Lokman hekim mesleki ve teknik anadolu lisesi enes yilmaz tevfik bilge

T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI LOKMAN HEKİM MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ACİL TIP TEKNİSYENLİĞİ BÖLÜMÜ

BOZKIR’DA YAŞAMIŞ ÂLİMLERİN HAYATINI ARAŞTIRMA YARIŞMASI ( BİMDER )

Enes YILMAZ Sınıfı: 11/ A - Numarası:1

TEVFİK BİLGE ARAŞTIRMA YAZISI

Konya–2016

ÖNSÖZ Milli, manevi ve en önemlisi dini değerlerimizden uzaklaşıp koptuğumuz bir dönemde, bu değerlerin öneminden bihaber hayatımıza devam ediyoruz.

Son birkaç yüzyıldan bu yana “benimsetilmeye” çalışılan, özendirilen daha doğrusu bize alenen veya gizli yollardan empoze edilmek istenen, Batı medeniyetinin(!) kültür ve inanç etkisinde yaşamaya başladık. Batı kültürünün etkisiyle de kendi değerlerimizden koptuk. Özellikle de 20. yüzyıldan sonra dinimizin emir ve yasaklarını unutarak, yerini içi boşaltılmış bir dünya hayatı ve kapitalizm ile doldurduk. Çocuklarımızı Batı kültürünün etkisinde yetiştirdik. Ve de en son 21. yüzyılda -ne vahimdir ki- dininden, kültüründen, tarihinden, öz değerlerinden bihaber bir nesil yetiştirdik.

Bu düşünce çerçevesinde bizleri özümüze döndürecek, dinimizi öğretecek; ilmi, irfanı, kültürümüzü ve daha nice değerleri bize sevdirecek hocaların, âlimlerin; Akşemseddinlerin, Mevlanaların, Tevfik Bilge Efendilerin ve Ali Güzeldülgerlerin ehemmiyetini unuttuk. İşte bu değerlere sahip nadir kişilerden olan Tevfik Bilge Efendi'yi araştırarak size tanıtmak; bizlere ilmi, dini ve milli kültürümüzü yeniden kazandıracak bu önemli şahsiyetlerin hayatını kaleme almak gereğini duydum.

Bunların dışında bizimle paylaştıkları Tevfik Bilge Efendi hakkındaki bilgilerle bu yazıyı yazabilmemiz için bize bildikleri her şeyi beyan eden; Mustafa Çınar’a, Abdülkadir Taşan’a, Osman Güleç’e ve Hayrullah Uçar’ teşekkür ederim.

i

İÇİNDEKİLER Önsöz

.....................................................................................................................................i

İçindekiler..................................................................................................................................ii Resimler Listesi........................................................................................................................iii Giriş

................................................................................................................................vi

TEVFİK BİLGE EFENDİ 1. Ahırlı’nın Tarihi ...................................................................................................................5 2. Tevfik Bilge Efendi ...............................................................................................................7 2.1. Tevfik Bilge Efendi’nin Hayatı ....................................................................................7 2.2. Tevfik Bilge Efendi’nin Hocaları ...............................................................................11 2.2.1. Yalvaçlı Ömer Vehbi Efendi .................................................................................11 2.2.2. Sivaslı Ahmet Efendi..............................................................................................12 2.2.3. Tavaslı Hacı Osman Efendi....................................................................................14 2.3. Tevfik Bilge Efendi’nin Eserleri ...............................................................................14 2.3. Tevfik Bilge Efendi’nin Öğrencileri .........................................................................15 3. Bozkır İsyanı .......................................................................................................................15 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME.........................................................................................17 KAYNAKÇA...........................................................................................................................18

ii

RESİMLER LİSTESİ Resim 1: Ahırlı İlçesi.................................................................................................................5 Resim 2: Tevfik Bilge Efendi ....................................................................................................7 Resim 3: Tevfik Bilge Efendi’nin Mezarı ...............................................................................11 Resim 4: Yalvaçlı Ömer Vehbi Efendi ....................................................................................12 Resim 5: Sivaslı Ahmet Efendi ...............................................................................................13

iii

GİRİŞ Bu değerli âlimleri gerçek anlamda anlayabilmek, çektikleri zorluklardan haberdar olmak için yaşadıkları dönem hakkında bilgi sahibi olmalıyız. O dönemde onların öğrencilerini yetiştirmek adına katlandıkları zorluklardan biraz bahsedelim.

Bu zorlukların başında Arapça harflerin kullanımının kaldırılması ve yasaklanması gelmektedir. ‘‘3 Mart 1924 tarihli kanunun birinci maddesi Türkiye Cumhuriyeti’nde halkla ilgili bütün işlemlerin yürütülmesini Türkiye Büyük Millet Meclisi ve hükümete bırakıyordu.

