Bozkır anadolu lisesi tunahan sağlam ali güzeldülger

Bozkır İmam Hatipliler ve Mensupları Derneği

“Alimlerin Hayatını Araştır Ödülleri Al’’ yarışması kapsamında Ali GÜZELDÜLGER ve Tevfik BİLGE ’nin hayatlarını tez halinde sunmak.

BOZKIR ANADOLU LİSESİ

Tunahan SAĞLAM

KONYA

2016

I

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...........................................................................................................................

2 HAYATI..........................................................................................................................

4 YAŞADIĞI DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ.......................................................................

6 HOCALARI....................................................................................................................

12 A) Hafız Mehmet Efendi (GÜZELDÜLGER) B) Ali GÜLDAĞI C) Tevfik BİLGE

TALEBELERİ.................................................................................................................

13 A)Osman GÜLEÇ B)Abdülkadir TAŞPINAR C)Halil İbrahim ALTUNTAŞ D)Bademlili Ali E)Bademlili Seyit F)Mustafa ÖZTÜRK G)Ömer GÜNDOĞDU

2

ESERLERİ......................................................................................................................

14 SONUÇ...........................................................................................................................

21 ŞİİRİM............................................................................................................................

23 BİBLİOGRAFYA..........................................................................................................

24

ÖNSÖZ Bu çalışmanın amacı, Bozkır İlçesinin Allah yolunda hizmet etmiş güzide iki insanını, tozlu raflarda kaybolup gitmesini engelleyerek önce kendim olmak üzere kıymetli Bozkırlı hemşerilerimize tanıtmak ve bu değerli alimlerin ilimlerinden istifade etmektir: Tevfik BİLGE ve Ali GÜZELDÜLGER… Bozkırlı biri olarak hemşerim olan bu iki pek değerli şahsiyetleri araştırma fırsatı bulduğum ve onların hakkında bilgi sahibi olduğum için mutluyum. Bu iki alimin şahsiyetlerini ve ilimlerini Bozkırlı hemşerilerime tanıttığım için ayrıca onur duyuyorum. Öncelikle araştırmayı iki koldan yürütme fırsatım oldu: Birincisi, bu değerli mezkûr iki şahsın kendilerine ait eserlerini araştırarak bulup onların hakkında bilgi verip değerlendirmelerde bulunmak: Araştırmanın bu safhasında çok zorlandım. Zira eser veya çevirileri herhangi bir kütüphanede bulunmamakta; sadece çok az sayıda matbu bastırılıp direk bazı şahıslara elden verilmiş olduğu saptanmıştır. Dolayısıyla bu durum, onlara ulaşmamı bir hayli zorlaştırmış olsa da biiznillah bu araştırmayı engelleyemedi ve sonunda eser 3

ve tercümelere ulaşarak onları tahkik etme fırsatı buldum. Bu safhada bana yardımcı olan Bozkır İmam Hatipliler ve Mensupları Derneği(BİMDER)’ne teşekkürü borç bilirim. İkincisi, Bu mezkûr şahısların öğrencileri başta olmak üzere onları yakından tanıyanlara ulaşmak ve onlarla röportajlar yaparak sonucunda değerlendirmelerimizi ortaya koymak.

Araştırmanın bu safhasında BİMDER’in öncülüğünde bu iki zat-ı muhterem ile yakın ilgileri olan Abdullah Güzeldülger, Mustafa ÇINAR, Hayrulah UÇAR, Abdülkadir TAŞAN ve Osman GÜLEÇ Beyefendilerle röportaj yapma fırsatımız oldu. Ayrıca bu kısımda Ayşe GİGİ, Mehmet GİGİ, Osman GİGİ, Numan GÜLDAĞI, Mehmet YOLUK, Makbule Yoluk, Fahri KARAKAŞ, Rıza SİVRİ, Ali Bilici…

Genel olarak bu araştırmanın ortaya çıkmasında, (Önsöz ve sonucun yazılışı, içindekilerin oluşturulması, içeriğin nasıl tenkit-tahlil-tahkik edileceği vs…) tez yazım kılavuzunda belirtilen esaslara uygun olarak bana değerli vakti ve birikiminden istifade etme şansı bulduğum için Ömer Vehbi KAPCI Hocama da şükranlarımı sunarım.

Tunahan SAĞLAM

4

HAYATI Ali Güzeldülger 10 Mayıs 1932 yılında Konya iline bağlı Bozkır’ın Dere köyünde dünyaya gelir. Köyün imamlarından olan Hafız Mehmet Efendi’nin oğludur. Daha Ali Efendi genç yaştayken annesi Azime Hanım vefat etmiştir.3 kardeşi vardır. Fatma Parlaktürk, Hüseyin Güzeldülger, Emine Gibi (yaşıyor). BabasıHafız Mehmet Efendi 38 sene imamlık yapmıştır. Ustalık da yaptığı olurdu. Bahçeden namaza koşa koşa gelir oradan tekrar bahçeye giderdi. Koyunlara kuzulara bakardı. Ali Efendi küçük yaşta babasından cüz okumuştur. Daha sonra köyün imamlarından Ali Güldağı’nın evine giderek ondan da dersler almıştır. Ali Güldağı’nın torunu Numan Güldağı’nın anlattığına göre

“Ocaklıklarda ateşler yanardı. Ali

Efendi’yle beraber gelirdik. O benden büyüktü tabi. Dedem

Resim 1.0 Ali Güzeldülger

ikimizi de okuturdu. Çulların üstüne o soğuk kış günlerinde

iliklerimize kadar üşüdüğümüz olurdu.’’1İlk mektebi üstün başarı ile 16.05.1942’de bitirmiş ve Ahırlı köyünde mukim Tevfik Efendi'nin huzurunda İslami ilimler tahsil etmek üzere medreseye gitmiştir.O dönemde Bozkır çevresinin en kudretli alimidir.

