Bachelorproef_2019-2020_Projectnota_Yuehan Yang

DE NATUUR VAN DE TOEKOMST

EEN KLIMAATADAPTIEF ONTWERP VOOR HET DONKFRONT Bachelorproef 2019 - 2020 | Yuehan Yang

INHOUD

01

INLEIDING 01.1 01.2 01.3

02

04 08 10

MASTERPLAN 02.1 02.2 02.3 02.4 02.5

03

ANALYSE VISIE AMBITIES

Donkfront Gemeenteparking Brielstraat Natuurkampeerterrein Kempenbeek

12 15 17 18 19

DONKERE WOLK 03.1

Donkere Wolk

20

1 ANALYSE

INLEIDING

SITUERING

Het Donkgebied is een uniek gebied binnen de toeristische regio Scheldeland. Het Donkmeer heeft een uitzonderlijk landschap van ondiepe waterpartijen, oude broekbossen, turfputten, veengraslanden, drijftillen en veel wonderlijke fauna en flora. Maar deze schatten staan voor grote uitdagingen, zowel op Vlaams als op wereldniveau is de achteruitgang van de biodiversiteit en de ecosysteemdiensten moeilijk te stoppen. Als een casestudie kan de natuur in het Donkgebied misschien mee een oplossing bieden voor een aantal natuurlijke en maatschappelijke uitdagingen. Hoe kunnen we met een veranderend klimaat omgaan? In welke richtingen kan de natuur evolueren? Hoe moet de natuur van de toekomst er uitzien? In deze bachelorproef probeer ik vanuit een toekomstbestendig oogpunt de ambitie te hebben om voor dit project tot een robuuste, duurzame natuurvisie te komen.

Het Donkmeer is een meer in de Belgische gemeente Berlare, gelegen tussen de dorpen Overmere, Uitbergen en Berlare-centrum. Aan de noordoostelijke kant van het meer ligt het gelijknamige gehucht Donk.

Het Donkmeer heeft een wateroppervlakte van ongeveer 86 hectare. De diepte is gering en bedraagt maximaal 3,20 meter. Van het gebied is 30 hectare beschermd natuurreservaat. Het is Europees beschermd als onderdeel van het Natura 2000-gebied. Bij het meer bevindt zich de Eendenkooi, een dierenpark met een historische eendenkooi. Er zijn veel drink- en eetgelegenheden rondom het meer.

berlare broek

kloosterputten

don

kla

bri

els

tra

at

an

donkere wolk

donkmeer

Donkmeer Berlare (1969) Juul Keppens

4

Situering Donkfront

GESCHIEDENIS

1777 Ferraris verlanding/ontginning Scheldearm

toekomst co-evolving?

1920 ontdekking landschapsschoonheid Donkmeer

1950 opkomst grootschaligere recreatie

1980 Donkmeer als regionaal recreatiegebied voor zwemmen, vissen, bootje varen

ecologische systemen

menselijke systemen

5

KLIMAATVERANDERING Klimaatverandering is een van de grootste mondiale risico’s voor mens en maatschappij. Ze zal in Vlaanderen eenvoudig uitgedrukt zorgen voor ‘meer hittegolven, drogere zomers, nattere winters en een stijgend zeeniveau’.

Wateroverlast Wateroverlast is een verzamelnaam voor situaties waar over-

last wordt ondervonden als gevolg van een teveel aan water.

Deze overlast kan een gevolg zijn van een te veel aan regen, een stijging van de grondwatertafel, overstromingen vanuit waterlopen of rioleringen of combinaties hiervan.

Droogte Door de klimaatverandering wordt een stijging van de temperatuur en een toename van de potentiële evapotranspiratie verwacht. Samen met de veranderende neerslagpatronen

kunnen hierdoor vaker periodes van droogte plaats vinden, die leiden tot lage waterpeilen in waterlopen en slinkende grondwatervoorraden.

Hittestress De voorspelde hogere temperaturen en frequentere extreem warme dagen, zullen dit effect nog versterken. Een hittegolf leidt tot hittestress vooral bij 65-plussers en jonge kinderen, soms zelfs met oversterfte tot gevolg.