Ancak dinsel sorunları halledebilmek için başkanlığa bağlı Diyanet İşleri Reisliği kuruldu.

Camiler, medreseler, tekke ve zaviyelerin idaresi; imam, hatip, vaiz, şeyh, müezzin ve kayyumların atamaları, il ve ilçelerdeki müftülük örgütleri de bu kuruluşa bağlandı.

Diyanet İşleri Reisliği’nin bir de danışma kurulu vardı. Amacı cumhuriyet ve laikliğe hizmetti. Bu kurul ezan ve salâtın Türkçeleştirilmesi, hutbelerin Türkçe okunmasını ele aldı.

Ayrıca hutbelerin konularının siyasi, sosyal, askeri, mali, içtimai ve iktisadi sorunları kapsamalarının da üzerinde duruldu.

1928’de Latin harflerinin alınması sırasında izinsiz olarak okul ya da kurs açılarak Arapça öğretilmesi yasaklandı. Bu yaklaşım, aynı yıl devletin bir dini olduğu maddesinin anayasadan çıkarılmasıyla devam etti.

4 Ocak 1932 tarihinde yayınlanan bir talimatnamede; harf devrimi kanununa aykırı olarak Arap harfleriyle eğitim yapmak için gizli veya aleni dershane açanların ve bu dershanelerde eğitim verenlerin, Türk Ceza Kanunu’nun 526. maddesi gereğince üç aya kadar hafif hapis veya 10 liradan 200 liraya kadar hafif para cezası ile cezalandırılacağı belirtilmiştir.

1 Kasım 1935 ve 30 Kasım 1936 tarihleri arasında çeşitli illerde 35 kişi gizli bir surette Arap harfleriyle öğretim yapmak suçundan yakalanıp adliyeye sevk edilmiştir.

1937 yılında Gaziantep’te 50 yaşlarında bir kadının kendi evinde gizlice eski usul Arap harfleri ile çocuk okuttuğu haber alınmış ve suçüstü yakalanarak, aramada ele geçirilen kitaplarla birlikte mevcuden mahkemeye sevk edilmiştir. Suç olarak addedilen eşyalar ise; 3 adet Mevlit, 5 Tebareke cüz’ü, 25 Amme cüz’ü, 1 Kadesemiallah, 7 Kur’an-ı Kerim, 10 Elif cüz’ü 2 minder, 1 sıra.’’ 1

1- http://m.uludagsozluk.com/k/arapca-kuran-ve-ezan-yasaklanması/ E.T. : 04.02.2016 iv

TEVFİK BİLGE EFENDİ

1. AHIRLI TARİHİ: ‘‘İlçenin tarihi hakkında pek fazla bilgi bulunmamasına rağmen, ilçenin tarihi M.Ö.

2000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Bölgede bulunan tarihi eserlerden de anlaşılacağı üzere Türklerden önce burada, Bizans İmparatorluğu hüküm sürmüştür. 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun kapısının Türklere açılması ile birlikte Anadolu’ya Türk akınları yapılmıştır.

Resin 1 – Ahırlı İlçesi

Kaynak : http://www.bizimkonya.com/ahirliresimleri.html

E.T. : 05.02.2016

Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah döneminde Kutalmış Süleyman Şah Anadolu’ya akınlar düzenlemiş ve bu akınların sonucunda İznik’e kadar ilerlemiştir. Süleyman Şah Konya’ya geldiği zaman burayı fethetmiş, ilçenin bulunduğu bölgeye de akıncılarını göndererek buranın fethini de sağlamıştır. Bu tarihten itibaren ilçe bölgesi Türk hâkimiyeti 5

altına girmiştir. Konya’nın Türkleştirilmesi esnasında bu bölgeye Orta Asya’dan Türk aileleri gelerek yerleşmişlerdir.

Ahırlı ilçesi antik çağlarda Asia Mineur olarak bilinen Anadolu’da İç Anadolu platosunun güneyinde bulunan İsauriç bölgesinde yer alır. Kuzey ve kuzeydoğusu; Lykaonia, batısı; Pisidia, güney ve güneybatısı; Pamphilla, güneydoğusu; Cilicia ve Capadokia bölgeleri ile çevrili bulunan İsauria bölgesinin sınırları içindedir. Bu bölge M.Ö. 2000 yıllarında Anadolu’da büyük devletler kuran Hititler, Persler, İskitler, Kimmetler ve Bergamalıların hâkimiyeti altına girmiştir.