1 Numan GÜLDAĞI, Kişisel Konuşma, Dere Mahallesi, 17 Ocak 2016

5 Resim 1.1 Ali Güzeldülger’in Doğduğu Ev

Tevfik Efendi. Yaklaşık 3-4 sene kadarTevfik Efendi’den Arapça Sarf, Nahiv, Mantık, Kıraat, Hadis, Fıkıh, Feraiz, Cebir gibi hem pozitif hem de İslami ilimler tahsil etmiştir. Ahırlı köyünde bir evde

arkadaşlarıyla

kalmıştır.

Yiyeceği

kalmadığı

zamanlarda kardeşi Hüseyin Efendi, eşeğe yiyecekleri yükleyerek o ıstırap dolu yolları kardeşi için aşarmış. “Bir gün mevsimlerden kış mevsimi, hava çok soğuk yaşlılar bilir zemherinin 18’i derler. Ahırlı’da Ali Efendi yiyeceği kalmadığı için düşmüş yollara. Aklından öğrendiklerini okumaya başlamış. Okuyarak yolları eritmiş o soğuk kış gününde. Sonra canavar (kurt) sesleri duyar. Kendime gelir. Bir de bakar Dalamaz’a gelmiş. Köye sağ salim geldiğine şükretmiştik.’’ 2 Ali Efendi Ahırlı’dan geldiğinde babası hemen ayakta karşılar ve sobanın yanına geçmesini ısınmasını istermiş.

İlme önem verdiği için oğluna ayrı bir değer

biçermiş. Ali Efendi’nin hocası Tevfik Efendi’yle hoş bir muhabbetleri vardır. Bu yüzden olacak ki Ali Efendi ilk çocuğunun ismini Tevfik koymuştur. Hocasından birebir yani karşılıklı eğitim aldığından hocasının ilmini parça parça aklına kaydetmiş ve onda ne varsa almıştır. Tevfik Efendi ilerleyen yaşlarında kendisine soru sormaya gelenlere“Benim karnımda ne varsa artık Ali Efendi’nin karnında o. Gidin artık ona sorun.’’diyerek

gelenleri

Ali

Efendi’ye

yönlendirirmiş.

Ali Efendi öğrenciliği bittiği sıralarda Apa köyüne imam olarak gider tek bir şart koyar. Annesini küçük yaşta kaybettiğinden etkilenmiş olacak ki cenaze yıkamayı istememiştir. İki sene kadar orada kalmıştır. Daha sonra Tarsus’a vaiz olarak gitmiştir. Oradaki görevi bitince de köyden Hacı Ali Kılınçel’in kızı Sabriye Hanım ile evlenmiştir. Daha sonra Ali Efendi Ankara’da müftü yardımcılığı sınavı olacağı haberini bahçede alır.Apar topar üstünü bile değiştirmeden Resim 1.2Soldan sağa sırasıyla; Sabriye Hanım, kızı Azime Hanım, Tevfik Bey, Mehmet Bey, Ali Efendi 2 Emine GİGİ,Kişisel Konuşma, Dere Mahallesi, 16 Ocak 2016

6

Ankara yolunu tutar. Tevfik Efendi, talebesine sınav heyeti başkanına verilmek üzere bir zarf verir. Ayağında kara lastik, üstünde köylü kıyafetiyle sınav salonuna girer ve kendisini tanıtarak zarfı heyete teslim eder. Heyet başkanı zarfı açar. Mektupta, “Bu gelen benim en gözde talebemdir. Kendisine kenarda köşede kalmış ne kadar zor soru varsa, sorabilirsiniz’’ yazılıdır. Ali Efendi hocasının kendisine yardım edeceğini düşünürken, Tevfik Efendi talebesinin keskin zekâ ve ilmine olan güvenini sınav heyetine ispatlamak istercesine bu mektubu kaleme almıştır. 1957 yılında Kütahya Müftü Yardımcılığı, sırasıyla da Bozkır, Adana-Bahçe, Doğanhisar ve Hadim ilçelerinde Müftülük hizmetinde bulunmuştur. Özellikle Bozkır Müftülüğü döneminde pek çok talebe yetiştirmiştir. Kardeşi Emine Gigi’nin aldığımız bilgiye göre o yıllarda Ali Efendi’ye bir haller olur ve hastalanır. Adeta beyni donmuştur. Bozkır’dan Hacı Tevfik isimli bir dostu alır ve Ankara’ya hastaneye götürür. Ankara’da omurilik kısmına iğne vururlar ve “Beyni okumaktan olacak ki durmuş aşırı zorlamadan.’’ derler. Daha sonra Dere

köyünün

yaşlılarından

Çakaloğlu

lakabıyla tanınan Mehmet Yoluk’tan aldığımız bilgiye göre, Ali Efendi hastalanınca babası onu, Çelmeliler diye bilinen köyün kenarındaki mahalleye götürerek onun açılmasını, ferahlamasını sağlarmış. Daha sonra bu hastalığı atlatır.

