένοις στρατεύμασιν ημών δι’ αντιπερισπασμού της προσοχής του εχθρού». Κατά τις επόμενες, εντούτοις, 24 ώρες υπήρξε πλήρης έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με το εάν αφίχθηκαν στο νέο τους προορισμό τα πολεμικά μας σκάφη, και εάν είχε αρχίσει η εκτέλεση της ανατεθείσας σ’ αυτά αποστολής. Μόλις κατά την 9η /21 Απριλίου 1897 αναφέρθηκε από το ελληνικό χωριό Τσάγεζι (ονομαζόμενο σήμερα Στόμιο και ευρισκόμενο στις εκβολές του Πηνειού) ότι ο στόλος μας βρισκόταν στον Πλαταμώνα (λίγο δηλαδή βορειότερα από την απόληξη των τότε

ελληνοτουρκικών συνόρων στην ακτή του Αιγαίου), όπου το θωρηκτό Ψαρά βομβάρδισε τον εκεί ενετικό πύργο, τον οποίο και ο Κανάρης κανονιοβόλησε με άμεσες και επισκηπτικές βολές (βλ. άρθρο του Υποπλοιάρχου (Ο) Δ.Μ. Γιακουμάκη υπό τον τίτλο Η δραστηριότης του Β.Ν. κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχ. 305, Ιαν.- Φεβρ. 1964, σ.98). Καταστράφηκαν, έτσι τότε, τα εκεί τουρκικά πυροβολεία καθώς και αποθήκες πυρομαχικών και ζωοτροφών του εχθρού. Αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής του στόλου μας ήταν να εγκαταλείψουν οι Τούρκοι το προαναφερθέν ενετικό φρούριο, και να βληθεί τουρκικό ιστιοφόρο ευρισκόμενο στον εκεί ορμίσκο Μπόρνο, το οποίο ιστιοφόρο προστατευόταν και από εχθρικό τορπιλοβόλο. Κατά την ίδια μέρα, τα πολεμικά μας πλοία δραστηριοποιήθηκαν και βορειότερα, στην Σκάλα Λεπτοκαρυάς, απέχουσα γύρω στο ενάμιση μίλι από την άκρα Πλαταμώνα. Στη νέα περιοχή, όχι μόνο βομβαρδίστηκαν οι μεγάλες τουρκικές αποθήκες του Τούρκου αρχιστράτηγου της Θεσσαλίας Ετέμ πασά, αλλά ο ελληνικός στόλος αποβίβασε και αγήματα πυρπολήσαντα το περιεχόμενο των εν λόγω αποθηκών. Τα ελληνικά πολεμικά κατευθύνθηκαν, εν συνεχεία, ακόμη βορειότερα, στην περιοχή Λιτοχώρου, όπου το μεν ομώνυμο χωριό δεν βομβαρδίστηκε, στη γύρω όμως περιοχή τα πυρά των σκαφών μας προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές, με αποτέλεσμα να πυρποληθούν αποθήκες τροφίμων του τουρκικού στρατού Ελασσόνας. Και ναι μεν εκεί βρισκόταν στρατοπεδευμένο και ένα τουρκικό τάγμα, ο διοικητής όμως της ελληνικής ναυτικής Μοίρας δεν προχώρησε σε καμιά εναντίον του ενέργεια λόγω παρεμβολής φυσικών εμποδίων μεταξύ των ελληνικών πλοίων και του εχθρού. Επόμενος προορισμός της Μοίρας Αιγαίου υπήρξε η ακτή Κατερίνης, καθώς υπήρχαν πληροφορίες ότι στις μεγάλες στρατιωτικές αποθήκες της πόλης φυλασσόταν το σύνολο των ζωοτροφών του τουρκικού στρατού Θεσσαλίας. Μόλις εντούτοις ο Ελληνικός στόλος εμφανίστηκε στην πλησίον παραλία, ο οθωμανικός στρατός τράπηκε σε φυγή προς την ενδοχώρα εγκαταλείποντας την πόλη ανυπεράσπιστη. Αλλά και οι κάτοικοί της Κατερίνης, διαβλέποντας ότι επρόκειτο να ακολουθήσουν βομβαρδισμοί, είχαν και αυτοί εγκαταλείψει τα σπίτια τους. Το θωρηκτό ωστόσο Ψαρά επιδόθηκε για ακόμη μια φορά σε βομβαρδισμούς πλήττοντας για αρκετή ώρα εχθρικά οχυρώματα, πυροβολεία, και τουρκικές αποθήκες, ενώ και πάλι, αποβιβασθέν στην ακτή ελληνικό ναυτικό άγημα, συμπλήρωσε το έργο της καταστροφής. Ποσότη-

Το τορπιλοβόλο «16». Φωτογραφία Αγνώστου. Φωτογραφικό αρχείο ΝΜΕ.

Περιπλους 33

Το θωρηκτό «Ψαρά» στη Χάβρη 1889. Φωτογραφία Αγνώστου. Φωτογραφικό αρχείο ΝΜΕ.

τες τουρκικών τροφίμων ανευρέθηκαν τότε και στην ίδια την παραλία, καταστραφείσες από το προαναφερθέν άγημα. Όλα αυτά –τα σχετικά με την Κατερίνη– συνέβησαν στις 10 Απριλίου (π.ημ.) 1897, οπότε κατά την 11η προ μεσημβρινή ώρα της ημέρας εκείνης, ο Μοίραρχος Σαχτούρης ανέφερε, από τη Σκιάθο, στους προϊσταμένους του (Γιακουμάκης, παραπάνω, σ.99) ότι «εύρομεν εις την ξηράν [της Κατερίνης] φονευθέντας διά των πολυβόλων ημών δύο στρατιώτας […] συνελάβομεν παρά Αικατερίνην δύο ιστιοφόρα μετά τροφών και πολεμοφοδίων άτινα ερυμουλκήσαμεν ενταύθα [στη Σκιάθο]…Ζημία εχθρού σημαντικότατη εξ εμπρησμού τροφών […]. Κατακρατούμεν συλληφθέντα επί ενός των ιστιοφόρων χριστιανόν κυβερνητικόν μηχανικόν επαρχίας Αικατερίνης ονόματι Δημητριάδην». Τα περιπολούντα, παρ’ όλα αυτά, σκάφη μας ανέφεραν στον Σαχτούρη ότι οι πυρκαγιές, τις οποίες είχαν θέσει προηγουμένως τα ελληνικά αγήματα στις αποθήκες της Λεπτοκαρυάς, είχαν κατασβεστεί, και ότι η μεγαλύτερη ποσότητα των εκεί ευρισκομένων τουρκικών εφοδίων ήταν ανέπαφη. Διατάχθηκε έτσι να επαναπλεύσει στη Λεπτοκαρυά ο ατμομυοδρόμων Αλφειός ακολουθούμενος από τα τορπιλοβόλα 14 και 16, το πρώτο από τα οποία είχε κυβερνήτη του τον Ιωάννη Βρατσάνο, ενώ κυβερνήτης του δεύτερου ήταν, όπως προαναφέρθηκε, ο Αντωνιάδης. Στα τρία λοιπόν αυτά πλοία, δόθηκε αφενός εντολή να ολοκληρώσουν το έργο της καταστροφής των αποθηκών της Λεπτοκαρυάς, αφού όμως πρώτα βεβαιώνονταν ότι δεν υπήρχε σοβαρή εχθρική παρουσία στην ακτή. Κατόπιν τούτων, στις 5 το απόγευμα της Μεγάλης Πέμπτης (11/23 Απριλίου 1897) κατέπλευσαν τα παραπάνω σκάφη στην ακτή Λεπτοκαρυάς, όπου δεν παρατήρησαν οποιαδήποτε ύποπτη εχθρική κίνηση. Και όχι μόνο αυτό, αλλά συνέβη και το εξής: Όταν κάποιος ντόπιος γέροντας χριστιανός, καπετάνιος μικρού ιστιοφόρου, προσορμισμένου από ημερών στην περιοχή, κλήθηκε στον Αλφειό, διαβεβαίωσε τον Πλωτάρχη Κουντουριώτη (κυβερνήτη του Αλφειού) ότι όλα τα τουρκικά στρατεύματα αποσύρθηκαν και πως δεν υπήρχε στην ξηρά κανένας Τούρκος στρατιώτης. Οι δε πληροφορίες του γέροντα εκείνου κρίθηκαν, κακώς, αξιόπιστες. Και τούτο, μολονότι ο ίδιος διατηρούσε σχέσεις με τους αξιωματικούς όσων τουρκικών τμημάτων 34 Περιπλους

ήσαν καταυλισμένα στη Λεπτοκαρυά, πριν από την εκεί πραγματοποίηση των ελληνικών βομβαρδισμών. Διέταξε συνεπώς ο Κουντουριώτης να σχηματιστεί άγημα 40 ανδρών από το πλήρωμα του Αλφειού, έθεσε επικεφαλής τού αγήματος τον Ανθυποπλοίαρχο Αντωνιάδη και τους Σημαιοφόρους Σταύρο Πανουργιά και Στέφανο Μαλικόπουλο και έδωσε εντολή να αποβιβαστεί το άγημα στην ξηρά, για να αποτελειώσει την καταστροφή των εκεί τουρκικών εφοδίων. Πράγματι, η μεταφέρουσα ένα μέρος του αγήματος αυτού πρώτη λέμβος του Αλφειού, με επικεφαλής τον Αντωνιάδη, προσέγγισε στην ακτή, και ιδιαίτερα σε ένα σημείο της όπου υπήρχε προβλήτας φορτοεκφορτώσεων. Τότε όμως τους αποβιβαζόμενους τούς υποδέχθηκαν ομαδικά πυρά 300 περίπου Τούρκων στρατιωτών, οι οποίοι καιροφυλακτούσαν πίσω από σακιά με αλεύρι. Οπότε, ο μεν Αντωνιάδης έπεσε επί τόπου άπνους, ένας από τους ναύτες του, ο Γεώργιος Ανδρούτσος, μολονότι βαριά τραυματισμένος, κατόρθωσε να κολυμπήσει μέχρι το τορπιλοβόλο 14 και να σωθεί, ενώ έτερος ναύτης, ο Ανδρέας Κουστογιαννόπουλος, κρύφτηκε πρόσκαιρα κάτω από τον προαναφερθέντα προβλήτα. Στη συνέχεια όμως, όταν, υπό την επήρεια ισχυρού ψυχολογικού σοκ, βγήκε ο Κουστογιαννόπουλος από την κρύπτη του και έτρεξε προς την ξηρά αναζητώντας σωτηρία, δέχθηκε και αυτός ομαδικά εχθρικά και, θανατηφόρα για τον ίδιο, πυρά. Από δε τους υπόλοιπους άνδρες της πρώτης εκείνης λέμβου του Αλφειού, τραυματίστηκαν άλλοι τέσσερις. Αλλά κι απ’ αυτούς, ο ναύτης Ιωάννης Γκολέμης υπέκυψε, μια ώρα αργότερα, στα τραύματά του και ενταφιάστηκε στο νεκροταφείο του χωριού Τσάγιεζι (Στόμιο). Εν τω μεταξύ ο Κουντουριώτης, αιφνιδιασμένος από το όλο συμβάν, διέταξε τον γέροντα καπετάνιο, ο οποίος του είχε δώσει τις αναληθείς, όπως αποδείχθηκε, πληροφορίες, να βγει στην ξηρά και να διαπραγματευθεί με τους Τούρκους την παράδοση των δύο νεκρών. Αλλ’ ενώ ο κάκιστος εκείνος πληροφοριοδότης έβγαινε με τη λέμβο του στην ξηρά, δέχθηκε και αυτός απανωτούς πυροβολισμούς και έπεσε νεκρός στη βάρκα του, που και αυτή βυθίστηκε. Έτσι λοιπόν είχε εξελιχθεί τότε το περιστατικό της Λεπτοκαρυάς, στο οποίο οφείλονται οι πρώτοι νεκροί που θρήνησε το Πολεμικό

μας Ναυτικό από της συστάσεως του Νεοελληνικού κράτους και μετέπειτα, και οι οποίοι νεκροί υπήρξαν επίσης και οι μόνοι του Ναυτικού μας κατά τον πόλεμο του 1897 (βλ. άρθρο Ναυάρχου Σ.Ε. Λυκούδη στο Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξ. Ηλίου, τ. ΙΒ, σ. 240-241). Είναι, ωστόσο, ψευδέστατη η διάδοση που είχε κυκλοφορήσει ευρέως τότε ότι τα σώματα των νεκρών Αντωνιάδη και Κουστογιαννόπουλου βεβηλώθηκαν από τους Τούρκους. Απεναντίας, ο Ναύαρχος Λυκούδης (παραπάνω, ίδια σελίδα) βεβαιώνει ότι ο διοικητής του εχθρικού τάγματος, το οποίο ενέδρευε στην ακτή, παρέδωσε (αν και περιέργως) τους Έλληνες νεκρούς στους προύχοντες της Λεπτοκαρυάς, οι οποίοι, τηρώντας κάθε εθιμοτυπία και αποδίδοντας τις ανάλογες τιμές, κήδεψαν τους πεσόντες και τους ενταφίασαν. Αλλά και όταν αργότερα, 1 το 1901, πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των λειψάνων του Αντωνιάδη, προκειμένου αυτά να μεταφερθούν στην Αθήνα και να ταφούν σε οικογενειακό τάφο στο Α΄ νεκροταφείο της ελληνικής πρωτεύουσας, οι τοπικές τουρκικές αρχές διευκόλυναν και πάλι με κάθε τρόπο τη σχετική διαδικασία. Η προσωπογραφία βέβαια του Ανθυποπλοιάρχου Αντωνιάδη βρίσκεται από τότε αναρτημένη στο Πάνθεο των Ηρώων της σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Επιβάλλεται ωστόσο, να διερευνηθούν όσες συνθήκες συνήργησαν στην άδικη μεν –όχι όμως και άδοξη– απώλεια τόσο του Αντωνιάδη όσο και των ναυτών Κουστογιαννόπουλου και Γκολέμη. Όμως και μια τέτοια έρευνα επιβάλλεται να εστιαστεί και σε όσους παράγοντες διαμόρφωσαν την, κατά θάλασσα, συμπεριφορά της χώρας μας στον πόλεμο του 1897, συμπεριφορά στην οποία, σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται και η απώλεια της ζωής των ως άνω πεσόντων.

2 3 Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τις κατοπινότερες δικαιολογίες του τότε Υπουργού Ναυτι1. Ο Υπουργός των Ναυτικών Νικόλαος Λεβίδης .1896. Πηγή: Η Ελλάς κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας κών Ν. Λεβίδη (βλ. Γ.Ν. Φιλάρετου, Ξενοκρατου 1896: Πανελλήνιον Εικονογραφημένον Λεύκωμα [Greece during the Olympic Games of 1896: Naτία και Βασιλεία εν Ελλάδι, σ.327 κ.ε), ο ίδιος, tional Illustrated Album], Athens: Εκ του Τυπογραφείου της Εστίας Κ. Μάϊσνερ και Ν. Καργαδούρη. αντί για ναυτικές αποστολές αποβιβάσεων 2. Ο ανθυποπλοίαρχος Εμμανουήλ Αντωνιάδης. Πηγή: Δημητρακόπουλος, Α. (2009), Λεύκωμα των και ακίνδυνων βομβαρδισμών, σχεδίαζε να αποφοίτων της Σ.Ν.Δ., εκδ. ΓΕΝ, Αθήνα. 3. Ο πλοίαρχος Κωνσταντίνος Σαχτούρης σε φωτογραφία του 1891. Φωτογραφία Αγνώστου. Φωτογραφικό αρχείο ΝΜΕ. χρησιμοποιήσει, κατά τον πόλεμο εκείνο, τον πολεμικό μας στόλο προκειμένου να της επικαιρότητας το γνωστό Ανατολικό Ζήτημα. Ήθελαν κοντολογίς πλήξει πραγματικά ισχυρά φρούρια όπως οι επικεφαλής του ελληνικού κράτους τότε (Φιλάρετος, παραπάνω, το Καράμπουρνου της Θεσσαλονίκης, να καταστρέψει την παρά την σ.326) «να διεξαγάγουν έναν πόλεμο, χωρίς (στην πραγματικότητα) να Αλεξανδρούπολη σιδηροδρομική γέφυρα ή να καταλάβει τα, σχεδόν διεξαγάγουν πόλεμο (faire la querre sans faire la querre)». ανυπεράσπιστα, νησιά Σάμο, Μυτιλήνη και Χίο. Αλλά και δεδομένου Παρά τις προαναφερθείσες, πάντως, δικαιολογίες του Υπουργού ότι εχθρικός στόλος δεν είχε εμφανιστεί έξω από τα Δαρδανέλια, ο Ναυτικών Λεβίδη, στον ίδιο αποδίδονται οι εξής οδηγίες τις οποίες ελληνικός είχε τη δυνατότητα να απελευθερώσει την Ίμβρο, την Τέφέρεται αυτός να έδωσε τότε στον αρχηγό του Στόλου (βλ.Λεων.Πανεδο ή τη Λήμνο ή να διεισδύσει στον Ελλήσποντο. Καθώς άλλωστε, ρασκευόπουλου, Αναμνήσεις 1896-1920, τ.1, σ.64): «Καταστρέψατε, ο ελληνικός στόλος διέθετε τρία θωρηκτά, θα μπορούσε να επιφέρει εμπρήσατε, εμπνεύσητε τον τρόμον παντού και εν τέλει βάλετε [προφαένα κατά θάλασσα καίριο πλήγμα εναντίον του εχθρού, το οποίο να νώς με τα πυροβόλα σας] εις το κενόν»! Εξαιρετικά διστακτικός, κατά καταγραφεί στις ιστορικές δέλτους του Ναυτικού μας (βλέπε Ιστορία συνέπεια υπήρξε ο τρόπος με τον οποίο είχαμε χειριστεί, κατά τον πότου Ελληνικού Έθνους, τ.ΙΔ,σ.157). λεμο του 1897, την κατά θάλασσα υπεροπλία μας. Οπότε, το αποτέλεΌλα εντούτοις αυτά παρεμποδίσθησαν, σύμφωνα με τον Λεβίδη, υπαισμα ήταν να θεωρήσουμε τη ναυτική μας υπεροχή (την απορρέουσα, τιότητι του βασιλιά Γεωργίου και του πρωθυπουργού Δηλιγιάννη, οι όπως προαναφέρθηκε από το ότι διαθέταμε τρία θωρηκτά) απλώς ως οποίοι, κατά τον Λεβίδη, αποσκοπούσαν στην περιορισμένη κλιμάκωκατάλληλη για βομβαρδισμούς ακτών και για πραγματοποίηση αποση του πολέμου, ώστε αυτός απλώς και μόνο να εκφοβίσει τις Ευρωβιβάσεων (βλ. Σπ.Μαρκεζίνη, Πολιτική ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος παϊκές δυνάμεις. Δεν υπήρχε επομένως προοπτική να προσλάβει ο 1828-1964, τ.2,σ.287), χωρίς να αποβλέπουμε σε διενέργεια ναυμαπερί ου ο λόγος πόλεμος το χαρακτήρα ενός καθολικότερου εθνικοχιών σαν τις κατοπινότερες, για παράδειγμα, της Έλλης ή της Λήμνου. απελευθερωτικού αγώνα παρόμοιας μορφής με εκείνη των μετέπειΒέβαια, ο Σαχτούρης είχε ισχυριστεί, την εποχή εκείνη, ότι η δρατα Βαλκανικών πολέμων. Και αυτό, από φόβο μη τυχόν στη δεύτερη στηριότητα της Μοίρας Αιγαίου «αγκίστρωσε» 8.000 στρατιώτες του αυτή περίπτωση ανακινηθεί η υποκινηθεί ή αναδυθεί στην επιφάνεια Περιπλους 35

Επιστολή Σαχτούρη Επιστολή του πλοιάρχου Κωνσταντίνου Σαχτούρη προς τον Βασιλέα Γεώργιο Α΄, με ημερομηνία Αυγούστου 1898,

αφορώσα την αθώωσή του από κατηγορίες που του απεδόθησαν από τον πρώην Υπουργό Ναυτικών, Ν. Λεβίδη σχετικά με τη στάση του στον πόλεμο του 1897. Εις το άνω μέρος της πρώτης σελίδος διακρίνεται ιδιόχειρη σημείωση του Βασιλέως σχετικά με το χειρισμό της αναφοράς. Ιστορικό Αρχείο ΝΜΕ.

εχθρού μακριά από το μέτωπο των χερσαίων ελληνοτουρκικών επιχειρήσεων, υποχρεωθέντες –λόγω της υποτιθέμενης δράσης του ναυτικού μας– να παραμείνουν στα μετόπισθεν προς διασφάλιση των τουρκικών νώτων. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο τουρκικός στρατός είχε αρκούντως ενδυναμωθεί στη Μακεδονία και στη Βόρεια Θεσσαλία, πολύ προτού εκραγεί ο πόλεμος. Όντως, πολυπληθή οθωμανικά στρατεύματα, ακολουθώντας θαλάσσιες οδούς, είχαν μεταφερθεί, προ της ενάρξεως του πολέμου, στις παραπάνω περιοχές από τα μικρασιατικά παράλια,. Αλλά και μεγάλες ποσότητες πολεμοφοδίων και τροφίμων είχαν εκφορτωθεί στον Πλαταμώνα και στην Κατερίνη για όσο χρονικό διάστημα η δική μας προσοχή ήταν στραμμένη στην Κρήτη (Ιστορία του Ελληνκού Έθνους, τ. ΙΔ,σ.156). Αλλά και διοικητικές αγκυλώσεις παρεμπόδισαν τότε τη Μοίρα Αιγαίου να δράσει σοβαρά. Για παράδειγμα, οι διαταγές του Λεβίδη, τυπικά μεν, αποστέλλονταν στον Μοίραρχο Σαχτούρη, στην πραγματικότητα όμως οι αποφάσεις λαμβάνονταν και εκτελούνταν από τον κυβερνήτη του Κανάρη πρίγκιπα Γεώργιο, ο οποίος αποτελούσε τον ανακτορικό τοποτηρητή του Στόλου. Και αυτό ακριβώς είχε υπόψη του ο Λεβίδης, όταν υποβάλλοντας την παραίτησή του, στις 14

Απριλίου του 1897, δήλωνε: «Γνώμαι υπ’ εμού προταθείσαι, δεν εισηκούσθησαν, δεν εισακούονται ούτε εισακουσθήσονται. Διαταγαί μου δεν εκτελούνται υπό ενίων, αναμενόντων την άνωθεν [δηλαδή την εξ ανακτόρων] έγκρισιν». Τέλος, άστοχες ενέργειες σαν και εκείνες που οδήγησαν στο θάνατο τον Αντωνιάδη και τους δύο ναύτες του ανάγκασαν, ασφαλώς, τον Σημαιοφόρο Ιωάννη Κόκκορη, υπηρετούντα στο θωρηκτό Ψαρά, να υποβάλει, στις 15 Απριλίου, από τη Σκιάθο, τηλεγραφική αναφορά στον Υπουργό Ναυτικών, με την οποία κατήγγελλε τον Σαχτούρη ως προδότη του έθνους. Και ναι μεν ακολούθησε ανάκληση του Πλοιάρχου Σαχτούρη από την αρχηγία του στόλου Αιγαίου, ο ανακληθείς όμως κατήγγειλε και εκείνος με τη σειρά του τον Κόκκορη ως συκοφάντη. Το σημαντικότερο ωστόσο δεν έγκειται στο ότι το Ναυτοδικείο, όπου, εν συνεχεία, οδηγήθηκε η υπόθεση, αθώωσε τον Κόκκορη παμψηφεί. Τα κατεξοχήν ενδιαφέροντα είναι τα ακόλουθα: 1ο ότι και ο κατηγορηθείς Πλοίαρχος αθωώθηκε, όταν ο ίδιος παρέπεμψε τον εαυτό του σε δίκη για να αποσαφηνιστούν, ή όχι, οι ευθύνες του. Και 2ο ότι ο Σαχτούρης κατόπιν… προήχθη σε Υποναύαρχο!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αντωνίου Λιγνού, Ιστορία της Νήσου Ύδρας, τύποις Αλευροπούλου, Αθήναι 1953. 2. Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξ. Ηλίου, τ. Γ, σ. 140 και τ. ΙΒ, σ. 240-241. 3. Υποπλοιάρχου (Ο) Δ.Μ. Γιακουμάκη, άρθρο υπό τον τίτλο Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 305, Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 1964. 4. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήναι 1977. 5. Henry Turot, Η Κρητική επανάσταση και ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Μετάφραση Λόισκα Αβαγιανού, Ειρμός, Αθήνα 1991. 6. Γ.Ν. Φιλάρετου, Ξενοκρατία και Βασιλεία εν Ελλάδι, Επικαιρότητα, Αθήνα 1977. 7. Λεων. Παρασκευοπούλου, Αναμνήσεις 1896-1920, τύποις Πυρσού, εν Αθήναις 1933.

36 Περιπλους

AT BUREAU VERITAS, WE SURVEY THOUSANDS OF SHIPS

SO SURFERS CAN ENJOY CLEANER OCEANS LEAVEYOURMARK IN SHAPING A CLEANER SOCIETY

JOIN US

www.bureauveritas.com

Τα υποβρύχια τύπου

U και V

Τ

Του Ηλία Νταλούμη

ο Barrow–in–Furness (Μπάροου ιν Φέρνες) είναι μια μικρή πόλη της Cumbria (Κάμπρια), στις ακτές της Ιρλανδικής Θάλασσας, απέναντι από το νησί Man (Μαν), στην βορειοδυτική Αγγλία. Από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη χάρη στις ναυπηγική βιομηχανία που δημιουργήθηκε στην περιοχή. Η γνωστή εταιρεία Vickers(Βίκερς) είχε εκεί ένα από τα μεγαλύτερα ναυπηγικά της συγκροτήματα. Ένα σημαντικό τους τμήμα ειδικευόταν –ήδη από τον 19ο αιώνα– στη ναυπήγηση υποβρυχίων. Στην άλλη πλευρά της Βρετανίας, στη Βόρεια Θάλασσα, στην βορειοανατολική Αγγλία και στην περιοχή Tyne and Wear (Τάιν εντ Γουίαρ), βρίσκεται το Newcastle-upon-Tyne (Νιούκασλ απόν Τάιν).

Τα υποβρύχια U

Ο τύπος των υποβρυχίων U ήταν ένα από τα προγράμματα «Έκτακτης πολεμικής ανάγκης» (War Emergency) και προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν ως εκπαιδευτικά αφ’ ενός των πληρωμάτων των υποβρυχίων κι αφετέρου των πλοίων επιφανείας για ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Η αρχική παραγγελία –για 3 πλοία– δόθηκετο 1936, αλλά πριν καλά-καλά αρχίσει η ναυπήγηση τους, τροποποιήθηκαν τα σχέδια προκειμένου να φέρουν τορπιλοσωλήνες και πυροβόλο. Με άλλα λόγια αποφασίστηκε να γίνουν επιχειρησιακά. Μια δεύτερη παραγγελία για 12 πλοία δόθηκε το 1937, για να ακολουθήσει η τρίτη που αφορούσε 34 συνολικά πλοία. Αυτή δόθηκε σε τρεις δόσεις. Η πρώτη στις 11.03.1940 για 10. Η δεύτερη στις 23.08.1940 για 12 και η τρίτη –επίσης για 12– στις 12.06.1941. Σε αυτά τα τελευταία ανήκαν και τα δύο που έγιναν ελληνικά. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των U ήσαν τα εξής:

Μια πόλη με επίσης μεγάλη ιστορία στη ναυπηγική βιομηχανία και δεσπόζουσα την παρουσία της Vickers. Ως προς το μέγεθός του τώρα το Newcastle–upon– Tyne, έχει σχεδόν πενταπλάσιους κατοίκους από το Barrow–in–Furness. Η αναφορά μας σ’ αυτές τις δύο πόλεις δεν γίνεται για τις γνωρίσουμε τουριστικά αλλά για ένα πολύ διαφορετικό –και απλό– λόγο. Εκεί ναυπηγήθηκαν τα έξι υποβρύχια τύπου U και V –δύο τύπου U και τέσσερα τύπου V– που εντάχθηκαν στο Ελληνικό Ναυτικό. Να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Έτσι λοιπόν αν και το πρώτο απ’ αυτά τα υποβρύχια, που έγιναν ελληνικά, ήταν τύπου V εμείς θα ξεκινήσουμε με τα U, που προηγήθηκαν χρονικά ως προς τη ναυπήγησή τους.

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ: 60x4.90x4.65 m. ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ: 646 t στην επιφάνεια, 732 t σε κατάδυση. ΠΡΟΩΣΗ: 2 diesel Davey Paxman με συνολική ισχύ 800 hp. 2 γεννήτριες General Electric HC 320 με συνολική ισχύ 540 kW, 2 κινητήρες General Electric CS 08/2319 Ricardo με συνολική ισχύ 824/900 hp. Έλικες: 2, Ταχύτητα: 14.25 κόμβοι στην επιφάνεια, 9 σε κατάδυση. ΟΠΛΙΣΜΟΣ: Τορπίλες: 4 τορπιλοσωλήνες των 21in (533mm) με 8 τορπίλες. Πυροβόλα: 1 Vickers QF MkV των 3in/50, 3 πολυβόλα Vickers των 0.303in. Νάρκες: Δυνατότητα μεταφοράς έως και 12 τύπου М2.

RADAR: Έρευνας επιφανείας: 291W. SONAR: ASDIC 129A/B. ΠΛΗΡΩΜΑ: 34. Στο Ναυτικό εντάχθηκαν δύο υποβρύχια τύπου U. Ο Ξιφίας Υ10 και η Αμφιτρίτη Υ14. Τα στοιχεία των δύο αυτών πλοίων είναι τα ακόλουθα:

ΟΝΟΜΑ: Ξιφίας ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ10. ΠΡΩΗΝ: HMS Untiring P59 (09.06.1943–09.08.1945). ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers–Armstrong Ltd, Newcastle–upon–Tyne, Ην. Βασίλειο. Έναρξη: 23.12.1941, Καθέλκυση: 20.12.1943, Ένταξη: 09.08.1945. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή του έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Παροπλίστηκε στις 29.05.1952 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Βυθίστηκε, αποτελώντας στόχο σε άσκηση, στις 25.07.1957, στο Start Point (Σταρτ Πόιντ) του Devon (Ντίβον) της Μ. Βρετανίας. ΟΝΟΜΑ: Αμφιτρίτη ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ11. ΠΡΩΗΝ: HMS Upstart P65 (03.04.1943– 09.08.1945). ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers–Armstrong Ltd, Barrow–in–Furness, Ην. Βασίλειο. Έναρξη: 17.03.1942 , Καθέλκυση: 24.11.1942, Ένταξη: 09.08.1945. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή της έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Παροπλίστηκε στις 29.05.1952 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Βυθίστηκε, αποτελώντας στόχο σε άσκηση, στις 29.07.1959, έξω από το Isle of Wight (Άιλ οβ Γουάιτ) της Μ. Βρετανίας. Από τα παραπάνω μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι και τα δύο πλοία παραδόθηκαν –και παροπλίστηκαν– την ίδια ημερομηνία στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, ενώ και τα δύο βυθίστηκαν ως στόχοι σε ασκήσεις.

