BOZKIR VE ÇEVRESİNDEN KONYA MAHKEMESİNE İNTİKAL EDEN BAZI OLAYLAR (1720-1750)
İbrahim SOLAK *
Giriş Şer'iye sicilleri Osmanlı toplumsal hayatının ortaya çıkarılmasında vazgeçilmez kaynaklarımızdandır. Bu siciller sayesinde herhangi bir şehrin veya çevresinin idari, ekonomik, siyasi, kültürel, toplumsal vb. olayları tespit edilebilmekte, tespit edilen bu veriler, bilgiler ışığında
incelenen
dönemle
ilgili
yukarıda
belirtilen
hususlar
hakkında
yorumlar
yapılabilmektedir. Bu tebliğde Konya şer’iye sicillerinden hareketle, Bozkır ve çevresinde meydana gelen ve Konya mahkemesine intikal eden bazı olaylar incelenmeye, bu olaylar sayesinde Bozkır’ın geçmişine yolculuk edilmeye çalışılacaktır. Osmanlı kadısının tuttuğu kayıtlara Şer’iye Sicilleri, Kadı Defterleri, Şer’i Mahkeme Sicili gibi değişik isimler verilir. Bu isimler içerisinden en çok bilineni ise Şer’iye sicilidir. Bu siciller, Osmanlı Devleti’nin idari, sosyal, ekonomik, hukuki ve kültürel tarihinin ortaya çıkarılması, mahalli tarihlerin yazılmasında öne çıkan birincil kaynaklar arasındadır. Diğer taraftan siciller sayesinde Osmanlı kadısının devlet teşkilatı içerisindeki yeri, durumu ortaya çıkarılabilmektedir. Günümüzde siciller esas alınarak birçok çalışma yapılmış, bu çalışmalarda taşra idaresinin genel durumu ortaya çıkarılmıştır. Şer’iye Sicillerinin muhtevasına bakıldığı zaman şu hususlar karşımıza çıkmaktadır. Merkezi hükümetlerin yerel yöneticilerden istekleri, emirleri (fermanlar), bölge ahalisinin durumu, her türlü sıkıntıları, aile yapısı, komşuluk ilişkileri, nikah ve boşanma işleri, miras meseleleri, ticari hayatın durumu, ürün fiyatlarıyla ilgili düzenlemeler (narh), belediye işleri, asayiş meseleleri, doğal afetler, yetişen ürünler, idari yapı, lakaplar vb. yani ilgili yerlerin aile, askeri (genel seferlerde buradan ne kadar asker verileceği, lojistiklerinin nasıl temin edileceği, askeri yol güzergahları vb.) iktisadi (geçim şartları, yetiştirilen ürünler, sanayi faaliyetleri, toplanan vergilerin türü ve miktarı vb.), hukuki yapıları. Diğer taraftan, kültürel eserlerinin durumu (inşası, bakımı, tamiri, görev yapan kişileri), taşrada timar sisteminin işleyişi gibi konular bu defterler sayesinde öğrenilebilmektedir1. * 1
Prof. Dr. İbrahim SOLAK KSÜ Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü isolak@ksu.edu.tr. Adı geçen hususlar hakkında yapılan çalışmalardan bazıları şunlardır: Özer Ergenç, XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara 1995; Aynı yazarın, XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa, Ankara 2006, Rifat Özdemir, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Ankara 1998; Muhittin Tuş, Sosyal ve Ekonomik Açıdan Konya, Konya 2001; Mehmet İpçioğlu, Konya Şer’iye Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi, Ankara 2001; Hayri Erten, Konya Şer’iye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı, Ankara 2001;