Buraya M.Ö. 4. yüzyılın son çeyreğinde Büyük İskender İmparatorluğu hâkim olmuştur.

M.Ö. 1. yüzyılda Büyük Roma İmparatorluğunun sınırları içine girmiştir. 26 Ağustos 1071 Malazgirt Zaferi’ne kadar Bizans hâkimiyetinde kalmıştır.

Toros Dağlarının sarp, geçit vermeyen vadileri ve tepelerinde yaşayan İsauria halkının geçim kaynağını korsanlık ve esir ticareti teşkil etmiştir. Bölgede toprak kesiminin az oluşu ve tepelik olması sebebiyle halk, bu tepeleri bir yere toplayarak araziye kazma ile buğday ekerek hayatlarını sürdürmüşlerdir. Bölge halkı, Akdeniz’deki limanlardan faydalanarak, Toros Dağları’nı üs olarak kullanmışlardır.

Ahırlı İlçesinin de eski çağlarda İsauriç bölgesinde bir askeri bölge olduğu sanılıyor. Çarşı Camii avlusunun duvarına yerleştirilen, bir tabule ansata (ayna, kulplu çerçeve biçiminde tasvir edilen bir kubbe) de M.Ö. 1. yüzyılda İsauria bölgesinde yaşayan ‘‘Demetriontos’’ adlı bir askeri komutana aittir.

Bölge, İstanbul’u fethetmeye gelen İslam gazileri tarafından İslamlaştırılmaya başlanmıştır. Bu mücahit gaziler Anadolu’nun Hıristiyan, Rum, Ermeni ve Süryani halkı ile dini ve kültürel yönde münasebetlerde bulunarak Malazgirt’ten üç asır önce Müslüman-Türk ordularına zemin hazırlayarak bölgenin fethini kolaylaştırmışlardır.

1936 yılında Belediye Teşkilatı kurulan Ahırlı, Bozkır ilçesinin Nahiye merkezlerinden biri idi.

09.05.1990 tarih ve 3644 sayılı 130 ilçe kurulması hakkında kanun ile Bozkır ilçesinden ayrılarak ilçe olmuştur. 31 Temmuz 1991 tarihinden itibaren ilçelik faaliyetine başlamıştır.’’ 1

1-

http://www.bizimkonya.com/ahirliresimleri.html E.T. : 02.02.2016

6

2. TEVFİK BİLGE EFENDİ: Tevfik Bilge Efendi şimdi ilçe olan, Konya’nın Bozkır ilçesine bağlı Ahırlı köyünde dünyaya geldi. İlk öğrenimini Konya Müftüsü Ömer Vehbi Efendi ve Sivaslı Ali Kemali Efendi’den okuyarak icazet aldı. Ali Kemali Efendi’den mantık, ayrıca Tavaslı Osman Efendi’den usul-i fıkıh dersleri aldı. Babası müderris Mehmet Emin Efendi’dir. Tevfik Bilge Efendi dört oğlan ve bir kız evlada sahiptir.

2.1. Tevfik Bilge Efendi’nin Hayatı: Ayn-ı Vahid Tevfik Bilge Efendi küçük yaşta geçirdiği çiçek hastalığı yüzünden sağ gözünü kaybetmiştir. Ayn-ı Vahid (Bir Gözü Kör) Tevfik Efendi lakabıyla anılmasının sebebi işte bu olaydır.

Resim 2 – Tevfik Bilge Efendi

Kaynak : http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/ahirlili-tevfk-bilge-efendi/ E.T. 14.02.2016

Büyük bir din adamı, allame, şeyh ve müderris olan Ayn-ı Vahid Tevfik Bilge Hoca efendi Konya ulemasının önde gelenlerindendi. Feraiz ( İslam Hukuku ) ilmine sahip çok büyük bir âlimdi. 1919’lu yıllarda Zeynel Abidin tarafından çıkarılan Bozkır İsyanı’nda arandığını duyan Tevfik Efendi kaçmak zorunda kaldı. Ahırlı’dan Muğla’nın Fethiye ilçesine 7

dayısının yanına yaya olarak gitti. Babası Mehmet Emin Efendi gibi müderris olan amcasının yanında bir süre kaldı. Bu süre zarfında amcasından Gâzimir okudu.

Tahsilini tamamladıktan sonra on dört yıl, altı ay, yirmi yedi gün devlet hizmetinde bulundu. Bu sürenin altı yıl yirmi dokuz gününü Bozkır Müftülüğünde geriye kalan kısmını ise Bozkır Mahkemesi Azalığında geçirdi. Tevfik Bilge Efendi bu hizmetlerinin dışında Konya il daimi encümenliği üyeliği de yaptı. Bu dönemde Konya civarında okullar açılması için büyük gayretler gösterdi.