Τα υποβρύχια V

1

2

Τα V αποτελούσαν την εξέλιξη των U. Ήσαν κατά 2.33m μακρύτερα και συνεπώς με ελαφρώς μεγαλύτερο εκτόπισμα. Προκειμένου να μπορούσαν να καταδύονταν σε μεγαλύτερο βάθος, τα ελάσματα του ανθεκτικού τους είχαν πάχος ¾ της ίντσας (19.05mm), σε αντίθεση με των U που ήταν ½ (12.7mm). Είχαν επιμηκυνθεί στην πρύμη ενώ είχε βελτιωθεί η γραμμή της πλώρης, προκειμένου να μειωθεί το ηχητικό τους ίχνος και να είναι καλύτερος ο χειρισμός τους όταν ήσαν σε κατάδυση. Τα V προορίζονταν από την εποχή που σχεδιάζονταν για επιχειρήσεις. Στις 05.12.1941 παραγγέλθηκαν 8 πλοία. Η επόμενη παραγγελία ήταν στις 21.05.1942 και αφορούσε 18 πλοία, από τα οποία όμως ναυπηγήθηκαν μόνο 12. Στις 17.11.1942 παραγγέλθηκαν άλλα 6, για να

3

4 1. Ο Ξιφίας Υ10. 2. Η Αμφιτρίτη Υ10.

3. Πειραιάς, 23.04.1945. Από την τελετή ένταξης του Δελφίνος Υ9. Όπως σημειώνεται και στην φωτογραφία, εικονίζονται οι εξής αξιωματικοί (από αριστερά): Υποπλοίαρχος Ευάγγελος Κουρής. Υποπλοίαρχος Ηλίας Τσουκαλάς, κυβερνήτης. Αντιναύαρχος Πέτρος Βούλγαρης, Αρχηγός Στόλου και Αρχηγός ΓΕΝ. Πλοίαρχος Βασίλειος Κύρης, Ανώτερος Διοικητής Υποβρυχίων και Σημαιοφόρος Αντώνιος-Ευστάθιος Μπάρδας.

4. Barrow in–Furness, 01.11.1943. Η τελετή ένταξης του Πιπίνου. Όπως φαίνεται ο πλευρικός του αριθμός είναι Ρ71. Το Υ8 αναγράφτηκε την άνοιξη του 1945.

φτιαχτούν τελικά μόνο 2. Τέλος μια ακόμα παραγγελία για 10 ακόμα, δεν δόθηκε ποτέ. Συνολικά ενώ η αρχική σχεδίαση έκανε λόγο για 42 υποβρύχια τύπου V, ναυπηγήθηκαν μόνο 22. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των V ήσαν τα εξής: ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ: 62.33x4.90x4.65 m. ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ: 658 t στην επιφάνεια, 740 t σε κατάδυση. ΠΡΟΩΣΗ: 2 diesel Paxman Ricardo με συνολική ισχύ 800 hp. 2 γεννήτριες General Electric HC 320 με συνολική ισχύ 540 kW, 2 κινητήρες General Electric CS 08/2319 Ricardo με συνολική ισχύ 824/900 hp. Έλικες: 2, Ταχύτητα: 11.25κόμβοι στην επιφάνεια, 10 σε κατάδυση. ΟΠΛΙΣΜΟΣ: Τορπίλες: 4 τορπιλοσωλήνες των 21in (533mm) με 8 τορπίλες. Πυροβόλα: 1 Vickers QF MkV των 3in/50, 3 πολυβόλα Vickers των 0.303in. Νάρκες: Δυνατότητα μεταφοράς έως και 12 τύπου М2.

RADAR: Έρευνας επιφανείας: 291W. SONAR: ASDIC 129A/B. ΠΛΗΡΩΜΑ: 34. Στο Ναυτικό εντάχθηκαν τέσσερα υποβρύχια τύπου V. ΟΠιπίνοςΥ8, οΔελφίν Υ9, η Τρίαινα Υ14 και ο Αργοναύτης Υ15. Θα παρατηρήσατε βέβαια ότι λείπουν οι αριθμοί 12 και 13. Και για μεν το 13 δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι καθώς είχε «καθιερωθεί» ως γρουσούζικο, δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα να δοθεί σε υποβρύχιο. Για Περιπλους 39

ΟΝΟΜΑ: Τρίαινα ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ14. ΠΡΩΗΝ: HMS Volatile P96 (04.11.1944–29.05.1946). ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Newcastle–upon–Tyne, Ην. Βασίλειο. Έναρξη: 30.03.1943, Καθέλκυση: 20.06.1944, Ένταξη: 29.05.1946. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή της έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Παροπλίστηκε στις 02.10.1958 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση, που άρχισε στις 23.12.1958 στο Dunston (Ντάστον) της Μ. Βρετανίας. Πιπίνος Υ8.

Ο Δελφίν Υ9. Στο βάθος διακρίνεται το αντιτορπιλικό Αδρίας 06. το 12 όμως; Πιθανότατα ισχύει αυτό που μου είχε πει ένας παλαίμαχος του Β΄ Παγκ. Πολέμου, που διετέλεσε και Διοικητής Υποβρυχίων: «Μπορεί να είμαστε προληπτικοί αλλά δεν θέλουμε και να το διατυμπανίζουμε κιόλας!». Από αυτά ο μεν Πιπίνος Υ8 ανήκε στην πρώτη παραγγελία των V, ενώ τα υπόλοιπα στην δεύτερη. Τα στοιχεία τους είναι τα εξής: ΟΝΟΜΑ: Πιπίνος ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ8. ΠΡΩΗΝ: Πιπίνος Ρ71, HMS Veldt P71 (19.07.1943–01.11.1943). ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Barrow–in–Furness, Ην. Βασίλειο. Έναρξη: 02.11.1942, Καθέλκυση: 19.07.1943, Ένταξη: 01.11.1943. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ, στις 13.10.1943, πριν την ολοκλήρωση της ναυπήγησής του. Απέπλευσε από τη Μ. Βρετανία στις 04.01.1944 για να καταπλεύσει στη Βηρυτό στις 09.02.1944. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Β΄ Παγκ. Πολέμου, όπου έφερε τον πλευρικό αριθμό Ρ71, και του Εμφυλίου. Στις 13.04.1944 βύθισε, ΒΔ της Μήλου, το πετρελαιοκίνητο/ιστιοφόρο «Ταξιάρχης». Στις 09.08.1944 βύθισε– έξω από το Καρλόβασι της Σάμου το γερμανικό τορπιλοβόλο ΤΑ19 (πρώην ιταλικό Calatafimi CM), ένα από τα πυροβόλα του οποίου βρίσκεται στο μνημείο των πεσόντων του αντιτορπιλικού Βασίλισσα Όλγα, στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Την 01.11.1944 κατέπλευσε στον Πειραιά. Παροπλίστηκε στις 10.12.1957 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση, που άρχισε στις 23.02.1958 στο Dunston (Ντάστον) της Μ. Βρετανίας.

ΟΝΟΜΑ: Αργοναύτης ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ15. ΠΡΩΗΝ: HMS Virulent P95 (01.10.1944–29.05.1946). ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Newcastle–upon–Tyne, Ην. Βασίλειο. Έναρξη: 30.05.1943, Καθέλκυση: 23.05.1944,Ένταξη: 29.05.1946. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή του έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Παροπλίστηκε στις 02.10.1958 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση και στις 15.12.1958, ενώ βρισκόταν στον Βισκαϊκό κόλπο, ρυμουλκούμενο προς τη Μ. Βρετανία, έσπασαν τα ρυμούλκια και έμεινε έρμαιο. Το περισυνέλεξε ισπανικό αλιευτικό που το οδήγησε στο Pasajes (Πασάχες), όπου και άρχισε η διάλυσή του την 01.04.1961. Και στην προκειμένη περίπτωση έχουμε εντάξεις –με εξαίρεση αυτές των Πιπίνου Υ8 και Δελφίνα Υ9– και παροπλισμούς ανά ζεύγη. Κατά τα άλλα ο μεν Πιπίνος Υ8 ήταν ο μόνος που πήρε μέρος –και με ιδιαίτερη επιτυχία μάλιστα– σε πολεμικές επιχειρήσεις απ’ όλα τα ελληνικά U και V. Όσο για την περίπτωση του πρώην Αργοναύτη Υ15, να πούμε ότι αποτελεί ένα από τα παραδείγματα των περιπτώσεων ερμαίων στο Ναυτικό Δίκαιο, που διδασκόταν τουλάχιστον σε σχετικές σχολές στο Λονδίνο. Ευχαριστίες: Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον Σημαιοφόρο Γιώργο Μαστρογεωργίου για τη βοήθεια που μου προσέφερε κατά τη συγγραφή του παρόντος.

Η Τρίαινα Υ14, αποπλέει από το Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Στο βάθος δεξιά η πλώρη που διακρίνεται είναι του καταδρομικού Έλλη.

Ο Αργοναύτης Υ15.

ΟΝΟΜΑ: Δελφίν ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ9. ΠΡΩΗΝ: HMS Vengeful P86 (16.10.1944–23.04.1945). ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Barrow–in–Furness, Ην. Βασίλειο. Έναρξη: 30.07.1943, Καθέλκυση: 20.07.1944, Ένταξη: 23.04.1945. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή του έγινε στον Πειραιά. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Παροπλίστηκε στις 10.12.1957 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση, που άρχισε στις 22.03.1958 στο Gates head (Γκέιτς χεντ) της Μ. Βρετανίας.

Βιβλιογραφία Κατωπόδης Θωμάς-Μασούρας Τιμόθεος: Τα Ελληνικά Υποβρύχια, τόμοι1, 2. 2010

| Μαδωνής Αλέξανδρος-Μαστρογεωργίου Γεώργιος: Ελληνικά Υποβρύχια 1885–2010. 2010 | Νταλούμης Ηλίας: Τα Πλοία του Ναυτικού 1826–2017. 2017 | Colledge J.J., Warlow Ben: Ships of the Royal Navy.

2006 & 2010 | Conway’s: All the World’s Fighting Ships 1922–1946. 1980 | Conway’s: All the World’s Fighting Ships 1947–1995. 1997 | Jane’s: Fighting Ships. Σχεδόν όλες οι εκδόσεις από το 1940 έως το 1958.

40 Περιπλους

Ο άθλος που έγραψε μια από τις πιο λαμπρές σελίδες του έπους του '40

Τα Χριστούγεννα του "Παπανικολή" Του Γιώργου Λεβιθόπουλου

Μια διήγηση-ποταμός του Νικολάου Τασιάκου (σημαιοφόρου Π.Ν.) του τελευταίου εν ζωή τορπιλητή του υποβρυχίου Παπανικολής, που βλέπει το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά στον "Περίπλου".

H συνέντευξη δόθηκε το 2012 όταν ο Ν. Τασιάκος ήταν 98 ετών. Έφυγε από την ζωή το 2015 σε ηλικία 101 ετών. Ας κάνουμε μια κατάδυση, όχι 1,000 λέβγες κάτω από την θάλασσα αλλά 80 περίπου χρόνια υπό το σήμερα. Στα βάθη της Ιστορίας, συνταξιδιώτες και συμμαχητές με το ηρωικό πλήρωμα του υποβρυχίου "Παπανικολής". Παραμονή Χριστουγέννων του 1940.

42 Περιπλους

Βρισκόμαστε κάπου στο Χαλάνδρι, λίγα μέτρα από την κεντρική λεωφόρο Παπανικολή, στο διαμέρισμα του τελευταίου εν ζωή τορπιλητή του θρυλικού υποβρυχίου. Ο Νικόλαος Τασιάκος, είναι ένας από τους εναπομείναντες της γενιάς των ηρώων και μας παίρνει κοντά τους σε ένα ταξίδι, στην Ιστορία, μέσα από τα μυστήρια και φοβερά “μονοπάτια” των βυθών, εν καταδύσει. Πρόσω ολοταχώς!

«Σ

ήμερα είμαι 98 χρονών (2012). Στις 6 Αυγούστου μπαίνω στα 99. Από το πλήρωμα του “Παπανικολή” εκείνης της εποχής, δυστυχώς, δεν ζει κανείς άλλος εκτός από εμένα. Φύγανε όλοι εκείνοι οι λεβέντες, αληθινά παλικάρια, σωστά λιοντάρια της θάλασσας» μας λέει χωρίς να κρύβει την θλίψη του.

- Στα υποβρύχια μπήκα το 1936. Έκανα στα υποβρύχια “Νηρέας”, “Πρωτέας” και το 1937-1938 μπήκα στο πλήρωμα του “Παπανικολή” - Οι πρώτες πολεμικές εμπειρίες στον “Παπανικολή”, πότε άρχισαν; - Αυτές ήταν πριν τον πόλεμο. Το 1940 το Πάσχα ευρισκόμεθα στην Ναύπακτο, κάναμε γυμνάσια και εκεί δεχθήκαμε την πρώτη επίθεση των Ιταλών, με αεροπορικό βομβαρδισμό. Ο “Παπανικολής” ήταν ελλιμενισμένος. Μας ρίξανε τρεις-τέσσερις βόμβες –που όλες αστοχήσανε– και φύγανε. Το πρώτο επεισόδιο που έγινε.

- Κινδύνους που διατρέξατε ως πλήρωμα με τον “Παπανικολή”; - Ο κίνδυνος είναι πάντοτε σε ένα υποβρύχιο. Και μάλιστα εκείνης της εποχής, με τα ελάχιστα τεχνικά μέσα. Διότι όταν κατεβαίνεις στα 40, 50 μέτρα ή 70 μέτρα βάθος, ένας κακός χειρισμός, ένα λάθος, και το υποβρύχιο γίνεται ένα φέρετρο για όλους. Δεν υπάρχει διάκριση, ο κυβερνήτης να πάρει φέρετρο πολυτελείας και μένα ως κατώτερο να μου δώσουν έναν τενεκέ. Για αυτό όταν είμαστε εν καταδύσει και λαμβάνουμε εντολή από τον υπεύθυνο αξιωματικό, αν δεν είμαστε

ψυχή τε και σώματι αποφασισμένοι και προσηλωμένοι στο έργο που θα κάνουμε, θα είναι οι τελευταίες μας ώρες. Ούτε μάνα ούτε πατέρα, ούτε γυναίκα ούτε τίποτα. Προσήλωση και μόνο προσήλωση.

- Ποια ήταν η πιο κρίσιμη αποστολή που ζήσατε μέσα στο υποβρύχιοθρύλος; - Την ημέρα που διαλύσαμε την ιταλική νηοπομπή, έξω από το Πρίντεζι, μέσα στη “Mare Nostrum” που έγινε ο υγρός τάφος τους.

- Πως φθάσατε μέχρις αυτό το ηρωικό κατόρθωμα και μάλιστα μπαίνοντας στην Αδριατική, μία ανάσα από τις ιταλικές ακτές; - Θα σας πω. Ο “Παπανικολής”, όπως και τα άλλα υποβρύχιά μας, από τις αρχές του πολέμου έβγαινε σε περιπολίες για καθορισμένο χρονικό διάστημα, κάποιες μέρες δηλαδή, και μετά γύριζε πίσω και έβγαινε άλλο υποβρύχιο. Σε όλες τις περιπολίες μας όμως, δεν είχαμε συναντήσει κανένα ιταλικό πλοίο, και κυρίως φορτηγά καράβια που μετέφεραν πυρομαχικά, ενισχύσεις και ανεφοδιασμό στον ιταλικό στρατό στην Αλβανία. Φθάναμε πάντα εν καταδύσει, μέχρι την Κέρκυρα, πιάναμε Αδριατική και καιροφυλακτούσαμε να δούμε ιταλικό πλοίο. Μάταια όμως, και αυτό είχε προβληματίσει τον κυβερνήτη μας, τον ηρωικό Μίλτο Ιατρίδη, και τους αξιωματικούς μας και όλους μας. Δεν μπορεί! Πως στην οργή περνάνε οι φρατέλοι στην Αλβανία;

«Με σταματημένες μηχανές εν καταδύσει "χορεύαμε" όλη τη μέρα, καθώς τρανταζόμαστε από τις εκρήξεις των βομβών που μας ρίχνανε βροχή τα αντιτορπιλικά του εχθρού» Περιπλους 43

« Όλη την παραμονή των Χριστουγέννων την περάσαμε αμίλητοι στον βυθό για να κάνουμε οικονομία στο οξυγόνο»

Ή

ταν που λες, προπαραμονή Χριστουγέννων του 1940, 12 η ώρα τα μεσάνυχτα. Είμαστε στην επιφάνεια για να ανανεώσουμε τον αέρα. Γιατί τα δικά μας υποβρύχια τότε, ήσαν παλιά και δεν είχαν παροχή οξυγόνου. Τα βράδια λοιπόν, που δεν γινόμασταν αντιληπτοί, έπρεπε να αναδυθούμε στην επιφάνεια και να πάρουμε και να κλείσουμε φρέσκο αέρα μέσα στο υποβρύχιο, για να μπορούμε να κρατήσουμε κάτω στον βυθό την ημέρα κάμποσες ώρες. Λοιπόν, την ώρα που βγήκαμε επάνω, είμαστε στην επιφάνεια και προχωρούσαμε, συναντάμε ένα ιστιοφόρο ιταλικό που ήταν φορτωμένο με διάφορα ανταλλακτικά μάλλον, τρόμπες και τέτοια, εξαρτήματα για μηχανές και πηγαίνανε γραμμή στην Αλβανία, να εφοδιάσουνε τον ιταλικό στρατό. Το εμβολίσαμε, πήραμε αιχμαλώτους τους 6 Ιταλούς που ήταν το πλήρωμα. Θυμάμαι, ήταν τόσο σκληρό το ξύλο του, που με το χτύπημα, κόλλησε το υποβρύχιο και ύστερα δεν έβγαινε. Και αναγκαστήκαμε λοιπόν να το κάψουμε. Βάλαμε βενζίνη και το κάψαμε, και έτσι ξεκόλλησε το υποβρύχιο. Από το πλήρωμα λοιπόν, και κυρίως από τον καπετάνιο, που τον ανέκριναν οι αξιωματικοί μας, μάθαμε ότι την επόμενη μέρα πρόκειται να βγει μεγάλη Ιταλική νηοπομπή από το Πρίντεζι με προορισμό τον Αυλώνα της Αλβανίας. Μας πληροφόρησαν –και τότε καταλάβαμε πλέον, γιατί σε όλες τις περιπολίες τις οποίες κάναμε δεν βρίσκαμε κανένα ιταλικό καράβι– ότι η νηοπομπή καθώς βγαίνει από το Πρίντεζι δεν ακολουθεί πορεία ανατολικά για να περάσει κατευθείαν απέναντι στην Αλβανία, αλλά τραβάει βόρεια επάνω, παράλληλα στις ιταλικές ακτές, πηγαίνει προς Βενετία και από εκεί περνάει απέναντι εκ του ασφαλούς στις Δαλματικές Ακτές (Γιουγκοσλαβία) και μετά κατεβαίνει γιαλό-γιαλό και πηγαίνει στον Αυλώνα της Αλβανίας. Έχοντας υπόψιν του ο κυβερνήτης, θαρραλέος, και παλικάρι, όλα αυτά πλέον, αψήφησε τους κινδύνους και τραβήξαμε μέχρι κοντά στις ακτές της Ιταλίας και στηθήκαμε και περιμέναμε έξω από το Πρίντεζι. Ήταν πια παραμονή Χριστουγέννων! Και να ξαφνικά το ωραιότερο Χριστουγεννιάτικο δώρο για εμάς αλλά και την πατρίδα. Στο περισκόπιο του υποβρυχίου, φάνηκε η ιταλική νηοπομπή. Βγήκε η νηοπομπή, συνοδεία αντιτορπιλικών και αεροπλάνων, την αποτελούσαν μεγάλα φορτηγά καράβια, γεμάτα στρατό και πυρομαχικά για να ανεφοδιάσουν τους Ιταλούς στην Αλβανία. Ήταν σε τρεις πτέρυγες. Στην μέση ήταν τα φορτηγά πλοία που κουβαλούσαν τα εφόδια, δεξιά και αριστερά ήταν τα αντιτορπιλικά που τα συνοδεύανε. Οι χειρισμοί του κυβερνήτη του ηρωικού Μίλτου Ιατρίδη, ήταν πάνω και από τέλειοι και προπαντός ψύχραιμοι, παρά το τεράστιο ρίσκο που έπαιρνε. Γιατί πήγε και χώθηκε ανάμεσα στη δεξιά πτέρυγα της νηοπομπής… και έτσι ακολουθούσαμε κι εμείς την νηοπομπή. Σβηστές οι μηχανές και μας πήγαινε βόρεια το ρεύμα… εμείς, όλο το πλήρωμα ανάσα. Όταν έφτασε σε απόσταση βολής, που μπορούσε να χτυπήσει με τις τορπίλες, αμέσως μας διέταξε… 1η τορπίλη, 2η τορπίλη, 3η τορπίλη, 4η τορπίλη…. Και λέγαμε μέσα μας: “Να ετούτη για την Έλλη να και τούτη για την Έλλη” Και οι τέσσερις που ρίξαμε πέσανε διάνα και η ιταλική νηοπομπή διαλύθηκε και τέλειωσε το ταξίδι της εκεί που το άρχισε. Και κάθε φορά τρανταζόμαστε κι εμείς, κι ας ήταν 1,200-1,300 μέτρα απόσταση. Από εκεί και μετά φάνηκε και όλη η τρομερή γνώση του κυβερνήτη, να σώσει το υποβρύχιο με το πλήρωμα του, γιατί μόνη η γενναιότητα και η ανδρεία δεν φθάνει. Χτύπησες! Μπράβο. Πρέπει και να φύγεις ζωντανός τώρα! Κι αυτό είναι πιο δύσκολο από το πρώτο, δηλαδή, το χτύπημα. Πήρε ο κυβερνήτης την σωστή θέση και οι βόμβες που μας ρίξανε βροχή, σκάγανε δίπλα μας, χωρίς όμως να μας χαλάνε.

44 Περιπλους

Ο Πλωτάρχης Μίλτος Ιατρίδης. (Συλλογή ΝΜΕ)

«Τορπίλη 1 έτοιμη, σωλήνας 1 να βάλει. Πυρ! Αμέσως εμείς διώχνουμε την τορπίλη και αναφέρουμε: «σωλήνας 1 έβαλε» Σωλήνας 2… Μέχρι που ρίξαμε 4 τορπίλες όλες διάνα, και η ιταλική νηοπομπή τέλειωσε το ταξίδι της εκεί που το άρχισε» Αν είσαι στα 30 μέτρα και σε βομβαρδίζουν από πάνω τα αεροπλάνα και από τη θάλασσα σου ρίχνουν βόμβες τα αντιτορπιλικά, επόμενο ήταν να φοβόμαστε και ας μην το έδειχνε κανείς. Επειδή δεν είχαμε αισθανθεί άλλη φορά τον κίνδυνο τόσο κοντά. Αλλά εκεί που είμαστε δεν μας βρίσκανε οι βόμβες γιατί έπρεπε να κατέβουν 100 μέτρα βάθος με την πίεση του νερού (κάθε 15 μέτρα έχει 1 ατμόσφαιρα πίεση) και έτσι να ελευθερωθεί ο επικρουστήρας και η βόμβα να εκραγεί. Ο Ιατρίδης κατάφερε να μείνει 30 μέτρα κάτω από τα φλεγόμενα φορτηγά. Η βόμβα που έσκαγε στα 100 μέτρα είχε 50 μέτρα ακτίνα δράσης. Εμείς δεν είχαμε άμεσο κίνδυνο, γιατί είχαμε 20-30 μέτρα περιθώριο αλλά δεν παύει όμως να “χορεύαμε” όπως τρανταζόμασταν από τις εκρήξεις κάτι που μπορούσε να κάνει ζημιά στο παλιό σκαρί του “Παπανικολή”. Αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος, ακόμα κι από τις βόμβες ήταν να μας κρατήσουν εκεί, καθηλωμένους με τις ώρες και να πεθάνουμε από έλλειψη αέρα, γιατί το οξυγόνο από ώρα σε ώρα τελείωνε. Ε λοιπόν αυτό το τρέμαμε πιο πολύ κι από τις βόμβες. Ακριβώς στην πορεία επάνω, ήρθε μια βόμβα και σταμάτησε στο πρυμναίο διαμέρισμα του υποβρυχίου. Ήμουν υπεύθυνος και ειδοποίησα αμέσως “ύποπτο αντικείμενο από πάνω”. Και μόλις το υποβρύχιο πήρε κλίση άρχισε να κατρακυλάει η βόμβα, πήγε στον βυθό και εξερράγη. Το ευτύχημα είναι, ότι τα ρεύματα στην Αδριατική, μας παρέσυραν

Αριστερά: Ο Νικόλαος Τασιάκος σε ηλικία 98 ετών. Δεξιά: Μαζί με τον συγγραφέα του άρθρου Γιώργο Λεβιθόπουλο κατά τη διάρκεια της συνέντευξης.

προς τον βορρά, προς Βενετία δηλαδή… και θυμάμαι όταν νύχτωσε, βγήκαμε στην επιφάνεια. Επιτέλους Αέρας! Είχαμε βρεθεί στις Δαλματικές Ακτές, στον Αγιάννη της Μεντούης (Γιουγκοσλαβία). Η μεγαλύτερη επιτυχία του ‘Παπανικολή’ ήταν αυτή. Τώρα τι να σας πω. Η χαρά μας δεν λέγεται, τι να περιγράψω, τις φωνές τα γέλια και τα δάκρυα μαζί και τα “Χριστός γεννάται σήμερον”, θαρρώ πως δεν περιγράφονται με λόγια. Αυτή η Χριστουγεννιάτικη βεγγέρα ήταν η ωραιότερη της ζωής μας. Και της μαχόμενης Ελλάδας φυσικά.

- Άλλο κατόρθωμα που ζήσατε με τον Παπανικολή; - Το 1941 ήτανε που χτυπήσαμε ένα ιταλικό φορτηγό πλοίο, με εφόδια. Και αυτή ήταν η τελευταία μου πολεμική εμπειρία, με τον θρυλικό “Παπανικολή” γιατί εγώ δεν έφυγα μαζί του για την Μέση Ανατολή. Και θα εξηγήσω γιατί… Μετά από αυτό το χτύπημα το 1941, όταν τελείωσε η περιπολία μας και γυρίζαμε, 5-6 άτομα είχαμε πάθει σκορβούτο. Βγήκαμε λοιπόν και μας πήγαν στο νοσοκομείο. Όταν μπήκαν οι Γερμανοί μας βρήκαν στο νοσοκομείο. Στο Παλαιό Φάληρο, ήταν ένα ξενοδοχείο, “Λίντο” το λέγανε, και το είχαν μετατρέψει σε νοσοκομείο του Ναυτικού. Εκεί μας πήγανε και μάλιστα όταν μπήκαν οι Γερμανοί, ήρθαν να μας διώξουν. Επικεφαλής ήταν ένας Γερμανός ταγματάρχης γιατρός.

Η νοσοκόμα που μας περιποιόταν ήταν Γερμανίδα, και μάλιστα κοίταξε να δεις, ήταν γυναίκα Έλληνα αξιωματικού του Ναυτικού, που είχε σκοτωθεί στο υποβρύχιο “Πρωτέας” το οποίο βυθίστηκε στην Αδριατική αύτανδρο. Και ο άντρας της ήταν μέσα σε αυτούς τους ήρωες. Είπε λοιπόν στον Γερμανό αξιωματικό, άπταιστα στη γλώσσα του, «Μα κύριε ταγματάρχη, αυτοί είναι ήρωες του υποβρυχίου “Παπανικολής”» και του εξήγησε.

«Η ωραιότερη Χριστουγεννιάτικη βεγγέρα» Ο Γερμανός, μπορώ να πω ότι στάθηκε σε στάση προσοχή και είπε «Τιμώ τους ήρωες, καταλαβαίνετε ότι είστε υπό κατοχή και ο γερμανικός στρατός έχει ανάγκη από φροντίδα. Πρέπει να φύγετε». Και μας βγάλανε… Ο Νικόλαος Τασιάκος το 1943 διέφυγε στη Μέση Ανατολή για να αναπνεύσει τον αέρα της Ελευθερίας και να συνεχίσει να μάχεται για την Πατρίδα.

Περιπλους 45

Ένα υποβρύχιο στον Χολομώντα Του Δρος Παρμενίωνος Ι. Παπαθανασίου*

Υποστράτηγου Υγειονομικού ε.α., Αντιπροέδρου της ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ [ΕΜΕΙΣ].

* από τους μικρούς ακροατές

μέσα στο «κοινοτικό κατάστημα» ΤΟΤΕ, με πατέρα στο μέτωπο και μάρτυς του γεγονότος που μένει πάντοτε ζωντανό στη μνήμη του...

