1-Sumusul envar ve kunuzul esrar İbnil Hac Tilmisani Hicri 737 yılı 443 sayfa Çeviri İdris Çelebi

84 ----------------------------------------------- İBNİL HAC TİLMİSANİL MAĞRİBİ Gümüşü Bakırdan ayırmanın şekli: Bu madenin cevherini Hz. Zülkarneyn ibni Nebe’ nin feth ettiği ve Farisi lügatı ile Tenlekab denilen Süsül aksanın Bakır madeninden alırsın. Hazreti Zülkarneyn Aleyhisselam bu Bakır madenini alıp, Süsül aksadaki Gümüş madeniyle karıştırdı. Yine Cezüle dağındaki bu kurşunda onda bir kadar Gümüş vardır.

Selimiye diye isimlendirilen Ğaşim madenini alırsın. Bundada dörtte bir kadar Gümüş, dörtte iki buçuk kadar Bakır ve dörtte iki buçuk kadarda Toz vardır. Sen tozu eritirken, dumanını ateşin cevherinden kokulu olarak çıktığını görürsün. Bu Ğaşim madeninin bir miktarını alıp, üzerine sarı cevşir ve Beyaz madeni koyduktan sonra, yumuşakça döv. Ğaşim madeninden her 130 dirhem için,12 dirhem miktarını serp. 12 dirhem Cevşiri dövüp, Sabun başı ile karıştırarak üzerini kapat. Bunu Ğaşim in üzerine koyarak, yukarda zikrettiğimiz gibi Sabun başı ile karıştırarak üzerine serp.

Zikrettiğimiz şeyin üzerine kuru Sığır gübresi koy. Bunun üzerinede kemik koy. Kemiğin miktarı Sığır gübresi kadar olsun.

Bunların üzerine ateş yakarak birgün ve birgece beklet. Bu süre dolduktan sonra üzerini açarsan Gümüşü bir tarafta, Bakırı bir tarafta ayrı ve pisliklerinden temizlenmiş olarak görürsün. Bu Kurşun ve Humma dan dayanıklıdır. Sen anla! Arif ol.

ALTIN MADENLERİNDEN BİR NEVİ Bu taş Rum diyarında olur. Aynı zamanda mağrib (Batı) belde lerindede vardır. Bunun Sudan da iki çeşit halis madeni bulunur. İki dinarlık Altını eritmek için tanesine bir miktar eritilmiş Tutiya karıştırılır.100 dinar kadarda bu iki madenden atılır. Bu miktar erime anında bir veya yarım dinara düşer. Bunun en efdali belde sakinleri tarafından malum olan vakitte, kuyudan su çıkarırken bulunan kırmızı parçalardır. Bu madenin bazısıda sel anında dağlardan inip, dağın altında toplanandır. Hendekler, Dereler ve Dicle nin kolları ve yatakları gibi. Orada bulunanlar, Sudan dan gelen kavimdendir. Suretleri insan sureti gibi ama hayvan gibi kuyrukları vardır ve hayvan gibi yürürler.

Bu iki maden saf parçalar halindedir. Altın madenlerinin bazıları dağlarda ve mağaralarda bulunur. Bundan başka bir çeşidi daha vardırki, yeşile meyilli, siyah, ağır ve parlaktır. Bu taşı bulduğunda, dövdükten sonra, su ve tuz ile yıka. Sonra kuvvetli bir kömür ateşinin üzerine koy. Biraz biraz ateşe at. Kırmızı kıvılcım