Ali Efendi Bozkır müftülüğü sırasında Bozkır Yukarı Mahalledeki Büyük Kuran Kursu ve Camii'ni Bozkır’a kazandırmıştır. O dönemde bağla bahçeyle uğraşmıştır.

Bir yandan kitap okur bir yandan da üzüm budadığı da olmuştur.3 Bozkır’da 9 yıllık yaptığı müftülük görevinden sürülmüştür. Oğlu Abdullah Güzeldülger’den alınan bilgiye göre “Bir zatın yakınını Diyanet kadrosuna aldırmak istediğini, Babamın da onu imtihan ettiğini, imtihanda yeterli görülmediği için bu 3 Emine Bilici, Kişisel Konuşma, Bozkır, 20 Ocak 2016

Resim 1.3 Ali Güzeldülger Bir Düğün Hatırası

7

şahsa görev verilmediğini, dönemin içişleri bakanı Faruk Sükan'a parti vasıtasıyla babamın şikâyet edildiği ve memleketimiz Bozkırdan önce Korgan'a oradan da Bahçe Kazasına tayininin yapıldığını ifade etmiştir. Rahmetli babam bu konudan hiçbirzaman şikâyet etmemiş ve başına gelen musibetleri Bakara Suresi ayetlerinde buyurulduğu gibi Mevla'nın hayra tebdil etmesini niyaz etmiştir.’’4

“Rahmetli babamla 1978-79 o yıllar karaborsa var evde çay yok, çay arıyoruz bakkallarda çay yok. Yani hayat çok zordu. İplikçi Camisinin önünde bir kadın tezgâh

altıçay

satıyordu.

Gelene

gidene çay yok kalmadı diyordu.

Babamla gittik babam sordu ki “Çay var mı ?’’ diye. Satıcı kadın babama dikkatlice baktı ve normalde belki de Ali Efendi’nin Evinin Yanındaki Buğday Dövdüğü Dibek

kendine sakladığı çayı “Al hocam, buyur. Ben sizin yüzünüzde bir nur, başka bir hal gördüm’’ dedi. Bizde

sevinerek eve dönmüştük. Artık kahvaltıda çay içebilecektik.’’ 5 Ali Efendi işte bu çileli yıllarda eğitim ve okuma aşkıyla yanıp tutuşan bir zat-ı muhteremdi.

Ali Efendi yardımsever bir insandı. Hadim’de görev yaparken şehre 7 km uzakta bir bahçe alır, orada her türlü sebzeyi eker yetiştirirdi, otları biçer düvenle at üzerinde otları saman haline getirip hayvanı olan Hadimliler’e verirdi.

4http://www.bimderbozkir.org.tr/, 2016, Abdullah GÜZELDÜLGER 5 Ali GÜZELDÜLGER, Kişisel Konuşma, 21 Ocak 2016

8

Abdullah Ali Efendi’nin Evi

Güzeldülger,

Mehmet Akif

Ersoy’un

babasının ‘’Safahat’’6

isimli eserini Osmanlıcadan okuyarak kendisini etkilendiği, belki de şair olmasına belki de bunun vesile olduğunu belirtmiştir.7.

Hocası Tevfik Efendi’ye teklif edilen Fetva makamlığı Ali Efendi’ye de teklif edilir. Lakin“Hocam bana siyasete karışma dedi’’ diyerek bu teklifi reddeder.

Nitekim aynı teklif Tevfik Efendi’ye de gelmiştir. Lakin Tevfik Efendi de bu teklifi kibarca reddetmiş, öğrencilerini öksüz bırakamayacağını söylemiştir. Ali Efendi’ye bir gün köyün sakinlerinden Rıza Sivri gelir ve “Almanya’dan Hasan Ali’den mektup aldım. Almanya’da Cuma Namazı nasıl kılınır diye soruyor?’’ der. Ali Efendi de “Dur ben onu daktiloya geçireyim.’’ Diyerek oturur daktilonun başına.“Sen söyle de ben kendim yazıvereyim.’’ der Rıza amcamız. Ali Efendi sakin sakin gülerek döner ve“Sen müftülük binasına geldiysen eğer resmi cevap yazmamız gerekir.’’ cevabını verir. Almanya’ya giden mektupta şunlar yazmaktadır, “En az 3 kişi olacak, şehir olacak’’.Görüldüğü üzere Almanya’dan fetva sorulan, işinde çok titiz, işini layıkıyla yerine getiren birisidir.

Hadim’de

görev

aldığı

yıllarda

önce

babasının

niyetiyle

haccını

gerçekleştirmiştir.Daha sonra ise 1981 yılında Diyanet tarafından kafile başkanı olarak görevlendirilmiştir. İşte o günleri evladı Abdullah Güzeldülger anlatıyor.