Τ

ο χιόνι έξω πέφτει πυκνό, στο ορεινό χωριό Βάβδος στους πρόποδες του Χολομώντα της Χαλκιδικής, είμαστε στο τέλος Δεκεμβρίου 1940 και το κρύο είναι πάντοτε τσουχτερό στα 850μ που είναι χτισμένο το μικρό χωριό, πριν από αιώνες, για να αποφεύγει τις τούρκικες επιδρομές και να ζει ελεύθερα... Σ’ ένα χαμηλό σπίτι που αποτελεί τα «Γραφεία της Κοινότητας» όπως τα ονομάζανε ΤΟΤΕ, του ορεινού και απομονωμένου αυτού χωριού και σ’ ένα χαμηλοτάβανο δωμάτιο, το οποίο θερμαίνεται αλλά και… καπνίζεται ταυτόχρονα από μια σόμπα με ξύλα, μερικοί άντρες μεγάλης ηλικίας και μικρά παιδιά «ακούνε τις ειδήσεις» όπως λέγανε ΤΟΤΕ, από το μοναδικό ραδιόφωνο του χωριού, το οποίο «δουλεύει με μπαταρίες αυτοκινήτων» και με μεγάλη προσοχή μόνο για τα δελτία ειδήσεων, διότι… άλλες μπαταρίες δεν υπάρχουν… Οι γυναίκες του χωριού είναι στα σπίτια τους και οι νέοι άνδρες «είναι όλοι στον πόλεμο»! Έχουν επιστρατευτεί και είναι στο μέτωπο, χωρίς κανένας να γνωρίζει πού είναι ακριβώς και με τι ασχολούνται, απλά όμως όλοι γνωρίζουν ότι.. «είναι στον πόλεμο για την πατρίδα»!! Η φωνή του ομιλητή στο ραδιόφωνο μόλις ακούγεται μια και η απόδοσή του είναι πολύ μικρή ενώ γύρω-γύρω βασιλεύει απόλυτη σιωπή. Η αγωνία στα πρόσωπα όλων των ακροατών είναι φανερή διότι πλησιάζει η ώρα που θα μεταδοθεί το γνωστό «Aνακοινωθέν του Γενικού Επιτελείου» το οποίο κάθε μέρα όλοι περιμένουν σαν το μάννα από τον ουρανό! Η μεγάλη στιγμή έρχεται και αρχίζει η μετάδοση του επίσημου ανακοινωθέντος ενώ απόλυτη και νεκρική σιωπή επικρατεί παντού… Ο ομιλητής του ραδιοφώνου προχωρεί σιγά - σιγά και κανένας δεν κουνιέται από τη θέση του αλλά όλοι προσέχουν τα λόγια. Δεν φαίνεται να υπάρχουν τίποτα ιδιαίτερα νέα και η σιωπή των ακροατών είναι απόλυτη… Ξαφνικά όμως ακούγεται η ομιλητής του ραδιοφώνου να λέει … «το Βασιλικό Πολεμικό πλοίο υποβρύχιο Παπανικολής με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Μίλτωνα Ιατρίδη»… ένα αίσθημα αγωνίας απλώνεται και μια φωνή βαθιάς απογοήτευσης ακούεται, από το σιωπηλό ακροατήριο… «μας το βούλιαξαν οι άτιμοι»!! πριν όμως να καταλάβουν καλά περί τίνος πρόκειται οι ορεσίβιοι εκείνοι 46 Περιπλους

υπερήλικες που ασφαλώς δεν είχαν αντικρίσει ποτέ στη ζωή τους υποβρύχιο ή ακόμη και θάλασσα από κοντά, με τα ανήλικα παιδιά που είναι γύρω-γύρω στο ραδιόφωνο, ακούνε τη θαυματουργή φράση του ραδιοφωνικού ομιλητή …«ετορπίλλισε και εβύθισε τρία εχθρικά μεταγωγικά που μετέφεραν ενισχύσεις στους Ιταλούς της Αλβανίας…» Αμέσως μια δυνατή κραυγή ακούγεται από όλους ...ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ ΚΑΙ ΕΒΥΘΙΣΕ!!! όλοι αυτόματα εγκαταλείπουν τη θαλπωρή της ζεστής αίθουσας και βγαίνουν έξω στην πλατεία με τις κραυγές ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ, ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ ΚΑΙ ΕΒΥΘΙΣΕ, ΕΒΥΘΙΣΕ, ενώ το χιόνι πέφτει πάντοτε πυκνό και γύρω-γύρω είναι όλα παγωμένα!! Σε λίγο όλοι οι κάτοικοι του ορεινού χωριού, υπερήλικες, γυναίκες, παιδιά, αυθόρμητα και χωρίς καμιά πρόσκληση είναι μαζεμένοι την πλατεία, χοροπηδούν και φωνάζουν δυνατά κάτω από το χιόνι που πέφτει συνέχεια, ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ, ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ ΕΝΩ ΣΧΕΔΟΝ ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ κατευθύνονται στην εκκλησία της Παναγιάς όπου ο παπάς ήδη φορούσε τα άμφιά του και ετοιμάζονταν για την δοξολογία… Στο μεταξύ είχαν μαζευτεί μέσα στην παλιά εκκλησία όλοι σχεδόν… Η χαρά όμως ήταν πολύ μεγάλη και δεν μπορούσε να περιοριστεί μόνο στην δοξολογία, κάποιος κάτοικος είχε την πρωτοβουλία να προσκαλέσει και έναν απόστρατο γέρο συνταγματάρχη με το χαρακτηριστικό μουστάκι της εποχής, ο οποίος μάλιστα είχε δύο παιδιά του έφεδρους αξιωματικούς στο μέτωπο, για να βγάλει τον πανηγυρικό της ένδοξης εκείνης μέρας που ο «Παπανικολήςετορπίλλισε και εβύθισε» τα εχθρικά πλοία έξω από τις ακτές της Αλβανίας! Ο παλιός συνταγματάρχης που ήταν και αυτός παλαιός πολεμιστής και τραυματίας της Μικράς Ασίας, γεμάτος αγάπη για την Ελλάδα και τα παιδιά της που αγωνίζονταν τον τίμιο αγώνα της «υπεράσπισης του πατρίου εδάφους» όπως έλεγε και ξαναέλεγε στο λόγο του, ζωντάνευε τη χαρά και τη συγκίνηση των απλών χωρικών του ορεινού εκείνου χωριού στους πρόποδες του Χολομώντα της Χαλκιδικής οι οποίοι πανηγύριζαν τόσο έντονα και αυθόρμητα το κατόρθωμα του Πολεμικού μας Ναυτικού στα νερά της Αδριατικής. Έτσι γιόρταζαν οι άνθρωποι του καιρού εκείνου τον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας…

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ High Performance Ropes

Δένουμε γερά σε όλο τον κόσμο! Με τα υψηλής αντοχής σχοινιά πρόσδεσης, αγκυροβολίας και ρυμουλκήσεως.

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ Σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε το περίπτερό μας Hall 3, Stand No 3.110 στην έκθεση “Ποσειδώνια 2018”. 4-8 Ιουνίου.

Κάβοι και Σχοινιά Προσδέσεως, Αγκυροβολίας και Ρυμουλκήσεως (Υπερ-υψηλού Μοριακού Βάρους Πολυαιθυλενίου, Αραμιδικά, Πολυμερών Υγρών Κρυστάλλων και Μικτά Πολυεστέρα-Πολυπροπυλενίου), Συρματόσχοινα, Ανόδια Καθοδικής Προστασίας, Αλυσίδες, Άγκυρες, Εξοπλισμός Λιμένων και Καταστρώματος Πλοίων Ψαρών 11, 18648, Πειραιάς, T: +30 2104060300 - F: +30 2104626268 E: info@katradis.com - www.katradis.com

Tου Μίκη Καπαϊτζή

Μνήμη Νορμανδίας Ο αείμνηστος Μίκης Καπαϊτζής έστειλε στον «Περίπλου» τον περασμένο Σεπτέμβριο κάποια στοιχεία και φωτογραφίες για τη συγκρότηση ενός άρθρου σχετικού με την απόβαση της Νορμανδίας στις 6 Ιουνίου του 1944. Αφορμή πήρε από τις δημοσιευθείσες στον τύπο εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα στις 5 Ιουνίου 2019 στο Portsmouth της Αγγλίας, όπου γιορτάσθηκε η 75η επέτειος της συμμαχικής απόβασης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη Νορμανδία. Στις εκδηλώσεις παρέστησαν η Βασίλισσα της Μεγάλης Βρετανίας Ελισάβετ, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κκ Προκόπιος Παυλόπουλος καθώς και Πρόεδροι και αξιωματούχοι από την Ευρώπη και την Αμερική.

Ο

Μίκης ήταν γνωστός για την αγάπη του για την Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού κατά τον Β΄ ΠΠ, μέρος της οποίας είχε και ο ίδιος ζήσει, ως μικρό παιδί βέβαια, στην Αλεξάνδρεια, όπου είχε γεννηθεί και ζούσε. Τα στοιχεία του άρθρου λοιπόν εντοπίζονται κυρίως στην ελληνική συμμετοχή στην απόβαση, όχι μόνο την αναφορά των δύο ελληνικών κορβετών που συμμετείχαν αλλά και σε πολύ πιο λεπτομερειακό επίπεδο. Στη μεγαλύτερη αποβατική ενέργεια της Ιστορίας συμμετείχαν Αμερικανοί, Βρετανοί, Καναδοί, Γάλλοι, Πολωνοί, Ολλανδοί και Έλληνες. Η αποβατική ενέργεια σχεδιάσθηκε στις ακτές της Νορμανδίας με τα συνθηματικά ονόματα Utah, Omaha, Gold, Juno και Sword. Τα γαλλικά λιμάνια στην περιοχή Cherbourg,

Αγγλικά αντιτορπιλικά/καταδρομικά προχωρούν για την απόβαση Βορείου Γαλλίας. 5 Ιουνίου 1944. Φωτογραφία: Έφεδρος ανθυποπλοίαρχος Μ. Μαρής. Φωτογραφικό Αρχείο Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

48 Περιπλους

1

3

2

4

1. Φεβρουάριος 1944. Βόρεια από τις Αζόρες. Από αριστερά Δ. Ματάλας και Σ. Νιάρχος. Πηγή: Ντ. Ματάλα, Μικρό Χρονικό Μεγάλου Πολέμου, Αθήνα 1978.

2. Η κορβέττα “Κριεζής” με Κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Δημ. Κιοσσέ περνά το ταχυδρομείο στην κορβέττα “Τομπάζης” με κυβερνήτη τον Γ. Παναγιωτόπουλο. Ιούνιος 1944, κάπου στο English Channel. Φωτογραφία: έφεδρος ανθυποπλοίαρχος Μ. Μαρής. Φωτογραφικό Αρχείο Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

3. Ο έφεδρος ανθυποπλοίαρχος Μ. Μαρής, ο Ανθυποπλοίαρχος Ρ. Νικολαΐδης στη γέφυρα της κορβέτας «Τομπάζης» σε νηοπομπή στο English Channel. Απρίλιος 1944. Φωτογραφικό Αρχείο Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. 4. Ο κυβερνήτης της κορβέτας «Τομπάζης», Πλωτάρχης Γ. Παναγιωτόπουλος. Μάιος 1944. Φωτογραφία: έφεδρος ανθυποπλοίαρχος Μ. Μαρής. Φωτογραφικό Αρχείο Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Havre, Calais ήταν βαριά οχυρωμένα από τους Γερμανούς και οποιαδήποτε απόπειρα καταλήψεώς τους, με σκοπό να επακολουθήσει αποβίβαση χερσαίων δυνάμεων ή/και εφοδίων, ήταν καταδικασμένη να αποτύχει. Έτσι χρειάστηκε να κατασκευαστούν προσωρινά δύο τεχνητά λιμάνια τα Mulberries. Επρόκειτο για πρόχειρους κυματοθραύστες που δημιουργήθηκαν από παλιά εμπορικά πλοία γεμισμένα με τσιμέντα και αποκόμματα σιδήρου τα οποία βυθίζονταν παράλληλα με τις ακτές δημιουργώντας έτσι προσωρινά προφυλαγμένες τοποθεσίες. Η ανωδομή αποτελούνταν από προκατασκευασμένους μεταλλικούς διαδρόμους που συνδέονταν με την ξηρά, ώστε να είναι δυνατή η εκφόρτωση

εφοδίων και η προώθησή τους στην ακτή. Δύο από τα πλοία που χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστούν οι πρόχειρες αυτές προβλήτες ήταν ελληνικά το «Άγιος Σπυρίδων» και το «Γεώργιος Πανώρας». Η συμμετοχή του Ελληνικού Πολεμικού ναυτικού στη δύναμη προστασίας της αποβατικής δύναμης συνίστατο σε δύο Κορβέτες «Κριεζής» Κυβερνήτης Πλωτάρχης Δ. Κιοσσές και «Τομπάζης» Κυβερνήτης Πλωτάρχης Γ. Παναγιωτόπουλος. Στον «Κριεζή» υπηρετούσε ο μόνιμος Σημαιοφόρος Ντίμης Ματάλας, ο οποίος είχε εισέλθει στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1939, διέφυγε από την Ελλάδα το 1942 και αφού ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του στη ΣΝΔ

της Αλεξανδρείας, τοποθετήθηκε στο «Βασίλισσα Όλγα». Κατά τη βύθιση του πλοίου στις 26 Σεπτεμβρίου 1943 στο Λακί της Λέρου, ο Ματάλας γλίτωσε τραυματισμένος και στη συνέχεια τοποθετήθηκε στον «Κριεζή». Στον «Κριεζή» υπηρετούσε επίσης, ως Επίκουρος Σημαιοφόρος, ο μετέπειτα μεγάλος Έλληνας εφοπλιστής Σταύρος Νιάρχος, ο οποίος κατά τη διάρκεια του Β΄ ΠΠ έφυγε από τη Νέα Υόρκη που διέμενε και ήλθε στην Αλεξάνδρεια όπου κατετάγη εθελοντής στο Πολεμικό Ναυτικό. Μαζί με άλλους εστάλη στη Μεγάλη Βρετανία για εκπαίδευση και υπηρεσία. Επί Βρετανικών πλοίων υπηρετούσαν ως Δόκιμοι/Σημαιοφόροι Έλληνες απόφοιτοι σχολών της Αγγλίας οι Άλεκ Κιτροέφ στη Περιπλους 49

2

1

Φρεγάτα “Troloppe”, Γεώργιος Σπανούδης στο “Thornborough”, Δ. Σημαντήρας από την Αλεξάνδρεια και Φ. Λυκιαρδόπουλος από το Λονδίνο στην Κορβέτα “Chelma”. Σημειωτέον ότι το “Τroloppe” βυθίστηκε από τις γερμανικές αεροπορικές επιδρομές και μεταξύ των διασωθέντων ήταν και ο τραυματίας Κιτροέφ. Στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό (τότε Βασιλικό Ναυτικό) υπηρέτησαν επίσης και άλλοι που βρέθηκαν φοιτητές στην Αγγλία το 194041, όπως οι Χ. Πιτέλλος, Μ. Μάρκου, Ν. Πίττας, Θ. Σιφναίος, Μίχαλος, Α. Βακάς και άλλοι. Στις 15 Αυγούστου 1944 συμμαχικές δυνάμεις αποβιβάσθηκαν στη Νότια Γαλλία προς υποβοήθηση της προώθησης των συμμαχικών στρατευμάτων. Στην επιχείρηση αυτή εκ μέρους του Ελληνικού Ναυτικού συμμε50 Περιπλους

1. Ο Σταύρος Νιάρχος υπηρέτησε σ’ ένα από τα σκληρότερα μέτωπα του ναυτικού πολέμου, αυτό του Ατλαντικού. Στη φωτογραφία ως Επίκουρος Σημαιοφόρος. Φωτογραφικό Αρχείο Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. (Συλλογή Δημητρίου Αδριάνα). 2. Φεβρουάριος 1944 στον Ατλαντικό. Από αριστερά Γ. Βαζάκας, Ζ. Κοτσιανάς, Δ. Ματάλας-Σ. Νιάρχος. Πηγή: Ντ. Ματάλα, Μικρό Χρονικό Μεγάλου Πολέμου, Αθήνα 1978.

τείχαν τέσσερα αντιτορπιλικά τα: «Θεμιστοκλής» Κυβερνήτης Πλωτάρχης Ν. Σαρρής, «Ναυαρίνο» Κυβερνήτης Αντιπλοίαρχος Κ. Νεόφυτος, «Πίνδος» Κυβερνήτης Πλωτάρχης Χ. Φούφας, «Κρήτη» Κυβερνήτης Πλωτάρχης Ι. Θεοφανίδης και τρία Αρματαγωγά τα: «Σάμος» Κυβερνήτης Πλοίαρχος Π. Λάππας, «Λήμνος» Κυβερνήτης Πλωτάρχης Μ. Λέστος και «Χίος» Κυβερνήτης Πλωτάρχης Α. Τετεμπίλης. Μιλώντας για τη Γαλλία, ο Μίκης δεν παραλείπει να αναφέρει και μία ακόμα ηρωική μορφή της Γαλλικής αντιστάσεως (maquis), την ελληνίδα Ελένη Βαλλιάνου, η οποία συνελήφθη και εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς στις 15 Αυγούστου 1944 μαζί με άλλους 23 συγκρατουμένους της. Ετάφη σε κρύπτη της Ρωσικής εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μι-

χαήλ στις Κάννες, όπου κάθε χρόνο γίνεται επιμνημόσυνη δέηση στη μνήμη της. Η γενέτειρά της, η Κεφαλονιά, (καταγόταν από τη μεγάλη εφοπλιστική οικογένεια των Εθνικών ευεργετών Βαλλιάνων) τίμησε τη μνήμη της φέτος στις 13 Ιουλίου στο χωριό Κεραμιές, όπου και το Δημαρχείο της Λειβαθούς. Από ό,τι μπορεί ο αναγνώστης να καταλάβει ο Μίκης ήταν χείμαρρος σωστός όταν μιλούσε ή έγραφε για την ιστορία του Πολεμικού μας Ναυτικού στον Β΄ΠΠ. Καλό σου ταξίδι αγαπημένε και αξέχαστε φίλε, οι άνθρωποι του Μουσείου δεν θα σε ξεχάσουν όσο ζουν. Γιάννης Παλούμπης

Λίγα λόγια για τον Μίκη Καπαϊτζή που έγραψε ο Nigel Lowry ανταποκριτής των Lloyd’s List’s στην Αθήνα, ο οποίος παρακολουθεί την ελληνική Ναυτιλία από το 1980.

Dimitri Capaitzis, former president of Femas, dies at 88 Greek shipping technical legend served with R&K as well as C. M. Lemos before becoming a consultant who was involved with more than 150 newbuildings spanning the growth of modern Greek shipping.

D

IMITRI Capaitzis, a technical legend of the Greek shipping industry, has died in Athens, his office has announced. He was 88.

Known to many as ‘Micky’, his early career coincided with the dynamic rise of Greek shipping, mostly based in London, during the years after the Second World War. This was the foundation for an unsurpassed knowledge of the design and operational developments of modern tramp shipping that Mr Capaitzis was always delighted to share, through regular scholarly papers, speeches, conference interventions and personal conversation that was always enlivened by his sparkling humour.

Born into the resident Greek community in Alexandria, Egypt, he graduated as a mechanical engineer from Imperial College, London, and was the first Greek alumnus of the college to go into shipping, initially as an apprentice at Newcastle Shipyards and at sea.

Between 1958 and 1975 he served as superintendent engineer with two of the leading London Greek shipping firms of their era Rethymnis & Kulukundis and subsequently C. M. Lemos.

As a consultant in London and Piraeus, he acted for various clients in a wide range of shipping, technical and legal work. But contracting, planning and supervision of newbuildings remained a key focus.

By 2009 he could look back on being involved with more than 150 newbuildings and seven conversions as a consultant,

spanning shipyards in 13 different countries.

Mr Capaitzis was a former president of the Hellenic Marine Technical Consultants Association and from 2011 to 2013 he served as president of the Federation of European Maritime Associations of Surveyors and Consultants (Femas).

In later years, he retained his zest for passing on his experience to others.

Letters to leading reputable Greek newspapers showed his concern that historic personalities of the industry and essential chapters in its history should not go forgotten.

These and his industry papers showed a vivid interest in history and culture that went beyond shipping, but the maritime industry remained his passion.

Mr Capaitzis was a strong supporter of developing an organised marine cluster in Greece and in addition to being a fellow and member of many engineering and technological institutes he was a member of the Piraeus Association of Maritime Arbitrators.

Στη γέφυρα της Κορβέτας "Τομπάζης" επιστρέφοντας από την απόβαση της Γαλλίας, 6 Ιουνίου 1944. Διακρίνονται από αριστερά προς τα δεξιά οι: Θ. Λυμπεράκης, Μ. Μαρής, Ρ. Νικολαΐδης και ο κυβερνήτης Γ. Παναγιωτόπουλος. Φωτογραφικό Αρχείο Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Περιπλους 51

Τα άρθρα του

Γεωργίου Βλάχου

Ο

Γεώργιος Βλάχος (1886-1951), εκδότης της εφημερίδας «Καθημερινή» υπήρξε μια μεγάλη εθνική φυσιογνωμία και ένας ευπατρίδης της ελληνικής δημοσιογραφίας. Στη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου έγραψε πολλά άρθρα στην εφημερίδα του που στόχο είχαν να εμψυχώσουν τον ελληνικό λαό και να ανυψώσουν το εθνικό του φρόνημα. Τα δύο σημαντικότερα άρθρα του ήταν - «Το στιλέτον» δημοσιεύθηκε στις 29 Οκτωβρίου 1940.

- «Ανοιχτή Επιστολή προς την Α.Ε. τον κ. Α. Χίτλερ Αρχικαγκελάριον του Γερμανικού Κράτους» δημοσιεύθηκε στις 8 Μαρτίου 1941. Ο «Περίπλους» δημοσιεύει σήμερα τα δύο αυτά άρθρα του Γεωργίου Βλάχου σαν μικρό αφιέρωμα στην εθνική μας επέτειο της 28ης Οκτωβρίου που περιλαμβάνεται στην περίοδο που καλύπτει το τεύχος μας. Περίπλους

Το Στιλέτον Τον πόλεμον αυτόν δεν τον εζητήσαμεν, δεν τον προεκαλέσαμεν, δεν τον ηθελήσαμεν. Μας επεβλήθη. Μας επεβλήθη. Μας επεβλήθη κατά τον χυδαιότερον, κατά τον σκαιότερον τρόπον. Άμα έμειναν οι προπηλακισμοί αναπάντητοι, άμα ηκούσθησαν με σιωπηλήν απάθειαν αι προκλήσεις, άμα κατεβλήθη προσπάθεια όπως αγνοηθή και αυτή η ταυτότης των γενναίων οι οποίοι έπνιξαν ηγκυροβολημένην την «Ελλην», εις το τέλος, επειδή φόβος υπήρχε μη αι ύβρεις, αι συκοφαντίαι και οι πνιγμοί δεν χρησιμεύσουν και δεν γίνη ο πόλεμος, κατέφθασε χθες ο κ. Γκράτσι εις τον οίκον του Πρωθυπουργού της Ελλάδος , εις τας τρεις το πρωί, και του εζήτησε, προχείρως, την άδειαν να μας καταλάβη. Την άδειαν να καταλάβη την Κέρκυραν, την Ήπειρον, την Κρήτην, τον Πειραιά, κάτι «στρατηγικά σημεία», χρήσιμα εις τους Ιταλούς. Και όταν και εις αυτόν το αυθάδες αίτημά του δεν εδόθη αμέσως απάντησις, αμέσως εδήλωσεν ότι μετά ώρας τρεις οι Ιταλοί θα εισέβαλλον εις το έδαφός μας.

-Τότε αποτελεί κήρυξιν πολέμου το διάβημά σας; Ο πρεσβευτής δεν απήντησεν, αλλά περί τα εξημερώματα –μετά ώρας όχι καν τρεις αλλά δύο– απήντησαν από ξηράς και αέρος οι Ιταλοί. Επάνω, δια των συνόρων της υποδούλου των Αλβανίας, επεχείρησαν να προσβάλλουν τας θέσεις μας. Εδώ, έφθασαν με τα αεροπλάνα των και τας βόμβας των και εκτύπησαν τας Πάτρας, την Κόρινθον, το Τατόι. Διατί;… Διότι κατά βάθος είναι μωροί. Διότι, έχοντες ανάγκην να νικήσουν εις αυτόν τουλάχιστον τον πόλεμον κάτι, επίστευσαν ότι εδώ, εις την Ελλάδα, θα τους δοθή η εύκολος νίκη, και ότι εδώ θα συναντήσουν ανθρώπους οι οποίοι θα τακτοποιήσουν με τους αριθμούς την τιμήν των και θα μετρήσουν τα όσα έχουν πυροβόλα και αεροπλάνα και άρματα μάχης, και, άμα πεισθούν ότι δεν έχουν ουδέ το δέκατον εκείνων τα οποία διαθέτουν οι Ιταλοί, θα παραδώσουν την γην των εις τους στρατούς των αμαχητί και αμαχητί τας παρειάς των εις τους κολάφους των. Αλλά διατί πριν εδώ κινηθή προς τον πρωθυπουργικόν οίκον ο φαιδρότατος αντιπρόσωπός των και κινηθή εκεί εις την Ήπειρον ο στρατός των, δεν έρριπτον έν πρόχειρον βλέμμα εις την Ελληνικήν Ιστορίαν;… Πότε η Ελλάς παρεδόθη αμαχητί; Πότε ενικήθη πριν ποτίση το 52 Περιπλους

χώμα της με την τελευταίαν ρανίδα του αίματός της; Εις ποίαν στιγμήν έκαμε λογαριασμούς των δυνάμεών της προς τας δυνάμεις του αντιπάλου της, δια να μάθη έπειτα αν έχει την δυνατότητα να υπερασπίση την τιμήν της; Κράτος μικρόν με ιστορίαν μεγίστην, μήτηρ θηλάσασα την υφήλιον, φάρος λαμπροτάτου φωτός, η Ελλάς, καταυγάσασα τους αιώνας, έδωσεν εις όλην την ανθρωπότητα όχι μόνον την ζωήν, το φως, τον πολιτισμόν, τα γράμματα και τας τέχνας, αλλά και το παράδειγμα της αυτοθυσίας και του ηρωισμού, την Σαλαμίνα, τας Θερμοπύλας, το Ζάλογγον, το Σούλι, το Μεσολόγγι… Κληρονόμοι πλούτου τόσον μεγάλου, βαρείς από τον φόρτον τόσων θρύλων και τόσων παραδόσεων, πώς μας εφαντάσθησαν τώρα κύπτοντας εμπρός εις τα κατάστιχα των πετρελαίων και της βενζίνης και των μηχανοκίνητων μονάδων και αποφασίζοντας να παραδώσωμεν την ιστορίαν μας εις τους αριθμούς και εις τα πετρέλαια την τιμήν μας…. Θα αποθάνωμεν όλοι. Χωρίς να πρέπη, χωρίς να το θέλωμεν. Διότι όταν ο πόλεμος εξερράγη, όταν οι ισχυροί συνεπλάκησαν, προσεπαθήσαμεν παντί τρόπω να έχωμεν την πτωχήν μας ευτυχίαν εις μίαν γωνίαν απυρόβλητον και τιμίαν. Δεν είχομεν εχθρότητας, δεν είχομεν μίση. Ηθελήσαμεν να μείνωμεν έξω του αγώνος των άλλων , επιβάλλοντες σιωπήν και εις αυτούς τους παλμούς της καρδιάς μας. Δεν προεκαλέσαμεν κανένα, δεν ηπατήσαμεν κανένα, δεν ηθελήσαμεν ουδέ στόχοι υπονοιών να υπάρξωμεν απέναντι ουδενός. Αλλ΄ άλλως έδοξεν εις την Μοίραν και εις τους αιωνίους Βρούτους αυτής της γης. Εκεί εις την γωνίαν όπου ηλπίζαμεν ότι δεν θα μας φθάσουν αι σφαίραι και τα θραύσματα των οβίδων, παρουσιάσθη εξαφνικά το στιλέτον. Θα το υποδεχθώμεν –το υποδέχθημεν ήδη– με το μέτωπον υψηλά, με το στήθος προτεταμένον, με τας χείρας ενόπλους, με κάτι ανώτερον από τον χάλυβα, τα αεροπλάνα και το πετρέλαιον: με το θάρρος και με τα πτερά της ψυχής. Θα αποθάνωμεν όλοι, χωρίς να πρέπη και χωρίς να το θέλωμεν. Και αν οι Ιταλοί κατορθώσουν να νικήσουν ένα λαόν ο οποίος έχει αποφασίσει να αποθάνη, έ, τότε θα είναι η από αιώνων πρώτη μεγάλη και παράδοξος νίκην των. Αλλ΄αυτό δεν θα συμβή. Η Ελλάς θα νικήση, θα νικήση η αυτοθυσία, το θάρρος, η Ιδέα – και το στιλέτον θα ηττηθή.

Επιστολή Γεωργίου Βλάχου προς τον Χίτλερ Λίγες μέρες πριν από τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά ο Γεώργιος Α. Βλάχος εκδότης της «Καθημερινής» πήγαινε μαζί με τον Πρωθυπουργό από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετάνια» στην Κηφισιά. Στο δρόμο ο Γ. Βλάχος είπε στον Μεταξά ότι σκεπτόταν να στείλει «Ανοιχτή Επιστολή» στην οποία θα εξηγούσε γιατί δεν έπρεπε η Γερμανία να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδος. Ο Μεταξάς που ως παλαιός αξιωματικός –και γερμανόφιλος– καταλάβαινε τις κινήσεις των Γερμανών απήντησε δύσθυμος: - Οι Γερμανοί θα επιτεθούν ό,τι και να γίνει Ένα μήνα πριν τη Γερμανική επίθεση, στις 8 Μαρτίου 1941 ο Γεώργιος

Α. Βλάχος δημοσίευσε στη «Καθημερινή» «Ανοικτή Επιστολή προς την Αυτού Εξοχότητα τον κ. Αδόλφον Χίτλερ Αρχικαγκελάριον του Γερμανικού Κράτους». Το άρθρο (επιστολή) έφτασε μέσα σε λίγες ώρες στις πιο απομακρυσμένες γραμμές του μετώπου του πολέμου και ενέπνευσε στρατιώτες και πολίτες. Μέσα σε λίγες μέρες το άρθρο τυπώνεται σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, αναδημοσιεύεται στον ξένο τύπο μεταφρασμένο και τα πρακτορεία ειδήσεων σημειώνουν με θαυμασμό «τη γενναία φωνή ενός γενναίου λαού».