WATER ANALYSE De waterpartij heeft hoge fosfaatconcentraties. Er vindt nalevering van fosfaat vanuit de sliblaag plaats en de omliggende beken zorgen ook voor een negatieve invloed door het harde en sulfaatrijke water.

• •

De kwaliteit van de slibbodem van grote waterpartijen is behoorlijk dik en belast met nutriënten, waardoor de aanwezige sliblaag een risico vormt voor de interne eutrofiëring.

De fysico-chemische kwaliteit van zowel de Kempenbeek als Galgenbeek zijn slecht en nog steeds verontreinigd met huishoudelijk afvalwater. Ondanks de hoge riolerings- en zuiveringsgraad in de gemeente Berlare zijn er nog steeds lozingspunten en overstorten die huishoudelijke verontreiniging veroorzaken.

Een natuurlijke waterpeilschommeling is ook belangrijk voor de ontwikkeling van specifieke vegetaties en leefgebieden en eveneens de kwaliteit van het oppervlaktewater.

6

Klassenverdeling van de waterlichamen voor de MMIF per bekken voor de periode 2013-2015.

KNELPUNTKAART

1. Historische monocultuur populieraan-

planten, niet standplaatsgeschikte bomen en exoten.

2. Gebrek aan pioniersvegetaties. Jonge riet- en moerasvegetaties zijn sterk achteruitgegaan.

3. Kunstmatig waterpeilbeheer leidt tot minder natuurlijke schommelingen.

4. Bestaande doodlopende en ontkoppelede waterlopen. Aantal vijvers in Berlare Broek staat op zichzelf en heeft geen verbinding met het afwateringsysteem.

5. Onaangepast bewonings- en recreatief medegebruik (campings, weekendverblijven, horeca, …) zorgt voor visueel- geluids- en habitatsverstoringen en barrierewerking.

6. Intensief agrarisch gebruik zorgt voor inspoeling van nutriënten en biodiversiteitsverlies.

7. Meeste activiteiten vandaag zijn aan de Donkmeer zijde, het Berlare Broek wordt verwaarloosd en minder goed ontsloten.

8. Huidige recreatieve routes zijn versnipperd.

9. Kempenbeek wordt vervuild door landbouw en huishoudelijk afvalwater. het is weinig zichtbaar en verstopt achter de bewoning.

10. De diepe percelen langs de straten zijn achteraan ongestructureerd en hebben een verscheiden invulling (braak, parking, opslag…).

11. Versnipperde en onvoldoende parkeerplaatsen. Parking Donkoeverpark is geen alternatief voor dagelijkse bestemmingsparking (horeca, recreatie) door te grote afstand. Er is een nood aan een centrumparking.

12. Strijdam als centrale locatie voor recreatie heeft vandaag weinig karakter en het doorgaand verkeer geeft ook geen veiligheidsgevoel aan de bezoekers.

13. Brielstraat als autoluwe erfontsluiting met enkel lokaal autoverkeer.

14. Herstellen van natuurvriendelijke oever- en watervegetaties aan het Donkmeer.

15. De huidige Donklaan is druk en kaal.

Het geeft conflict met het groene karakter van het Donkmeer.

7

2 VISIE Met de toekomstige uitdagingen voor mens en natuur als uitgangspunt onderzoek ik hoe deze samen kunnen evolueren om een evenwicht te bereiken tussen het ecologisch en menselijk systeem. Dit zou gerealiseerd worden door het herstel van het habitat, de verbetering van de ecosysteemdiensten en het bieden van nieuwe huisvestingskeuzes enz. om uiteindelijk een klimaatadaptieve en toekomstbestendige omgeving te creĂŤren voor zowel mens als natuur.

NU Biodiversiteitsverlies, klimaatverandering,...

De stad en het landschap staan beiden onder druk en als contrasten tegenover elkaar

VROEGER De stad en het landschap waren een integraal geheel voor het overleven van de mens.

Het concept is niet bedoeld om letterlijk terug naar het historische landschap te gaan, maar te zoeken naar de kwaliteiten van vroeger en hoe we nieuw leven aan landschapselementen uit het verleden kunnen geven.