“1981 yılının hac döneminde Diyanet İşleri Başkanlığı kafile başkanı olarak kendisini görevlendirmişti. 30 yıla yakın hizmeti bulunduğu ve emeklilik zamanı yaklaştığı için bizi Bozkıra göndermiş kendisi Hadim'de kalmıştı. Hadim'den bizimle vedalaşmak üzere Bozkıra geldi. Ben o zaman Lise 2. Sınıftaydım, öğlen yemeği için eve geldiğimde babam evdeydi, sarıldık hasret giderdik, yemekten sonra annemle ve kız kardeşimle vedalaştı, ben de okula döneceğim için birlikte yola çıktık. Kapıdan adımını atar atmaz 'Lebbeyk Allahümme Lebbeyk, Lebbeyke La Şerikeleke Lebbeyk' nidalarıyla telbiye getirmeye başladı. Yukarı mahalleden aşağı merkeze doğru

6Safahat, Mehmet Akif ERSOY, İstanbul 1911 7http://www.bimderbozkir.org.tr/, 2016, Abdullah GÜZELDÜLGER

9

yürümeye başladık, ben neden yüksek sesle telbiye getirdiğini sordum, Evden Hac niyetiyle ayrılmakla Telbiye getirmenin müstehap olduğunu ifade etti, ayrıca Mekke ve Medine'nin çok güzel olduğunu, o topraklara gidersen bir daha buralara geri dönmek istemezsin diyerek bana da tavsiyede bulundu.’’8 Nitekim Ali Efendi’nin Bozkır’da ki komşularından olan Ali Bilici’nin anlattığına göre, gitmeden önce ‘’Ben Mevlam’a kavuşmaya gidiyorum.’’ diyerek gittiğini söylüyor.9 21 Ekim 1981. MedineSıcak bir yaz günü. Ali Efendi kafileyle Mekke’de gezerken bir hacı adayının birisinin kaybolduğunu öğrenir Ali Efendi ve geri döner.

Bekler bekler gelen yoktur. Ali Efendi tam tünel girişinde başına sıcak geçer ve o nur dolu Mekke sokaklarına yığılır. Onu hastaneye Abdulkadir Taşan hoca ve Mustafa Çınar götürürler. Hastanede kendine gelince elinin ayağının neden bağlı olduğunu sorunca, uyurken yataktan düşmeyesin diye taktık derler. Daha sonra Medine’de ki hastaneye kafileyle giderler. Orada 2. Gün vefat eder. Kabri Hz. Osman’ın mezarına 15-20 metre uzakta yer almaktadır. 10

YAŞADIĞI DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ 1)

Dünya’nın Genel Durumu 1930’lu yılların sonunda dünya yeni bir savaşın eşiğindeydi. Bu savaşın adı II.

Dünya savaşı. Bu savaş 20. yüzyılda dünya çapında yapılan iki savaştan ikincisi olup dünya milletlerinin çoğunun yer aldığı, 1939'dan 1945'e kadar süren küresel bir askerî çatışmadır. Savaşa dönemin tüm büyük güçleri olan Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği, ABD, Çin Cumhuriyeti ve Fransa; Müttefik Devletler olarak, Almanya, İtalya ve Japonya; Mihver Devletler olarak katılmıştır. 100 milyondan fazla askerî personelin dâhil olduğu savaş, dünya tarihindeki en büyük savaştır.00 milyondan 8http://www.bimderbozkir.org.tr/, 2016, Abdullah GÜZELDÜLGER 9 Ali Bilici, Kişisel Konuşma, Bozkır, 18 OCAK 2016 10 Mustafa ÇINAR, Kişisel Konuşma, Konya, 9 Ocak 2016

10

fazla askerî personelin dâhil olduğu savaş, dünya tarihindeki en büyük savaştır.

Savaşın önemli katılımcıları tüm ekonomik, endüstriyel ve bilimsel güçlerini, sivil ya da askerî kaynak farklılığı gözetmeksizin, bu savaş için kullanmıştır. Nükleer silahların kullanıldığı tek savaş olan ve Holokost gibi kitlesel sivil ölümlerin gerçekleştirildiği II. Dünya Savaşı, insanlık tarihindeki en kanlı savaştır. Savaş boyunca 40-50 milyon insan hayatını kaybetmiştir.11 Türkiye büyük bir savaştan yeni çıktığı için bu savaşta tarafsızlığını ilan etmiştir. Atatürk vefat ettikten sonra yerine geçen İsmet İnönü devletlerin çoğunluğuyla antlaşmalar imzalamıştır.

2)

Türkiye’nin Genel Durumu Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’na girmemiş fakat bu savaştan etkilenmişti.

Savaş sırasında alınan ekonomik önlemler ülkede büyük sıkıntılara neden olmuştu.