Ἐ

ξοχώτατε, Ἡ Ἑλλάς, τὸ γνωρίζετε, ἠθέλησε νὰ μείνη ἔξω τοῦ παρόντος πολέμου. Ὅταν ἐξερράγη, ἤρχιζε μόλις ν᾿ ἀναρρωννύη ἀπὸ πλῆθος βαθυτάτων πληγῶν, τὰς ὁποίας εἶχον καταλίπει εἰς τὸ σῶμα της πόλεμοι ἐξωτερικοὶ καὶ ἐσωτερικαὶ διαιρέσεις, καὶ οὐδὲ δυνάμεις εἶχε, οὐδὲ διὰθεσιν, οὐδὲ λόγον ν᾿ ἀναμιχθῆ εἰς πόλεμον, τοῦ ὁποίου, ἂν τὸ τέλος πέπρωται πάντως νὰ ἔχη δι᾿ ὅλον τὸν κόσμον συνεπείας σημαντικάς, ἡ ἀρχή του δὲν παρουσίαζε δι᾿ αὐτὴν ἀμέσους κινδύνους. Ἂς μὴ ληφθοῦν ὑπ᾿ ὄψει αἱ δηλώσεις της αἱ σχετικαί. Ἂς μὴ ληφθοῦν ὑπ᾿ ὄψει τὰ ἔγγραφα τὰ ὁποῖα εἰς ἐπίσημον Βίβλον ἐδημοσίευσε. Ἂς μὴ ληφθῆ ὑπ᾿ ὄψει τὸ πλῆθος τῶν λόγων, τῶν κειμένων, τῶν ἀποδείξεων διὰ τῶν ὁποίων πιστοποιεῖται ἡ ἐπίμονος αὕτη ἀπόφασίς της, νὰ μείνη ἐκτὸς τοῦ πολέμου. Καὶ ἂς ληφθῆ τοῦτο μόνον: Τὸ ὅτι ἡ Ἑλλὰς ὅταν οἱ Ἰταλοὶ ἔπνιξαν εἰς τὸν λιμένα τῆς Τήνου τὴν «Ἕλλην» καὶ εὗρε τὰ θραύσματα τῶν τορπιλλῶν καὶ ἐβεβαιώθη ὅτι ἦσαν ἰταλικά, τὰ ἔκρυψε. Διατί;... Διότι, ἂν τὰ ἀπεκάλυπτε θὰ ἦτο ὑποχρεωμένη ἢ νὰ κηρύξη τὸν πόλεμον ἢ νὰ δεχθῆ τὴν κήρυξιν τοΰ πολέμου. Δὲν ἤθελε λοιπὸν τὸν πόλεμον μὲ τοὺς Ἰταλοὺς ἡ Ἑλλάς. Οὔτε μόνη, οὔτε μὲ Συμμάχους, οὔτε μὲ βαλκανικούς, οὔτε μὲ Ἄγγλους. Ἤθελε εἰς τὴν μικρὰν αὐτὴν γωνίαν τῆς γῆς νὰ ζήση κατὰ δύναμιν ἥσυχος, ἐπειδὴ ἦτο κατάκοπος, ἐπειδὴ εἶχε πολεμήσει πολὺ καὶ ἐπειδὴ ἡ γεωγραφική της θέσις εἶναι τοιαύτη ὥστε νὰ μὴ θέλη νὰ ἔχη ἐχθροὺς οὔτε τοὺς Γερμανοὺς εἰς τὴν ξηράν, οὔτε τοὺς Ἄγγλους εἰς τὴν θάλασσαν. Μέχρι τῆς στιγμῆς ἐκείνης, τῆς στιγμῆς κατὰ τὴν ὁποίαν ἐπνίγη ἡ «Ἕλλη», ἡ Ἑλλὰς εἶχε, ἑκτὸς τῶν εἰρηνικῶν της διαθέσεων, πρόσθετον ἀσφάλειαν, δύο ὑπογραφάς, τὴν Ἰταλικήν, ἡ ὁποία τὴν εἶχε κατὰ πάσης ἐκ μέρους της ἐπιθέσεως ἀσφαλίσει, καὶ τὴν Ἀγγλικήν, ἡ ὁποία ἦλθεν ὡς αὐθόρμητος τῆς ἀκεραιότητός της ἐγγύησις. Ἐν τούτοις, ὅταν ὀλίγον μετὰ τὴν «Ἕλλην» παρουσιάσθησαν ἁπταὶ ἀποδείξεις τῆς μελλούσης ἰταλικῆς ἐπιθέσεως, ἡ Ἑλλάς, πεισθεῖσα ὅτι ἡ μία ὑπογραφὴ δὲν εἶχεν ἀξίαν, δὲν ἐστράφη ὡς ὤφειλε πρὸς τὴν ἄλλην, ἀλλ᾿ ἐστράφη -τὸ ἐνθυμεῖσθε, Ἐξοχώτατε;- πρὸς Ὑμᾶς. Καὶ ἐζήτησε τὴν προστασίαν τὴν ἰδικήν σας. Καὶ τί ἀπηντήθη τότε εἰς τὴν Ἑλλάδα;... Τί ἀπηντήθη δὲν γνωρίζω καλῶς. Γνωρίζω ὅμως ἐκ στόματος τοῦ ἀποθανόντος πρωθυπουργοῦ μας, ὅτι ἡ Γερμανία ἀπήντησεν εἰς τὸ διάβημά μας συνιστῶσα νὰ μὴ δώσωμεν ἀφορμὴν -νὰ μὴ ἐπιστρατευθῶμεν δηλαδὴ- καὶ νὰ εἴμεθα ἥσυχοι. Δὲν ἐδώσαμεν λοιπὸν ἀφορμήν, δὲν ἐπεστρατεύθημεν, ἐμέναμεν ἥσυχοι ἢ μᾶλλον ἐκοιμώμεθα ἥσυχοι -διότι τὴν προηγουμένην μᾶς εἶχον κάμει καὶ γεῦμα οἱ Ἰταλοὶ- ὁπόταν μᾶς παρουσιάσθη μὲ τὸ τελεσίγραφον ὁ πρέσβυς τῆς Ἰταλίας. Τότε λοιπὸν ποῦ καὶ πρὸς ποῖον ἠθέλατε νὰ στραφῆ ἡ Ἑλλάς;... Πρὸς τοὺς Ἰταλούς, τῶν ὁποίων εἶχε εἰς τὴν τσέπην της, μαζὶ μὲ τὰ θραύσματα τῶν τορπιλλῶν, καὶ τὴν ἄνευ ἀξίας ὑπογραφήν; Ἂλλ᾿ αὐτοὶ τῆς εἶχον κηρύξει τὸν πόλεμον. Πρὸς Ὑμᾶς; Ἂλλ᾿ Ὑμεῖς ἀτυχῶς εὐρίσκεσθε ἐκεῖνο ἀκριβῶς τὸ πρωί, εἰς τὰς 28 Ὀκτωβρίου, εἰς Φλωρεντίαν. Νὰ μείνη μόνη; Ἀλλ᾿ οὔτε ἀεροπορίαν εἶχε, οὔτε ὑλικόν, οὔτε χρήματα, οὔτε στόλον. Ἐστράφη λοιπὸν πρὸς τὴν τελευταίαν ἀπομείνασαν ὑπογραφήν: Πρὸς τοὺς Ἄγγλους. Καὶ αὐτοί, τῶν ὁποίων ἐκαίετο ἡ Πατρίς, οἱ ὁποῖοι ἠγρύπνουν εἰς τὰς ἀκτὰς τῆς Μάγχης ἀνήσυχοι, οἱ ὁποῖοι τότε –ὅπως τὸ εἶχον δηλώσει– δὲν εἶχον ἐπαρκῆ τὰ μέσα διὰ τὴν ἰδίαν των προστασίαν, ἦλθαν. Ἦλθαν ἀμέσως. Ἄνευ ἀξιώσεων,

Ο Γιώργος Βλάχος με την κόρη του Ελένη βλαχου, η οποια μετα τον θανατο του ανελαβε την ηγεσια της «καθημερινης». ἄνευ διαπραγματεύσεων, ἄνευ χαρτιῶν. Καὶ μετ᾿ ὀλίγας ἡμέρας, εἰς τὸ Μέτωπον τὸ ὁποῖον εἶχεν ἀνοίξει εἰς τὰ βουνὰ τῆς Ἠπείρου ὁ βάναυσος ἰταλικὸς αἰφνιδιασμός, ἔπιπταν Ἕλληνες στρατιῶται καὶ ὁ πρῶτος Ἄγγλος ἀεροπόρος. Τί συνέβη ἀπὸ τὰς ὥρας ἐκεῖνας, τὸ γνωρίζετε καὶ Σεῖς καὶ ὁ κόσμος ὁλόκληρος. Νικῶνται οἱ Ἰταλοί. Καὶ νικῶνται ἐκεῖ, στρατιωτικῶς, σῶμα πρὸς σῶμα, ἀπὸ ἡμᾶς, τοὺς μικρούς, τοὺς ἀδυνάτους. Ὄχι ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους. Διότι Ἄγγλος στρατιώτης δὲν ἐπάτησεν εἰς τὴν Ἀλβανίαν. Νικῶνται. Διατί; Διότι δὲν ἔχουν ἰδανικά, διότι δὲν ἔχουν ψυχήν. Διότι...

- Ἀλλ᾿ αὐτὸ εἶναι ἔξω τοῦ θέματος. Ἀπέναντι τῆς μάχης αὐτῆς βέβαιον εἶναι, διότι μᾶς ἐδηλώθη, ὅτι ἐμείνατε θεατής: «Ἡ ὑπόθεσις αὐτή, μᾶς εἴπατε, δὲν μ᾿ ἐνδιαφέρει. Εἶναι ἱστορία ἰταλική. Δὲν θὰ ἐπέμβω παρὰ μόνον ὅταν Ἀγγλικὸς στρατὸς ἀποβιβασθῆ εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, εἰς μεγάλας ποσότητας». Θὰ ἠμπορούσαμεν, ἔκτοτε, Ἐξοχώτατε, νὰ Σᾶς ἐρωτήσωμεν: «Καὶ ἡ Φλωρεντία;... Καὶ τὸ ὅτι τὴν ἡμέραν ἀκριβῶς κατὰ τὴν ὁποίαν μᾶς ἐπετίθεντο οἱ Ἰταλοί, συνηντᾶσθε μαζί τους εἰς τὰς ὄχθας τοῦ Ἄρνου καὶ τοὺς παρεδίδατε τὴν Ἑλλάδα;»... Ἀλλὰ δὲν ἠθελήσαμεν. Μαζὶ μὲ τὰ θραύσματα τῶν ἰταλικῶν τορπιλλῶν ἐκρύψαμεν εἰς τὴν τσέπην μας καὶ τὴν Φλωρεντίαν καί, ὅταν κάποιοι ἀδιάκριτοι μᾶς τὴν ἐνεθύμιζαν, ἀπηντῶμεν: «Διεφώνησαν. Τοὺς ἐγέλασαν οἱ Ἰταλοί». Διατί; Διότι ἔτσι ἠθέλαμεν νὰ πιστεύωμεν. Διότι μᾶς συνέφερεν ἔτσι. Περιπλους 53

Ἔπειτα, καθὼς ἐπροχωροῦμεν ἡμεῖς εἰς τὴν Ἀλβανίαν, ἐπροχώρουν καὶ αἱ σχέσεις τῆς Γερμανίας καὶ τῆς Ἑλλάδος. Ὁ Ἀγκυλωτὸς Σταυρὸς ἐκυμάτιζε εἰς τὸ Μέγαρον τῆς ἐν Ἀθήναις πρεσβείας σας τὴν πρώτην τοῦ Ἔτους, κατήρχετο μεσίστιος ὅταν ἀπέθνησκεν ὁ ἀείμνηστος Μεταξᾶς, ὁ πρέσβυς σας ἤρχετο νὰ συγχαρῆ τὸν νέον Πρωθυπουργόν, αἱ μεταξὺ Ὑμῶν καὶ ἡμῶν ἐμπορικαὶ συναλλαγαὶ εἶχον ἐπαναρχίσει καὶ διεμαρτυρήθητε κάποτε ἐντόνως διότι μία ἐφημερὶς τῆς Ἀμερικῆς ἔγραψεν ὅτι γερμανικὰ τάνκς παρουσιάσθησαν εἰς τὴν Ἀλβανίαν. Ὅλα λοιπὸν καλά. Ἡμεῖς εἰς τὴν Ἀλβανίαν, Σεῖς θεαταί, καὶ οἱ Ἄγγλοι σύμμαχοί μας μὲ τὰ ἀεροπλάνα των, μὲ τὸν Στόλον των... ΜΟΝΟΝ. Γνωρίζετε πόσον προσεπαθήσαμεν νὰ εἶναι τὸ «ΜΟΝΟΝ» τοῦτο πραγματικόν;... Ἀρκεῖ νὰ ἀναφερθῆ ὅτι, ὅταν ἓν Ἀγγλικὸν ἀεροπλάνον ἔπεσεν εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, παρεκαλέσαμεν τοὺς Ἄγγλους νὰ μὴ τὸ σηκώσουν αὐτοί. Διὰ νὰ μὴ παρουσιασθοῦν ἐκεῖ ἔστω καὶ δέκα Ἄγγλοι στρατιῶται. Διὰ νὰ μὴ παρεξηγηθῶμεν, διὰ νὰ μὴ δώσωμεν ἀφορμήν. Γελᾶτε;... Ἔχετε δίκαιον. Ἀλλὰ κατὰ τὸ διάστημα τοῦτο, ἐνῷ ἐδῶ εἴχομεν ὅπως ἔχομεν σχέσεις, ἐνῷ ἡ ἐκ τῆς στάσεως τῆς Γερμανίας δημιουργηθεῖσα κάποια γαλήνη ἔμενεν ἀδιατάρακτος, Σεῖς ἠρχίσατε νὰ συγκεντρώνετε στρατεύματα εἰς τὴν Ρουμανίαν. Τὰ πρῶτα ἦσαν πρὸς ἐκπαίδευσιν τῶν Ρουμάνων. Τὰ δεύτερα πρὸς προστασίαν τῶν πετρελαίων. Τὰ τρίτα διὰ νὰ κρατήσουν τὰ σύνορα. Τὰ τέταρτα... - ἀλλὰ τὰ τέταρτα πλέον ἦσαν τριακόσιαι χιλιάδες. Τότε ὁ ὑπογεγραμμένος μετέβη δημοσιογραφῶν εἰς τὴν Βουλγαρίαν, ἐπέρασε τὸν δρόμον τὸν ὁποῖον τώρα περνοῦν οἱ στρατοί σας καὶ ἐπανελθὼν εἶπεν εἰς τὸν μακαρίτην Πρωθυπουργόν: - Ὁ μέχρι Σόφιας δρόμος ἔχει τώρα, προσφάτως, διαπλατυνθῆ. Αἱ ξύλιναι γέφυραι ἔχουν τώρα, προσφάτως, ὑποστηριχθῆ μὲ πασσάλους. Τὰ ὑπολείμματα τῆς ξυλείας εὑρίσκονται ἀκόμη ἐκεῖ. Εἶναι προφανὲς ὅτι οἱ Βούλγαροι ἔχουν ἑτοιμάσει τώρα, ὅπως ὅπως, τὸν δρόμον διὰ νὰ περάση στρατός... Καὶ μετὰ τοῦτο;... Μετὰ τοῦτο, τί ἔπρεπε νὰ κάμη ἡ Ἑλλάς; Νὰ ζητήση βοήθειαν; Νὰ μὴ ζητήση; Νὰ πιστεύση; Νὰ μὴ πιστεύση; Νὰ βλέπη τοὺς Γερμανοὺς εἰς τὰ σύνορα τὰ βουλγαρικά, νὰ τοὺς μετρᾶ περνῶντας τὸν Δούναβιν, νὰ τοὺς παρακολουθῆ εἰσερχομένους εἰς τὴν Σόφιαν, νὰ τοὺς βλέπη συμμαχοῦντας μὲ τοὺς Βουλγάρους, ν᾿ ἀκούη τοὺς Βουλγάρους ὁμιλοῦντας περὶ τῶν ἐθνικῶν των διεκδικήσεων, καὶ νὰ στέκη ἀμέριμνος ἐν τῇ πεποιθήσει ὅτι οἱ Γερμανοὶ εὑρίσκονται εἰς τὴν Κοῦλαν διὰ νὰ προφυλάξουν τὰ πετρέλαια τὰ ρουμανικά;... Ἀλλ᾿ ἔστω, ἂς τ᾿ ἀφήσωμεν ὅλα αὐτά, τὰ γενόμενα, τὰς δηλώσεις, τὴν ἱστορίαν καὶ ἂς ἔλθωμεν εἰς τὰ πράγματα. Φαίνεται -λέγουν τοῦ κόσμου τὰ ραδιόφωνα- ὅτι οἱ Γερμανοὶ θέλουν νὰ εἰσβάλουν εἰς τὴν Ἑλλάδα. Σᾶς ἐρωτῶμεν: ΔΙΑΤΙ; Ἂν ἡ κατὰ τῆς Ἑλλάδος ἐπιχείρησις, ὡς συμφέρουσα εἰς τὸν Ἄξονα, ἦτο ἀπ᾿ ἀρχῆς ἀναγκαία, τότε δὲν θὰ παρουσιάζετο πρὸ τεσσάρων μηνῶν μόνος ὁ κ. Γκράτσι εἰς τὰς τρεῖς τὸ πρωί. Θὰ παρουσιάζοντο ἡ Ἰταλία καὶ ἡ Γερμανία μαζί, ἄλλως, μὲ ἄλλο τελεσὶγράφον, ἄλλου περιεχομένου, ἄλλης προθεσμίας, ἄλλης μορφῆς. Δὲν ὑπῆρξε, λοιπόν, ἀπ᾿ ἀρχῆς ἡ κατὰ τῆς Ἑλλάδος ἐπιχείρησις εἰς τὸν Ἄξονα ἀναγκαία. Εἶναι λοιπὸν τώρα;... Ἀλλὰ διατί;... Μήπως διὰ νὰ μὴ δημιουργηθῆ Μέτωπον κατὰ τῆς Γερμανίας εἰς τὰ Βαλκάνια; Ἀλλ᾿ αὐτὰ εἶναι μυθιστορήματα. Οὔτε ἡ μαχομένη Ἑλλάς, οὔτε ἡ Ἀγγλία -τὸ λέγει σαφῶς τὸ ἐπίσημον ἀνακοινωθὲν τῆς προχθεσινῆς 6ης Μαρτίου, ἀλλὰ τὸ λέγει σαφέστερον ἀκόμη ἡ λογικὴ- οὔτε ἡ Σερβία, οὔτε ἡ Τουρκία, ἔχουν λόγον νὰ προκαλέσουν τὴν ἐξάπλωσιν τοῦ πολέμου. Αὐτὸς ποὺ εἶναι καὶ ὅπου εἶναι, τοὺς φθάνει. Ἀλλὰ τότε;... Μὴ διὰ νὰ σωθοῦν εἰς τὴν Ἄλβανίαν οἱ Ἰταλοί;... Ἀλλὰ περὶ ποίου εἴδους σωτηρίας θὰ πρόκειται; Οἱ Ἰταλοὶ δὲν θὰ εἶναι ἡττημένοι ὁριστικῶς, τελεσιδίκως, παγκοσμίως καὶ αἰωνίως μόλις καὶ εἷς μόνον Γερμανὸς στρατιώτης πατήση εἰς τὴν Ἑλλάδα; Δὲν θὰ φωνάζη ὅλος ὁ κόσμος ὅτι σαράντα πέντε ἑκατομμύρια αὐτοί, ἀφοῦ ἐπετέθησαν ἐναντίον ἡμῶν ποὺ εἴμεθα μόλις ὀκτώ, ἐζήτησαν τώρα τὴν βοήθειαν ἄλλων ὀγδοῆντα πέντε ἑκατομμυρίων, διὰ νὰ σωθοῦν;... Καὶ εἰς τὸ τέλος, ἂν θέλουν νὰ σωθοῦν, διατὶ νὰ ἔλθουν ἄλλοι κατὰ τρόπον ἀπολύτως ἐξευτελιστικὸν δι᾿ αὐτοὺς νὰ τοὺς σώσουν, ἀφοῦ τοὺς σώζομεν εὐχαρίστως ἡμεῖς χωρὶς ἐξευτελισμούς; Ἂς φύγουν μόνοι ἀπὸ τὴν Ἀλβανίαν οἱ Ἰταλοί. Ἂς εἰποῦν παντοῦ ὅτι μᾶς ἐνίκησαν, ὅτι ἐκουράσθη54 Περιπλους

σαν νὰ μᾶς κυνηγοῦν, ὅτι ἐχόρτασαν ἀπὸ δόξαν καὶ ἂς φύγουν. Ἡμεῖς τοὺς βοηθοῦμεν. Ἀλλὰ θὰ μᾶς ἐρωτήσετε ἴσως, Ἐξοχώτατε: «Καλὰ ὅλα αὐτά. Καὶ οἱ Ἄγγλοι;...» Ἀλλὰ τοὺς Ἄγγλους, Ἐξοχώτατε, δὲν τοὺς ἐφέραμεν ἡμεῖς, τοὺς ἔφεραν εἰς τὴν Ἑλλάδα οἱ Ἰταλοί. Τώρα λοιπὸν εἰς αὐτοὺς τοὺς ὁποίους ἔφεραν οἱ Ἰταλοί, νὰ τοὺς εἰποῦμεν νὰ φύγουν;... Καί, ἔστω, νὰ τοὺς εἰποῦμεν νὰ φύγουν. Ἀλλὰ εἰς ποιούς; Εἰς τοὺς ζωντανούς. Πῶς ὅμως νὰ διώξωμεν τοὺς νεκρούς, αὐτοὺς ποὺ ἔπεσαν εἰς τὰ βουνά μας, αὐτοὺς ποὺ προσεγειώθησαν εἰς τὴν Ἀττικὴν πληγωμένοι καὶ ἀφῆκαν ἐδῶ τὴν τὲλευταίαν πνοήν, αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι, ἐνῷ ἐκαίετο ἡ πατρὶς των, ἦλθαν καὶ ἠγωνίσθησαν ἐδῶ, καὶ ἔπεσαν ἐδῶ καὶ εὑρῆκαν ἐδῶ ἕνα τάφον;... Ἀκοῦτε, Ἐξοχώτατε, ὑπάρχουν ἀτιμίαι αἱ ὁποῖαι εἰς τὴν Ἑλλάδα δὲν γίνονται. Καὶ αὐτὰ εἶναι καθαραὶ ἀτιμίαι. Οὔτε τοὺς νεκρούς, οὔτε τοὺς ζωντανοὺς ἠμποροῦμεν νὰ διώξωμεν. Δὲν θὰ διώξωμεν κανένα, καὶ θὰ σταθῶμεν μαζὶ των, ἐδῶ, μέχρις ὅτου κάποια λάμψη ἀκτὶς ἡλίου καὶ περάση ἡ καταιγίς. Καὶ Σεῖς; Σεῖς -λέγουν πάντοτε- θὰ ἐπιχειρήσετε νὰ εἰσβάλετε εἰς τὴν Ἑλλάδα. Καὶ ἡμεῖς, λαὸς ἀφελὴς ἀκόμη, δὲν τὸ πιστεύομεν. Δὲν πιστεύομεν ὅτι στρατὸς μὲ ἱστορίαν καὶ μὲ παράδοσιν -αὐτὸ καὶ οἱ ἐχθροί του δὲν τὸ ἀρνοῦνται- θὰ θελήση νὰ κηλιδωθῆ διὰ μιᾶς πράξεως παναθλίας. Δὲν πιστεύομεν ὅτι ἕνα Κράτος πάνοπλον, ὀγδοήκοντα πέντε ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων, μαχόμενον διὰ νὰ δημιουργήση εἰς τὸν Κόσμον «νέαν τάξιν πραγμάτων» -τάξιν, φανταζόμεθα, ἀρετῆς- θὰ ζητήση νὰ πλευροκοπήση ἕνα Ἔθνος μικρόν, ποῦ ἀγωνίζεται ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας του, μαχόμενον πρὸς μίαν Αὐτοκρατορίαν σαράντα πέντε ἑκατομμυρίων. Διότι τί θὰ κάμη ὁ Στρατὸς αὐτός, Ἐξοχώτατε, ἂν ἀντὶ πεζικοῦ, πυροβολικοῦ καὶ μεραρχιῶν, στείλη ἡ Ἑλλὰς φύλακας εἰς τὰ σύνορά της εἴκοσι χιλιάδας τραυματιῶν, χωρὶς πόδια, χωρὶς χέρια, μὲ τὰ αἵματα καὶ τοὺς ἐπιδέσμους, διὰ νὰ τὸν ὑποδεχθοῦν;... Αὐτοὺς τοὺς στρατιώτας φύλακας θὰ ὑπάρξη στρατὸς διὰ νὰ τοὺς κτυπήση; Ἀλλ᾿ ὄχι, δὲν πρόκειται νὰ γίνη αὐτό. Ὁ ὀλίγος ἢ πολὺς στρατὸς τῶν Ἑλλήνων ποὺ εἶναι ἐλεύθερος, ὅπως ἐστάθη εἰς τὴν Ἤπειρον, θὰ σταθῆ, ἂν κληθῆ, εἰς τὴν Θράκην. Καὶ τί νὰ κάμη;... Θὰ πολεμήση. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θὰ ἀγωνισθῆ. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θ᾿ ἀποθάνη. Καὶ ἐκεῖ. Καὶ θ᾿ ἀναμείνη τὴν ἐκ Βερολίνου ἐπιστροφὴν τοῦ δρομέως, ὁ ὁποῖος ἦλθε πρὸ πέντε ἐτῶν καὶ ἔλαβε ἀπὸ τὴν Ὀλυμπίαν τὸ φῶς, διὰ νὰ μεταβάλη εἰς δαυλὸν τὴν λαμπάδα καὶ φέρη τὴν πυρκαϊὰν εἰς τὸν μικρόν, τὴν ἔκτασιν, αλλὰ μέγιστον αὐτὸν τόπον, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἔμαθε τὸν κόσμον ὅλον νὰ ζῆ, πρέπει τώρα νὰ τὸν μάθη καὶ ν᾿ ἀποθνήσκη. Μετ᾿ ἐξόχου τιμῆς Γ. Α. ΒΛΑΧΟΣ»

Η ώρα της Ελλάδας Τ

ην Τετάρτη 27 Νοεμβρίου στο μέγαρο του Ελληνο-αμερικανικού Πανεπιστημίου Μασσαλίας 22 στο κέντρο της Αθήνας, επισκεφθήκαμε την εκεί έκθεση "The hour of Greece" στην οποία είχαμε την τύχη να μας ξεναγήσει η ίδια η επιμελήτρια της έκθεσης Λουίζα Καραπιδάκη. Πρόκειται για μια έκθεση κειμηλίων της συλλογής του ελληνο-αμερικανού συλλέκτη Gregory C. Pappas η οποία εξιστορεί την ανταπόκριση της κοινής γνώμης των ΗΠΑ στον ρόλο που διαδραμάτισε η Ελλάδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνο που διακρίνεται με σαφήνεια και αναδύεται μέσα από όλα τα εκθέματα (τεκμήρια, περιοδικά, εφημερίδες, βιβλία, έντυπα, αφίσες, φωτογραφίες, εφήμερα αντικείμενα συλλεγέντα σε μια περίοδο μεγαλύτερη των 25 ετών) είναι η έκπληξη και ο θαυμασμός του Αμερικανικού λαού για τους πρώτους νικητές των δυνάμεων του άξονα, τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και τον ελληνικό λαό, παρά τη συντριπτική υπεροχή των φασιστικών δυνάμεων που τους επιτέθηκαν. Η θέρμη, ο ενθουσιασμός και η δικαιολογημένη υπερηφάνεια της ξεναγού μας και ουσιαστικής δημιουργού της έκθεσης, Λουίζας Καραπιδά-



κη, ήταν έκδηλη και οι επεξηγήσεις της ήταν περισσότερο από διαφωτιστικές. Για να συμπληρωθούν τα αναπόφευκτα κενά στα ντοκουμέντα της συλλογής, που ήρθε από την Αμερική, χρησιμοποιήθηκε υλικό από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, ειδικά επιλεγμένο από τη Λουίζα για να αποκτήσουν ειρμό και συνοχή οι έντεκα (11) ενότητες της έκθεσης. Η αφηγηματική συνέχεια της έκθεσης έχει χωριστεί σε έντεκα ενότητες που έχουν τίτλους που αντλήθηκαν από τα τεκμήρια που περιέχονται στην κάθε ενότητα. Οι ενότητες έχουν αναρτηθεί κατά χρονολογική σειρά. Μία εξαιρετική έκθεση με τόσο κολακευτικό περιεχόμενο για την Ελλάδα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που συνιστάται ενθέρμως να μην τη χάσει κανένας από τους αναγνώστες του περιοδικού. Μία θαυμάσια δουλειά της εκλεκτής φίλης του Μουσείου, Ιστορικού Τέχνης και υπεύθυνη μουσειακής συλλογής της Ακαδημίας Αθηνών Λουίζας Καραπιδάκη. «Περίπλους»

8 Οκτωβρίου: Πόλεμος! Ο Θεός Βοηθός 2 Πρόκειται για τη φράση που έχει παρθεί από το προσωπικό ημερολόγιο του ηγέτη του ΟΧΙ Ιωάννη Μεταξά και την ουσία των πρωτοσέλιδων των ελληνικών εφημερίδων της πρώτης μέρας του πολέμου.



Οι εκπληκτικοί Έλληνες κερδίζουν την πρώτη νίκη της ελευθερίας Παρουσιάζονται αμερικανικές εφημερίδες και περιοδικά με τα νέα του πολέμου και τις νίκες του ελληνικού στρατού.

 56 Περιπλους

Ό,τι κι αν γίνει,

εγώ θα πολεμήσω ωτογραφίες και ντοκουμέντα Φ

με γελοιογραφίες που διακωμωδούν τους δύο δικτάτορες Μουσολίνι και Χίτλερ. Παράλληλα παρουσιάζεται η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα το 1941.



Κρήτη Έπαλξις των ελευθέρων λαών του κόσμου Η Η ενότητα είναι αφιερωμένη στη Μάχη της Κρήτης και τον ενθουσιασμό που προκάλεσε στην αμερικανική κοινή γνώμη.

Βοηθήστε την Ελλάδα τώρα. Κάνετε δωρεά στην GWRA

Παρουσιάζονται οι προσπάθειες της GWRA (Greek War Relief Association) να συγκεντρώσει τη μεγαλύτερη δυνατή βοήθεια για τον ελληνικό λαό. Η δραστήρια οργάνωση απευθύνθηκε όχι μόνο στην ελληνο-αμερικανική κοινότητα αλλά και στους αμερικανούς που στάθηκαν εξίσου αρωγοί στις δύσκολες ώρες που περνούσε ο ελληνικός λαός.

Ο λιμός σπέρνει τον θάνατο στην Ελλάδα

Eικονίζεται η φρίκη του πολέμου και της πείνας ιδίως τον χειμώνα 1941-42 με τις εκατόμβες νεκρών από ασιτία και τις φρικιαστικές σκηνές από τη συλλογή νεκρών από τους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας.

Το KURTULUS ήρξατο φόρτωσιν τροφίμων δια Ελλάδα

Περιλαμβάνει τις διαπραγματεύσεις της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης με τις ΗΠΑ για την αποστολή επισιτιστικής βοήθειας στη λιμοκτονούσα Ελλάδα. Η αποστολή έγινε με το τουρκικό πλοίο «Κουρτουλούς» και αργότερα με σουηδικά πλοία όπως το «Σισίλια». Στην ίδια ενότητα περιλαμβάνεται το υποσύνολο «Έξω από την Ελλάδα» που παρουσιάζει παράνομες εφημερίδες διαφόρων ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων, προκηρύξεις, έντυπα και αφίσες της εξόριστης ελληνικής κυβερνήσεως και άλλα.

Η Ελλάδα συνεχίζει τη μάχη

Διακρίνεται η απήχηση της αντίστασης του ελληνικού λαού στην αμερικανική κοινή γνώμη. Περιπλους 57



Τι επιφυλάσσει το μέλλον;

Περιοδικές εκδόσεις της GWRA και φωτογραφικό υλικό του 1944-46 με τις διάφορες δράσεις βοηθείας προς τους Έλληνες όπως συσσίτια, διανομή ρουχισμού, αποστολή δεμάτων τροφίμων κ.α.

Μετά τον πόλεμο

Προβάλλει την απήχηση του ηρωισμού των Ελλήνων στις ΗΠΑ κατά τα μεταπολεμικά χρόνια μέσα από ταινίες του κινηματογράφου και διάφορες εκδόσεις.

58 Περιπλους

α πλοία του ελέους, Τ μη σταματάτε να τα στέλνετε

ολυάριθμα εφήμερα αντικείμενα Π (σπιρτόκουτα, τραπουλόχαρτα, κονκάρδες, εισιτήρια, προγράμματα παραστάσεων) που κυκλοφορούσαν ευρέως προς πώληση για τη συλλογή χρημάτων υπέρ των σκοπών της GWRA.

Ελλήνων Πλόες Seafaring of the Hellenes η ιστορία 10.000 χρόνων της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας

Για πληροφορίες: T. 210 45 16 264, 210 45 16 822 • F. 210 45 12 277 • E. info@hmmuseum.gr

Η ΣΟΦΙΑ ΒΕΜΠΟ... ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ Για τα 120 χρόνια από τη γέννησή της Του Γιάννη Σουλιώτη

Η Σοφία Βέμπο γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1910,στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης, και έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 68 ετών, στις 11 Μαρτίου του 1978. Υπήρξε κορυφαία Ελληνίδα ερμηνεύτρια και ηθοποιός της οποίας η καλλιτεχνική πορεία εκτείνεται από το Μεσοπόλεμο έως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και τη δεκαετία του ’50. Το όνομα Βέμπο επέλεξε η ίδια να υιοθετήσει κάνοντας και τις απαραίτητες νόμιμες διαδικασίες επειδή έτσι (εσφαλμένα) είχε συνηθίσει να προφέρει το όνομά της το κοινό. Το πραγματικό της όνομα ήταν Σοφία Μπέμπου. Η έκρηξη στην καριέρα της ήρθε με την κήρυξη του πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940. Τότε, όλες οι επιθεωρήσεις προσάρμοσαν τη θεματική τους στην πολεμική επικαιρότητα και τα περισσότερα τραγούδια γράφονται εκ νέου με πατριωτικούς στίχους. Η Βέμπο τραγουδά σατιρικά και πολεμικά τραγούδια και γίνεται η εθνική φωνή που εμψυχώνει τους Έλληνες στρατιώτες στο μέτωπο και συγκλονίζει το πανελλήνιο. Την ίδια εποχή, σε μία συμβολική πράξη, προσφέρει στο Ελληνικό Ναυτικό 2.000 χρυσές λίρες.