1777 Ferrariskaart

2019 Luchtfoto

TOEKOMST? De stad en het landschap evolueren samen en worden terug verbonden met elkaar

2050

8

TIJDSLIJN VERBEELDT EEN EVOLUTIE NAAR EEN EVENWICHT TUSSEN ECOLOGISCHE EN MENSELIJKE SYSTEMEN.

agro-forestry

weide bos

bos bos

ecologische systemen

ecologische systemen

ecologische systemen

heden

2050

2100

intensieve landbouw

menselijke systemen

agro-eco landbouw

menselijke 9 systemen

menselijke systemen

3 AMBITIES

DE ECOLOGISCHE CYCLUS

DE SOCIALE CYCLUS

DE HYDROLOGISCHE CYCLUS

De ecologische cyclus van de natuur is revitaliserend, dynamisch en voortdurend in ontwikkeling. Het Donkmeer en Berlare Broek worden het centrum van biologische diversiteit en zijn variëteit zal zich naar de rest van het gebied verspreiden.

Deze ecologische cyclus zal zorgen voor een gevarieerde, adaptieve en unieke natuur en natuurbeleving.

De sociale cyclus zou het dagelijkse geluk in het Donk verbeteren en de betrokkenheid versterken. Een sterke lokale betrokkenheid biedt sociaal kwetsbare groepen meer kansen.

Uitgebreide groenvoorzieningen staan ook in functie van de gezondheid.

Het water speelt een centrale rol in het klimaatadaptieve verhaal van het Donk. Het gebied heeft behoefte aan een verbetering van het regenwater. Daarom maken de holistische regenwateroplossingen deel uit van een grotere cyclus.

• •

Grote, aaneengesloten bossen en natuurgebieden.

Gericht beheer voor een duurzame levering van de gewenste ecosysteemdiensten. Natuurlijke processen worden gecontroleerd benut.

•

Kleine landschapselementen uit het verleden versterkt of teruggebracht. Tegen erosie en leveren biomassa.

•

Agro-ecologische landbouw en agro-forestry transformatie. Natuur en landbouw sterk met elkaar verweven. De biodiversiteit ondersteunt de voedselproductie.

Klimaatadaptieve strategieën op schaal van het Donk

• •

Dichte woonkern met een groenblauwe dooradering.

Groene ontmoetings- en ontspanningsruimte op wandelafstand. Collectieve groenvoorzieningen brengen meer groen in de leefomgeving.

10

•

Verbeterde waterkwaliteit en een flexibeler en natuurlijker waterpeil.

•

Waterlopen vormen een onderdeel van het natuurnetwerk en krijgen opnieuw meer ruimte.

•

Van kleine tot grote schaal wordt regenwater gezien als een bron waar het water wordt opgevangen, opgeslagen, gezuiverd en hergebruikt.

4 MASTERPLAN

STRATEGIEËN TOOLBOX 1. Op natuur gebaseerde Klimaatadaptieve oplossingen.

2. Verbeterde fysieke en visuele verbindingen maken het gebied toegankelijker.

3. Het water als drager voor zowel identiteits en maatregelen.

A. REGENWATEROPVANG

1. Natuurcamping Natuurlijke speelvijver

2. Gemeenteparking Gracht

3. Donkfront Groenplein + natuurvriendelijke oever

4. Brielstraat Groenstraat + natuurvriendelijke oever

B. OPSLAG & HERLADEN

C. INFILTEREN & REINIGEN

5. Kempenbeek Beekhabitat

6. Donkere Wolk Urban wetland park

11

Strategieën toolbox op schaal van het masterplan Donkfront

DONKFRONT

De bootverhuur op de hoek van het Lake View biedt fysieke verbindingen met het water door middel van recreatie. Een verlaagde trap op de hoek van Elvira verbindt het Strijdam- plein en het drijvende steigerpad met elkaar. Het biedt voetgangersverbindingen met het water en zitgelegenheid.

De bomen langs de Donklaan zorgen voor groen en schaduw.

