XVI. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE BOZKIR SU DEĞİRMENLERİ VE DEĞİRMEN İŞLETMECİLİĞİ WATERMILLS AND ITS MANAGEMENT IN BOZKIR FROM XVITH CENTURY TO PRESENT DAY Doğan YÖRÜK* Onur KABAK **
Öz Modern öncesi dönemlerin küçük sanayi tesisleri olan değirmenler çalışma şekillerine göre çeşitli terimlerle adlandırılmıştır. Anadolu genelinde en fazla su değirmenleri kullanılmış, bunlara da âsiyâb denilmiştir. Değirmenlerin bünyesindeki taş sayılarının azlığı veya çokluğu, 3, 6, 12 ay boyunca çalışıyor olmaları; büyüklükleri, iş kapasiteleri ve su kaynaklarının devamlılığı gibi hususlarda farklı değerlendirmeler yapabilmemize imkan tanımıştır. Özellikle, 1584 tarihinde, Çat Köyü’ndeki 15 taşlı değirmen ile Değirmenderesi / Dere Köyü’ndeki 38 taşlı değirmen zamanının adeta küçük birer un fabrikaları gibi çalışmış olmalıdırlar. Bunların dışında da Bozkır ve çevresinde un değirmenleri olmakla birlikte, bir tek tahunhaneye/susam değirmenine rastlanılmamaktadır. Yine, bu dönemde susam bitkisinin yetiştirildiğine dair de bir iz yoktur. Fakat Bozkır’a komşu olan Akseki ve Manavgat’ta hem susam bitkisi yetiştirilmekte, hem de tahunhane işletmeleri görülmektedir. Bu işletmeler zamanla kapanmış olmalı ki hâlâ Bozkır ve çevresinde susam ziraati yapılmamasına rağmen, Konya ve çevresinde tahin denilince Bozkır akla gelmektedir. Bozkırlılar kendi topraklarında yetiştiremedikleri ve dışarıdan aldıkları susamı işleyerek kendi markaları haline getirebilmeyi başarmışlardır. • Anahtar Kelimeler XVI. yy, Bozkır, Su Değirmenleri, Değirmen İşletmeciliği •
*
Prof. Dr., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi, dyoruk@selcuk.edu.tr
**
Arş. Gör., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim elemanı, onurkabak@selcuk.edu.tr