Μ

ε την είσοδο των ναζιστικών στρατευμάτων στην Αθήνα η Βέμπο αντιλαμβάνεται ότι η ζωή της διέτρεχε κίνδυνο. Η οργάνωση «Μίδας 614» υπό τις οδηγίες του αρχηγού της, Ι. Τσιγάντε, κατέστρωσε το σχέδιο απόδρασης Έτσι, στις 8 Οκτωβρίου του 1942, η υπηρεσία αντικατασκοπείας της Αθήνας, μετά από εντολή του Γενικού Επιτελείου Στρατού που είχε συγκροτηθεί στη Μέση Ανατολή, κατάφερε να τη φυγαδεύσει, κατά μια εκδοχή μεταμφιεσμένη σε καλόγρια, κατά μια άλλη, μαζί με τον αδελφό της Τζώρτζη, μεταμφιεσμένοι σε ηλικιωμένους. Η τραγουδίστρια είχε εφοδιαστεί με πλαστό διαβατήριο με το όνομα Σοφία Βαμβέτσου. Μετά από δεκαήμερη κατασκήνωση σε ένα βουνό της Εύβοιας, επιβιβάστηκαν σε ένα σαπιοκάραβο που τους οδήγησε στην Τουρκία. Από εκεί συνέχισαν για τη Συρία, πέρασαν τη Δαμασκό, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη και μετά από σχεδόν ένα μήνα, κατάφεραν να φτάσουν στην Αίγυπτο... Υπενθυμίζεται ότι μετά την κατάληψη της χώρας μας από τις δυνάμεις του άξονα, το Πολεμικό Ναυτικό συνέχισε τον αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων, έχοντας ως κύριο ορμητήριο το ναύσταθμο της Αλεξάνδρειας, στην Αίγυπτο, όπου τα καταστρώματα των πλοίων μας απετέλεσαν την προέκταση του Ελληνικού εδάφους, που παρέμεινε ελεύθερο, δίνοντας υπόσταση στην εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου να διαπραγματεύεται με τις υπόλοιπες συμμαχικές αρχές ως ίσος προς ίσο.

60 Περιπλους

«Την άλλη μέρα φύγαμε για τα Γιάννενα. Πάνω σ' ένα φορτηγό ήμαστε στριμωγμένοι και μερικοί τραγουδούσαν το “Έχε γεια καημένε κόσμε” και κανένα ταγκό της Βέμπο.» Γιάννης Τσαρούχης (Μαρία Καραβία, Ο Τσαρούχης με το χακί του '40)

έρωφ.

Η ΒΕΜΠΟ στον Αβ

ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΑΙΔΙΑ Μεσ’ τους δρόμους τριγυρνάνε οι μανάδες και κοιτάνε ν’ αντικρίσουνε, τα παιδιά τους π’ ορκιστήκαν στο σταθμό όταν χωριστήκαν να νικήσουνε.

Στη Μέση Ανατολή, όπου παρέμεινε σχεδόν τρεισήμισι χρόνια (1942-1946), η Βέμπο συνέχισε τις εμφανίσεις της τραγουδώντας για να ψυχαγωγήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις, και διέθετε σχεδόν όλες τις εισπράξεις για τις ανάγκες του αγώνα. Υπολογίζεται ότι οι προσφορές της υπέρ πατρίδος ανέρχονταν σε 18.000 χρυσές λίρες, ποσό τεράστιο για την εποχή. Πολλές φορές χρειαζόταν να διανύσει πολλά χιλιόμετρα για να βρεθεί σε κάποιο στρατόπεδο, αλλά δεν την ενοχλούσε. Το ΓΕΝ, εκτιμούσε ιδιαιτέρως της δράση της και πολλές φορές διέθετε το αεροπλάνο «Μεγαλόχαρη» για τις μετακινήσεις της. Το καλοκαίρι του 1944 η Βέμπο είχε καταξιωθεί στην Αλεξάνδρεια και απέκτησε δικό της

χώρο. Το θέατρο «Νασιονάλ» μετονομάστηκε σε θέατρο «Βέμπο». Οι επιτυχίες που σημείωσε μαζί με το συγκρότημά της και τον Μίμη Τραϊφόρο, τον οποίο είχε αρραβωνιαστεί στην Αλεξάνδρεια τον Απρίλιο του 1943, ήταν πολύ μεγάλες. Ανάμεσα στους θεατές βρέθηκαν κατά καιρούς, ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄, ο πρωθυπουργός Εμ. Τσουδερός, ο πρωθυπουργός της Αιγύπτου Ναχάς Πασά, ο πρίγκιπας Πέτρος, ο Φαρούκ της Αιγύπτου, η τότε πριγκίπισσα Φρειδερίκη και πολλοί άλλοι. Μετά την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία, το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής τής διαθέτει πολεμικό αεροσκάφος για να γυρίσει στην Ελλάδα, όπου και συνέχισε την λαμπρή της καριέρα.

Μα για ’κείνους που ’χουν φύγει και η δόξα τους τυλίγει, ας χαιρόμαστε, και ποτέ καμιά ας μη κλάψει, κάθε πόνο της ας κάψει, κι ας ευχόμαστε: Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά, παιδιά στη γλυκιά Παναγιά προσευχόμαστε όλες να ’ρθετε ξανά. Λέω σ’ όσες αγαπούνε και για κάποιον ξενυχτούνε και στενάζουνε, πως η πίκρα κι η τρεμούλα σε μια τίμια Ελληνοπούλα, δεν ταιριάζουνε. Ελληνίδες του Ζαλόγγου και της πόλης και του λόγγου και Πλακιώτισσες, όσο κι αν πικρά πονούμε υπερήφανα ασκούμε σαν Σουλιώτισσες. Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά, παιδιά στη γλυκιά Παναγιά προσευχόμαστε όλες να ’ρθετε ξανά. Με της νίκης τα κλαδιά, σας προσμένουμε παιδιά.

Η Βέμπο στον Πάνθηρα-Αλεξάνδρεια Από το προσωπικό άλμπουμ του πατέρα μου

Περιπλους 61

Σ άσων

Το Γιβραλτάρ της Αδριατικής Ένα νησί που στις 5 Ιουνίου του 1914 το «χαρίσαμε» στην Αλβανία Του Αντιναυάρχου ε.α. Δρ. Στυλιανού Χαρ. Πολίτη

Η νήσος Σάσων από βορειο-δυτικά.

Μ

προστά στην είσοδο του κόλπου Αυλώνας σε απόσταση περίπου τρία μίλια βρίσκεται ένα γραφικό νησί. Το όνομα του Σάσων ή Σασώ είναι πανάρχαιο. Από το δεύτερο προ Χριστού αιώνα το αναφέρει ο ιστορικός Πολύβιος και ο αρχαίος γεωγράφος Σκύλακας ο Καρυανδέας. Μνημονεύεται επίσης και από τους γεωγράφους Στράβωνα, Κλαύδιο Πτολεμαίο καθώς και από το Ρωμαίο Ναύαρχο και ιστορικό Πλίνιο σαν ορμητήριο πειρατών. Οι Ιταλοί το αποκαλούν Σαζένο (Saseno) και οι Αλβανοί Σαζάνη (Sazani). Εκτείνεται μόλις δυόμισι ναυτικά μίλια από βορά προς νότο και το μέγιστο πλάτος του δεν ξεπερνά το ένα μίλι. Το μέγιστο ύψος του είναι τριακόσια τριάντα ένα μέτρα. Αποτελείται από δύο λόφους που ξεγελούν από μακριά, δίνοντας την εντύπωση ότι υπάρχουν δύο ξεχωριστά νησιά. Από νότο το προσεγγίζει σε απόσταση τριών ναυτικών μιλίων η άκρα Λιγκουέτα (Gjuherzes) της χερσονήσου των Ακροκεραυνίων, ενώ ανατολικά η πλησιέστερη απόσταση του από 62 Περιπλους

την ηπειρωτική ξηρά είναι τεσσεράμισι ναυτικά μίλια. Καθώς τα βάθη γύρω από το νησί είναι μεγάλα επιτρέπεται η διέλευση ακόμα και μεγάλων πλοίων. Μισό μίλι νοτιότερα από τη βορειοδυτική άκρη, σε ύψος εκατόν ενενήντα οκτώ μέτρων λειτουργεί φάρος. Υπάρχει μαρτυρία και για ερείπια φρουρίου στο νησί, πιθανόν Ρωμαϊκού. Ο λιμένας στο βορειότερο τμήμα των ανατολικών ακτών του είναι ασφαλής. Προφυλάσσεται από κυματοθραύστη και λιμενοβραχίονα. Παλαιότερα η περιοχή του λιμένα ονομαζόταν «Άγιος Νικόλαος». Το όνομα της το είχε πάρει από μια μικρή εκκλησία που λειτουργούσε εκεί και καταστράφηκε το 1788 από Τούρκους του Αυλώνα. Το απόκρημνο έδαφος του νησιού καθώς και οι απότομοι βράχοι και το πλήθος των υφάλων που σχηματίζουν γύρω του φυσικά κωλύματα, απαγορεύουν την προσέγγιση από τη θάλασσα, καθιστώντας το απόρθητο κάστρο. Το νησί γενικά είναι άγονο αλλά προσφέρεται για τη βοσκή αιγοπροβάτων. Παρά τη σχετικά μικρή του έκταση που

δεν ξεπερνά τα 5,2 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μπορούσε να εκτρέφει στο παρελθόν 8000 πρόβατα, περισσότερα από 300 κατσίκια καθώς και πλήθος βοοειδών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σταθούμε στη στρατηγική αξία του νησιού που συνδέεται άμεσα με την αντίστοιχη στρατηγική σημασία της ευρύτερης περιοχής του, δηλαδή της Αδριατικής. Όσο μικρό κι αν είναι το νησί, η σημασία του είναι τεράστια. Αυτό οφείλεται στη θέση του. Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του στενού του Οτράντο. Το στενό αυτό, εύρους σαράντα ναυτικών μιλίων μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας, αποτελεί την πύλη της Αδριατικής! Αυτό είναι εκείνο το στοιχείο που δίνει στο μικρό και άγονο νησί μια τόσο σημαντική στρατηγική αξία που τη μοιράζεται με το άλλο άκρο του στενού, το δυτικό που αποτελείται από την άκρα Σάντα Μαρία ντι Λέουκα και την άκρα Οτράντο της Ιταλίας. Είναι εύκολα κατανοητό ότι η Δύναμη που ελέγχει την είσοδο του στενού ελέγχει μια από τις σημαντικότερες θάλασσες της περι-

οχής μας, γεγονός που αποτελεί σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα σε ολόκληρη τη Μεσόγειο! Για τους λόγους αυτούς το ενδιαφέρον για στρατηγικό έλεγχο της Αδριατικής δεν είναι καθόλου καινούργιο. Πρώτοι οι Ρωμαίοι αντιλήφθηκαν τη μεγάλη αξία της και έκτισαν οχυρωματικά έργα. Στη διάρκεια της μεσαιωνικής Αυτοκρατορίας μας, τη λεγόμενη Βυζάντιο σήμερα, το ενδιαφέρον περιορίστηκε σχετικά. Ο στρατηγικός προσανατολισμός τότε ήταν προς βορά και κυρίως προς ανατολάς. Με την εμφάνιση όμως των Τούρκων, η αξία της περιοχής αναβαθμίστηκε. Πλήθος διεθνείς συνθήκες είχαν στόχο τους την εξασφάλιση του ελέγχου της Αδριατικής, πότε υπέρ της μίας και πότε υπέρ της άλλης Μεγάλης Δυνάμεως. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι ιστορικά η Σάσων, το Γιβραλτάρ της Αδριατικής, ανήκει στα Ιόνια νησιά. Από το 1696, μετά από 125 χρόνια Τουρκικής κατοχής, το βρίσκουμε μαζί με τα υπόλοιπα Ιόνια νησιά κάτω από Ενετική επικυριαρχία, ενώ ση συνέχεια ακολούθησε τη μοίρα των Ιόνιων Νήσων σε όλες τις διεθνείς εξελίξεις. Με τη Συνθήκη του Κάμπο - Φόρμιο τον Οκτώβριο του 1797 μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας περιήλθε μαζί με τα Επτάνησα στη Γαλλία, όπως και όλες οι «… άλλοτε Βενετικάς κτήσεις εις την Αλβανίαν, που κείνται νοτίως του κόλπου του Δρίνου». Συμπεριλήφθηκε στη Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως, το Μάρτιο 1800 μεταξύ Τούρκων και Ρώσων, για τη συγκρότηση της Δημοκρατίας των Επτανήσιων. Ακολούθησε η Συνθήκη της Αμιένης το Μάρτιο 1802, μεταξύ Γαλλίας, Αγγλίας Ισπανίας όπου αναγνωρίζεται η Επτάνησος Πολιτεία και κατοχυρώνεται το καθεστώς προστασίας των Συμμάχων Δυνάμεων και φθάσαμε στη Συνθήκη των Παρισίων το 1815 μεταξύ Γαλλίας και των τεσσάρων Συμμάχων Αυστρίας, Αγγλίας, Πρωσίας και Ρωσίας με την οποία αναγνωρίσθηκαν οι Ιόνιοι Νήσοι σαν ελεύθερη και ανεξάρτητος Πολιτεία υπό Αγγλική προστασία. Στην εξουσία της Ιονίου Πολιτείας, σύμφωνα με διευκρίνιση της 17ης Νοεμβρίου 1825 περιλαμβανόταν και η Σάσων σαν μια από τις νήσους «… με τα εξαρτήματα των, όπως αναφέρονται εις την Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως της 21 ης Μαρτίου 1800». Γι αυτό με την εγκατάσταση της Ιονίου Πολιτείας, ένα Αγγλικό Πολεμικό Πλοίο έπλευσε στη Σάσωνα που την κατέλαβε υποστέλλοντας την Οθωμανική Σημαία και ύψωσε τη Σημαία της Ιονίου Πολιτείας. Στη συνέχεια οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές να ανακαταλάβουν τη Σάσωνα ειδικά μεταξύ των ετών 1850 έως 1959, αλλά εκδιώχθηκαν από τις Βρετανικές Στρατιωτικές Δυνάμεις. Η παραχώρηση των Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα έγινε με τη Συνθήκη του Λονδίνου το Μάρτιο του 1864. Η νήσος Σάσων ακολουθούσα τη μοίρα των Επτανήσιων θα έπρεπε κανονικά να ενσωματωθεί στην Ελλάδα. Δυστυχώς όμως δεν υψώθηκε η Κυανόλευκος σ’ αυτή τη νήσο είτε «εξ ακατανοήτου μυωπίας και αβλεψίας», είτε γιατί θεωρήθηκε «τελείως άχρηστη, διότι ήταν τελείως άγονος». Οι Τούρκοι όμως από τον γειτονικό Αυλώνα καιροφυλακτούσαν! Επωφελήθηκαν από το ασυγχώρητο λάθος μας και έσπευσαν να κατοχυρώσουν την κυριαρχία τους σε αυτό το «άγονο» νησί. Φρόντισαν μάλιστα να εγκαταστήσουν φάρο που λειτούργησε το 1871.

Στη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου στις 15 Νοεμβρίου του 1912, ο Διοικητής Ομάδας Ατμομυοδρομώνων της Μοίρας Ιονίου, Αντιπλοίαρχος Κωνσταντίνος Γεωργαντάς, επιβαίνων του Ατμομυοδρόμωνος ΠΗΝΕΙΟΣ όπου ήταν Κυβερνήτης ο Πλωτάρχης Αναστάσιος Ανδρεάδης, απελευθέρωσε τη νήσο και ύψωσε την Ελληνική Σημαία. Η απελευθέρωση γιορτάσθηκε με μεγάλο ενθουσιασμό από τις δεκαπέντε Ελληνικές Οικογένειες κτηνοτρόφων που κατοικούσαν εκεί. Παντού κυμάτιζε η Ελληνική Σημαία! Μια μεγάλη γιορτή είχε αρχίσει σ’ αυτό το ακριτικό Ελληνικό νησί. Αμέσως στις 21 Νοεμβρίου άρχισε με τη φροντίδα του Αντιπλοιάρχου Γεωργαντά να λειτουργεί ξανά και ο φάρος του νησιού. Όλα έδειχναν πως η Ελληνική κυριαρχία είχε σκεπάσει στοργικά το νησί. Δυστυχώς όμως αυτό δεν κράτησε για πολύ. Οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν άλλα σχέδια!!! Μετά από πιέσεις της Ιταλίας συμφώνησαν μεταξύ τους την παραχώρηση της στην Αλβανία με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας στις 13 Φεβρουαρίου 1914. Στη συνέχεια και ενώ βρισκόταν στην εξουσία η Κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, η

εκφραστής αυτού του ενδιαφέροντος και ειδικά για μια «προέχουσα θέση στην Αδριατική» όπως δήλωναν τότε διπλωματικά οι Ιταλοί, υπήρξε ο Μουσολίνι. Αφού ο δικτάτορας της Ιταλίας εξασφάλισε την επιρροή του στην Αλβανία, άρχισε να εποφθαλμιά και την Κέρκυρα. Την αφορμή δεν άργησε να τη βρει. Ήταν η δολοφονία από άγνωστους κακοποιούς του Ιταλού Στρατηγού Ενρίκο Τελλίνι και της συνοδείας του στις 27 Αυγούστου 1923 στην Κακαβιά. Ο Ιταλός Ντούτσε διέταξε την κατάληψη της Κέρκυρας. Το έργο αυτό εκτελέσθηκε στις 31 Αυγούστου 1923, από μέρος του Ιταλικού στόλου υπό το Ναύαρχο Σαλάρι. Τα Ιταλικά πλοία αποβίβασαν στρατό κατοχής αφού πρώτα βομβάρδισαν ανηλεώς την πόλη της Κέρκυρας φονεύοντας πολλούς αμάχους και καταστρέφοντας πλήθος κτισμάτων ακόμα και εκκλησίες! Ή Ιταλική κατοχή τερματίσθηκε σε λίγες μέρες. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1923 οι Ιταλοί ξαναγύρισαν στην χώρα τους, ύστερα από πιέσεις των συμμάχων μας και ιδίως της Μεγάλης Βρετανίας που δεν ήθελε να αφήσει στην Ιταλία τον πλήρη έλεγχο και των δύο σημείων της εισόδου στην Αδριατική. Αφού λοιπόν η Κέρ-

Χάρτης του στενού του Οτράντο. Ανατολικά στην είσοδο του κόλπου του Αυλώνα, η νήσος Σάσων.

Ελληνική Βουλή έκανε κάτι το πρωτοφανές: με το Νόμο 272 της 5ης Ιουνίου του 1914 παραχώρησε τη νήσο Σάσωνα στην Αλβανία!!! Στις 2 Ιουλίου, εκτελώντας εντολή της Ελληνικής Κυβερνήσεως, απεχώρησε η Ελληνική φρουρά, υποστέλλοντας τη Σημαία μας. Οι δυστυχείς κάτοικοι του νησιού αφέθηκαν τελείως απροστάτευτοι. Λίγες μέρες μετά την εγκληματική εγκατάλειψη τους, στις 16 Ιουλίου 1914, σφαγιάσθηκαν με τον αγριότερο τρόπο!!! Η Ιταλία από την αρχή του περασμένου αιώνα είχε αρχίσει να εκδηλώνει έντονο ενδιαφέρον για απόκτηση ελέγχου στην περιοχή. Γι’ αυτό και οι «περιπέτειες» της Σάσωνος δεν σταμάτησαν. Το 1915, στις 26 Απριλίου έγινε η Συμφωνία του Λονδίνου. Μ’ αυτή, η Ιταλία πέτυχε και την ουδετεροποίηση του Στενού της Κέρκυρας, ενώ αποφασίσθηκε η παραχώρηση της νήσου Σάσωνα και του Αυλώνα στην Ιταλία. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η Ιταλία άρχισε να καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να αποκτήσει επιρροή στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας. Στη συνέχεια εναντιώθηκε σε κάθε προσπάθεια απελευθερώσεως της μαρτυρικής Βορείου Ηπείρου. Μεγάλος

κυρα σώθηκε λόγω της στρατηγικής θέσεως της, η Ιταλία έριξε όλο το βάρος της στη νήσο Σάσωνα. Σημαντικός ήταν ο εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεων της που ολοκληρώθηκε στις 7 Απριλίου του 1939 και τη μετέτρεψε σε μια ισχυρότατη Ναυτική Βάση. Μια Βάση που στη συνέχεια φάνηκε πολύ χρήσιμη στις δυνάμεις του Άξονα σ’ όλη τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, όπου παρατηρήσαμε χωρίς να μας εκπλήσσει τη μεγάλη έξαρση του ενδιαφέροντος για την Αδριατική από όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις. Σε όλη αυτή την περίοδο, οι άρτια οργανωμένες Δυνάμεις του Άξονα ασκούσαν επιχειρησιακό έλεγχο στην περιοχή της Αδριατικής με ορμητήριο το νησί Σάσων απ’ όπου επιχειρούσαν τα Υποβρύχια τους τόσο προς βορά όσο και προς νότο. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη συντριπτική ήττα του Άξονα και με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων στις 10 Φεβρουαρίου 1947, η Σάσων περιήλθε οριστικά πια στην Αλβανία. Αμέσως η Αλβανία έστειλε 6 Αξιωματικούς του Ναυτικού επικεφαλής στρατιωτικής δυνάμεως που εγκαταστάθηκε για τη φρούρηση του νησιού. Οξυδερκής ο διΠεριπλους 63

κτάτορας της Αλβανίας, Εμβέρ Χότζα (Enver Hoxha), εκτιμώντας σωστά τη μεγάλη στρατηγική αξία του νησιού και γνωρίζοντας ότι η Χώρα του δεν θα μπορούσε μόνη της να αξιοποιήσει τις στρατιωτικές του δυνατότητες, αποφάσισε να το παραχωρήσει στη Σοβιετική Ένωση. Το γεγονός αυτό μετέτρεψε την Αλβανία σε πολύτιμο σύμμαχο των Σοβιετικών. Οι εργασίες για την στρατηγική αξιοποίηση του νησιού ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1948. Τον Ιούλιο αυτού του έτους αποβιβάσθηκε μια ομάδα Αξιωματικών ειδικών σε θέματα οχυρώσεως και εγκαταστάσεως πυραύλων. Ακολούθησε η αποβίβαση ενός πλήθους ισχνών, ρακένδυτων και ελεεινών στην όψη ανθρωπίνων υπάρξεων που προερχόντουσαν από τις Χώρες που βρισκόντουσαν τότε κάτω από τον έλεγχο του Κρεμλίνου. Με φρικτές συνθήκες συνεχούς εργασίας μέρα νύκτα κατά το σοβιετικό πρότυπο, άρχισαν εντατικές εργασίες που διήρκεσαν μέχρι το φθινόπωρο του 1952. Μέσα σε θαλάσσιες στοές που δημιουργήθηκαν στο νησί, άρχισαν να σταθμεύουν περισσότερα από τέσσερα υπερσύγχρονα υποβρύχια έτοιμα να κλείσουν το στενό του Οτράντο και να απομονώσουν την Αδριατική. Η Βάση εξοπλίσθηκε με πυρηνικά όπλα και υπερσύγχρονους σοβιετικούς πυραύλους των οποίων το βεληνεκές υπερκάλυπτε σημαντικότατο μέρος της Αδριατικής καθώς και του Ιονίου. Επίσης υπερκάλυπτε μεγάλο μέρος της Ιταλικής χερσονήσου και βεβαίως έλεγχε απόλυτα τον Τάραντα την κυριότερη Ναυτική Βάση των Ιταλών σε απόσταση μόλις 45 μιλίων. Στην κορυφή Ravina λειτούργησε υπερσύγχρονο για την εποχή του ραντάρ αέρος και επιφανείας. Η εμβέλεια του κάλυπτε όλο το θαλάσσιο χώρο μέχρι την Ιταλία. Παράλληλα εγκαταστάθηκαν και πλήθος πυροβολαρχίες για αντιαεροπορική κάλυψη, ενώ για μακρά προστασία των εγκαταστάσεων της, εξοπλίσθηκαν με παρόμοιο τρόπο και τα όρη Karaburum που βρίσκονται στη βορειοηπειρωτική ακτή νότια της Σάσωνος και κατασκευάσθηκαν τρία αεροδρόμια με υπόγειες θέσεις αποκρύψεως αεροσκαφών καθώς και υπόγειες αποθήκες καυσίμων ανταλλακτικών και πυρομαχικών. Το ένα στον Αυλώνα, το άλλο νοτιοδυτικά της κοιλάδας Dukatti και το τρίτο ανατολικά του ποταμού Sushitsa. Στο νησί δημιουργήθηκε καλό οδικό δίκτυο για τις μετακινήσεις του προσωπικού, κτίσθηκαν πολλά σπίτια για τη στέγαση των οικογενειών του εγκατεστημένου προσωπικού και άρχισαν να λειτουργούν σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως. Νατοϊκό αντίβαρο σ’ αυτές τις επιδιώξεις των συμμάχων της Αλβανίας, βρέθηκε τότε η Ιταλία. Το Ιταλικό Ναυτικό διέθεσε στη Συμμαχία αξιόμαχες ανθυποβρυχιακές μονάδες επιφανείας και αέρος, παράλληλα με ικανό αριθμό Υποβρυχίων. Η Ελλάδα σαν μέλος και εκείνη του Ν.Α.Τ.Ο. θα μπορούσε ίσως να μοιρασθεί ένα τέτοιο ρόλο. Δυστυχώς όμως η τουρκική απειλή απομάκρυνε τα στρατηγικά μας ενδιαφέροντα απ’ αυτή την τόσο σημαντική περιοχή, αφήνοντας ολόκληρο το χώρο στη σύμμαχο Ιταλία. Γι’ αυτό η ναυτική παρουσία μας ήταν σχεδόν μηδαμινή και περιοριζόταν στην κατά καιρούς παρουσία ενός και μόνου Πολεμικού Πλοίου στο λιμένα Κερκύρας, που εκτελούσε μικρές περιπολίες.

64 Περιπλους

Η νήσος Σάσων όπως φαίνεται από το λιμάνι του Αυλώνα.

Το 1961 δημιουργήθηκε ένα αγεφύρωτο χάσμα στις σχέσεις Aλβανίας και της τότε Σοβιετικής Ενώσεως. Ο δικτάτορας Eμβέρ Xότζα διώχνει τότε τους Σοβιετικούς από τη Σάσωνα αλλά κρατά τα Σοβιετικά υποβρύχια. Το νησί παραμένει Ναυτική Βάση της Αλβανίας και οι πολυτελείς κατοικίες των Σοβιετικών Αξιωματικών χρησιμοποιήθηκαν για τον παραθερισμό των οικογενειών των Αλβανών Αξιωματικών καθώς και της νομενκλατούρας του «Αλβανικού Κόμματος Εργασίας», δηλαδή του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η Αλβανία είχε απομακρυνθεί από την επιρροή της Σοβιετικής Ενώσεως. Δεν άργησε όμως να βρει στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας το νέο αφεντικό της και τον καινούργιο της προστάτη. Στο πλαίσιο νέων στρατηγικών της επιδιώξεων που υπαγορευόντουσαν από τη νέα πολυπληθή σύμμαχο της, αξιοποίησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη Ναυτική Βάση της στη Σάσωνα. Σε περίπτωση πολέμου είναι βέβαιο ότι απ’ αυτή τη Βάση τα υποβρύχια της, με την ικανότητα τους για πολύωρη παραμονή υπό την επιφάνεια θα μπορούσαν να παίξουν με επιτυχία τον στρατηγικό τους ρόλο μόνα τους ή και με τη βοήθεια άλλων συμμαχικών τους. Το 1990 με την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος, η Bάση υποβαθμίσθηκε και το νησί σχεδόν ερημώθηκε. Το έτος 1993 πήγε στο νησί ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μάνφρεντ Βέρνερ. Ήταν η πρώτη επίσκεψη Δυτικού Αξιωματούχου. Δεν έγινε όμως σε κανένα γνωστός ο σκοπός της επισκέψεως του. Πολύ πιθανόν να υπήρχε κάποιο Νατοϊκό ενδιαφέρον. Αυτό όμως που είναι βέβαιο είναι ότι η Αλβανική Κυβέρνηση έχοντας υπόψη της την αξία της Σάσωνος αλλά και τους στρατηγικούς στόχους της Ιταλίας φρόντισε να ωφεληθεί όσο ήταν δυνατό απ’ αυτό. Όπως γνωρίζουμε όλοι, η Αλβανία δεν είχε ποτέ αξιόλογες στρατιωτικές δυνάμεις. Γι’ αυτό και δεν μπόρεσε ποτέ να διεκδικήσει μια ισχυρή θέση στο διεθνές «γίγνεσθαι». Μπόρεσε όμως να εκτιμά σωστά το εθνικό συμφέρον της. Πάντα ενεργούσε σύμφωνα μ’ αυτό! Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο εκμεταλλεύθηκε και πάλι τη Σάσωνα. Ο Αλβανός Πρωθυπουργός Παντελί Mάικο δεν άργησε να την παραχωρήσει στους Iταλούς. Τη Τρίτη 10 Νοεμβρίου 1998 υπεγράφηκε στη Ρώμη η «οικονομική

συμφωνία» Ντ' Αλέμα-Μάικο. Μετά τη συμφωνία αυτή η Ιταλία απέκτησε το δικαίωμα εγκατάστασης στο έδαφος της νήσου μίας ισχυρής υπερσύγχρονης στρατιωτικής δυνάμεως για έλεγχο του στενού του Οτράντου, με πρόσχημα την αποτροπή της διακινήσεως των λαθρομεταναστών. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί ισχυρή Ιταλική Βάση επανδρωμένη με περισσότερους από τριακόσιους στρατιωτικούς με υπερσύγχρονο εξοπλισμό. Το σημαντικό αυτό νησί σήμερα βρίσκεται στη γεωστρατηγική σφαίρα των Ιταλικών συμφερόντων. Αυτό που δεν πέτυχε ο Μουσολίνι το 1923 με την κατάληψη της Κέρκυρας από τον Ιταλικό στόλο, το πέτυχε σήμερα η Χώρα του με τον πιο ανώδυνο τρόπο. Το αντάλλαγμα είναι η δέσμευση της Ιταλίας για χρηματοδότηση προγράμματος ύψους τριακοσίων σαράντα δισεκατομμυρίων λιρετών με μορφή δωρεάν βοήθειας ή με την παροχή χαμηλότοκων δανείων. Στο «πακέτο» περιλαμβάνεται και η αποκατάσταση του αλβανικού ηλεκτρικού δικτύου, ο εξοπλισμός δύο ταξιαρχιών, η κατασκευή δρόμου μήκους 72 χιλιομέτρων και η επαναλειτουργία ενός πολεμικού αεροδρομίου. Σήμερα πάρα πολλά χρόνια από τον Ιούνιο του 1914 που κυριολεκτικά χαρίσαμε στους Αλβανούς το πολύτιμο αυτό νησί, η σκέψη μας γυρίζει πίσω. Η παραχώρηση Εθνικού εδάφους σε άλλο κράτος ήταν μια πράξη που μόνο εγκληματική θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε. Εγκληματική ήταν και η εγκατάλειψη των ομογενών μας που φύλαγαν σαν θησαυρό στο βάθος του σεντουκιού τους τη Γαλανόλευκο - τη σημαία που με τέτοια χαρά και αγαλλίαση ύψωσαν στις φτωχικές τους καλύβες, όταν απελευθερώθηκαν. Κανένας όμως από τους κυβερνώντες τότε δεν τους σκέφθηκε. Κανένας δεν ανησύχησε για την τύχη τους. Σήμερα μάλιστα τους έχουμε ξεχάσει παντελώς. Δεν έχει σημασία ποια ήταν η τότε Κυβέρνηση. Δεν μπορούν να αποδοθούν τώρα πια ευθύνες. Αναλογιζόμαστε όμως το στρατηγικό όφελος που θα μπορούσε να είχε η Πατρίδα μας με τη Σάσωνα δική μας και ποια θα μπορούσε να είναι σήμερα η επήρεια της στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της περιοχής. Ας ευχηθούμε τέτοιο λάθος να μην ξαναγίνει!