Tevfik Bilge Efendi Türkçenin dışında Arapça ve Farsça dillerine vakıftı. Bu bilgisini kendi el yazısıyla yazdığı hal tercümesinde ‘‘ Arapça ve Farsça okuryazar, tekellüm ederim’’ şeklinde dile getirmiştir.

Okumayı ve okumayı çok seven bir şahsiyetti. Çok zeki ve ilim sahibi idi. Bir konuşmasında Seyit adlı öğrencisine ‘‘ oğlum Seyit ben Kuran’dan bir cüzü yani yirmi sayfayı bir saatte ezberlerim ’’ demesi zekâsının ve hafızasının ne derece büyük olduğunun bir kanıtıdır. Tevfik Bilge Efendi’nin zekâsı ve âlimliğine bir örnekte Tevfik Bilge Efendi’nin, Hak Dini Kuran Dili adlı tefsir kitabının sahibi Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ı bir ziyaretinde Hamdi Yazır’ın Tevfik Bilge Efendi’ye ‘‘ Duydum ki Konya’da Ayn-ı Vahid diye bir âlim varmış, Kayseri ulemasının çözemediği bazı meseleleri ona sorarlarmış o da çözüverirmiş. İşte o şahıs zat-ı âlinizmiş ’’ sözüne karşılık Tevfik Bilge Efendi’nin de ona hitaben ‘‘ Sizin de benden kalır yanınız yok ’’ diye cevap verdiği olaydır. Tevfik Bilge Efendinin âlim ve bilgeliği hakkında Konya’daki zamanının âlimlerinden olan Hacıveyiszade Mustafa Efendi ve Lâdikli Hacı Ahmet Efendi ‘‘ Tevfik Bilge hoca Konya’daki dünyevi ve uhrevi bütün ilimleri heybesine toplayıp Ahırlı’ ya götürdü.’’ diyerek ilminin büyüklüğüne dikkat çekmişlerdir.

Talebe yetiştirmeye çok meraklı olan Tevfik Bilge Efendi öğrencilerine ders verirken tek gözüyle çalışıp çalışmayan öğrencileri çok iyi analiz ederdi. Öğrencilerinin çalıştığını ve başarılı olduğunu görünce ‘‘ Oturduğumuz yer ahır sekisi çağırdığımız İstanbul türküsü ’’ diyerek mutluluğunu beyan ederdi. Çalışmayan öğrencilerine de gerektiği zaman kızmaktan onları uyarmaktan geri kalmazdı. Bunca zahmete girip bu kadar öğrenci okutmasına rağmen bir öğrencisinden bile beş kuruş talep etmemişti. Geçimini ise yapmış olduğu Bozkır müftülüğü ve Bozkır mahkeme azalığı görevlerinden sağlamaktaydı. Öğrencilerinden hiç para talep etmemesi onun öğrenci okutmaya olan sevdasındandı. Öğrencilerine eğitim verdiği dönemde Arapça eğitimin yasak olmasına rağmen kendi iradesi, gücü, cesareti ve dirayeti ile öğrencilerine eğitim vermeye devam etmişti.

8

Bir gün zamanın Diyanet İşleri Başkanı Eyüp Sabri Hayırlıoğlu, Başkanlık Müşaviri ve Dini Eserleri İnceleme Kurulu azası Fehmi Başoğlu ile birlikte Ahırlı’ya giderler. Tevfik Bilge Efendiye ‘‘ Hocam sizi Ankara’ya götürmek istiyoruz. Maksadımız sizi Diyanet İşleri Başkanlığı fetva makamına oturtmaktır. Sizin başka bir göreviniz olmayacak, sadece sorulan sorulara yanıt vereceksiniz. ’’ demişlerdi. Bunun üzerine Tevfik Bilge Efendi teşekkür ederek tekliflerini kibarca reddetmiş ve öğrencilerini öksüz bırakmak istemediğini ayrıca da oldukça yaşlandığını beyan etmişti.