Türkiye, özellikle coğrafi konumu nedeniyle ABD ve SSCB gibi iki süper gücün arasında kalmış ve bu güçlerden ABD tarafına yaklaşmak zorunda kalmıştı. Bu gelişmeler, Türk siyasal yaşamını olduğu kadar ekonomik ve kültürel yaşamı da etkilemişti. Ülkede demokratikleşme çabaları artmış, insan hakları ile ilgili alanlarda ve iş hayatında yeni düzenlemeler yapılmıştır. Siyasal yaşamda parti ve derneklerin kurulabilmesinin önü açılmış (1946), yeni siyasi partiler ve Gazeteciler Cemiyeti bu dönemde kurulmuştur. Türkiye 1954 yılında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalayarak demokratikleşme yolunda önemli bir adım daha atmıştır. ABD’nin Marshall Planı çerçevesinde başlattığı ekonomik yardımlar, Türkiye’nin ekonomik alanda gelişmesine katkıda bulunmuştur. Alınan dış yardımlar sayesinde tarımda makineleşmeye geçilmiş ve üretim artmıştır.1950-1960 döneminde alınan önlemlerle de nüfus artış politikası desteklenmiştir. Türkiye bu dönemde serbest bir ekonomik hayata geçişi sağlamak için de Batılı ülkelerin benimsediği ekonomik modeli uygulamaya başladı. Bu yıllarda alınan önlemler, ekonomik sıkıntıları ortadan

11 "World-War-II" Britannica.com. Erişim: 18 Kasım 2013.

11

kaldıramadı. Kırsal kesimde yaşayan nüfus, bu dönemde kentlere göç etmeye başladı. Özellikle büyük kentlere yapılan göçler sonucu, kent nüfusu artmaya başladı.

Artan nüfusa karşılık istenen ekonomik gelişmenin sağlanamaması üzerine bu defa da nüfus artış hızının düşürülmesi için çalışmalar yapıldı. 1950 yılında Türkiye’de iş başında bulunan hükümet, sosyal alanda da bazı düzenlemeler yaptı. Çalışanların haklarını düzenleyici yeni kanunlar çıkardı. Cemiyetler Kanunu’nda yapılan değişiklikle TÜRK-İfi (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu)’in kurulması sağlandı.

Ekonomik hayattaki değişikliklere ve tüketim kapasitesinin artmasına bağlı olarak Türkiye’de gündelik hayatta yeni adetler ve ürünler ortaya çıktı. 1953 yılında Türkiye’nin ilk renkli filmi olan “Halıcı Kız” gösterime girdi. 1960’larda modada hazır giyim geniş kitleler tarafından benimsendi. Değiştirilen Türk Ticaret Kanunu ile ülkedeki şirket ve holding sayısı arttı. Sanayi alanında büyük hamleler başladı. Bu çalışmalar sonucu 1960’lı yıllarda ekonomide olumlu gelişmeler belirgin olarak kendini gösterdi.12 Dünya devletlerinin birbirleriyle boğuştukları sırada, onların üretim büyüklükleri ile Türkiye’nin ekonomik gücü karşılaştırılırsa, Türkiye bu dönemde dünyadaki: Kâğıt üretiminin 2000/1, demir-çelik üretiminin 15.000/1, elektrik üretiminin 10.000/1 ölçüsünde bir üretim gücüne sahiptir. Dünya’nın büyük devletleri, savaş cehennemi yaratma yarışına girdikleri sırada, bu cehennemin bir kenarında, yeniden kurulmaya çalışan Türkiye’nin ekonomik donanımı bu kadar zayıftır.

Eğitimde geldiğimiz nokta ise Tevhid-i Tedrisat kanunundan sonra Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaptığı açıklamalara göre 1940 verilerine göre 7-16 yaş arası yaklaşık 3 milyon çocuğun üçte birinden azı okuma yazma biliyordu. Genel nüfusun yaklaşın %75’i köylerde geriye kalanı ise şehir, kasaba ve ilçelerde oturmaktadırlar.

Buna karşılık, okumakta olan çocuk sayısı köylerde 415 bin, şehirlerde ise 370 12http://www.ataturkinkilaplari.com/it/96/ikinci-dunya-savasi%E2%80%99ndan-sonra-yillara-goreturkiye.html

12

bindir. Yani şehirlerde ki çocukların %80’i okuyabilmekte lakin köylerdeki çocukların sadece %20’si okuyabilmektedir. Bunun sebebi ise geçinebilme sorunudur.

1950’li yıllar aslında Türkiye’de ve özellikle İstanbul'da hayat tarzının büyük değişimlere uğradığı farklı yıllardır. Savaş sonrası ciddi bir yıkım yaşayıp bambaşka bir çehreye bürünen Avrupa'nın tersine savaşa girmeyen Türkiye Cumhuriyeti savaş sonrası yıllarda bu avantajını çok iyi kullanamasa da 1950'lerden başlayarak bütün ülkede kısmi bir refah yaşanır... Özellikle 40’lı yılların getirdiği ağır savaş ve seferberlik şartları ve temel gıda maddesi gibi sıkıntılardan sonra halk 1950'lere girerken bir rahatlama içine girer. Savaş psikolojisinden kurtulan Türk insanı kendine ayıracak vakit bulur ve sosyal hayat hızlı bir şekilde tekrar şekil alır.

Bu esnada demokrat partinin iktidar olması ve ABD yanlısı politikaların hız kazanması da Türk yaşam tarzını derinden etkilemeye başlar...

HOCALARI Hafız Mehmet Efendi: Konya’nın Bozkır ilçesine bağlı Dere köyünde doğmuştur.Hüseyin Efendi’nin oğludur. Doğum tarihi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir.Ali Güzeldülger’in babasıdır.

Dere köyünde bulunan mahalle

camisinin imamıdır. 4 çocuğu vardır. Sırasıyla Fatma Parlaktürk, Ali Güzeldülger, Hüseyin Güzeldülger ve Emine Gibi’dir. Bulunduğu camiyi babası inşa etmiştir.