Αποκτήστε την έκδοση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος

Από τα πελάγη... στους αιθέρες Το Χρονικό της Ναυτικής Αεροπορίας 1913-1941 Αντιναυάρχου (ε.α.) Ιωάννη Παλούμπη Π.Ν.

Τεχνικά χαρακτηριστικά έκδοσης

Γλώσσα: Ελληνικά - Αγγλικά, Διαστάσεις: 26x30 εκ., Σελίδες: 407 Βιβλιοδεσία: πανόδετο με χρυσοτυπία, ISBN: 978-960-88535-6-0

Διατίθεται από το πωλητήριο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Πληροφορίες στα τηλέφωνα: 210 45 16 264 και 210 45 16 822.

Ο πυρηνικός πρωτοπόρος των ΗΠΑ Ναύαρχος Hyman Rickover Του John Barnes | Μετάφραση: Γιάννης Παλούμπης Το άρθρο μου το έφερε το εκλεκτό μέλος του Μουσείου μας κ. Γιώργος Χάλαρης και προέρχεται από το Marine Engineering Review του οποίου ο κ. Χάλαρης είναι τακτικός συνδρομητής. Η μόνη μου επαφή με το θέμα ήταν οι συζητήσεις των συμμαθητών μου στο Naval Postgraduate School στο Μοντερέϋ της Καλιφόρνιας το 1969 οι οποίες με θαυμασμό ανέφεραν το όνομα του Ναυάρχου Rickover, κάτι σαν αυστηρού ημίθεου, που είχε δρομολογήσει το Ναυτικό των ΗΠΑ στην εποχή της πυρηνικής πρόωσης των υποβρυχίων και των πλοίων επιφανείας. Νομίζω μια λεπτομέρεια θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα. Είναι εκείνη που δημιουργεί τα μεγάλα Ναυτικά, τους μεγάλους Οργανισμούς. Ο Ναύαρχος συνταξιοδοτήθηκε στα 82!!! χρόνια του. Δεν εισηγούμαι κάτι συγκεκριμένο. Απλώς αναφέρω το γεγονός για τις ανάλογες συγκρίσεις και συνειρμούς.

Ναύαρχος Hyman Rickover.

Γιάννης Παλούμπης

O

πυρηνικός πρωτοπόρος Ναύαρχος του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ Hyman Rickover (1900-1986) προκάλεσε επανάσταση στην προώθηση των πολεμικών πλοίων και συχνά τον θυμόμαστε ως τον πατέρα του πυρηνικού ναυτικού. Συχνά απαιτείται μια έντονη και δύστροπη προσωπικότητα για να επιφέρει ριζικές αλλαγές. Τέτοιος άνθρωπος ήταν ο Hyman Rickover, ο οποίος σχεδόν μόνος του επέφερε επανάσταση στη θαλάσσια πρόωση με την εισαγωγή της πυρηνικής ενέργειας και έμεινε γνωστός ως ο «πατέρας του πυρηνικού ναυτικού». Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 η ενέργεια που περιέκλειε το άτομο θεωρήθηκε ως η λύση σχεδόν για όλα τα προβλήματα της ανθρωπότητας, μέσω της πυρηνικής σχάσης και της απόκτησης φθηνής και άφθονης ενέργειας. Και αυτός ο ενθουσιασμός επεκτάθηκε σίγουρα στην πρόωση των πλοίων. Τούτου λεχθέντος, η ιδέα ενός σκάφους με πυρηνική ενέργεια εμφανίστηκε πολύ νωρίτερα. Το 1939 ένας Αμερικανός στο Ναυτικό Εργαστήριο Ερευνών (Naval Research Laboratory NRL), Ross Gunn, φαντάσθηκε την περίπτωση για την αλλαγή της πρόωσης των υποβρυχίων στην πυρηνική ενέργεια. Ωστόσο, μόνο μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου, ο Gunn, μαζί με τον Philip Abelson, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Gunn στο NRL κατά τη διάρκεια των ετών του πολέμου στην προσπάθεια ανάπτυξης ατομικών όπλων, σημείωσε πρόοδο στον τομέα αυτό. Τον Μάρτιο του 1946, το ζεύγος των ανωτέρω πρότεινε ένα βασικό σχέδιο για ένα πυρηνικό υποβρύχιο στο United States Bureau of Ships και ο Abelson παρουσίασε μια έκθεση που περιέγραφε λεπτομερώς πώς θα μπορούσε να εγκατασταθεί ένας πυρηνικός αντιδραστήρας για πρόωση σε υποβρύχιο. Ο μετασχηματισμός της ιδέας σε πραγματικότητα, ωστόσο, απαίτησε την θέληση του επίμονου «ξεροκέφαλου» Rickover.

Δυναμικός μετανάστης

Ο Rickover γεννήθηκε ως Chaim Godalia Rickover το 1900, από τους γονείς Αβραάμ και Ραχήλ Rickover, μια πολωνική-εβραϊκή οικογένεια 66 Περιπλους

στο Maków Mazowiecki της Πολωνίας. Οι γονείς του αργότερα άλλαξαν το όνομά του σε «Hyman», που προέρχεται από την εβραϊκή και σημαίνει «ζωή». Τον Μάρτιο του 1906 η οικογένειά του μετακόμισε στη Νέα Υόρκη για να δραπετεύσει από ένα αντισημιτικό ρωσικό πογκρόμ και το 1918 ο Rickover εντάχθηκε στο Αμερικανικό Ναυτικό και ειδικεύτηκε ως μηχανικός. Κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου ασχολήθηκε με την επισκευή βεβλαμένων πλοίων ενώ η υπηρεσία του ως επικεφαλής του ηλεκτρικού τμήματος του Bureau of Ships του έδωσε εμπειρία στη διεύθυνση μεγάλων αναπτυξιακών προγραμμάτων, στην επιλογή ταλαντούχων τεχνικών και στην στενή συνεργασία με την ιδιωτική βιομηχανία. Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε το 1954 περιγράφει τις επιπτώσεις που είχε η έντονη προσωπικότητά του κατά τη διάρκεια του πολέμου: "Ο Hyman Rickover με σκληρή γλώσσα ώθησε τους άντρες του στην εξάντληση, έσπασε τη γραφειοκρατία... οδήγησε εργολάβους σε εκρήξεις λύσσας και μανίας και συνέχισε να κάνει εχθρούς, αλλά μέχρι το τέλος του πολέμου είχε προαχθεί σε Πλοίαρχο και είχε επίσης κερδίσει τη φήμη του ανθρώπου που φέρει σε πέρας αποστολές, που κάνει πράγματα ».

Πυρηνική πατρότητα

Η ιδέα της πυρηνικής ενέργειας για την πρόωση ενός πλοίου υιοθετήθηκε από τον Rickover και τον Ιούλιο του 1951 το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών επέτρεψε την κατασκευή πυρηνικού υποβρυχίου για το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, το οποίο προγραμματίστηκε και προσωπικά εποπτεύτηκε από τον Rickover. Στις 12 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, το αμερικανικό υπουργείο Ναυτικού ανακοίνωσε ότι το υποβρύχιο θα ονομαζόταν Ναυτίλος. Το υποβρύχιο έφερε τον αριθμό σκάφους SSN-571 και η καρίνα του ετέθη στη Γενική Διεύθυνση Ηλεκτρικών Σκαφών της General Dynamics στο Groton του Κοννέκτικατ στις 14 Ιουνίου 1952. Βαπτίσθηκε στις 21 Ιανουαρίου 1954 και καθελκύσθηκε στον ποταμό Τάμεση. (TAMESIS Groton Connecticut USA). Ο Ναυτίλος τέθηκε στην ενέργεια στις 30 Σεπτεμβρίου 1954.

Με τον Πρόεδρο Jimmy Carter, σε γέφυρα πλοίου.

Με τον Πρόεδρο Richard Nixon.

Με τον Πρόεδρο John F. Kennedy.

Με τον Πρόεδρο Lyndon Johnson.

Το υποβρύχιο κόστισε το ισόποσο των περίπου 40 εκατομμυρίων λιρών την εποχή εκείνη, εκ των οποίων 25 εκατομμύρια λίρες ήταν για τον αντιδραστήρα. Ο υποβρύχιος θερμικός αντιδραστήρας (Submarine Thermal Reactor, STR), ο οποίος αργότερα αναπροσδιορίστηκε ως αντιδραστήρας S2W, ήταν ένας αντιδραστήρας πεπιεσμένου νερού που παρήχθη από την Westinghouse Electric Corporation. Το εργαστήριο Atomic Power της Bettis, που λειτουργεί από την Westinghouse, ανέπτυξε τον βασικό αντιδραστήρα που χρησιμοποιήθηκε στο Nautilus μετά την ανάθεση του έργου στις 31 Δεκεμβρίου 1947 για το σχεδιασμό συγκροτήματος πυρηνικής ενέργειας για υποβρύχιο. Το πρώτο πρωτότυπο κατασκευάστηκε και δοκιμάστηκε από το Εθνικό Εργαστήριο Argonne το 1953 στη μονάδα S1W, μέρος του Εθνικού Σταθμού Δοκιμών Αντιδραστήρων στο Idaho. Κατά τη λειτουργία αυτή είχε απόδοση 13.400 hp και έδωσε στον Ναυτίλο ταχύτητα 23 kt. Η διεύθυνση του όλου έργου έγινε με αυστηρό τρόπο από τον Rickover και το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ μπόρεσε να μεταβεί στην «πυρηνική» εποχή στις 17 Ιανουαρίου 1955, όταν ο Nautilus ξεκίνησε για πρώτη φορά τους αντιδραστήρες του, θέτοντας ένα πρότυπο για την υποβρύχια πρόωση που εξακολουθεί να ακολουθείται ακόμη σήμερα.

Συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο

Ο Rickover διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στο πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών υποβρυχίων του Ηνωμένου Βασιλείου, οργανώνοντας λεπτομερείς επαφές μεταξύ της ομάδας του και του Βασιλικού Ναυτικού. Η σχέση, αναπόφευκτα, ήταν απότομη όπως οι Peter Hennessy και James Jenks περιγράφουν στο βιβλίο τους «The Silent

Deep - Η βασιλική ναυτική υπηρεσία υποβρυχίων από το 1945». Εντούτοις, τελικά αποδείχθηκε καρποφόρος με το HMS Dreadnought, το πρώτο πυρηνικό υποβρύχιο του Βασιλικού Ναυτικού, να αναδεικνύεται έτοιμο για δοκιμές στα τέλη του 1962.

Προστατευόμενη θέση

Όσον αφορά τη λειτουργία των αντιδραστήρων του αμερικανικού στόλου, η στρατιωτική εξουσία του Rickover και η εντολή του Κογκρέσου ήταν απόλυτες, και αυτό προκάλεσε συχνά διαμάχες στο ναυτικό. Ήταν επικεφαλής του κλάδου των ναυτικών αντιδραστήρων και έτσι ήταν υπεύθυνος για την αξιολόγηση και την άρση της ικανότητας του πληρώματος να χειρίζεται τον αντιδραστήρα με ασφάλεια, γεγονός που του έδινε την εξουσία να απομακρύνει οριστικά ένα πολεμικό πλοίο από την ενεργό υπηρεσία, κάτι που έκανε επανειλημμένα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 η θέση του φαινόταν ισχυρότερη από ποτέ. Είχε επιβιώσει περισσότερο από δύο δεκαετίες προσπαθειών από τη ναυτική ηγεσία για να τον αναγκάσει να συνταξιοδοτηθεί, συμπεριλαμβανομένης της υπερπήδησής του στις προαγωγές δύο φορές. Επί πολλά χρόνια, ισχυροί φίλοι στις Επιτροπές Ενόπλων Δυνάμεων της Βουλής και της Γερουσίας εξασφάλισαν ότι παρέμεινε σε ενέργεια πολύ περισσότερο από πολλούς άλλους Ναυάρχους που είχαν ήδη αποσυρθεί από τη δεύτερη σταδιοδρομία τους. Αλλά στις 31 Ιανουαρίου 1982 ο ογδονταετής Rickover αναγκάστηκε να αποσυρθεί από το ναυτικό ως πλήρης ναύαρχος μετά από 63 χρόνια υπηρεσίας. Ο γιος του Rickover, μιλώντας το 2008, δήλωσε για τον πατέρα του: «Ο πατέρας μου είχε μια πολύτιμη φήμη ότι μπορούσε να κάνει ό, τι ήταν απαραίτητο για να δει τα σχέδιά του μέχρι την ολοκλήρωσή τους. Είχε τη δική του ανεξάρτητη δομή εξουσίας με τη βοήθεια συμπαθούντων μελών του Κογκρέσου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Απαίτησε πολύ υψηλά πρότυπα απόδοσης και πίεσε τους εργολάβους της άμυνας, το προσωπικό και τον εαυτό του στα όρια. Θα ξεσπούσε με οργή σε οποιονδήποτε θεωρούσε τεμπέλη ή ανίκανο». ■ Περιπλους 67

O Κύριλλος Λούκαρις και η συνέχεια του Ελληνισμού Άρθρο στην ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, Τεύχος Φεβρουαρίου 2016

Συμπληρώνονται φέτος 400 χρόνια ἀπό τή συγγραφή δυό ἐξαιρετικῶν κειμένων τοῦ μαρτυρικοῦ Πατριάρχου καί λογίου Κυρίλλου Λουκάρεως. Τό 1616 εὑρισκόμενος στή Μολδαβία, περιοχή φόρου ὑποτελῆ στούς Ὀθωμανούς, ὁ Λούκαρις συνέγραψε δυό ὁμολογίες Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνικότητος μέ στόχο πρῶτον νά καταπολεμήσει τήν προπαγάνδα τοῦ Πάπα καί τῶν Ἰησουιτῶν καί δεύτερον νά τονώσει τήν ἐθνικοθρησκευτική ταυτότητα τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων.

Ὁ Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας Ιστορικός-Συγγραφέας

68 Περιπλους

Κύριλλος Λούκαρις γεννήθηκε στό Ἡράκλειο τῆς Κρήτης τό 1572 καί σπούδασε στή Βενετία καί στήν Πάδοβα τῆς Ἰταλίας. Ἀπεστάλη ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο στή νότιο Ρωσία, Μολδαβία, Οὐκρανία καί Πολωνία γιά νά ἐργασθεῖ κατά τῆς Οὐνίας. Τό 1601 διεδέχθη στόν θρόνο τῆς Ἀλεξανδρείας τόν σοφό Πατριάρχη Μελέτιο Πηγᾶ. Τόν Νοέμβριο τοῦ 1620 ἐξελέγη Οἰκουμενικός Πατριάρχης στήν Κωνσταντινούπολη. Οἱ ραδιουργίες τῶν ξένων θρησκευτικῶν προπαγανδῶν τόν κατέστησαν ὕποπτο στά μάτια τῶν Τούρκων, οἱ ὁποῖοι τόν στραγγάλισαν στίς 27 Ἰουνίου 1638. Γιά τίς θεολογικές του διατριβές ἔχουν γραφεῖ πολλά καί ἀφήνω τό θέμα αὐτό στούς εἰδικούς. Θά ἤθελα ὡς μελετητής τῆς Ἱστορίας καί τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας νά μείνω περισσότερο στήν ἐθνική ἀφύπνιση τῶν ὑποδούλων, τήν ὁποία ἐπιχειρεῖ ὁ Λούκαρις μέ τά δυό περίφημα κείμενα τοῦ 1616, γραμμένα σέ γλώσσα δημώδη της ἐποχῆς ἐκείνης. Ἔχουν σήμερα ἰδιαίτερη ἀξία αὐτά τά κείμενα, διότι ἀπό τούς διαστρεβλωτές τῆς ἱστορίας μας ἀμφισβητεῖται ἡ διαχρονική συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Λέγουν, δηλαδή, ὅτι κατά τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας δέν ὑπῆρχε ἑλληνική ἐθνική συνείδηση καί ὅτι ὁ δυτικός Διαφωτισμός τόν 18ο αἰῶνα μᾶς δίδαξε ὅτι εἴμαστε Ἕλληνες! Ἀφήνω νά τούς ἀπαντήσει ὁ μαχητικός Ἱεράρχης. Τό πρῶτο κείμενο τοῦ Λουκάρεως ἔχει τίτλο «Διάλογος βραχύς μεταξύ Ζηλωτῆ καί Φιλαλήθη» καί ἀπό αὐτό ἐπιλέγω τό ἀκόλουθο χαρακτηριστικό ἀπόσπασμα, στό

ὁποῖο φαίνεται ἡ δυναμική ἀπόκρουση τῆς προπαγάνδας τῶν Ἰησουιτῶν καί ἡ ἄρρηκτη σύνδεση Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμού: «Πρέπον εἶναι, ὦ ἄνδρες Ἕλληνες καί τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας γνήσια παιδία, ἄν ἴσως (λέγω) καί ἤμασθεν ξεπεσμένοι ἀπό βασιλείαν καί ἀπό πλούτη καί ἀνάπαυσες ὅπου ἔχει ὁ κόσμος, νά μήν προδώσωμεν κατά τήν εὐγένειαν τῆς ψυχῆς μας… Ἐνθυμηθῆτε, ἄνδρες Ἕλληνες, τούς περασμένους καιρούς καί θέλετε ἰδεῖ ὅτι κανένα καιρόν οἱ Λατίνοι τοῦ γένους μας φίλοι δέν ἤτονε. Ὁ Πάπας καί οἱ ὑπερασπισταί του πάντοτε ἤσαν ἐχθροί του γένους μας, πάντοτε τήν ἀπώλειαν τῆς βασιλείας μας ἤθελαν…. Δία τοῦτο ὅταν σᾶς λέγουσι «ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης καί τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἶναι μία καί δέν εἶναι ἀνά μέσον μας διαφορά» , μέ κακήν διάθεσίν σᾶς τό λέγουν διότι αὐτοί ὅλοι, καί Γεζουίται καί Φράροι, εἰς τά βιβλία τά βιβλία ὁπού γράφουν καί εἰς ταίς διδαχαίς ὁπού κάμνουν, ἡμᾶς τούς Ἕλληνας μᾶς κράζουν σχισματικούς καί αἱρετικούς ἀποστάτας καί κάθε ἄλλον κακό ὄνομα…». Ὁ Λούκαρις χρησιμοποιεῖ τόν ὄρο «ἡ βασίλεία μας» γιά νά ὑποδηλώσει τήν Βυζαντινή Αὐτοκρατορία (Ρωμανία), ἀποδεικνύοντας ὅτι οἱ ὑπόδουλοι Ἕλληνες αἰσθάνονταν συνεχιστές καί κληρονόμοι της. Τόν ὅρο Φράροι χρησιμοποιεῖ γιά τούς Ρωμαιοκαθολικούς μοναχούς ἀπό τήν γαλλική λέξη freres= ἀδελφοί. Τονίζω μέ ἔμφαση τή χρήση τοῦ ἐθνικοῦ ὀνόματος Ἕλληνες, διότι ἀπαντᾶ σέ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι σταματοῦν τόν Ἑλληνισμό στό τέλος τῆς κλασσικῆς Ἑλλάδος καί τόν ξαναβρίσκουν γύρω στό 1780!

Ὕμνος στήν Ὀρθόδοξη Πίστη καί στήν ἑλληνική συνείδηση τῶν ὑποδούλων εἶναι καί τό δεύτερο κείμενο, τό ὁποῖο ἔγραψε ὁ Κύριλλος Λούκαρις τό 1616. Ὑπενθυμίζει ὅτι ἡ ἑλληνική παιδεία διώκεται ἀπό τούς Τούρκους καί ἀπαντᾶ ἔτσι στούς σημερινούς ὑμνητές τῶν Ὀθωμανῶν καί στούς ἀρνητές τοῦ Κρυφοῦ Σχολειοῦ. Διδάσκει στούς ὁμοδόξους καί ὁμοεθνεῖς του νά ἐπιδιώκουν τά γράμματα καί τή μόρφωση. Ἀλλά πιό σημαντική καί ἀπό τήν κοσμική παιδεία νά θεωροῦν τήν Χριστιανική Πίστη καί νά εἶναι ἕτοιμοι νά θυσιασθοῦν γι’ αὐτήν. Ἡ ἀναφορά σέ Ἕλληνες καί Ἑλλάδα εἶναι πάλι ἐνδεικτική τοῦ γεγονότος ὅτι οἱ πρόγονοί μας ἐπί Τουρκοκρατίας διεφύλαξαν ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ τήν ἐθνική τους ταυτότητα χρησιμοποιώντας παράλληλα τά ἐθνικά ὀνόματα Ἕλλην, Ρωμηός (ἀπό τή Νέα Ρώμη – Κωνσταντινούπολη) καί Γραικός. Παραθέτω ἕνα χαρακτηριστικό ἀπόσπασμα: «Ὅσον πώς δέν ἔχομεν σοφίαν καί μαθήματα ἀλήθεια εἶναι. Ἀμή ἅς μετρήσουν δυό πράγματα οἱ Λατῖνοι: Πρῶτον ὅτι τόν καιρόν ὁπού ἡ σοφία ἐπολιτεύετο εἰς τήν Ἑλλάδα, τούς Λατίνους οἱ Ἕλληνες τούς εἶχαν διά βαρβάρους καί τώρα ἄν

ἐβαρβαρώθημεν ἠμεῖς καί ἐκεῖνοι ἐσοφίσθησαν παράξενον δέν εἶναι. Ἡ πτωχεία καί ἡ ἀφαίρεσις τῆς βασιλείας μας τό ἔκαμαν καί ἄς ἔχωμεν ὑπομονήν. Δεύτερον ἅς λογιάσουν ὅτι ἄν δέν ἔχωμεν σοφίαν ἐξωτέραν, χάριτι Χριστοῦ ἔχομεν σοφίαν ἐσωτέραν καί πνευματικήν, ἡ ὁποία στολίζει τήν ὀρθόδοξόν μας πίστιν. Καί εἰς τοῦτο πάντοτε εἴμεσθεν ἀνώτεροι ἀπό τούς Λατίνους…. Ἄν εἶχε βασιλεύσει ὁ Τοῦρκος εἰς τήν Φραγκίαν δέκα χρόνους χριστιανούς ἐκεῖ δέν εὕρισκες, καί εἰς τήν Ἑλλάδα τώρα τριακοσίους χρόνους εὑρίσκεται καί κακοπαθοῦσιν οἱ ἄνθρωποι καί βασανίζονται διά νά στέκουσιν εἰς τήν πίστιν τους…. Τήν σοφία σου δέν τήν ἐθέλω ὀμπρός εἰς τόν σταυρόν τοῦ Χριστοῦ. Κάλλιο ἦτο νά ἔχη τινάς καί τά δυό, δέν τό ἀρνοῦμαι, πλήν ἀπό τά δυό τόν σταυρόν τοῦ Χριστοῦ προτιμῶ» . Δηλαδή: Οἱ Ἕλληνες ἔχασαν τήν βασιλεία τους, τήν αὐτοκρατορία τους, καί τώρα ὑφίστανται τά πάνδεινα ἀπό τούς Τούρκους, ἀλλά μέ αἷμα καί θυσίες διατηροῦν τήν Πίστη τους στόν Χριστό. Ἄν τέτοια μαρτύρια εἶχαν ὑποστῆ μόνο γιά δέκα χρόνια οἱ Χριστιανοί τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης, θά εἶχαν ἀλλαξοπιστήσει ὅλοι. Ὁ Ὀρθόδοξος Ἑλληνισμός ἐπι-

βιώνει, διότι ἀγαπᾶ μέν τήν γνώση, δέν τήν κάνει ὅμως αὐτοσκοπό μέ τίμημα τήν ἀπώλεια τῆς ἐθνοθρησκευτικῆς τοῦ ταυτότητος. Αὐτά διδάσκει ὁ Κύριλλος Λούκαρις, ὄχι μόνο στούς Ἕλληνες τῆς ἐποχῆς του, ἀλλά καί στούς σημερινούς. Διαβάζοντας τά κείμενά του κατανοοῦμε ὅτι αὐτό τό Ἔθνος ἀντιμετωπίζει ὅλες τίς δυσκολίες καί ἐπιβιώνει, διότι διαφυλάσσει τήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική Πίστη καί τή διαχρονική ἑλληνική συνείδηση καί διότι γνωρίζει νά ἐκτιμᾶ τή σοφία τοῦ Σταυροῦ περισσότερο ἀπό τή σοφία τοῦ κόσμου. Πρίν ἀπό τετρακόσια ἀκριβῶς ἔτη, εὑρισκόμενος τότε προσωρινά στή Μολδαβία, ὁ ἐθνομάρτυς Ἱεράρχης Κύριλλος Λούκαρις κατέγραψε καί ἐπιβεβαίωσε τή συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ δίδοντας σοφά διδάγματα στούς καλοπροαίρετους καί ἑλληνορθόδοξη μαρτυρία στούς ἀμφισβητίες τοῦ τότε καί τοῦ σήμερα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κωνσταντίνου Σκουτέρη: Κείμενα τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα 1971. Γιώργου Καραμπελιᾶ: 1821- Ἡ Παλιγγενεσία. Ἐναλλακτικές Ἐκδόσεις. Ἀθήνα 2015.

Περιπλους 69

Το Χριστόψωμο Διήγημα Πρωτότυπον • Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Μ

εταξὺ τῶν πολλῶν δημωδῶν τύπων, τοὺς ὁποίους θὰ ἔχωσι νὰ ἐκμεταλλευθῶσιν οἱ μέλλοντες διηγηματογράφοι μας, διαπρεπῆ κατέχει θέσιν ἡ κακὴ πενθερά, ὡς καὶ ἡ κακὴ μητρυιά. Περὶ μητρυιᾶς ἄλλοτε θὰ ἀποπειραθῶ νὰ διαλάβω τινὰ πρὸς ἐποικοδόμησιν τῶν ἀναγνωστῶν μου. Περὶ μιᾶς κακῆς πενθερᾶς σήμερον ὁ λόγος. Εἰς τί ἔπταιεν ἡ ἀτυχὴς νέα Διαλεχτή, οὕτως ὠνομάζετο, θυγάτηρ τοῦ Κασσανδρέως μπαρμπα-Μανώλη, μεταναστεύσαντος κατὰ τὴν Ἑλληνικὴν Ἐπανάστασιν εἰς μίαν τῶν νήσων τοῦ Αἰγαίου, εἰς τί ἔπταιεν ἂν ἦτο στεῖρα καὶ ἄτεκνος; Εἶχε νυμφευθῆ πρὸ ἑπταετίας, ἔκτοτε δὶς μετέβη εἰς τὰ λουτρὰ τῆς Αἰδηψοῦ, πεντάκις τῆς ἔδωκαν νὰ πίῃ διάφορα τελεσιουργὰ βότανα, εἰς μάτην, ἡ γῆ ἔμενεν ἄγονος. Δύο ἢ τρεῖς γύφτισσαι τῆς ἔδωκαν νὰ φορέσῃ περίαπτα θαυματουργὰ περὶ τὰς μασχάλας, εἰποῦσαι αὐτῇ ὅτι τοῦτο ἦτο τὸ μόνον μέσον, ὅπως γεννήσῃ, καὶ μάλιστα υἱόν. Τέλος καλόγηρός τις Σιναΐτης τῇ ἐδώρησεν ἡγιασμένον κομβολόγιον, εἰπὼν αὐτῇ νὰ τὸ βαπτίζῃ καὶ νὰ πίνῃ τὸ ὕδωρ. Τὰ πάντα μάταια. Ἐπὶ τέλους μὲ τὴν ἀπελπισίαν ἦλθε καὶ ἡ ἀνάπαυσις τῆς συνειδήσεως, καὶ δὲν ἐνόμιζεν ἑαυτὴν ἔνοχον. Τὸ αὐτὸ ὅμως δὲν ἐφρόνει καὶ ἡ γραῖα Καντάκαινα, ἡ πενθερά της, ἥτις ἐπέρριπτεν εἰς τὴν νύμφην αὐτῆς τὸ σφάλμα τῆς μὴ ἀποκτήσεως ἐγγόνου διὰ τὸ γῆράς της. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ὁ σύζυγος τῆς Διαλεχτῆς ἦτο τὸ μόνον τέκνον τῆς γραίας ταύτης, καὶ οὗτος δὲ συνεμερίζετο τὴν πρόληψιν τῆς μητρός του ἐναντίον τῆς συμβίας αὐτοῦ. Ἂν δὲν τῷ ἐγέννα ἡ σύζυγός του, ἡ γενεὰ ἐχάνετο. Περίεργον δὲ ὅτι πᾶς Ἕλλην τῆς ἐποχῆς μας ἱερώτατον θεωρεῖ χρέος καὶ ὑπερτάτην ἀνάγκην τὴν διαιώνισιν τοῦ γένους του. Ἑκάστοτε, ὁσάκις ὁ υἱός της ἐπέστρεφεν ἐκ τοῦ ταξιδίου του, διότι εἶχε βρατσέραν, καὶ ἦτο τολμηρότατος εἰς τὴν ἀκτοπλοΐαν, ἡ γραῖα Καντάκαινα ἤρχετο εἰς προϋπάντησιν αὐτοῦ, τὸν ὡδήγει εἰς τὸν οἰκίσκον της, τὸν ἐδιάβαζε, τὸν ἐκατήχει, τοῦ ἔβαζε μαναφούκια*, καὶ οὕτω τὸν προέπεμπε παρὰ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ. Καὶ δὲν ἔλεγε μόνα τὰ ἐλάττώματά της, ἀλλὰ τὰ αὐγάτιζε· δὲν ἦτο μόνον «μαρμάρα», τουτέστι στεῖρα, ἡ νύμφη της, τοῦτο δὲν ἤρκει, ἀλλ᾽ ἦτο ἄπαστρη*, ἀπασσάλωτη*, ξετσίπωτη, κτλ. Ὅλα τὰ εἶχεν, «ἡ ποίσα, ἡ δείξα, ἡ ἄκληρη». Ὁ καπετὰν Καντάκης, σφλομωμένος, θαλασσοπνιγμένος, τὰ ἤκουεν ὅλα αὐτά, ἡ φαντασία του ἐφούσκωνεν, ἐξερχόμενος εἶτα συνήντα τοὺς συναδέλφους του ναυτικούς, ἤρχιζαν τὰ καλῶς ὥρισες, καλῶς σᾶς ηὗρα, ἔπινεν ἑπτὰ ἢ ὀκτὼ ρώμια, καὶ μὲ τριπλῆν σκοτοδίνην, τὴν ἐκ τῆς θαλάσσης, τὴν ἐκ τῆς γυναικείας διαβολῆς καὶ τὴν ἐκ τῶν ποτῶν, εἰσήρχετο οἴκαδε καὶ βάρβαροι σκηναὶ συνέβαινον τότε μεταξὺ αὐτοῦ καὶ τῆς συζύγου του. Οὕτως εἶχον τὰ πράγματα μέχρι τῆς παραμονῆς τῶν Χριστουγέννων τοῦ ἔτους 186… Ὁ καπετὰν Καντάκης πρὸ πέντε ἡμερῶν εἶχε πλεύσει μὲ τὴν βρατσέραν του εἰς τὴν ἀπέναντι νῆσον μὲ φορτίον ἀμνῶν καὶ ἐρίφων, καὶ ἤλπιζεν ὅτι θὰ ἑώρταζε τὰ Χριστούγεννα εἰς τὴν οἰκίαν του. Ἀλλὰ τὸν λογαριασμὸν τὸν ἔκαμνεν ἄνευ τοῦ ξενοδόχου, δηλ.