Een reeks op de steiger geïnspireerde drijvende paden en de herstelde natuurlijke oever- en watervegetatie vormt een interactieve leeromgeving over de ecologie van het Donkmeer en biedt een mooi uitzicht op het bruisende leven op het water.

Het vernieuwde Donkfront zorgt voor continuïteit en afwisseling voor de bezoekers.

B’ recreatieroute gracht

klimaatadaptieve groenstraat Donklaan

achterontsluiting

B A’ hoektribune met zittrappen

verbrede terrassen

recreatieroute

Strijdam groenplein

steiger geïnspireerde uitkijk platformen

Brielstraat

A

natuurvriendelijke oever Concept schema

bootverhuur

Donkmeer

Axometrische snede

12

Masterplan Donkfront

Referentie verlaagde groenstroken voetpad 3m

rijbaan 7m

fietspad 1,5 m groenstrook 2m

oever

groenstrook 2m fietspad 1,5 m

water + uitkijkplatformw

terras var. 7 m 0

1

5

10

Snede A-A’ Donkfront meerzijde

Referentie steiger uitkijk platform

voetpad 1,5 m

achtertuin

gracht

achterontsluiting 7m

oever

water

0

Snede B-B’ Donkfront broekzijde

13

1

5

10

Referentie zittrappen tribune (OMGEVING)

12 14

Bruisend Donkfront na de regenbui

GEMEENTEPARKING

De gemeenteparking wordt omringd door een gracht die gekoppeld wordt met de Kloosterputten als een onderdeel van de waterhuishouding omgeving en de nieuw geplante bomen worden een uitbreiding van de elzenbroekbos op het Broek naar het Donkmeer toe.

De parking bestaat uit twee delen. Een halfverhard intensief gedeelte met grasdallen aan de Strijdamzijde voor de bewoners en voor dagelijks gebruik. Een meer groen extensief gedeelte met gefundeerde grasland aan de Broekzijde als overloopparking voor drukke dagen en als recreatie- en evenementterrein op andere dagen.

De nieuwe achterontsluiting die vanaf de Donklaan bereikbaar is via de toegang van camping Rodeo en via de Zandstraat vormt de nieuwe ontsluiting voor de vernieuwde gemeenteparking. Het reduceert de verkeersdruk op het Strijdamplein. Alle inritten van de achterliggende parkeerplaatsen van de horecazaken en appartementen kunnen gevrijwaard worden en worden ingezet als extra groene ruimte.

De twee doorsteken in de buurt van Elvira en Lake View versterken de relatie tussen Donkmeer en het Broek, ze worden ingezet als toegang tot de recreatieve route voor voetgangers and fietsers.

infopunt + rustplaats

open dotterbloem grasland

recreatieroute

wandelpad

overloopsparking

gracht

Concept schema bestemmingsparking

kloosterputten

bewonersparking

achterontsluiting

toegang via zandstraat Axometrische snede

15

Masterplan Gemeenteparking

rijweg 7m

extensieve parkeerplaatsen

wandelpad

intensieve parkeerplaatsen

gracht + extensieve grasland

Referentie parking naast gracht

gefundeerde intensieve grasland

grasdallen

0 1

Snede en grondplan gemeenteparking

16

5

10

Referentie halfverharde parking met grasdallen

BRIELSTRAAT

De Brielstraat krijgt ook een landschappelijk karakter met de herstelde natuurvriendelijke oevers aan het Donkmeer. Het wordt een autoluwe erfontsluitingsstraat door het knippen van de doorgaande weg bij de Donkere Wolk. Er wordt enkel lokaal autoverkeer toegalaten bv. lossen en laden voor de horeca. Door de herinrichting krijgt de Brielstraat meer ruimte voor groen. De oever heeft nu een flauwhellend talud voor de diverse oever- en waterplanten. Een vlonderpad die het verlaagde hoekplein bij de Elvira en de Donkere Wolk verbindt creĂŤert her en der rustplaatsen en plekken voor hengelsport voor de bezoekers op het water.