Caminin duvarında ‘’Bismillah amele Hüseyin’’ yazısı halen bulunmaktadır.13

Resim 1.4 Hafız Mehmet Efendi

Ali

Güldağı:

Konya’nın

Bozkır

ilçesine

bağlı

Dere

kasabasında doğmuştur.Doğum tarihi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir.

Köyün imamlarındandır. Torunu Numan Efendi ile birlikte Ali Güzeldülger’i okutmuştur. Ali Güzeldülger burada cüz okumuştur.14 13Mehmet GİGİ, Kişisel Konuşma, Dere Mahallesi, 17 Ocak 2016 14 Numan GÜLDAĞI, Kişisel Konuşma, Dere Mahallesi, 17 Ocak 2016

13

Tevfik Efendi: (1883-1956) 1883 yılında Konya’nın Bozkır ilçesine bağlı Ahırlı köyünde dünyaya gelmiştir. Babası Emin Efendidir.4 oğlu 1 kızı vardır. Türkiye çapında alimler olan Yalvaçlı Ömer Vehbi Efendi ve Sivaslı Ali Kemali Efendi’den dersler almıştır. Medrese eğitimini Konya’daki İrfaniye Medresesinde bitirmiştir.

Müftülük ve Mahkeme Azalığı yapmıştır. Birçok talebe yetiştirmiş ve bunları önemli mevkilere getirmiştir. Ali Güzeldülger Tevfik Efendi’nin ilk öğrencilerindendir ve onun varisi sayılacak kadar muhterem bir zattır. 1956 yılında Ahırlı köyünde vefat etmiştir.15 Resim 1.5 Tevfik Bilge

TALEBELERİ

15 Mustafa ÇINAR, Kişisel Konuşma, Konya, 9 Ocak 2016

14

Resim 1.6 Osman Güleç

Derede doğmuştur. İlköğrenimini Avamil ve Izhar’ı Dere köyünde Hafız Mehmet isimli hocadan okumuştur. Sarf, Nahiv, Mantık, Meani, Bedi ve Fıkıh’ı Tevfik Efendi’de okumuştur. Ahırlı’da da Mustafa Çınar’la birlikte aynı odada kalmışlardır.

1951’den 1956’ya kadar burada eğitim almıştır. Tevfik Hoca vefat edince Kütahya’ya müsevvit olarak atanır. Orada Ali Güzeldülger’den Menar ve Celal kitaplarını ayrıca da Farayiz ilmini almıştır. Daha sonra Bozkır’a müftü olarak atanır ve burada emekli olur.

- Abdülkadir Taşpınar - Halil İbrahim Altuntaş - Bademlili Ali - Bademlili Seyit - Bademlili Mustafa Öztürk -Meyreli Ömer Gündoğdu - Işıklarlı Bozkır Camii Müezzini Kadir hoca

15

ESERLERİ Yazarın yazmış olduğu 4 adet eser vardır. Bunlar; 1-İMAN VE İHLAS 2-İSLAM VE SAPIKLIK (Çeviri) 3-DOĞRU MİZAN (Çeviri) 4- FETVAYA SEÇİLMİŞ MESELELER (Çeviri)

Resim 1.7 İman ve

Resim 1.8 İslam ve Sapıklık

Resim

1.9

Doğru

16

Resim 2.0 İman ve İhlas

Kitap 72 sahife olup, İman ihlas, tevekkül, sabır Allah sevgisi ve peygamberimiz Hz. Muhammed (sav)’e uymak bahislerini en açık bir dille beyan etmektedir. Kitabın son kısmına müellif tarafından Arapça metinden Türkçe ’ye çevrilen İmam-ı Gazali’nin “VAZ ve İTİKAT’’ risalesinin tercümesi konulmuştur.

Bu kitabı Doğanhisar Müftüsü olduğu dönemde yazmıştır.

İçindekiler kısmını incelediğimiz vakit; 17

A-

Allah’a İman,

B-

Meleklere İman,

C-

Kitaplara İman,

D-

Ahirete İman,

E-

Kadere İman, bölümlerinden oluştuğunu görüyoruz.

Ayrıca İhlas, Tevekkül, Sabır, Allah Sevgisi ve Peygamberimiz Hz. Muhammed’e Uymak gibi bölümlerde vardır.16

Önsöz kısmında Kur’an ayetleri ve Peygamberimizin hadislerine övgülerden bahsedilmiştir. Bu hazineleri kullanarak gerek dünya gerekse ahiret saadetine ulaşmanın en büyük gaye olacağını belirtmiştir. İçeriği ise İçindekiler bölümünde bulunan konuları hadisler yardımıyla yapılan açıklamalar vardır.