70 Περιπλους

ἄνευ τοῦ Βορρᾶ, ὅστις ἐφύσησεν αἰφνιδίως ἄγριος, καὶ ἔκλεισεν ὅλα τὰ πλοῖα εἰς τοὺς ὅρμους ὅπου εὑρέθησαν. Εἴπομεν ὅμως ὅτι ὁ καπετὰν Καντάκης ἦτο τολμηρὸς περὶ τὴν ἀκτοπλοΐαν. Περὶ τὴν ἑσπέραν τῆς παραμονῆς τῶν Χριστουγέννων, ὁ ἄνεμος ἐμετριάσθη ὀλίγον, ἀλλ᾽ οὐχ ἧττον ἐξηκολούθει νὰ πνέῃ. Τὸ μεσονύκτιον πάλιν ἐδυνάμωσε. Τινὲς ναυτικοὶ ἐν τῇ ἀγορᾷ ἐστοιχημάτιζον ὅτι, ἀφοῦ κατέπεσεν ὁ Βορρᾶς, ὁ καπετὰν Καντάκης θὰ ἔφθανε περὶ τὸ μεσονύκτιον. Ἡ σύζυγός του ὅμως δὲν ἦτο ἐκεῖ νὰ τοὺς ἀκούσῃ καὶ δὲν τὸν ἐπερίμενεν. Αὕτη ἐδέχθη μόνον περὶ τὴν ἑσπέραν τὴν ἐπίσκεψιν τῆς πενθερᾶς της, ἀσυνήθως φιλόφρονος καὶ μειδιώσης, ἥτις τῇ εὐχήθη τὸ ἀπαραίτητον «καλὸ δέξιμο» καὶ διὰ χιλιοστὴν φορὰν τὸ στερεότυπον «μ᾽ ἕναν καλὸ γυιό». Καὶ οὐ μόνον τοῦτο, ἀλλὰ τῇ προσέφερε καὶ ἓν χριστόψωμο.

- Τὸ ζύμωσα μοναχή μου, εἶπεν ἡ θεια-Καντάκαινα, μὲ γειὰ νὰ τὸ φᾷς.

- Θὰ τὸ φυλάξω ὣς τὰ Φῶτα, διὰ ν᾽ ἁγιασθῇ, παρετήρησεν ἡ νύμφη.

- Ὄχι, ὄχι, εἶπε μετ᾽ ἀλλοκότου σπουδῆς ἡ γραῖα, τὸ δικό της φυλάει ἡ καθεμιὰ νοικοκυρὰ διὰ τὰ Φῶτα, τὸ πεσκέσι τρώγεται.

- Καλά, ἀπήντησεν ἠρέμα ἡ Διαλεχτή, τοῦ λόγου σου ξέρεις καλύτερα. Ἡ Διαλεχτὴ ἦτο ἀγαθωτάτης ψυχῆς νέα, οὐδέποτε ἠδύνατο νὰ φαντασθῇ ἢ νὰ ὑποπτεύσῃ κακόν τι.

- Πῶς τό ᾽παθε ἡ πεθερά μου καὶ μοῦ ἔφερε χριστόψωμο, εἶπε μόνον καθ᾽ ἑαυτήν, καὶ ἀφοῦ ἀπῆλθεν ἡ γραῖα, ἐκλείσθη εἰς τὴν οἰκίαν της καὶ ἐκοιμήθη μετά τινος δεκαετοῦς παιδίσκης γειτονοπούλας, ἥτις τῇ ἔκαμνε συντροφίαν ὁσάκις ἔλειπεν ὁ σύζυγός της. Ἡ Διαλεχτὴ ἐκοιμήθη πολὺ ἐνωρίς, διότι σκοπὸν εἶχε νὰ ὑπάγῃ εἰς τὴν ἐκκλησίαν περὶ τὸ μεσονύκτιον. Ὁ ναὸς δὲ τοῦ ἁγ. Νικολάου μόλις ἀπεῖχε πεντήκοντα βήματα ἀπὸ τῆς οἰκίας της. Περὶ τὸ μεσονύκτιον ἐσήμαναν παρατεταμένως οἱ κώδωνες. Ἡ Διαλεχτὴ ἠγέρθη, ἐνεδύθη καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν. Ἡ παρακοιμωμένη αὐτῇ κόρη ἦτο συμπεφωνημένον, ὅτι μόνον μέχρις οὗ σημάνῃ ὁ ὄρθρος θὰ ἔμενε μετ᾽ αὐτῆς, ὅθεν ἀφυπνίσασα αὐτὴν τὴν ὡδήγησε πλησίον τῶν ἀδελφῶν της. Αἱ δύο οἰκίαι ἐχωρίζοντο διὰ τοίχου κοινοῦ. Ἡ Διαλεχτὴ ἀνῆλθεν εἰς τὸν γυναικωνίτην τοῦ ναοῦ, ἀλλὰ μόλις παρῆλθεν ἡμίσεια ὥρα καὶ γυνή τις πτωχὴ καὶ χωλὴ δυστυχής, ἥτις ὑπηρέτει ὡς νεωκόρος τῆς ἐκκλησίας, ἐλθοῦσα τῇ λέγει εἰς τὸ οὖς: - Δῶσέ μου τὸ κλειδί, ἦλθε ὁ ἄντρας σου.

- Ὁ ἄντρας μου! ἀνεφώνησεν ἡ Διαλεχτὴ ἔκπληκτος. Καὶ ἀντὶ νὰ δώσῃ τὸ κλειδὶ ἔσπευσε νὰ καταβῇ ἡ ἰδία. Ἐλθοῦσα εἰς τὴν κλίμακα τῆς οἰκίας βλέπει τὸν σύζυγόν της κατάβρεκτον, ἀποστάζοντα ὕδωρ καὶ ἀφρόν.

- Εἶμαι μισοπνιγμένος, εἶπε μορμυρίζων οὗτος, ἀλλὰ δὲν εἶναι τίποτε. Ἀντὶ νὰ τὸ ρίξωμε ἔξω, τὸ καθίσαμε στὰ ρηχά.

- Πέσατε ἔξω; ἀνέκραξεν ἡ Διαλεχτή.

Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα, 1872. Νικηφόρος Λύτρας (1832-1904).

- Ὄχι, δὲν εἶναι, σοῦ λέγω, τίποτε. Ἡ βρατσέρα εἶναι σίγουρη, μὲ δύο ἄγκουρες ἀραγμένη, καὶ καθισμένη.

- Θέλεις ν᾽ ἀνάψω φωτιά; - Ἄναψε, καὶ δῶσέ μου ν᾽ ἀλλάξω. Ἡ Διαλεχτὴ ἐξήγαγεν ἐκ τοῦ κιβωτίου ἐνδύματα διὰ τὸν σύζυγόν της καὶ ἤναψε πῦρ.

- Θέλεις κανένα ζεστό; - Δὲν μ᾽ ὠφελεῖ ἐμένα τὸ ζεστό, εἶπεν ὁ καπετὰν Καντάκης. Κρασὶ νὰ βγάλῃς. Ἡ Διαλεχτὴ ἐξήγαγεν ἐκ τοῦ βαρελίου οἶνον.

- Πῶς δὲν ἐφρόντισες νὰ μαγειρεύσῃς τίποτε; εἶπε γογγύζων ὁ ναυτικός.

- Δὲν σ᾽ ἐπερίμενα ἀπόψε, ἀπήντησε μετὰ ταπεινότητος ἡ Διαλεχτή. Κρέας ἐπῆρα. Θέλεις νὰ σοῦ ψήσω πριζόλα; - Βάλε στὰ κάρβουνα, καὶ πήγαινε σὺ στὴν ἐκκλησιά σου, εἶπεν ὁ καπετὰν Καντάκης. Θὰ ἔλθω κ᾽ ἐγὼ σὲ λίγο. Ἡ Διαλεχτὴ ἔθεσε τὸ κρέας ἐπὶ τῆς ἀνθρακιᾶς, ἥτις ἐσχηματίσθη ἤδη, καὶ ἡτοιμάζετο νὰ ὑπακούσῃ εἰς τὴν διαταγὴν τοῦ συζύγου της, ἥτις ἦτο καὶ ἰδική της ἐπιθυμία, διότι ἤθελε νὰ κοινωνήσῃ. Σημειωτέον ὅτι τὴν φράσιν «πήγαινε σὺ στὴν ἐκκλησιά σου» ἔβαψεν ὁ Καντάκης διὰ στρυφνῆς χροιᾶς.

- Ἡ μάννα μου δὲν θὰ τό ᾽μαθε βέβαια ὅτι ἦλθα, παρετήρησεν αὖθις ὁ Καντάκης.

- Ἐκείνη εἶναι στὴν ἐνορία της, ἀπήντησεν ἡ Διαλεχτή. Θέλεις νὰ τῆς παραγγείλω; - Παράγγειλέ της νὰ ἔλθῃ τὸ πρωί. Ἡ Διαλεχτὴ ἐξῆλθεν. Ὁ Καντάκης τὴν ἀνεκάλεσεν αἴφνης.

- Μὰ τώρα εἶναι τρόπος νὰ πᾷς ἐσὺ στὴν ἐκκλησιά, καὶ νὰ μὲ ἀφήσῃς μόνον; - Νὰ μεταλάβω κ᾽ ἔρχομαι, ἀπήντησεν ἡ γυνή. Ὁ Καντάκης δὲν ἐτόλμησε ν᾽ ἀντείπῃ τι, διότι ἡ ἀπάντησις θὰ ἦτο βλα-

σφημία. Οὐχ ἧττον ὅμως τὴν βλασφημίαν ἐνδιαθέτως τὴν ἐπρόφερεν. Ἡ Διαλεχτὴ ἐφρόντισε νὰ στείλῃ ἀγγελιοφόρον πρὸς τὴν πενθεράν της ἕνα δωδεκαετῆ παῖδα τῆς αὐτῆς ἐκείνης γειτονικῆς οἰκογενείας, ἧς ἡ θυγάτηρ ἐκοιμήθη ἀφ᾽ ἑσπέρας πλησίον της, καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὸν ναόν. Ὁ Καντάκης, ὅστις ἐπείνα τρομερά, ἤρχισε νὰ καταβροχθίζῃ τὴν πριζόλαν. Καθήμενος ὀκλαδὸν παρὰ τὴν ἑστίαν, ἐβαρύνετο νὰ σηκωθῇ καὶ ἀνοίξῃ τὸ ἑρμάρι διὰ νὰ λάβῃ ἄρτον, ἀλλ᾽ ἀριστερόθεν αὐτοῦ ὑπεράνω τῆς ἑστίας ἐπὶ μικροῦ σανιδώματος εὑρίσκετο τὸ χριστόψωμον ἐκεῖνο, τὸ δῶρον τῆς μητρός του πρὸς τὴν νύμφην αὐτῆς. Τὸ ἔφθασε καὶ τὸ ἔφαγεν ὁλόκληρον σχεδὸν μετὰ τοῦ ὀπτοῦ κρέατος. ................................................... Περὶ τὴν αὐγήν, ἡ Διαλεχτὴ ἐπέστρεψεν ἐκ τοῦ ναοῦ, ἀλλ᾽ εὗρε τὴν πενθεράν της περιβάλλουσαν διὰ τῆς ὠλένης τὸ μέτωπον τοῦ υἱοῦ αὐτῆς καὶ γοερῶς θρηνοῦσαν. Ἐλθοῦσα αὕτη πρὸ ὀλίγων στιγμῶν τὸν εὗρε κοκκαλωμένον καὶ ἄπνουν. Ἐπάρασα τοὺς ὀφθαλμούς, παρετήρησε τὴν ἀπουσίαν τοῦ χριστοψώμου ἀπὸ τοῦ σανιδώματος τῆς ἑστίας, καὶ ἀμέσως ἐνόησε τὰ πάντα. Ὁ Καντάκης ἔφαγε τὸ φαρμακωμένο χριστόψωμον, τὸ ὁποῖον ἡ γραῖα στρίγλα εἶχε παρασκευάσει διὰ τὴν νύμφην της. Ἰατροὶ ἐπιστήμονες δὲν ὑπῆρχον ἐν τῇ μικρᾷ νήσῳ· οὐδεμία νεκροψία ἐνεργήθη. Ἐνομίσθη ὅτι ὁ θάνατος προῆλθεν ἐκ παγώματος συνεπείᾳ τοῦ ναυαγίου. Μόνη ἡ γραῖα Καντάκαινα ἤξευρε τὸ αἴτιον τοῦ θανάτου. Σημειωτέον ὅτι ἡ γραῖα συναισθανθεῖσα καὶ αὐτὴ τὸ ἔγκλημά της, δὲν ἐμέμφθη τὴν νύμφην της, ἀλλὰ τοὐναντίον τὴν ὑπερήσπισε κατὰ τῆς κακολογίας ἄλλων. Ἐὰν ἔζησε καὶ ἄλλα κατόπιν Χριστούγεννα, ἡ ἄστοργος πενθερὰ καὶ ἀκουσία παιδοκτόνος, δὲν θὰ ἦτο βεβαίως πολὺ εὐτυχὴς εἰς τὸ γῆράς της.

Περιπλους 71

Υγρά Κέλευθα. πλοία και Ρότες στην Ομηρική Εποχή (1.000-500 π.Χ.) Συγγραφέας Κώστας Αντύπας εκδοσΕΙΣ 24 γράμματα

Ε

ίχαμε την ευχαρίστηση και την τιμή να δεχθούμε στο Μουσείο την επίσκεψη του κ. Κωνσταντίνου Αντύπα, φιλόλογου καθηγητή στην Ιωνίδειο Σχολή του Πειραιά. Ο κ. Αντύπας ήλθε με δώρο για τη βιβλιοθήκη του Μουσείου το βιβλίο του «Υγρά Κέλευθα. Πλοία και Ρότες στην Ομηρική Εποχή (1.000-500 π.Χ.)» Ομολογώ ότι ήταν από τις καλύτερες μελέτες επί του θέματος που έχω συναντήσει. Απόλυτα στοιχειοθετημένο βιβλίο όσον αφορά τις θαλάσσιες οδούς επικοινωνίας της Μεσογείου, ανατολικής και δυτικής, αλλά και όσον αφορά τα σκάφη με τα οποία οι θαλάσσιοι αυτοί δρόμοι περπατιόντουσαν. Περιέχει μια πολύ εκτεταμένη περιγραφή της ιδρύσεως των ελληνικών αποικιών στα παράλια της Μεσογείου και τον τρόπο με τον οποίον περιγράφεται αυτή η διαδικασία στα Ομηρικά έπη. Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφονται όλες οι περιπέτειες αποδοχής και αμφισβήτησης

των Ομηρικών επών από την κλασική προ Χριστού εποχή, μέχρι συνεχείς και ατελείωτες μελέτες, συζητήσεις και διχογνωμίες των μελετητών και αναδιφητών της αρχαίας ελληνικής γραμματείας των δύο τελευταίων αιώνων 19ου και 20ου αιώνα. Μεταξύ πολλών άλλων θεμάτων το βιβλίο αγγίζει το ευαίσθητο, για εμάς τους επτανήσιους, θέμα του προσδιορισμού της Ομηρικής Ιθάκης και τους λόγους για τους οποίους έχει δημιουργηθεί το ζήτημα. Φυσικά δεν προκρίνει κάποιον τόπο ως περισσότερο πιθανόν από τους άλλους, αλλά δίνει ένα εκτεταμένο ιστορικό των διαφόρων απόψεων που έχουν καταγραφεί και το δικαιολογητικό σκεπτικό της κάθε μίας θεωρίας. Οι αναγνώστες του περιοδικού θα πρέπει να είναι ενήμεροι περί της υπάρξεως του βιβλίου του κ. Αντύπα στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και να είναι βέβαιοι ότι η προσφυγή σ’ αυτό, αποφέρει αξιόπιστες πληροφορίες και γνώσεις βασισμένες σε πολύχρονες έρευνες και μελέτες. Γιάννης Παλούμπης

ΑΙΓΝΟΥΣΙΩΤΕΣ ΝΑΥΤΙΚΟΙ, ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ Συγγραφέας Ελένη Αχλιόπτα-Κούνη εκδοσΕΙΣ Οσελότος

Η

Η κα Ελένη Αχλιόπτα-Κουνή ήταν επί χρόνια καθηγήτρια της Μέσης Εκπαίδευσης και Διευθύντρια του ΕΠΑ.Λ. Οινουσσών. Από το 1991 προσφέρει τις υπηρεσίες της στο Ναυτικό Μουσείο Οινουσσών όπου σχεδιάζει και υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα, πραγματοποιεί ξεναγήσεις, οργανώνει και ασχολείται συστηματικά με την έρευνα της τοπικής ιστορίας των Οινουσσών. Στο πρόσφατο έργο της αποθησαυρίζει μαρτυρίες Αιγνουσιωτών Ναυτικών , που ως άλλοι «Οδυσσείς» του 20ου αιώνα, ορμώμενοι από το θαλασσόδαρτο μικρό νησί τους, γύρισαν όλο τον κόσμο με πλοία εμπορικά και έφτιαξαν το σύγχρονο θαύμα της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Το βιβλίο χωρίζεται σε 3 μέρη: Στο πρώτο καταγράφονται συνεντεύξεις 31 ναυτικών, 90 ετών ο μεγαλύτερος 52 ο νεότερος, μαζί με φωτογραφίες από τα ταξίδια τους. Στο δεύτερο μέρος η συγγραφέας συνοψίζει τις εικόνες και τα αισθήματα που σαν τα κύματα της θάλασσα βγαίνουν το ένα μετά το άλλο μέσα από τις θύμησες των ναυτικών και τις ενώνει σε μία ενιαία αφήγηση. Στο βιβλίο σε μία σελίδα, καταγράφονται επίσης λίγες ρίμες, δηλαδή ομοιοκατάληκτα ζεύγη στίχων

72 Περιπλους

που αφηγούνται σύντομες ιστορίες, τις οποίες έλεγαν οι γυναίκες του νησιού για τους ναυτικούς: «Της θάλασσας της έταξα μαντίλι με το σήμα, όταν περνά ο γιόκας μου να μη σηκώνει κύμα.» (από την Αιμιλία Μουτάφη) «Από τη μοίρα της θάλασσας δε γλίτωνε κανείς σε αυτό το νησί.» παρατηρεί η συγγραφέας, ακόμα και οι ιερείς του Αγίου Νικολάου Οινουσσών, οι έξι από τους συνολικά 8, ήταν ναυτικοί πριν χειροτονηθούν. Στο βιβλίο ειδικό κεφάλαιο έχουν οι αφηγήσεις των συζύγων ή και θυγατέρων Αιγνουσιωτών καπεταναίων , που αψηφώντας τους κινδύνους της θάλασσας ταξίδευαν στο πλευρό των συζύγων ή πατεράδων του. Οι αφηγήσεις συμπληρώνονται από προσωπικές και οικογενειακές φωτογραφίες, που αποτυπώνουν την καθημερινότητα των ναυτικών πάνω στα καράβια. Ένα όμορφο βιβλίο γεμάτο αγάπη για τους ανθρώπους των Οινουσσών που είναι ζυμωμένοι με τη θάλασσα. Ιωάννα Μπερμπίλη

Βιβλιοπαρουσιάσεις Ο καθηγητής Αναστάσιος Δαμβέργης (1857-1920). Η ιστορική οικογένεια των αγωνιστών και των φαρμακοποιών Δαμβέργη Συγγραφέας Φωτεινή Καραμαλούδη

O

κ. Αναστάσιος Δαμβέργης είχε την ευγενική καλοσύνη να μας αποστείλει για τη βιβλιοθήκη του Μουσείου ένα βιβλίο που γράφτηκε από το μέλος του Μουσείου μας Φωτεινή Καραμαλούδη και αφορά τη ζωή του παππού του δωρητού μας καθηγητή Αναστασίου Δαμβέργη. Το βιβλίο εκδόθηκε διότι του χρόνου συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον θάνατο του ιστορουμένου και έχει τον τίτλο: «Ο καθηγητής Αναστάσιος Δαμβέργης (1857-1920) Η ιστορική οικογένεια των αγωνιστών και των φαρμακοποιών Δαμβέργη». Το βιβλίο έχει διττό ενδιαφέρον καθώς η οικογένεια Δαμβέργη έχει τις ρίζες της στο Ρέθυμνο και οι πρόγονοι έλαβαν ενεργό μέρος στις Κρητικές εξεγέρσεις του 19ου αιώνα με στόχο την απελευθέρωση της Κρήτης από την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επομένως πρόκειται για μια οικογένεια που πρωτοστάτησε στους απελευθερωτικούς αγώνες ενώ παράλληλα μεσουράνησε στην κυριολεξία στην ιστορία της φαρμακοποιίας στη χώρα. Δεν θα αντέξω στον πειρασμό να αναφέρω τους ομιλητές στην παρουσίαση του βιβλίου που έλαβε χώρα την Τετάρτη 15η Μαΐου 2019 στο κτήριο «Κωστής Παλαμάς» Ακαδημίας 48 και Σίνα. Συντονιστής ήταν ο Δρ Αριστείδης Διαμαντής του ΝΝΑ και ομιλητές οι Μάριος Μαρσέλος καθηγητής Φαρμακολογίας Ιατρικής Σχολής Ιωαννίνων, Ευστάθιος Σταθόπουλος Ομότιμος καθηγητής Παθολογικής Ανατομίας Ιατρικής Σχολής

της Κρήτης και Δρ Λάζαρος Βλαδίμηρος Μαιευτήρας Γυναικολόγος ιστορικός της Ιατρικής. Όποιος έχει παρευρεθεί σε συνέδρια ή/και παρουσιάσεις βιβλίων που αφορούν την ιστορία της Ιατρικής ή της Φαρμακολογίας (όπως εν προκειμένω) θα έχει σίγουρα συναντήσει ορισμένα από τα ονόματα των διακεκριμένων παρουσιαστών. Γι αυτό άλλωστε τα ανέφερα. Στους κόλπους της οικογένειας περιλαμβάνεται ο Χατζή Ιωάννης Δαμβέργης (1758-1824) από τους πρώτους Φιλικούς, που πρωτοστάτησε στην έναρξη της Επανάστασης στο Ρέθυμνο το 1821. Ήταν παππούς του ιστορουμένου Αναστασίου. Ο Κωνσταντής, γιος του Ιωάννη και πατέρας του Αναστασίου επέδειξε ιδιαίτερη ανδρεία στην οκταήμερη μάχη στα όρη της Ίδης. Οι σπουδές της Φαρμακευτικής στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος ξεκίνησαν το 1835 επί βασιλείας Όθωνος, με τη σύσταση του «Θεωρητικού και Πρακτικού Διδασκαλικού Καταστήματος Χειρουργίας Φαρμακοποιίας και Ιατρικής». Το 1843 στο Οθώνειο Πανεπιστήμιο δημιουργήθηκε αυτόνομο Φαρμακευτικό σχολείο, γεγονός που αποτέλεσε τομή στις φαρμακευτικές σπουδές. Ο Αναστάσιος Δαμβέργης σπούδασε κατ’ αρχήν Φαρμακευτική στο Φυσικομαθηματικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής και αργότερα με υποτροφία στη Γερμανία στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και στη συνέχεια στο Βερολίνο. Όταν επέστρεψε ανέλαβε καθηγητικά καθήκοντα, το 1892, ως καθηγητής της Φαρμακευτικής Χημείας. Το 1906 άνοιξε δικό του φαρμακείο στο κέντρο της Αθήνας απέναντι από την Εθνική Βιβλιοθήκη, το οποίο αποτέλεσε σημείο ανα-

φοράς του αστικού ιστού της πόλης για περισσότερο από 70 χρόνια. Ο γιος του Κωνσταντίνος πραγματοποίησε το όνειρο του πατέρα του και ίδρυσε φαρμακοβιομηχανία. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Ομότιμος καθηγητής Φαρμακολογίας Μάριος Μαρσέλος «Σε μία εποχή ταχύτατων αλλαγών η αναφορά στο έργο προσωπικοτήτων του μεγέθους του Αναστασίου Δαμβέργη δεν αποτελεί ρομαντική αναπόληση του παρελθόντος αλλά αναγκαίο καθήκον υπόμνησης της προσφοράς αυτών των ανθρώπων» Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη

Περιοδικά & έντυπα που εστάλησαν στο ΝΜΕ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 1. S HIPPING. International Monthly Review 2. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ 3. ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 4. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 5. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ 6. ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 7. ΣΠΕΤΣΙΩΤΙΚΗ ΗΧΩ 8. ΛΙΜΕΝΙΚΗ ΗΧΩ

9. ΛΙΜΕΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 10. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ 11. ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ 1. Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ 2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ 3. NEA TOY Σ.Α.Σ.Μ.Υ.Ν.

4. ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΝ ΦΩΣ

Περιπλους 73

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους: Κύριον Αντώνιο Γ. Βογιατζή: « Σκέψεις ενός ερασιτέχνη για την εξέλιξη της τέχνης» Βασίλειου Μαρκεζίνη -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Λουΐζα Καραπιδάκη: Η γλυπτική του TAKIS στον 21ο αιώνα.: Θέσεις και ανατροπές/επιμ. Τάκης Μαυρωτάς -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ίδρυμα Ελισάβετ Σιαφλά Μπαλόγλου: Μονόδρομος Ι (επετειακή έκδοση) -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Νικόλαο Βλαχόπουλο: Πώς και γιατί φθάσαμε στη χρεωκοπία (ιστορικά ντοκουμέντα)/Νικόλαος Βλαχόπουλος -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Παντελή Κ. Παντελή: Η ιστορία και η διάλεκτος των κατοίκων της νήσου Μεγίστης [Καστελλόριζου]: γραμματική - γλωσσάριο - μνημεία του λόγου/Παντελή Κων. Παντελή -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Μανώλη Τσίπο: Πανόραμα ενός μελαγχολικού/Μανώλης Τσίπος -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Δημήτριο Τζαμουράνη: Dimitris Tzamouranis: malerei: painting/Sven Nommensen, Sotirios Bahtsetzis -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Δημήτριο Σγουρέλλη: Théorie et pratique des taxes environnementales/Beat Bürgenmeier, Yuko Harayama, Nicolas Wallart • Κείμενα διοικη-τικού δικαίου/Σωτήρη Λύτρα, Γλυκερίας Σιούτη • Libérer les droits de l'homme/Pierre Bercis • Droit Administratif/Jacques Moreau • Κείμενα συνταγματικού δικαίου/επιμέλεια: Γιώργου Κασιμάτη, Νίκου Μιχαλάκη, Αντώνη Παντελή ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Δήμο Λεβιθόπουλο: Οι Συνθήκες που άλλαξαν τον κόσμο: Συνθήκη των Βερσαλλιών - Συνθήκη των Σερβών - Συνθήκη της Λωζάνης/ επιμέλεια αρχειακού υλικού Γιώργος Λεβιθόπουλος • Με Μελάνι και Αίμα: Απαγορευμένος Αντιστασιακός Τύπος της Κατοχής (1941-1944)/Δήμος Λεβιθόπουλος ; καλλιτεχνική επιμέλεια Παναγιώτης Καγιαλής • 1821. Τα Εθνικά «Ευαγγέλια» Του Ιερού Αγώνος/σχόλια: Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, Κωνσταντίνου Δ. Μαλαφάντη, Δήμου Λεβιθόπουλου; καλλιτεχνική επιμέλεια Παναγιώτης Καγιαλής.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Ελένη Αχλιόπτα-Κουνή: «Αιγνουσιώτες ναυτικοί, του ονείρου ταξιδιώτες» Ε. Αχλιόπτα-Κουνή ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Ιωάννη Παρίσση: «Φωτομνήμες που μας ταξιδεύουν…» Ι. Παρίσση ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Θεμιστοκλή Ε. Ραφαλιά: «Τα βαρύτιμα ιστορικά αρχιτεκτονικά κοσμήματα της πριγκηποννήσου Ύδρας» Θ. Ραφαλιά 13. Κύριον Δημήτριο Α. Μαυριδερό: «Λάζαρος Αθανασίου Πινότζης. Μαρία Ανδρέα Βώκου-Μιαούλη: Γενεαλογική έρευνα» ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Ευθύμιο Χαραλαμπίδη: Έγχρωμη μεθοδική εγκυκλοπαίδεια μαθηματικών/επιμέλεια έκδοσης Γεράσιμος Γ. Λεγάτος. Τόμος Α΄ - Ε' • Προ - Ίμια πολέμου: Οι ελληνοτουρκικές κρίσεις από τα Σεπτεμβριανά στον θαλάσσιο Αττίλα (1955-2018)/Κώστας Μαρδάς -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Ειρήνη Μηλιού: Robert McCabe Chronography = 180 Χρόνια Αρχαιολογική ΕταιρεIα - 180 Years Archaeological Society/Κείμενο Βασίλειος Πετράκος ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Κων/νο Σταμάτη: Αίγινα: Ιστορία - Πολιτισμός. Τόμος 1ος. Τόμος 2ος/Κώστα Μιχ. Σταμάτη • Γενικαί επαγγελματικαί γνώσεις/Βασιλείου Παπαγιάννη, Κωνσταντίνου Σταμάτη ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κυρία Σαμπία Θεοδωρουλάκη: Τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες/ Χρήστος Ε. Ντούνης τομ. Α’, Β’ • 1023 αξιωματικοί και 22 κινήματα/Στυλιανός Ι. Χαρατσής τομ. Α’, Β’ • Η μάχη του Ατλαντικού και ο υποβρύχιος πόλεμος 1914-1918, 1939-1945/Γ. Μεζεβίρη • Ναυτική αγγλική ορολογία/Δ.Π. Ιωαννίδη • Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Η δράση του πολεμικού μας ναυτικού 1939-1945/Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας • Εφαρμοσμένη Αστρονομική Ναυσιπλοΐα/Ι. Οικονομόπουλος • Το πολεμικό ναυτικό στη δικτατορία 1967-1974/Αντώνης Α. Κακαράς • Πρακτική σπουδή ναυτιλίας και ναυτικών υπολογισμών/Σ. Γ. Λαζαρίμου • Ελληνικοί πέτρινοι φάροι/Γήσης Παπαγεωργίου • 567 ημέρες στο Αιγαίο: Ημερολόγιο του πολεμικού ιστιοφόρου "Αθηνά" 1824-1827/Γεωργίου Σαχτούρη • Αμόνι κι αρμύρα/Νίκου Α. Σταθάκη • Υποβρύχιον Υ1/Η. Τσουκαλά • Στην κόλαση της Κ.Υ.Π./Κυριάκου Διακογιάννη • Γενική Ναυτιλία Ακτοπλοΐα -Πλοήγη-