autoluwe Brielstraat

vlonder met platform voor hengelsport

natuurvriendelijke oever

Donkmeer

Concept schema

Masterplan Brielstraat

Axometrische snede

voortuin

autoluwe straat

voetpad

terras

oever

water + uitkijkplatform + roestplaats 0

Referentie autoluwe straat en natuurlijke oever

Snede Brielstraat

17

1

5

10

NATUURKAMPEERTERREIN

Het natuurkampeerterrein ligt in een natuurlijke omgeving, zoals in een bos, aan zee, vlak bij een rivier of in het duinengebied. Er zijn op de terreinen geen vaste standplaatsen of seizoenplaatsen. Op deze manier kan men maximaal van rust, ruimte en privacy genieten. sanitair

Het huidig campingsysteem is een grote storing voor het nabije natuurgebied. Het creĂŤert visuele, geluids- en habitatshinders. Het is dus een logische stap vooruit van het kunstmatige campingterrein naar een natuurkampeerterrein te evolueren.

natuurcamping cluster natuurlijke speelvijver

sanitair

Concept schema

Kloosterputten Donklaan receptie

Masterplan natuurkampeerterrein

Axometrische snede

Referentie natuurkampeerterrein

oever

voetpad

vijver

natuurkampeerterrein

18

0 1

5

10

Snede natuurkampeerterrein

KEMPENBEEK

Het ontwerpvoorstel voor de woonwijk bij de Frans Broeckaertlaan illustreert een scenario dat zich zou kunnen ontwikkelen als het beleid wordt aangenomen. De beekhabitat wordt hersteld, de ecosysteemfuncties worden verbeterd, er worden huisvestingskeuzes gemaakt en er worden nieuwe vormen van gemeenschapsgebruik geĂŻntroduceerd. Het biedt een mogelijk toekomstbeeld voor een evenwichtige ecologische- en menselijke systemen en hoe een wijkslandschap zou kunnen regenereren, milieuvriendelijker, cultureel en economisch duurzamer worden en tegelijkertijd zorgen voor een betere kwaliteit van de leefomgeving.

Frans Broeckaertlaan

Kempenbeek met natuurvriendelijke oever

wandelbrug

recreatieroute Donklaan

Concept schema

nieuwe wooninvulling zorgt voor de verbinding tussen de woonwijk en het centrum van Donk.

Masterplan Kempenbeek

Axometrische snede

voetpad

Kempenbeek + wandelbrug

extensieve grasland 0 1

Referentie beek in woonwijk

19

rijweg 5

10

Snede Kempenbeek

5 DONKERE WOLK natuurcamping vaste weekendverblijven

Put 13 wadi natuurcamping speelheuvel

B A speelzone

A’

B’

vlindertuin

open grasland

dijk met wandelpad wetlands

fietsstalling (50p)

C

paviljoen met terras

uitkijk platform

C’ ligweide

Donklaan

kunstmatige drijftillen Donkmeer

20

DONKERE WOLK

Vanuit een bestaand watersysteem wordt de Kempenbeek uitgebreid en omgevormd tot een onthaal park dat functioneert als een veerkrachtig en functioneel urban wetlandspark met educatieve en recreatieve voorzieningen. De uitbreiding van het aantal kleine waterrijke gebieden levert een groter voordeel op voor het habitat door een grotere land-water-interface en een dichte oeverbeplantingszone. De meerdere gevlochten vijvers en drijftillen bevorderen ook de waterberging en verbeteren de waterkwaliteit.

De Kempenbeek wordt in het wetlandspark geleid, waarbij ze door een reeks grassen en ondiepe infiltratievijvers wordt gefilterd en uiteindelijk naar de geïsoleerde Put 13 vijver wordt geleid. Het voetpadsysteem verbindt de wetlands, de vijvers en het paviljoen met elkaar.

Habitatstammen: stammen in de beekbedding zorgen voor vijvercomplexiteit, sturen de waterstroom aan, controleren de erosie en zorgen voor voedsel en dekking voor aquatische soorten.

“Perch tree”: roest- en overzichtsplaats voor vogels. Uiteindelijk wordt het rottende hout een habitat voor insecten, die op hun beurt zorgen voor voedselmogelijkheden voor vogels.