Tevfik Bilge Efendi öğrencilerine Hanefi fıkhından Eşbah Ve’n Nezair’i, Akaid kitaplarından da Terkibül-Kalem Fi Akaid-i Ehl-i İslam’ ı ve Hızır Bey’ in Nuriye ‘sini mutlaka öğretirdi. Eşbah Ve’n Nezair’i çok okumalarını tavsiye ederdi. Tevfik Bilge Efendi bir ilmi öğretmeden önce ilmin özelliğini,

faydasını, gayesini ve önemini anlatır;

öğrencilerini bu ilme ısındırırdı. Tevfik Bilge Efendi özellikle mantık ilmine çok önem verirdi. Mantık ilmine verdiği önemi ‘‘ Mantık ilmi olmayanın diğer bilgilerine itibar edilmez ’’ diyerek göstermişti. Mantık ilmi hakkında bazı şahsiyetlerin mantık okumanın küfür olduğunu söylemeleri üzerine Tevfik Bilge Efendi cevap olarak İmam-ı Gazali’nin ‘‘ Mantık ilmini okumak farzdır. Zira Allah’ ı bilmek mantığa dayalıdır’’ sözünü örnek vermişti.

Tevfik Bilge Efendi saygıdeğer bir şahsiyetti. Çevresindeki insanlar da onun layık olduğu bu saygıyı ona göstermişlerdi. Bozkır veya Ahırlı’da çarşıdan veya insanların bulunduğu bir ortamdan geçtiği zaman onu görenler saygı ve hürmetten ayağa kalkarlardı.

Tevfik Bilge Efendi Ankara Diyanet İşleri Reisi’ni ziyarete gittiği bir zamanda reisin hizmetinde bulunan bir kız Tevfik Bilge Efendi’nin bir gözünün olmayışına ve kılık kıyafetine bakarak önyargılı davranmış ve onu geçiştirmek istemişti. Bunun üzerine Tevfik Bilge Efendi kızdan reise Bozkırlı Ayn-ı Vahid Tevfik geldi demesini istedi. Ayn-ı Vahid’i duyan reis hemen Tevfik Bilge Efendi’ye koştu ve ona sevgiyle sarıldı. Reisin bu hareketi kızı da çok şaşırttı.

Fıkhî meselelere mantıklı ve kolay çözümler bulurdu. İlmiyle insanlara ışık tutardı. Bir konuşmasında ‘‘ Şart mı önemlidir yoksa farz mı? Abdest namazın şartıdır. Abdest olmadan namaz olmaz. Şayet namaz İslam’ın şartı olsaydı, dünyada Müslüman kalmazdı.’’ gibi minik sohbetlerle insanların akıllarındaki soru işaretlerine açıklık getirirdi.

Bir ara Tevfik Bilge Efendi’ye fetva sormak için birkaç kişi geldi. Bir akrabaları karısına bir sebepten dolayı kızmış ve “Eşekten inersem benden boş ol.”demiş. Tevfik Bilge Efendi de eşeği bir ağacın altına çekmelerini ve adamın eşekten ağaca geçmesini oradan aşağı inmesini söylemişti. Bu meseleyi de böylece çözmüştü.

9

Çok etkili konuşur, kendini en iyi şekilde ifade eder dinleyenleri cezp eder ve boş konuşmazdı. Ahırlı’ya gelen kadın doğum uzmanı bir hekim Tevfik Bilge Efendi’nin kadınların özel halleriyle ilgili bir vaazına denk gelmişti. Hekim vaazı hayretle dinledikten sonra cami çıkışı ‘‘ Hoca bizim okulda altı ayda işlediğimiz dersi bir saatte anlattı’’ diyerek şaşkınlığını belirtmişti. Tevfik Bilge Efendi’nin buna benzer konuşmalarına rast gelme şansı bulan herkes onun geniş ilminden ve tecrübelerinden yararlanma fırsatı bulmuştur.

Tevfik Bilge Efendi son derece hoşsohbet, latifeci ve nüktedandı. Öğrencilerine takılmayı, onlarla şakalaşmayı severdi. Bir gün öğrencilerinden Mustafa Çınar ile merdivenlerden çıkarken merdivenleri ikişer ikişer hızla çıkması öğrencisinin dikkatinden kaçmamıştı. ‘‘ Hocam maşallahınız var, benden iyi çıktınız demesi üzerine öğrencisine dönerek ‘‘Evladım dosta düşmana güçlü görüneceksin ki düşman korkacak, dost sevinecek.’’ diyerek latife yapmıştı.

Latifeci ve nüktedanlığının yanında duygusal birisiydi. Hz. Ömer efendimizin hutbesinde iki aylık mesafede savaş halinde olan Müslümanların komutanına ‘‘Dağa çık dağa’’ komutuyla Müslümanların savaşı kazanmasına vesile olduğu olayı anlatırken gözyaşlarını tutamayıp ağlaması duygusallığına örnek teşkil etmektedir.

Bozkır’ı ve köyü Ahırlıyı çok severdi. Bu sebepten ötürü kendisine yapılan bazı ikbal tekliflerine bigane kalmıştır. Hayatının sonuna kadar Bozkır’da yaşamıştır. Çok sevdiği köyünden ayrılmayarak 11 Temmuz 1956 yılında orada vefat etmiştir. Köyü Ahırlı’da metfundur.

