zuiderlucht 5\2018
affairs
Aan reuring geen gebrek in de voormalige mijnstad Heerlen, constateert PAUL VAN DER STEEN, en problemen blijven vaak onopgelost. Misschien omdat die oplossingen te veel in één richting worden gezocht? “De omwonenden mogen nog net de kleur van de viooltjes uitkiezen.” De hemel boven Heerlen kleurt grijs. Het regent. Onder de luifels van de horeca aan
het Pancratiusplein proberen terrasverwarmers
krimp is anders, luidde de boodschap. Gebruik de
troosteloze steden van het land met lage scholing,
mogelijkheden.
hoge werkloosheid en andere sociale problemen. En
Niet dat in Heerlen niet eerder van alles is
zoekt Heerlen krampachtig naar nieuwe zingeving. Waartoe is de stad op aarde?
voorjaar te suggereren. Slechts een enkele
geprobeerd. Reverda: “Maar vaak kwamen de
bezoeker laat zich onder deze omstandigheden
oplossingen van bovenaf en gingen de bestuurders
verleiden tot een kop koffie buiten. Het plein is
er mee staan pronken. Als de aanpak minder
decennia fout op fout gestapeld. Een deel van
verder uitgestorven, een passerende scootmobiel
succesvol was als verwacht, lag het aan anderen.
de modernistische architectuur, met name de
daargelaten.
Die hadden het niet goed opgepakt.”
creaties van architect Frits Peutz (het Glaspaleis,
Maurice Hermans kijkt vanaf de zij-ingang van
kwamen ondernemers naar Heerlen om
weeffouten werden niet hersteld. De Heerlense
cultuurinstelling Schunck de andere kant op, naar
herstructureringsgelden mee te pakken - en
schouwburg, het met afstand meest succesvolle
de Promenade en de Bongerd, waar het mede door
daarna vaak nog sneller weer te vertrekken.
theater van Limburg, staat “aan een immens plein,
de markt best druk is. “Voor Heerlen dan”, voegt de
Steeds moest het heil uit een andere richting
waar vrijwel niets gebeurt”.
socioloog eraan toe. Hij kent de stad van kindsbeen
komen: van gigantische pretparken bij kasteel
aan, ging soms een tijdlang weg, maar kwam altijd
Terworm en in buurgemeente Brunssum (allebei
industrie verdween in een paar jaar tijd onder
weer terug.
niet doorgegaan), van een transitie naar Pension
de sloophamer. Van zwart naar groen, luidde
Rond de mijnsluitingen in de jaren zeventig
Volgens Reverda hebben bestuurders de afgelopen
bioscoop Royal, de schouwburg), werd gered. Maar
Bijna alles wat herinnerde aan de oude mijn
Valley (voortbordurend op de aanwezigheid van
het devies. Bomen in plaats van kolen: wat ooit
Nol Reverda, als we even later gedrieën door de
het ABP-hoofdkantoor in Heerlen) of, zoals nu,
de Oostelijke Mijnstreek was, heette voortaan
Saroleastraat lopen. “Dit was ooit dé winkelstraat
van een Smart Services Hub (big data, met het
Parkstad. Maar het groen, zo lijkt het, overwoekerde
van Heerlen. Nu is er veel leegstand en resteren
Centraal Bureau voor de Statistiek als trekker).
ook de dynamiek. “Wandelen in parken, fietsen op
ketens als Parfumerie Douglas en Foot Locker.”
Intussen is ‘urban’ het toverwoord in Heerlen, met
paden. Bestaat er iets saaiers in een stad, die zich als
Het is niet alleen somberen met Reverda en
de gigantische murals, grote wandschilderingen,
urbaan afficheert? Laat je stedelijkheid niet in slaap
Hermans. Hun gezichten klaren op bij de geveltuin
verspreid door de hele stad.
sussen door de grasvelden die over jouw gesloopte
Het aanwezige kooppubliek vertekent, constateert
op de parkeergarage aan de Geleenstraat. “Zo’n
Vanuit het verleden is er een groot geloof in
verleden zijn aangelegd”, riep Reverda de stad op
Amerikaanse brandtrap erbij zou ook mooi staan”,
‘social engineering’, in maakbaarheid. Zoals de
tijdens zijn lezing. Nu voegt hij eraan toe: “Daar
denkt Reverda hardop.
steenkolenwinning het dorp Heerlen pakweg
kwam het boulevarddenken bij. Heerlen kreeg een
een eeuw geleden veranderde in een bruisende
woonboulevard (met onder meer een Ikea-vestiging,
zijn toekomstperspectieven. De voormalige
boomtown waar mijndirecties samen met
qua bezoekersaantallen een van topattracties
mijnstad is een problematische, lethargische en
burgerlijke en kerkelijke autoriteiten de regie
van Nederland), een onderwijsboulevard, een
hypochondrische stad die wel erg op het verleden
voerden.
zorgboulevard, een leisureboulevard. En allemaal
Het duo studeert al jaren op Heerlen en
leunt, was eind vorig jaar de boodschap van een lezing van Reverda, lector Sociale Integratie aan Zuyd Hogeschool en directeur van het in krimp gespecialiseerde onderzoeksbureau Neimed. Hij pleitte voor het experiment, voor Heerlen als hoofdstad van het ‘Randland’ waar andere
“Heerlen is een idee. Eigenlijk bestaat Heerlen niet.” Een halve eeuw geleden was Heerlen de op één
oplossingen nodig zijn dan in de Randstad met zijn
na rijkste stad van het land met een hoog aantal
magnetische aantrekkingskracht.
bontjassen en weelderige etalages, maar de sluiting
buiten het centrum. In groeiende steden kan dat misschien, hoewel ook daar het vermengen van functies eigenlijk altijd beter is. Het gevolg van al die boulevards buiten het centrum is dat de bevolkingsgroepen elkaar niet meer tegenkomen. 12-25 jaar bevindt zich aan de ene kant van de stad, 70-plus aan de andere kant.” Een rigoureuze herindeling begin jaren tachtig
van de mijnen, bron van al die welvaart, was toen
had van Parkstad, een tijdens de mijnperiode
twee jaar geleden verschenen boek De Antistad.
al in zicht. Inmiddels scoort de voormalige oase
ontstaan conglomeraat van mijnwerkerskoloniën,
Pionier van kleiner groeien. Krimp is niet minder,
van welstand al jaren hoog op de lijstjes van meest
kerkdorpen en daaromheen gegroepeerde
Reverda’s betoog sloot aan bij dat van Hermans’
>>
9