Axometrische snede

Referentie wadi en wandelpad/brug

Referentie wetlands

Concept schema

Referentie paviljoen

21

Referentie uitkijk platform

Donkere Wolk - zonsondergang op de speelplaats

22

speelheuvel met brug 0

1

5

0

1

5

extensieve grasland

intensieve speelgrasland

10

Snede A - A’

extensieve grasland

ondiepe speelvijver + secondair pad/brug

Kempenbeek

extensieve grasland

beton wandelpad

10

Snede B- B’

wandelpad

Kempenbeek

Snede C- C’

extensieve grasland

Kempenbeek + fietsstalling (50p)

Paviljoen + terras

23

Ligweide

Donkmeer + kunstmatige drijftil 0 1

5

10

INRICHTINGSPLAN DONKERE WOLK Wandelpad: uitgewassen beton met granulaten 8/16mm, breedte variabel (3-5m), afwateren met 1% naar beplanting Wandelpad: halfverhard wandelpad met gestabiliseerd porfiersplit 2/6mm, breedte 2m ligweide

Houten terras: Europese eikenhout, duurzaamheidsklasse 2, met anti-sliblaag van glasvezelversterkte polyester Kringbanken: diameter 250cm, zitdiepte 50cm, eerste klas FSC hardhout paviljoen

Houten brugje: Europese eikenhout, duurzaamheidsklasse 2, met anti-sliblaag van glasvezelversterkte polyester Rustieke zitbank met rugleuning: 62x200x30cm 2 balken, hergebruikte meerpalen van oude tropisch hardhout met vuilbak: 517x517x1005mm, gepoedercoat staal, zwart

fietsstalling (50p)

Fietsbeugel: 3mm staal koker 60mm x 60mm, thermisch verzinkt en tweelaags gepoedercoat, zwart Verlichting open grasland

droge wadi

speelzone speelvijver

speelheuvel droge wadi

natte wadi referentie fietsnietje

24referentie kringbank

referentie zitbank

referentie vuilbak

referentie verlichting

WATERBEHANDELING & TECHNISCHE DETAILS Het is belangrijk voor de oevervegetaties dat er een flexibeler en natuurlijker waterpeil wordt ingesteld. Het kan gebeuren door het isoleren van de waterplassen ten opzichte van de omliggende waterlopen en waterpartijen. In dit geval de wordt Kempenbeek direct afgeleid naar Put 13 die geïsoleerd wordt van het Donkmeer.

Om de waterkwaliteit te verbeteren,wat kan gebeuren door • de nutriëntbelasting te verminderen via het plaggen van de organische toplaag van bepaalde percelen, een verbod op intensief gebruik van meststoffen in landbouw enz.; • slibruiming zoals ontmodderen en verwijderen van de sliblaag zijn noodzakelijk; • bezinkingsplaatsen te voorzien langs de waterlopen en nadien te hergebruiken om de bodem voor landbouw te verbeteren; • oevers te herprofileren tot natuurvriendelijke oevers met her en der een helofytenfilter-systeem.

HORIZONTAAL HELOFYTENFILTER Een compleet helofytenfiltersysteem bestaat in principe uit een voorbehandeling en een verticaal doorstromende helofytenfilter, bestaande uit een vloeistofdichte bak waarin het afvalwater via toevoerleidingen door een zandpakket met helofytenvegetatie percoleert en vervolgens via afvoerdrains wordt afgevoerd. Het helofytenfiltersysteem kan eventueel worden uitgebreid met een nazuivering.

technisch detail horizontaal doorstromend helofytenfilter

INFILTRATIEWADI Het water wordt naar het bouwwerk geleid om erin opgeslagen te worden in afwachting van natuurlijke infiltratie in de bodem van de wadi. Op die manier wordt het water teruggegeven aan zijn natuurlijke cyclus.

Hiernaast zie je de technische details van zowel waterinfiltratie (wadi) als waterzuivering (helofytenfilter).