Ahırlı mezarlığında bulunan mezarının bir yüzünde ‘‘Sılamın toprağını üstüme çekmek için az kaldı. Ben dağ tepe yolları aşacağım. Bir tabut içinde köyüme koşacağım.’’ diğer yüzünde ise ‘‘Rahmetli Tevfik Bilge, yurtta ilim nurunu yayma ve herkese aşılamayı, halk ve hakka hizmetin en başında görürdü. Kabri nur olsun.’’ Ve aynı yüzde şu manidar dörtlükte yer almaktadır: “ Şu küçük köyümüzden, bir allame uçtu bugün Muharremin altısı, Ağustos on üçtü bugün Tarihi vefatında, son mısraa düştü bugün Bu siyah topraklara, Hoca Tevfik göçtü bugün.”

10

Resim 3 – Tevfik Bilge Efendi’nin Mezarı

Kaynak: https://yadi.sk/d/OV3Z326Qn7s57/IMG_6710.JPG E.T. 14.02.2016

2.2 Tevfik Bilge Efendi’nin Hocaları: Allame, şeyh ve müderris olan Bozkırımızın kalbinden çıkmış olan değerli âlim Tevfik Bilge Efendi’nin bu derece önemli bir şahsiyet olarak yetişmesin rol alan elbette ki yol göstericileri oldu. Tevfik Bilge Efendi’yi Bozkır ve tüm Müslüman âlemine kazandıran değerli hocalarına çok müteşekkiriz. Allah onlara rahmetiyle muamele buyursun.

2.2.1 Yalvaçlı Ömer Vehbi Efendi: Ömer Vehbi Efendi 1870 yılında Yalvaç’ta dünyaya geldi. Babası Hafızzade Mustafa Efendi’dir.

Yalvaç mektebinde Kelam, Mantık, Sarf, Nahiv, Belagat gibi ilimler ve ilm-i Kur’an, ilm-i hadis, ilm-i fıkıh gibi yüksek din bilgileri tahsil etmiştir. İstanbul’da ilmini geliştirdikten sonra Konya’ya gelerek Konya müftüsü Kadınhanılı merhum Hacı Hüseyin Hocadan icazetname almıştır.

11

Resim 4 – Yalvaçlı Ömer Vehbi Efendi

Kaynak : http://www.memleket.com.tr/vehbi-efendi-mezari-basinda-anildi-137894h.htm E.T. 14.02.2016

Ömer Vehbi Efendi Konya Bidayet Mahkemesi Hukuk bölümü üyeliği ve Usul-i Hukuk müderrisliği gibi görevlerde de bulunmuştur. Ayrıca Osmanlı meclisinde iki defa milletvekilliği yapmıştır.

Ender yetişen bu değerli müftü 13 Mayıs 1927 tarihinde müftü iken vefat etti.

Cumhuriyetin ilk müftüsü olan Ömer Vehbi Efendi Musalla Kabristanı’nda metfundur.

1

2.2.2 Sivaslı Ali Kemali Efendi: 1853 yılında Sivas’ın Gemerek bucağında doğdu. Bostancı oğullarından Müderris Ömer Efendi’nin oğludur. Dedesi Ali Efendi de babası gibi ulemadır. Annesi Bünyan’ın Çiftlik köyünde Hanedan Oğullarına mensuptur.

Kayseri, İçel, Gaziantep, Kilis, İstanbul, Halep, Şam ve Mısırda çeşitli medreselerde okudu. Mükemmel şekilde Arapça, Rumca ve Latince öğrendi. Ali Kemali Efendi otuz üç

1- http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/yalvacli-omer-vehbi-efendi/ E.T. 02.02.2016

12

yaşlarında genç bir müderris iken Konya’ya gelip yerleşti. Konya ulemasının hayranlığını kazanan Ali Kemali Efendi önce İplikçi Medresesi Müderrisliğine getirildi bu görevde iken 1890 yılında Konyalı Yakup Dedelerden İbrahim Efendi’nin kızı Emine Hanımla evlendi.

Daha sonra Ziyaiye ve Fevziye Medreseleri Müderrisi olarak Konya’nın ilim ve irfanına hizmet etti ve birçok talebe yetiştirdi.

Resim 5 – Sivaslı Ahmet Efendi

Kaynak : http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/sivasli-ali-kemali-efendi/ E.T. 14.02.2016

Ömrünü cehalet ve taassupla mücadele ile geçirdi. Kapalı bir hayat tarzını tercih eden Ali Kemali Efendi, tasavvufa olan iştigalini ve manevi yönünü Konyalılara hissettirmemiştir.

