Tıp Tarihi
mikdârdur, tâ ki eşrâf-ı nas katında izzet ve rif ’at bulalar. Ve ümera ve selâtîn kapularına tavassul ve takarrub ideler. Pes dünyâ suhtından ötrü diyenlerin fesâda virürler. Ve âhiretlerin dünyâya satarlar.” Sultan Çelebi Mehmed’in kütüphanesi için yazılmış bir nüshası Tire Necippaşa Kütüphanesinde korunmaktadır.45 Tercüme-i Kanûnçe: Harezmli hekim ve astronom Çağmînî’nin [1221’den sonra] K anûnçe-i Tıb adlı eserinin Abdülvehhâb bin Yûsuf ibn Ahmed el-Mardânî tarafından yapılan tercümesidir. Mardânî, mukaddimesinde eserin adını zikretmemişse de, Ramazan Şeşen, Kanûnçe olduğunu tespit etmiştir. Miftâhu’n-Nûr ve Hazâinü’s-Sürûr: Sinoplu Mü‘mîn bin Mukbîl’in, II. Murad adına, İslam bilginlerinin eserlerindeki bilgilere ve şahsi gözlemlerine dayanarak yazdığı göz hastalıklarıyla ilgili eseridir. 7 bölümden meydana gelmiştir. 1-2. bölüm başın yapısı ve hastalıkları; 3 bölüm göz hastalıkları; 4. bölüm göz kapağı hastalıkları; 5. bölüm konjoktiva hastalıkları; 6. bölüm kornea hastalıkları; 7. bölüm kristalen hastalıkları ve tedavileriyle ilgilidir. Zâhire-i Murâdiyye: Sinoplu Mü‘mîn bin Mukbîl’in II. Murad adına yazdığı eseridir. 3 bölümden meydana gelmiştir. 1. bölüm beyin, baş ağrıları, göz ağrıları, gözün kapakları ve tabakaları, kulak hastalıkları ve tedavileri; 2. bölüm karaciğer, dalak, bağırsak, genital organlar, vücut ağrıları, cerrahi vakalar, cüzam ve veba gibi bulaşıcı hastalıklar ve tedavileri; 3. bölüm kan alma, hacamat gibi genel tedavi yöntemleri ve koruyucu hekimlikle ilgilidir. Cüzcânî’nin [ö. 1135] Zâhire-i Harezmşâhî adlı eserinin tercümesi olduğu iddia edilmişse de, Esin Kahyâ bunun doğru olmadığını ortaya koymuştur. Bâhnâme: Ali bin İshâk’ın II. Murad adına yazdığı eseridir. Osmanlı devleti Türkçe telif bâhnâmelerinin ilki ve en kapsamlısıdır. Büyük ölçüde, Tifâşî’nin Kitâbu Rucû’i’ş-Şeyh ile’s-sıbâh adlı eserinden faydalanılarak yazılmıştır. 25 bâbı erkekler, 15 bâbı kadınlar için gerekli cinsel bilgileri ihtiva eder. Bibliyografik çalışmalarda ismi geçmesine rağmen hakkında hiçbir araştırma yapılmamış bu eserin incelemesi ve transkripsiyonlu metni tarafımızdan yayınlanmıştır. Bahnâme Tercümesi: Ebû Zeyd Hibetullah bin el-Muzaffer bin Muhammed bin Erdeşîr bin Keykûbât et-Taberî’nin Farsça bâhnâmesinin, Mûsâ bin Mes’ûd tarafından, Sultan II. Murad adına yapılan tercümesidir. Nasîreddîn-i Tûsî hak45 Bu eser yayınlanmıştır: Abdülvehhâb bin Yûsuf ibn Ahmed el-Mardânî. Kitâbu’l-Müntahab fî’t-Tıb (823/1420). Hazırlayan: Ali Haydar Bayat. İnceleme-Metin-Dizin-Sadeleştirme-Tıpkıbasım. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2005, 637 s.
289