74 Περιπλους

ση/Ιωάννης Οικονομόπουλος • Εθνική στρατηγική και χειρισμός κρίσεων/ Χρήστος Λυμπέρης • Τα παρασκήνια της αλλαγής/Σταύρος Π. Ψυχάρης • Ασφάλεια ναυσιπλοΐας//Ευθυμίου Η. Μητρόπουλου • Admiralty manual of navigation. Vol. I, 1959 • Κύπρος: η λεηλασία ενός πολιτισμού/Επιτροπή για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου • Οι Τούρκοι και εμείς/Β. Θεοδωρόπουλος • Ελλάς και θάλασσα: ομιλίαι εις το Ευγενίδειον Ιδρυμα εις τα πλαίσια εορτασμού της Ναυτ. εβδομάδας 1975-1976 • Ιστορικό ημερολόγιο: Χρόνια εκπατρισμού 1968-1975/Ορέστης Ε. Βιδάλης, τομ. Α’, Β’ • English for maritime studies/ T.N. Blakey • Έκθεσις επί της δράσεως του Β. Ναυτικού κατά τον πόλεμον 1940-1941: Συνταχθείσα βάσει των επισήμων στοιχείων της Ιστορικής Υπηρεσίας του Β. Ν./υπό Δημητρίου Φωκά. τομ. Α’, Β’ • Οι Λόγοι του Κ. Καραμανλή: 1979 • Το πανόραμα της Λέρου/Μανόλη Ήσυχου • Για την Κύπρο/Ιωάννης Μ. Ζαμπάρτας • Ο ελληνισμός του Εύξεινου Πόντου/Βασίλης Καρδάσης • Submarines: leviathans of the deep/T. L. Francis • Σάμος 1862-1920: φωτογραφίες και καρτ ποστάλ/κείμενα Ντίνος Θ. Κόγιας • Ναυτιλία/Ν. Κροντήρη • Ιστορία της νήσου Κω: Αρχαία, μεσαιωνική, νεότερη/Βασίλη Σ. Χατζηβασιλείου • Η γέννηση του νεοφασισμού: Ελλάδα 1960-1974/ Γιάννη Κάτρη • Το Κυπριακό 1950-1974: Μία ενδοσκόπηση/Μενέλαος Αλεξανδράκης, Βύρων Θεοδωρόπουλος [και] Ευστάθιος Λαγάκος • Ναυσίβιος χώρα. Περιοδική έκδοση, τεύχος 1/2006 • 2021: Ελληνική αμυντική στρατηγική για τον 21ο αιώνα Η αρχή μιας νέας εποχής/Κώστας Γρίβας [και] Ζαχαρίας Μίχας • Η άλλη πλευρά/Νεοκλής Σαρρής • Σύγχρονη τεχνική διαπραγματεύσεων/Ε. Μεγαλοκονόμου • Ιπποκράτης ο Κώος/ Μανόλης Σ. Κιαπόκα • The Greek naval revolution of April 1944/John T. Malakasis • Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και η πολιτική ασφάλειας στον 21ο αιώνα • Πόντος: Γη των τραντέλλενων/Ιωάννης Μ. Ζαμπάρτας • From Sunbeam II to Eugenios Eugenides: The first 75 years = Από το "Sunbeam II" έως το Ευγένιος Ευγενίδης: Τα πρώτα 75 χρόνια.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Νίκο Πηγαδά: Αίγινα... κάθε κελί σελίδα ιστορίας/Νίκος Πηγαδάς -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Κύριον Χρήστο Μπαρτσόκα: The battle of Salamis: The Naval Encounter that saved Greece and Western Civilisation/Barry Strauss -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών: Αγορές, έμποροι και εμπόριο στο Βυζάντιο: (9ος-12ος αι.)/Γερολυμάτου, Μαρία = Markets,Merchants and trade in Byzantium (9th-12th c.) • Μαρτυρίες για τον πληθυσμό των νησιών του Αιγαίου, 15ος-αρχές 19ου αιώνα/Δημήτρης Δημητρόπουλος • Η αυτοκρατορία σε κρίση (;) = The Empire in crisis (?): Το Βυζάντιο τον 11ο αιώνα (1025-1081): Byzantium in the 11th century (1025-1081)/επιμέλεια έκδοσης Βασιλική Ν. Βλυσίδου • Το Βυζάντιο χωρίς λάμψη: τα ταπεινά αντικείμενα και η χρήση τους στον καθημερινό βίο των Βυζαντινών/επιμέλεια Αναστασία Γ. Γιαγκάκη, Αγγελική Πανοπούλου • Νάξος: Περιδιαβαίνοντας τον Μπούργο/κείμενα Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Θανάσης Δ. Κωτσάκης [και] Στέλιος Μαρινάκης • Τήνος: ανιχνεύοντας το λιθόκτιστο τοπίο/κείμενα Τάσος Αναστασίου, Δημήτρης Δημητρόπουλος, Ιάσων Μαράτος • Οίνος: Πολιτισμός και κοινωνία/επιμέλεια έκδοσης Ελένη Γραμματικοπούλου • Ελλάδα - Ευρώπη: μια συμπόρευση στο χρόνο/Γιάννης Καράς • Ιστορία της χαρτογραφίας του Ελληνικού χώρου, 1420-1800: χάρτες της συλλογής Μαργαρίτας Σαμούρκα/Γιώργος Τόλιας ; σύνταξη καταλόγου Λεονόρα Ναβάρι • Νομίσματα και χάρτες στον ελληνικό χώρο, 1204-1900: Σεπτέμβριος - Οκτώβριος, Μουσείο Μπενάκη: κατάλογος/ Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Ελληνική Νομισματική Εταιρεία ; πρόλογος Νικος Σβορώνος • Science, technology and the 19th century state: the role of the army: conference proceedings Syros, 7-8 July 2000/edited

by Konstantinos Chatzis and Efthymios Nicolaidis • Μονεμβάσιος οίνος - Μονοβάσ(ι)α - Malvasia/επιστημονική επιμέλεια Ηλίας Αναγνωστάκης • Βυζάντιο, κράτος και κοινωνία = Byzantium, state and society: μνήμη Νίκου Οικονομίδη/επιστημονική επιμέλεια Άννα Αβραμέα, Αγγελική Λαΐου, Ε. Χρυσός • Documenta veneta Coroni & Methoni rogata: euristica e critica documentaria per gli "oculi capitales Communis veneciarum" (secoli XIV e XV) = έγγραφα Κορώνης και Μεθώνης: αναζήτηση και κριτική εγγράφων των δύο κύριων οφθαλμών του Κοινού της Βενετίας (ΙΔ' και ΙΕ' αιώνα)/Andrea Nanetti • Documenta veneta Coroni & Methoni rogata: euristica e critica documentaria per gli oculi capitales Communis Veneciarum (secoli XIV e XV)/Andrea Nanetti.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Kυρία Μαρία Συμνιανάκη, τις πτυχιακές/διπλωματικές εργασίες της: Συντήρηση Σκάφους - Επισκευή Πλοίου σε Υγρό/Ξηρό Δεξαμενισμό - Επιθεώρηση Νηογνώμονα • Η εξέλιξη των Πλοίων Lng και η Ανάλυση των νέων Eco-Ships • Λιμάνι της Βενετίας • Οι αρμοδιότητες του Πλοιάρχου σε όλη τη διαδικασία ναύλωσης ταξιδιού



Ημερολoγιο Μουσεiου ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

T

ο Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2019 και ώρα 11:00 έως 14:00 μέλη και φίλοι του Μουσείου αντάλλαξαν ευχές σε μια ζεστή ατμόσφαιρα εν όψει των εορτών των Χριστουγέννων.

Σας ευχαριστούμε πολύ που ήσασταν κοντά μας!

Περιπλους 75



Ημερολόγιο Μουσείου

Δωρεές Εκθεμάτων και Αρχειακού Υλικού Δώρησαν στο Μουσείο και τους ευχαριστούμε θερμα: Τον κύριο Γεώργιο Στρίγκο για την δωρεά εικόνας της Παναγίας Βρεφοκρατούσας με ασημένια επένδυση, η οποία αποτελεί οικογενειακό κειμήλιο της αειμνήστου Αγνής Μπουροπούλου-Στρίγκου. (Αρ. Συλλ. 3.749) εικ. 1 Την οικογένεια Γιαννιτσιώτη για την δωρεά παλαιού ασυρμάτου από επιβατηγό πλοίο της δεκαετίας του 1970. (Αρ. Συλλ. 3.748) εικ. 2

1

Τον κύριο Αντώνη Βλασσόπουλο για την δωρεά μοντέλου καϊκιού τύπου γαντζάο με ιστιοφορία μπομπάρδας, κατασκευής του ιδίου. (Αρ. Συλλ. 3.747) εικ. 3 Το μέλος μας κ. Κωνσταντίνος Ξέστερνος, έναν κάλυκα βλήματος 5 ιντσών προερχόμενο από το Α/Τ Βασίλισσα Όλγα. Τον κύριο Κλεόβουλο Παπακώστα για την δωρεά του μοντέλου του καϊκιού «Άγιος Γεώργιος» που έλαβε μέρος στον απευλευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955. (Αρ. Συλλ. 3.746) εικ. 4 Τον κύριο Σπύρο Στρομπούλα για τη δωρεά του μοντέλου του πλοίου τύπου Liberty «ΑΞΙΟΣ» δικής του κατασκευής. εικ. 5 Τον κύριο Γεώργιο Ρέρρε για την δωρεά 3 επιστολών της περιόδου 1945-1947 με παραλήπτη τον Ναύτη Μηχανικό Β.Ν. Αντώνιο Ρέρρε. Την κυρία Μαρία Συμνιανάκη για τη δωρεά διαφημιστικού εντύπου της εταιρείας MINOAN LINES και ενός αρχείου του Ελληνικού Νηογνώμονα με τα απαιτούμενα έγγραφα και πιστοποιητικά που χρειάζεται ένα πλοίο.

3

5

76 Περιπλους

4

2

Σημαντική διάκριση για το δημοτικό σχολείο των εκπαιδευτηρίων«Παιδαγωγική»

Τ

ο Δημοτικό Σχολείο «Παιδαγωγική» έλαβε τη σημαντική διάκριση «International School Award» από το Βρετανικό Συμβούλιο. Τη μεγάλη αυτή επιτυχία τη μοιράστηκε με τους γονείς που παρευρέθηκαν στη χριστουγεννιάτικη παράσταση «Η απαγωγή του νέου χρόνου». Πιο συγκεκριμένα στην αρχή της εκδήλωσης ο εκπρόσωπος του Βρετανικού Συμβουλίου στην Ελλάδα, Ευάγγελος Κραβαρίτης έκανε την επίδοση της τιμητικής διάκρισης στους διευθυντές της «Παιδαγωγικής», αναφέροντας ότι η «Παιδαγωγική» εντάσσεται πλέον σε μία περιορισμένη παγκόσμια λίστα σχολείων που έχουν καταφέρει κάτι αντίστοιχο. Στο πλαίσιο αυτής της πιστοποίησης, το σχολείο αυτό του Πειραιά αξιολογήθηκε πολύ θετικά σε τομείς όπως η συνεργασία με άλλα εκπαιδευτήρια η ανάπτυξη και η βελτίωση επαγγελματικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων του προσωπικού της, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση σύγχρονων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δραστηριοτήτων βασισμένων σε διεθνείς πρακτικές. Αξίζει να αναφερθεί ότι για τη λήψη της πιστοποίησης οι μαθητές συνεργάστηκαν εξαιρετικά με μαθητές σχολείων άλλων χωρών, ανακαλύπτοντας μέσω αυτής της πολυδιάστατης εκπαιδευτικής διαδικασίας καινούργια ήθη, έθιμα και πολιτισμούς. Κυρίως όμως

αποτελεί το αποτέλεσμα σοβαρής προσπάθειας η οποία προϋποθέτει γνώση, παιδαγωγική προσέγγιση και κυρίως αγάπη. Στο στιγμιότυπο η διευθύντρια των Εκπαιδευτηρίων «ΠαιδαγωγικήBirds» κα Ελένη Γκάτσου- Αθηναίου, παραλαμβάνει την τιμητική διάκριση.

Προσφορά Πινάκων Ζωγραφικής Ο ζωγράφος και μέλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κος Σωτήριος Τζαμουράνης επί σειρά ετών προσφέρει εξαιρετικά έργα θαλασσινής θεματολογίας που φιλοτεχνεί ο ίδιος, προκειμένου να πωληθούν, συνδράμοντας κατά αυτόν τον τρόπο στη συνέχιση της λειτουργίας του φορέα μας. Τον ευχαριστούμε θερμά για την συνεχή του υποστήριξη στο έργο μας.

Νέα Μέλη Καλωσορίζουμε τα νέα μέλη του Μουσείου Νικόλαος Αράπης, Οικονομολόγος Βασιλική Ραπατζίκου, Συνταξιούχος Φράνση Ρομπόκου, Φυσικοθεραπεύτρια

εταιρικεσ χορηγιεσ Ευχαριστούμε τις εταιρείες που ανταποκρίθηκαν θετικά στο αίτημα του Ναυτικού Μουσείου και προσέφεραν από 300 € και άνω για τη συνέχιση της λειτουργίας του.

DEKOIL INC. Στον κατάλογο δεν περιλαμβάνονται οι εταιρείες που δεν επιθυμούν να δημοσιευθεί η χορηγία τους.

χρηματικεσ δωρεεσ Εκφράζουμε τις θερμές μας ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μας για την οικονομική τους συνεισφορά προς το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος για τη συνέχιση της λειτουργίας του.

Ο Αρχηγός ΓΕΝ Αντιναύαρχος Νικόλαος Τσούνης Π.Ν. κατέθεσε το ποσό των 1.000 ευρώ για την ενίσχυση των σκοπών του Μουσείου. Η κυρία Ειρήνη Μηλιού κατέθεσε το ποσό των 250 ευρώ

Περιπλους 77

Γράφει ο Σκάπουλος

Kατάστρωμα Liberty.

Α

γαπητοί αναγνώστες. Σε προηγούμενο σημείωμα έχω ξαναγράψει πόσο εμείς οι παλιότεροι στο επάγγελμα, διαπιστώνοντας την πρόοδο, που είναι εμφανής, στα καινούργια βαπόρια, αφ’ ενός καλοτυχίζουμε τους σημερινούς ναυτικούς, αφ’ ετέρου τους οικτίρουμε γιατί δεν θα μπορέσουν, σύμφωνα με τη δική μας άποψη, να γίνουν καλοί, ψημένοι ναυτικοί. Λες και η ναυτοσύνη είναι συνυφασμένη με την ταλαιπωρία, την κούραση, τον ελάχιστο ύπνο, τη λειψή διατροφή και όλα τα συναφή που αντιμετωπίσαμε εμείς στα βαπόρια της δεκαετίας του ’40. Έτσι κι εμάς οι παππούδες μας, που είχαν φάει τη ζωή τους σκαρφαλωμένοι στα ξάρτια, στις σκαλιέρες, στις κόφες, μουδάροντας ή τυλίγοντας πανιά, μας κοίταζαν με οίκτο, όταν μπαρκάραμε στα πρώτα μεταπολεμικά βαπόρια και κουνούσαν το κεφάλι ψιθυρίζοντας: «Ναυτικοί να σου πετύχει... πάει χάθηκε η ναυτοσύνη στον

78 Περιπλους

καιρό μας». Εμείς πάλι βλέποντας τους σημερινούς ναυτικούς να έχουν τις καμπίνες τους, έστω όχι μόνοι, να τρώνε ό,τι θέλουν και όποτε θέλουν, θεωρούμε ότι η ναυτοσύνη τέλειωσε, έμεινε εκεί αγκιστρωμένη στις μπίγες και τις μπουκαπόρτες των Liberties και τις τεράστιες θορυβώδεις παλινδρομικές μηχανές τους, Γκάπα-γκούπα, Γκάπα-γκούπα. Η αλήθεια πάντως είναι πως το ναυτικό επάγγελμα εξακολουθεί να είναι σκληρό όσο κι αν εξωραϊσθούν οι συνθήκες ζωής μέσα στο βαπόρι κι η ναυτοσύνη δεν περιορίζεται στην ικανότητα των «γεμιτζήδων» να ανεβοκατεβάζουν και να μανουβράρουν τους φλόκους, τους τρίγκους και τους παπαφίγκους. Η ναυτοσύνη έγκειται στο να διατηρείς το βαπόρι σε πλήρη ετοιμότητα να αναλάβει οποιαδήποτε αποστολή του ανατεθεί από τον πράκτορα και το ναυλοσύμφωνο. Ναυτοσύνη στην εποχή μας είναι να μην αφήνεις μια ανωμαλία να ακινητοποιεί το βαπόρι, ή να το ακινητοποιεί τον

λιγότερο δυνατό χρόνο. Μεταφραζόμενο αυτό σημαίνει ότι το πλήρωμα πρέπει να γνωρίζει όλα τα συστήματα του καραβιού και να δουλεύει με φιλότιμο για να μπορεί το πλοίο να ανταποκριθεί σε ό,τι του παρουσιάζεται. Να έχει την αίσθηση ότι δεν εργάζεται για τον πλοιοκτήτη αλλά για την κοινή τους επιχείρηση. Σ’ αυτό το πνεύμα τα ελληνικά πληρώματα είναι ασυναγώνιστα, διαθέτουν αξεπέραστη συνείδηση που δεν συναντάται σε άλλες εθνικότητες. Έχουν την κληρονομιά της συνεταιριστικής ιδιοκτησίας του πλεούμενου, όπως είχε αναπτυχθεί πριν ακόμα υπάρξει ελληνικό κράτος. Σήμερα βέβαια στην κατασκευή του βαποριού δεν μετέχει το πλήρωμα με «σερμαγιά», όπως συνηθιζόταν προεπαναστατικά, αλλά η νοοτροπία εξακολουθεί να υπάρχει. Το βαπόρι είναι το μέσον με το οποίο βγάζουν το ψωμί τους, ανασταίνουν τις οικογένειές τους και το έχουν σαν δικό τους. Οι πλοιοκτήτες από την άλλη μεριά βλέπουν τους ναυτικούς σαν συνεργάτες και όχι σαν ξένους προς την επιχείρηση ναυτεργάτες. Είναι σώφρονες και γνωρίζουν άριστα το διεθνές περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται, εξασφαλίζοντας μια διαρκή κίνηση στο βαπόρι και ένα ευχάριστο, όσο είναι δυνατόν, περιβάλλον μέσα σ’ αυτό. Αυτή η κληρονομημένη από το παρελθόν σχέση πλοιοκτητών και ναυτικών είναι ίσως εκείνο το χαρακτηριστικό, που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο κρατά τη μεγάλη μας Εμπορική Ναυτιλία στην πρώτη παγκοσμίως θέση και εξασφαλίζει στη χώρα μας εκτός από την ευεξήγητη σημαντική στήριξη της Εθνικής Οικονομίας και μια τιμητική παγκόσμια διάκριση που μας κάνει όλους υπερήφανους. Η «ναυτοσύνη» λοιπόν δεν τέλειωσε ούτε στη μετάβαση από τα πανιά στον ατμό, ούτε από το κάρβουνο στο πετρέλαιο, ούτε από την παλινδρομική στους ατμοστροβίλους και τώρα στους αεροστροβίλους, ούτε λόγω της καλυτέρευσης των ενδιαιτήσεων από την απελπισία των αρχών του περασμένου αιώνα στη σημερινή σχετικά πολυτελή (όχι χλιδάτη όπως υποστηρίζουν μερικοί). Όσο το διεθνές εμπόριο θα συνεχίσει να διεξάγεται σε ποσοστό περίπου 90 % μέσω των θαλασσίων επικοινωνιών, όσο οι βιομηχανίες στον κόσμο θα τροφοδοτούνται από πρώτες ύλες και τα προϊόντα τους θα προωθούνται στις παγκόσμιες αγορές μέσω των θαλασσίων λεωφόρων, η ελληνική ναυτοσύνη θα υπάρχει και η ελληνική Εμπορική Ναυτιλία θα μεγαλουργεί. Είναι γεγονός ότι η πρόοδος έφερε βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα στα βαπόρια. Από την άλλη μεριά η πρόοδος των συστημάτων φορτο – εκφόρτωσης ελάττωσε τον χρόνο παραμονής στο λιμάνι, γεγονός που στέρησε τους σημερινούς ναυ-

Kατάστρωμα Liberty.

τικούς από ένα πολύ ανθρώπινο διάλειμμα, που έσπαζε τη μονοτονία και χρησίμευε σαν καταφυγή του νου στη διάρκεια του αυριανού ταξιδιού μέχρι το επόμενο λιμάνι. Φίλοι αναγνώστες, όχι η ναυτοσύνη δεν τελείωσε. Ιδιαίτερα η ελληνική ναυτοσύνη, μια παράδοση που έρχεται από παρελθόν 100 αιώνων, δεν τελειώνει λόγω της τεχνολογικής προόδου. Παραμένει και προσαρμόζεται στις συνθήκες του σήμερα. Και αν στην πλειονότητα των ελληνικών βαποριών χρησιμοποιούνται και αλλοδαποί ναυτεργάτες, αυτό δεν προδιαγράφει τον αφελληνισμό της ελληνικής ναυτιλίας και ναυτοσύνης. Απλά δείχνει ότι ως Έλληνες διαθέτουμε μια πρωτοφανή σε μέγεθος Εμπορική Ναυτιλία δυσανάλογη με το μέγεθος της χώρας μας, τον πληθυσμό μας, την οικονομία μας. Ο μεγάλος μας ποιητής, βάρδος της θάλασσας και των ναυτικών, Νίκος Καββαδίας, εξακολουθεί να στιχουργεί για τους ναυτικούς του σήμερα και οι στίχοι του να είναι

επίκαιροι και να αποδίδουν τη ζωή και στα σημερινά βαπόρια. Μπορεί οι στίχοι να μη μεταδίδονται πλέον με το χειριστήριο του τηλεγράφου και με σήματα Μορς, αλλά σηκώνοντας ένα τηλέφωνο μέσω μιας σειράς από δορυφόρους, αλλά αυτό δεν αποκλείει το γεγονός να ταιριάζουν απόλυτα στη σημερινή ζωή στα βαπόρια και φιλοτεχνούν τους ίδιους καημούς και τις ίδιες ψυχολογικές φορτίσεις, όπως στο παρελθόν. Γιατί η ψυχολογία των ναυτικών μας είναι ίδια έστω κι αν βελτιώθηκαν οι συνθήκες της ζωής μέσα στα βαπόρια. Φίλοι αναγνώστες. Οι ναυτικοί μας είναι οι πατεράδες μας, οι γιοί μας, τα αδέλφια μας και υπηρετούν ένα σκληρό επάγγελμα, που τους κρατά μακριά από την οικογένειά τους και το οικείο τους περιβάλλον. Μακάρι οι τεχνολογικές πρόοδοι και οι βελτίωση της ζωής μέσα στα καράβια να κάνουν πιο ανεκτό το ψυχολογικό φορτίο της απομόνωσης και της μοναξιάς τους

Περιπλους 79

Ναυτικά Μουσεία και Πολιτιστικοί Φορείς της Ναυτικής Παράδοσης ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ακτή Θεμιστοκλέους, 185 37 Μαρίνα Ζέας-Πειραιάς, Τηλ: 210 4516264, 210 4516822, Fax: 210 4512277E-mail: info@hmmuseum.gr • Website: www.hmmuseum.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Ακτή Κουντουριώτη, 731 33 Χανιά, Τηλ: 28210 91875, Fax: 28210 74484, E-mail: mar-mus@otenet.gr • www.mar-mus-crete.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΑΛΑΞEΙΔΙΟΥ (Δημοτικό) Μουσείου 3 & Σταύρου Νιάρχου, 330 52 Γαλαξείδι, Τηλ/Fax: 22650 41795 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΑΣ (ΥΠ.ΕΘ.Π.Θ- ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ) 180 40 ΥΔΡΑ, Τηλ: 22980 52355, 54142, Fax: 22980 52355, E-mail: mail@gak-ydras.att.sch.gr • www.iamy.gr ΠΛΩΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ-Θ/Κ «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» (Κρατικό) Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ/Fax: 210 9888211, E-mail:averof@navy.mil.gr, Website: www.averof.mil.gr/ Α/Τ ΒΕΛΟΣ (Κρατικό) Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα, Μαρίνα Φλοίσβου, Τροκαντερό, 175 10 Παλαιό Φάληρο, Τηλ: 210 9888457 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΜΗΣ 856 00 Γιαλός Σύμης, Δωδεκάνησα, Τηλ: 22460 72363, 22460 72569 ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΤΟΥ Δ. ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ (Δημοτικό) Λ. Δημοκρατίας & Μ. Κιουρί (δίπλα στα Τ.Ε.Ε), 188 63 Ν. Ικόνιο, Πέραμα, Τηλ. 210 4014896, 210 4414700 ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ & ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (Δημοτικό) Βιθυνίας 2, 632 00 Ν. Μουδανιά Χαλκιδικής, Τηλ/Fax: 23730 26166, E-mail: mfbem@hotmail.com ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Αστική μη κερδοσκοπική εταιρία) Τέρμα Αναπαύσεως, (Πύλη ΠΑΛΑΣΚΑ), 188 63 ΠΕΡΑΜΑ, Τηλ: 210 4284270, Fax: 210 4284276, E-mail: info@maritime-museum.gr • Website: www.maritime-museum.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΣΠΟΓΓΑΛΕΙΑΣ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ (Δημοτικό) Λήμνος 81 400, Τηλ. 22540 92383, 51790, 51362, Fax: 22540 51763, E-mail: dimkout@otenet.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Μπόχαλη, Σταυρός, 29100 Ζάκυνθος, Τηλ.: 26950 83223 / 28249, Fax: 26950 83748 ΜΙΛΑΝΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Τσιλιβή, Ζακύνθου ΤΤ 22100. Τηλ. 26950 42436/ Κιν. 6974 065 776 ΝΑΥΤΙΚΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΘΑΚΗΣ (Δημοτικό) Πρώην Ηλεκτρικός Σταθμός, Βαθύ Ιθάκης, Τηλ. 2674033398 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Ενόπλων Δυνάμεων 10, 846 00 Μύκονος, Τηλ.: 22890 22700/210 81 25 547, Fax: 22890 22700, E-mail: museum@emproslines.com ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΝΔΡΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Άνδρου, 845 00 Χώρα Άνδρου, Τηλ: 2282 0 22275, 2282 360223, Fax: 2282024166, E-mail: npdd@andros.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΗΡΑΣ (Ν.Π.Ι.Δ) Οία Θήρας, 847 00, Τηλ.: 22860 71156 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΟΝΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Δημοτικό Διαμέρισμα Φάρσων Δήμου Αργοστολίου, 28100 Φάρσα Κεφαλληνίας, Τηλ: 26710 87260, Fax: 26710 25656 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ (Δημοτικό) Ραψάνη, Χρυσοστόμου Σμύρνης 1, Τηλ: 2510 240 668, 6977 391 605, Ε-mail: nmkav.gr@gmail.com • Website:www.nmkav.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΥΜΝΟΥ (Δημοτικό) Δήμος Καλύμνου, 852 00 Κάλυμνος, Τηλ: 2243 0 51361 ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΠΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ (υπό ίδρυση) Πληροφορίες: Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου" Τηλ.: 22730 62286 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΔΑΜΥΛΩΝ ΧΙΟΥ (υπό ίδρυση) Καρδάμυλα 82 300 Χίος, Τηλ. Πληροφοριών: 2510835287/ Κιν.: 6936136145 ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ.) Αγ. Νικολάου 15, 60200 Λιτόχωρο Πιερίας, Τηλ. 2352082711, E-mail: nmlitohorou@yahoo.gr • Website: www.nmlitohorou.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ (Ν.Π.Ι.Δ) Avra-Ship Management SA, Κολοκοτρώνη 116, 18535 Πειραιάς, Τηλ: 210 4181601-6, Οινούσσες, 821 01 Οινούσσες Χίου, Τηλ: 22720 55182, E-mail: elachl@gmail.com ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΙΟΥ (Ν.Π.Ι.Δ) Στέφανου Τσουρή 20, 821 00 Χίος, Τηλ: 22710 44139, Fax: 22710 44141, E-mail: naftmusi@otenet.gr • Website: www.chiosnauticalmuseum.gr ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ Παλιό Λιμάνι, Σκιάθος 37 002, Τηλ και Fax: 24270 23504, E-mail: skiathosmaritime.m@gmail.com

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΝΑΥΤΙΚA MOYΣΕΙΑ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΝΑΠΑΣ ‘’THALASSA’’ Κρυού Νερού 14, 30707Αγία Νάπα,Κύπρος, Τηλ. 00357 23816366, Fax: 003523816369, E-mail: thalassa.museum@agianapa.org.cy • Website: www.thalassamuseum.org.cy/el/

Φορείς (Ιδρύματα - Ινστιτούτα - Ναυτικές Συλλογές) ΙΔΡΥΜΑ ΑΛΣΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Παπαρηγοπούλου 2, 105 61 Αθήνα, Τηλ. 2103368517, Fax: 2103253680, E-mail:info@alsosnautikisparadosis.gr • Website: www.alsosnautikisparadosis.gr ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» - ΝΑΥΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ 2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου, 185 35 Πειραιάς, Τηλ: 210 4297 540-1-2, Fax: 210 4296024, E-mail: info@laskaridou.gr • Website: www.laskaridou.gr/naftiki-sillogi ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ (Ν.Π.Ι.Δ.) Σκρα 94, 176 73 Καλλιθέα, Αθήνα, Τηλ. 2108957234 ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Μιχαήλη Λιβανού 51, 82100 Χίος, Τηλ: 22710 82777, Fax: 22710 81979, E-mail: contact@mariatsakosfoundation.gr • Website: mariatsakosfoundation.gr ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Γρηγορίου Λαμπράκη 154, 185 33 Πειραιάς, Τηλ: 2104191358, 2104297616, Fax: 2104281665, E-mail: museum@yen.gr ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ "ΑΕΙΝΑΥΤΕΣ" Πούντα Ζέζα, Λαύριο, Τηλ.: 210 4133709 80 Περιπλους