Hayatı boyunca kendisini zahir ilimlere mensup bir hoca olarak tanıtmıştır.

4 Ekim 1920’de Konya’da isyancıların muamelelerine dayanamaz ve 67 yaşında vefat eder. 1

1- http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/sivasli-ali-kemali-efendi/ E.T. 02.02.2016

13

2.2.3 Tavaslı Hacı Osman Efendi: 1832 yılında Denizli’nin Tavas ilçesine bağlı Nikfer köyünde doğdu. Mehmet Efendi adında bir zatın oğludur. İlk tahsilini Tavas’ta yaptıktan sonra, on beş yaşlarında iken Türkiye’den ayrıldı Kahire, Şam, Bağdat’ta çeşitli medreselerde okuyarak icazet aldı. Elli yaşlarında iken, 1882 yıllarında Konya’ya geldi ve Konya’da Obruklu Cemil Ağa’nın kızı ile evlenerek buraya yerleşti.

Süleymaniye medresesinde uzun yıllar müderrislik yaptı, burada pek çok talebe yetiştirdi. Sonradan bu medrese onun adına izafetle Tavaslı Medresesi olarak anıldı.

Fıkıhta ihtisas sahibi idi İstanbul’da zamanın âlimleri tarafından çözümlenemeyen pek çok meseleyi çözüme ulaştırdı. Osman Efendi bir keresinde fikri alınmak için İstanbul’a çağırılmıştı. Burada ilmi kudretine hayran kalınmış ve kendisine maaş bağlanarak Konya’ya gönderilmişti.

Osman Efendi’nin sahip olduğu10 Ramazan 1302 tarihli bir belge kendisine maaş bağlanması ile alakalıdır.

Tavaslı Osman Efendi 1916 yılında Konya’da vefat etti ve Şems Kabristanına defnedildi. Maalesef kabir taşı diğer kabir taşları gibi kayboldu.

Taş Kapı Medresesi müderrisi Nuzumlalı Mehmet Feyzi Efendi, Osman Efendi’nin öğrencilerindendi. Dülgerzade Mevlüt Efendi, Hadimli Mehmet Vehbi Efendi ve Karapınar müftüsü İsmail Efendi de Osman Efendi’nin talebelerindendir. 1 2.3.

Tevfik Bilge Efendi’nin Eserleri:

Tevfik Bilge Efendi’nin bilindiği kadarıyla yalnızca bir eseri vardır. Hadim Hazretlerinin ‘‘ Tarikat-ı Muhammediye Şerhi Beriğa ’’ adlı eserinin Arapçadan Türkçeye tercümesidir. Tevfik Bilge Efendi’den sonra eser iyi korunamadığı için çatı katında fareler tarafından yenerek telef olmuştur.

Hadim Hazretleri bu kitabı bizzat Hz. Muhammed (sav) ile görüşerek yazmıştır. Bu konuda Hz. Muhammed (sav)’in metfun bulunduğu Ravzay-i Mutahhara’yı temizleyen görevlinin dönemin Osmanlı padişahına Ravzay-i Mutahhara hakkında durum bilgisi vermek için anlattığı şu olay delil niteliğindedir.

1- http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/tavasli-haci-osman-efendi/ E.T. 03.02.2016

14

‘‘ Ravzayı temizleyip istirahata çekildiğim sırada Ravzanın Cibril kapısı gürültüyle açıldı. İçeriye kontrol etmek için girdiğimde bir adam Hz. Peygamberin huzurunda durmuş bir şeyler okuyor ve konuşuyordu. Konya’nın Hadim nahiyesinden gelen bu zata dönüşte çay ikram etmek istediğimde ‘‘ Hadim’e gidip cemaatime namaz kıldıracağım, cemaatim beni bekler ’’ dedi ve gitti. İşte Tevfik Bilge Efendi kaynağı bu kadar sağlam bir hadis kitabının tercümesini yapmıştı. Ancak eser gereğince korunamadığı için yok olup gitmiştir. Tevfik Bilge Efendi’nin en büyük eserleri ise hepsini en iyi şekilde yetiştirdiği öğrencileri olmuştur.

2.4.

Tevfik Bilge Efendi’nin Öğrencileri:

1- Mustafa ÇINAR: Eski Beypazarı Müftüsü, Merkez Vaizi 2- Osman GÜLEÇ: Emekli Bozkır Vaizi 3- Abdülkadir TAŞAN: Emekli Seydişehir Müftüsü 4- Seyit Mehmet AHSEN: Vaiz 5- Muhittin CANDAN: Emekli Bozkır Müftüsü 6- Mustafa SAĞLAM: Vaiz 7- Mustafa UYSAL: Yörük Hoca 8- Ali GÜZELDÜLGER: Hadim Müftüsü Ve daha niceleri… Bu önemli şahsiyetleri yetiştiren; alim, şeyh, müderris Tevfik Bilge Efendi’ye Allah rahmet Eylesin.