25

technisch detail Infiltratiewadi

BEPLANTINGSPLAN DONKERE WOLK Bloemrijk grasland mengsel (4837,22 m2; 9,67 kg) Vochtig grasland mengsel (6831,77 m2; 9,53 kg) Speelgazon mengsel (3677,5 m2; 110,33 kg) Oeverplant (6% Caltha palustris subsp. palustris, 13% Carex acutiformis, 25% Iris pseudacorus, 18% Phalaris arundinacea, 25% Phragmites australis, 13% Schoenoplectus lacustris) Struweel (afplantrij 1,15 m; plantafstand varieert tussen 1,5-2 m; willekeurig plantverband; homogeen gemengd: 20% Ribes rubrum, 30% Salix caprea, 30% Salix cinerea, 20% Sorbus aucuparia) Nieuwe boom (algl - Alnus glutinosa, bepu - Betula pubescens, saal - Salix alba) Bestaande boom

26

BLOEMRIJK GRASLAND Het natuurlijk en bloemrijk grasland zorgt voor verbondenheid met de omgeving.

Door het aanbrengen van reliĂŤf kunnen er overgangen tussen droog en vochtige gedeelte ontstaan wat de soortenrijkdom doet verhogen.

VOCHTIG GRASLAND EN BROEKBOSJE Het bloemrijk grasland zal langzaam overgaan naar het vochtige broekbosje. Dit bosje heeft een hoog ecologische waarde war daarnaast zorgt voor verbondenheid met het hele gebied.

DE NATUURLIJKE OEVER Binnen de Donkere Wolk zal er kokosmatten toegepast worden die een gewenste samenstelling zal hebben.

Hierdoor zal er accent gelegd worden op de Donkere Wolk en er een eigen uitstraling aan te geven, maar toch op een natuurlijke wijze om met de beek te verbinden en als een geheel te worden.

27 Plantendiagram Donkere Wolk

PLANTENLIJST

28

KOSTRAMING BEPLANTING

29

30

31

32

BRONNEN

Afdeling Rapportering Water, V. (2016). Biologische kwaliteit van het oppervlaktewater.

Vlaamse Milieumaatschappij.

Inverde, ANB, INBO. (2020). Natuurtype: Dotterbloemgrasland. Opgehaald van Ecopedia: bouwen aan groenexpertise: https://www.ecopedia.be/natuurtypes/natuurtype-dotterbloemgrasland

Amsterdam Rainproof. (2020, juni). De maatregelen-toolbox. Opgehaald van Amsterdam Rainproof: https://www.rainproof.nl/toolbox/maatregelen

Johan Brouwers, B. P. (2015). MIRA Klimaatrapport 2015: over waargenomen en toekomstige klimaatveranderingen. Vlaamse Milieumaatschappij.

Arcadis Belgium. (april 2011). Technisch Vademecum Paden en verhardingen, Harmonisch Park- en Groenbeheer. Brussel: Agentschap voor Natuur en Bos.

KIWA. (april 1998). Handleiding Helofytenfilters Voor IBA-Systemen. Rijswijk, NL: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

ARCADIS Belgium. (februari 2009). Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan donk: toelichtingsnota - stedenbouwkundige voorschriften. Gemeente berlare.

Klimaat, D. M. (september 2016). Gents klimaatadaptatieplan 2016-2019: werken naar een klimaatrobuuste stad. Gent: Stad Gent.

Arcadis Belgium. (februari 2012). Verbreden en verdiepen van het mobiliteitsplan (beleidsplan).

Gemeente Berlare.

Kristien Mariën, J. V. (2019). Voorstudie klimaatadaptatietool. Vlaamse Milieumaatschappij.

Arcadis Belgium. (mei 2013). Technisch Vademecum Recreatieve infrastructuur, Harmonisch Park- en Groenbeheer. Brussel: Agentschap voor Natuur en Bos.