16 İman ve İhlas, Ali Güzeldülger

18

Resim

2.1

İslam

ve

2- İSLAM VE SAPIKLIK Ali Güzeldülger’in İmam-ı Gazali’nin İman ve İhlas tercümesini takiben bir diğer eseri olan “FEYSAL’ÜT TEFRİKA BEYNEL İSLAM-İ VEZ’ZENDEKA’’ ‘yı tercüme etmiştir. Kitap 1973 yılında İstanbul AHMET SAİT Matbaası’nda basılmıştır. Kitabın ilk başında ‘’MÜELLİF İMAM-I GAZALİ’NİN TERCÜME-İ HALİ’’ başlığı ile İmam-ı Gazali’nin hayatı anlatılmıştır.17

17 FEYSAL’ÜT TEFRİKA BEYNEL İSLAM-İ VEZ’ZENDEKA

19

Mütercim Ali Efendi bu eserini oluştururken; 1-

Sadüddin Et’Teftazani’nin Şerh-i Akaid,

2-

Kutbuddin Er’Razi’nin Tasavvurat Tasdikat (Şemşiye Şerhi),

3-

Ahmed Ziyaeddin’nin Camiül’Usul Fil Evliya,

4-

Fahrül’İslam

Ali

El’Pezdevi’nin

Usulü

Pezdeviadlı

kitaplarından

yararlandığını da kitabın son bölümünde belirmiştir.18

Resim 2.2 İslam ve Sapıklık Sayfa 61

Bu eseri kaleme aldıktan sonra Bozkır’a yaptığı ilk ziyarette bazı dostlarına bu kitabı imzalayarak hediye etmiştir.19

18 İslam ve Sapıklık, Ali Güzeldülger,1973 19 Fahri Karakaş, Kişisel Konuşma Dere Mahallesi, 19 Ocak 2016

20

Resim 2.3 Doğru Mizan

5-

DOĞRU MİZAN Bahçe müftüsü olduğu yıllarda İmam-ı Gazali’nin “EL KISTAS’UL

MÜSTEKİM’’ adlı eserinden yaptığı çevirisidir. Kitap 114 sayfadan oluşmaktadır.

Kitap İslam ve Sapıklık eserinde olduğu gibi “Müellif İmam-ı Gazali’nin Tercüme-i

21

Hali’’ kısmıyla başlar. Yani ilk olarak İmam-ı Gazali’nin hayatını anlatır. Bundan hemen sonra ise şu ayet yer almaktadır. “Siz doğru terazi ile tartınız.’’20 Önsözünde ise daha önce Gazali’den çevirdiği İslam ve Sapıklık eserinden sonra yine bu eserde ismi geçen Gazali’nin “EL KISTAS’UL MÜSTEKİM’’ adlı bölümü de tercüme ettiği anlatılmaktadır.

Daha sonra kitabı nasıl kaleme aldığı ile kısaca bilgi verilmektedir ‘’EL KISTAS’UL MÜSTEKİM’’ adlı eserin bir nüshasının arkadaşında olduğunu duyunca ondan bir süreliğine bunu istediğini daha sonra da çevirisini yaptığını anlatıyor.

Kitabın 114. Yani son sayfasında ise “Yazarın Sultan Abdülhamid’e Duası’’ bölümü yer almaktadır. Bu bölümde Allah’uTeâla’ya Sultan Abdülhamid’e yardım etmesi için bir dua bölümü yer almaktadır.21

4- FETVAYA SEÇİLMİŞ MESELELER (Çeviri) İlmi Fıkıhta Eb’ül Fazl’lil Musıli Abdullah İbn-i Mahmud’un “EL MUHTAR-Ü LİL’FETVA’’ kitabının tercümesidir.22

20 Şuara Suresi, 182. ayet 21 Doğru Mizan, Ali Güzeldülger 22 İslam ve Sapıklık, Ali Güzeldülger,1973

22

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Toroslar diyarı olan Bozkır’ımızda yokluğun had safhada olduğu yıllarda nice zorluklara göğüs gererek kış demeden, soğuk demeden, açlık demeden, belirli mertebelere gelen alimlerimizin olduğunu belki de yeni duyuyoruz. Onların boş vakit gibi bir seçenekleri olmadı hiçbir zaman. Sadece ekmek ve zeytinle yetinen ayrıca da o soğuk kış gecelerini ilim öğrenerek geçiren, azimle ve bir o kadarda gayretle öğrenen alimlerimiz olduğunu da belki yeni öğreniyoruz. Öncelikle o çileli fakat huzur dolu dönemlerde büyük fedakarlıklarla dinine, örfüne hizmet ederek bir kez olsun sızlanmadan, acınmadan, karşılıksız hizmet eden muhterem alimlerimizi saygıyla anmayı bir borç bilirim. Tek kuruş istemeden 20-30 çocuk sizden bir şeyler koparmak, dinine sahip çıkmak, Allah’ın buyruğuna uymak için geliyor, bilmem hangi köyden o soğuk kış gününde. Ve işin ilginç tarafı ise bir kez olsun ne okuyan şikayetçi bu durumdan ne okutan şikayetçi. Her ikisi de ebedi hayat için azıklarını birer birer dolduruyorlar. Ya biz. Ne yapıyoruz. Bir hiçlik içinde bir oraya savruluyoruz bir buraya. Yok olup giderek belki de onlardan habersizce günden güne yavaş yavaş erimekteyiz. Bir nebze farkındalık yaratmak istiyorsak gözlerimizi çok değil 2 dakika kapatıp o anları, tozlu eşiklerde ders gördüğümüzü hissederek düşünelim. Onlar bizim gibi basit insanlar olmadı değil mi hiçbir zaman? Sadece çalıştılar; imanla, aşkla, kudretle, sabırla… Ve her bir müderrisin önünden onlarca müftü, vaiz, hafız, hoca kalktı ve yeni ufuklar aramaya başladı. Belki de şu saniyeden itibaren kendimizi bir düzene, tertibe koysak bir suyun duruluğu gibi temizleniriz.