3-BOZKIR İSYANI : ‘‘Kurtuluş Savaşı sırasında Bozkırlı Zeynel Abidin tarafından iki defa çıkarılan ayaklanmadır. 27 Eylül – 4 Ekim 1919, 20 Ekim – 4 Kasım 1919 tarihleri arasında cereyan etmiştir. Konya valisi Cemal Bey ve İngilizlerin İstanbul’da bulunan papazı ile iyi ilişkiler kurarak işe başlayan Bozkırlı Zeynel Abidin, bunlardan aldığı yardım ve direktifle Bozkır’a girmiş, karşı koyanları öldürerek jandarmaların ellerinde bulunan silah ve malzemeleri ele geçirmiştir. Bu sırada Büyükşehir’den gelen süvari kuvvetlerini de esir eden asiller, Konya’dan gelen uyarıcı konuşmalar sonucunda dağılmışlardır. Fakat asiller Konya’nın güvenlik altına alınacağını duyunca tekrar harekete geçerek başlarında Zeynel Abidin, Hoca 15

Abdullah, Hoca Seyit ve Hoca Abdulhalim Efendiler bulunan asiller Bozkır’ın güneybatı sırtlarına kadar gelmişlerdir. Kasabaya haber göndererek, Milli kuvvetleri istemediklerini bildiren asiller, kendilerine tatmin edici bir cevap verilmediği gerekçesiyle tekrar Bozkır’ a girmişlerdir. Asillerin isyanını bastırmak görevini alan Yarbay Arif Bey bütün kuvvetleri ile isyancıları Adana’da sıkıştırmış ve hemen hepsini yok etmiştir. İsyanın elebaşları daha sonraları çeşitli yerlerde yer yer ayaklanmalar çıkarmışsalar da Milli Kuvvetler tarafından ezilmişlerdir. 04 Kasım 1919 .’’ 1

1- http://www.turkcebilgi.com/bozk%C4%B1r_isyan%C4%B1 E.T. 13.02.2016

16

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Bu eseri yazma aşamasında birçok bilgi ve tecrübeler edindik. Araştırmış olduğum Tevfik Bilge Efendi tanıma, fikir düşünce ve üstün ilimlerinden yararlanma fırsatı bulduk.

Ayrıca bu şahsiyetlerin yaşadıkları dönem; o dönemdeki siyasi, sosyal, kültürel yapı, yaşamış oldukları zorluklar ve memleketleri hakkında bilgi sahibi olduk.

Araştırma ve bir eser üretme konusunda bilgi ve becerilerimizi tartma imkânı bulduk.

Araştırmalar ve eseri meydana getirme aşamasında eğlendik ve bilgilendik. Bu naçizane eseri oluşturduktan sonra topluma bu bilge ve önder şahsiyeti tanıtma şansına nail olduk.

Bu süreçte elbette ki zorlandığımız, umutsuzluğa düştüğümüz anlarda kendimizi kamçılayıp bu amaç uğruna kendi kendimizi teşvik ettik. İşte bu zorlu süreçte araştırma ve eseri oluşturma konusunda gereken her şeyi yapan, desteğini esirgemeyen ve bizlere önayak olan Bozkır İmam Hatip Mezunları ve Gönüllüleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği ( BİMDER ) ’ ne ve bu güzel kuruluşun değerli başkanı Mehmet Görür Hoca’ya en derin sevgi, saygı ve teşekkürlerimi sunarım.

17

KAYNAKÇA

… http://www.ahirli.gov.tr/default_b0.aspx?content=97 … http://www.bizimkonya.com/ahirliresimleri.html

E.T. 02.02.2016

E.T. 05.02.2016

… http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/ahirlili-tevfk-bilge-efendi/ E.T. 14.02.2016 … http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/sivasli-ali-kemali-efendi/ E.T. 02.02.2016 …http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/tavasli-haci-osman-efendi/

E.T.

03.02.2016 …http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/yalvacli-omer-vehbi-efendi/

E.T.

02.02.2016 … http://yadi.sk/d/OV3Z326Qn7s57/IMG_6710.JPG E.T. 14.02.2016 … http://www.turkcebilgi.com/bozk%C4%B1r_isyan%C4%B1 E.T. 13.02.2016

18