Leefmilieu Brussel. (2016, september). Voorziening | Wadi’s. Opgehaald van Gids Duurzame Gebouwen.brussel: https://www.guidebatimentdurable.brussels/nl/soorten-wadi-s.html?IDC=9008&IDD=15049

atelier GROENBLAUW. (2020, juni). Maatregelen. Opgehaald van Groenblauwe netwerken voor veerkrachtige steden: https://nl.urbangreenbluegrids.com/measures/

Marjan Speelmans, B. O. (december 2019). Gezamenlijk natuurbeheerplan voor Berlare Broek – Donkmeer. Vlaamse Landmaatschappij.

atelier GROENBLAUW. (2020). Urban wetlands. Opgehaald van GROENBLAUWE NETWERKEN: https://nl.urbangreenbluegrids.com/measures/urban-wetlands/

RAMBOLL. (april 2016). Copenhagen cloudburst plans. RAMBOLL. Rob Lokers, I. C. (September 2018). Klimaatportaal Vlaanderen: Kompas voor een klimaatbestendig en weerbaar Vlaanderen. Vlaamse Milieumaatschappij.

Bosch Slabbers, Landscape + Urban Design, Deltares, Sweco, KNMI, Witteveen+Bos. (2020, juni). Adaptation Solutions. Opgehaald van Adaptation Solutions: https://www.climateapp.nl/

Stichting De Groene Koepel. (2020). Wat is een Natuurkampeerterrein? Opgehaald van Natuurkampeerterreinen: https://www.natuurkampeerterreinen.nl/terreinen-informatie/ wat-is-een-natuurkampeerterrein/

BRUT ARCHITECTURE AND URBAN DESIGN, LAMA LANDSCAPE ARCHITECTS, STUDIEBUREAU TALBOOM. (maart 2015). Masterplan Donkfront Berlare: Een toekomstvisie voor het Donkfront. GEMEENTE BERLARE.

Studiebureau VDS. (oktober 2007). Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Berlare (Informatief gedeelte). Gemeente Berlare.

de Vlaamse Milieumaatschappij, Waterbouwkundig Laboratorium, Maritieme Dienstverlening & Kust en De Vlaamse Waterweg NV. (2020, juni). OverstromingsGevaar- en Risicokaarten (OGRK). Opgehaald van waterinfo.be: https://www.waterinfo.be/default.aspx?path=NL/Loketten/overstromingsrichtlijn

Universiteit Antwerpen. (2020). Ecosysteemdiensten. Opgehaald van uantwerpen.be: https:// www.uantwerpen.be/nl/onderzoeksgroep/ecoplan/onderzoek/ecosysteemdiensten/

Derde Directie – Patrimonium en Technische dienst. (januari 2008). Berlare: een visie op weekendverblijven. Provincie Oost-Vlaanderen.

Dumortier, M. (2007). Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers. INBO. FAO. (2020). The 10 Elements of Agroecology. Opgehaald van Food and Agriculture Organization of the United Nations: http://www.fao.org/agroecology/knowledge/10-elements/en/ Helen Michels, K. A. (februari 2019). Natuurverkenning 2050: Inspiratie voor de natuur van de toekomst. INBO. het Departement Omgeving. (2020, juni). Klimaat en Ruimte. Opgehaald van Klimaat en Ruimte: http://www.klimaatenruimte.be/home Inverde, ANB, INBO. (2020). Natuurstreefbeeld: Ruigt elzenbos (91E0_vn). Opgehaald van Ecopedia: bouwen aan groenexpertise: https://www.ecopedia.be/natuurstreefbeeld/natuurstreefbeeld-ruigt-elzenbos-91e0vn

Vlaamse Landmaatschappij, Regio West, Agentschap voor Natuur en Bos. (december 2015).

Natuurinrichting Berlare Broek - Donkmeer Projectrapport. VLM Regio West: Vlaamse overheid.

Vlaamse Milieumaatschappij. (2020). Klimaat 2015 Milieurapport. Opgehaald van Klimaat 2015 Milieurapport: https://klimaat2015.milieurapport.be/ Vlaamse Milieumaatschappij. (2020, juni). Klimaatverandering in detail. Opgehaald van Klimaatportaal Vlaanderen: https://klimaat.vmm.be/nl/klimaatverandering-in-detail Wetlactec. (2020). Helofytenfilter. Opgehaald van Wetlantec: https://www.wetlantec.com/nl/ helofytenfilter/#vloeiveld Wim Van Nieuwenhuyze, M. Z. (augustus 2019). Klimaatadaptatieplan Wetteren. Provincie Oost-Vlaanderen.

33

Donkere Wolk Birdview

34

35