Peygamber Efendimiz bile Allah’tan kendisinden artırmasını istediği tek şey ‘’Allah’ım ilmimi artır’’ oldu. Biz ne yüzle evler, arabalar istiyoruz. Kendimizi anlamak fevkalade imkânsız geliyor. İlimden bahsediyor muyuz acaba dualarımızda?

Sizce de ilmin ne kadar önemli olduğu apaçık ortada değil mi? Ya Kur’an’ı Kerim’in ilk ayeti. ‘Ikra'bismirabbikellezîhalak(halaka).’ yani ‘Oku! Yaratan Rabb’inin adıyla

23

oku.’ Sizce Yüce Rabbimiz bile okumaya öğretmeye bu kadar önem verirken biz neden hala basit şeylerle uğraşıyoruz. Bir bardağı bile doldurmayan manevi açıdan boş işlerle haşır neşiriz. Her tarafı anlamlarla bezenmiş bu fani alemin, boş kısmı olduğumuzu düşünüyorum sadece.

Kendi ahvalimizi değerlendirdikten sonra onca olumsuz durumun yanında gönüllü ilim aşıklarının varlığını da reddetmek, onların hakkını vermemek anlamına gelir. Zira günümüzde de bu iki değerli alim gibi kendini geliştirip insanlığa hizmet amacı güden ilim aşıklarımız da mevcuttur. Bize düşen bu alimlerin tozlu raflarda kalmalarına mani olup onları, ilimleriyle araştırıp bunlardan faydalanmaktır. Bize bu fırsatı sunan şahısların da varlığı, zaten bu olumlu kısımda değerlendirilmesi gereken, takdire şayan bir görüntü ortaya çıkarıyor.

Kısaca bu çalışmanın değerlendirmesinden ziyade, ilmin ve alimin değerinin yerine konulması gerekliliği, asıl değerlendirmemizin özünü teşkil etmektedir. ‘’O, sana Kitap’ı indirendir. Onun (Kur’an’ın) bazı âyetleri muhkemdir, onlar kitabın anasıdır. Diğerleri de müteşabihtir. Kalplerinde bir eğrilik olanlar, fitne çıkarmak ve onun olmadık yorumlarını yapmak için müteşabih ayetlerinin ardına düşerler. Oysa onun gerçek manasını ancak Allah bilir. İlimde derinleşmiş olanlar, “Ona inandık, hepsi Rabbimiz katındandır” derler. (Bu inceliği) ancak akıl sahipleri düşünüp anlar.’’23

Allah Rasihleri Başımızdan Eksik Etmesin. Dualarımla…

23 Ali İmran Suresi, 7. ayet

24

MEDİNE'DE DURDU ZAMAN Sene 81, aylardan ekimdi.

Yesrib güne mahşer sessizliğiyle uyandı.

Tan yeri kıp kızıl bir sessizlik ile; Geceye inat, uğultular arasında ağarmakta idi.

Sıcak hava desen bunaltmaktaydı ortalığı.

Yeryüzünü hissiyatsızca kaplayan gökyüzünde ise, Kapı kapı dolaşan bir tutam ölüm kokusu vardı sanki.

Derken Medine diyarından bir güz yeli esti, Torosların göz bebeği Bozkır'a. Çilelerle dolu bir ömürden sonra Hakka yürüdü, Bozkır'ın deryası Ali Efendi.

Yüzünden damla damla nurlar saçılarak kapadı gözlerini, Bütün ışıksız köşe başlarına...

Toroslardan aşağıya bir çınar devrildi, Yönünü döndü bülbülsüz gül bahçelerine. Çiçeklerde esasen aheste aheste solar oldu; Açmaz oldu artık çileli gönüllere.

Derken sürü sürü çığlıklar öter oldu köşe başlarında; Çığlıklar desen zelzele etkisiyle havada çarpıştı.

Gönüller kıvrıldı, iplik iplik Allah aşkına büründü, 25

Ve Çınar hocamın ellerinde ebedi huzura kavuştu, Issız Medine sokaklarının hiç solmayan nadide gülü...

TUNAHAN SAĞLAM-BOZKIR

BİBLİOGRAFYA 1- www.bilgicik.com 2- http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=36828 3- Milli Mücadeleden Günümüze Konya (1915-1965) Cilt I 4- Bekir Tosun, Tarihte Bozkır ve Çevresi Taşbaşı, s. 56,56,59 5- http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com 6- http://blog.milliyet.com.tr/egitimin-1923-1940-rakamlari/Blog/?

BlogNo=236599 7- İsmail Hami Danişmend: İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 8- Halil İnalcık: Devlet-i Aliyye 9- Halil İnalcık: Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ 10- Halil İnalcık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Yapısı 11- Konya’nın Velileri Alimleri ve Hocaları, s.21 12- Konya'daki Beylikler Dönemi Eserleri Fotoğraf Albümü, Haziran 2005 13- www.siristat.com 14- www.diyanet.gov.tr

26

27