Biuletyn informacyjny o realizacji projektu „Podróż do źródeł motywacji” przez XIII LO w Krakowie

Biuletyn informacyjny o realizacji projektu „Podróż do źródeł motywacji” przez XIII Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Westerplatte w Krakowie Okres realizacji projektu: 01.10.2019 – 31.03.2022 Dofinansowanie projektu: 508 364,24 zł Projekt „Podróż do źródeł motywacji” o numerze POWERSE-2019-1-PL01-KA101-063397 został zatwierdzony do realizacji w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie w latach 2019-2022 ze środków Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) w ramach projektu „Międzynarodowa mobilność kadry edukacji szkolnej”.

Projekt „Międzynarodowa mobilność kadry edukacji szkolnej” stanowi dodatkowe źródło dofinansowania projektów dla Akcji 1 Mobilność kadry programu Erasmus+ Edukacja Szkolna w ramach konkursu wniosków 2019 r. i 2020 r.

1

Szkoły partnerskie: XIII Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Westerplatte, Polska I.E.S Giner de Los Ríos, Hiszpania Liceul Teoretic "Radu Vlădescu", Rumunia I.S.S. Cardarelli, Włochy Private School "Themistoklis" S.A, Grecja Strona internetowa projektu: https://kierunek-motywacja.weebly.com Zespół koordynujący projekt: Aleksandra Kołodziej – akolodziej@xiii-lo.krakow.pl Joanna Szczechowicz – jszczechowicz@xiii-lo.krakow.pl Grzegorz Nowakowski – grzegorz_nowakowski@xiii-lo.krakow.pl XIII Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Westerplatte ul. Sądowa 4, 31-542 Kraków Polska Cele projektu: 1. Zwiększenie stopnia motywacji uczniów do nauki.

2. Poprawa jakości nauczania uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

3. Doskonalenie kompetencji kadry zarządzającej.

4. Pogłębienie i doskonalenie stopnia znajomości języka angielskiego.

5. Doskonalenie kompetencji nauczycieli w obszarze mobilności zagranicznej.

6. Podniesienie jakości i atrakcyjności nauczania.

Autorzy tekstów: Maria Madej Grzegorz Nowakowski Joanna Szczechowicz Aleksandra Kołodziej

2

SPIS TREŚCI I. Wstęp ...................................................................................................................................... 4 II. Działania ................................................................................................................................. 6 III. Wizyta nauczycieli ze szkoły IES GINER DE LOS RIOS z León w Hiszpanii w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie (21-25 października 2019) ...................................................... 7 IV. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie w szkole IES GINER DE LOS RIOS w León w Hiszpanii (3-6 lutego 2020)....................................................................... 14 V. Kursy CYPR/IRLANDIA .......................................................................................................... 30 VI. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie w szkole Liceul Teoretic "Radu Vlădescu" w Pătârlagele w Rumunii (14-17 czerwca 2021) .......................................... 57 VII. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie w szkole I.S.S. Cardarelli w La Spezia we Włoszech (27-30 września 2021) ................................................... 90 VIII. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego z Krakowa w szkole Private School Themistoklis S.A. w Pireus w Grecji (11-14 października 2021) ............................................ 124 IX. Od symbolu do znaczenia.................................................................................................. 151 X. Realizacja wniosków śródprojektowych ............................................................................ 155 XI. Upowszechnianie .............................................................................................................. 163

3

I. Wstęp Celem projektu było znalezienie przyczyn braku motywacji do nauki. Takie rozpoznanie pomaga dobierać środki i metody umiejętnego motywowania uczniów do działania.

Opracowując skuteczne metody motywujące uczniów, szczególną uwagę zwracamy na interdyscyplinarne nauczanie, które uświadamia, że wszystkie nauczane dziedziny przenikają się i tworzą pełny obraz świata. To nadaje sens uczeniu się i poznawaniu. Jest najlepszą motywacją do pracy.

Temat projektu „Podróż do źródeł motywacji” zawiera metaforę podróży, którą rozumiemy jako drogę pozwalającą dotrzeć do źródła – całego bogactwa metod motywujących i aktywizujących uczniów; podróż jest synonimem działania, poszukiwania nowych rozwiązań.

Symboliczna droga oznacza sposobność do zdobywania nowych doświadczeń, zachęca do mobilności, aktywności i rozwoju. W procesie nauczania istotna jest relacja uczeń-nauczyciel, a rola nauczyciela, jego postawa i otwartość na innowacje oraz ciągłe kształcenie się jest jednym z warunków sukcesu pedagogicznego.

Ważnym elementem w systemie nauczania jest sprawnie działająca placówka edukacyjna, w której kadra zarządzająca dostosowuje pracę do zmieniających się warunków, zachowując wysoki standard i jakość nauczania. Istnieje stała potrzeba doskonalenia umiejętności liderskich kadry zarządzającej, otwartości na współpracę z liderami innych szkół, gotowości do znajdowania nowych rozwiązań, które mogą przyczynić się do usprawnienia pracy szkoły.

Aby nauczyciele mogli w pełni skorzystać z działań projektowych, istotne jest, aby mieli możliwość doskonalenia kompetencji językowych. Udział w dwutygodniowych, zagranicznych kursach języka angielskiego oraz innych mobilnościach zaplanowanych w projekcie zwiększył stopień znajomości języka angielskiego wśród uczestników projektu. Pozwala to na samodzielną wymianę doświadczeń z nauczycielami z innych krajów. Zwiększa poczucie własnej wartości nauczyciela i powoduje wzrost jego motywacji do pracy.

Wszystkie działania zaplanowane w projekcie ukierunkowane były na realizację w/w zamierzeń.

W ramach projektu zrealizowano 60 mobilności (wyjazdów zagranicznych), w których wzięło udział 31 nauczycieli XIII LO z Krakowa. Jak opisano w celach, główne działania projektowe obejmowały udział pracowników w job shadowing, teaching assignment oraz w kursach językowych.

Okres realizacji projektu zbiegł się w czasie z pandemią COVID-19, która w Polsce rozpoczęła się w marcu 2020 r. Pomimo restrykcji i utrudnień w podróżowaniu podczas pandemii zrealizowano 51 spośród 60 mobilności.

W działaniach typu job shadowing uczestniczyli nauczyciele reprezentujący następujące grupy przedmiotowe: przedmioty humanistyczne, matematyczno-przyrodnicze, języki obce, wychowanie fizyczne oraz członkowie zespołu koordynującego i dyrektor szkoły. Łącznie zrealizowano 28 mobilności na job shadowing: 4

• • • •

8 mobilności – Hiszpania (luty 2020), 8 mobilności – Rumunia (czerwiec 2021), 8 mobilności – Włochy (wrzesień 2021), 4 mobilności – Grecja (październik 2021).

W działaniach typu teaching assignment uczestniczyli nauczyciele wykorzystujący w swojej pracy innowacyjne metody nauczania, które przynoszą dobre efekty w dziedzinach objętych wnioskiem. Łącznie zrealizowano 4 mobilności odnoszące się do teaching assignment: • 1 mobilność – Hiszpania (luty 2020), • 1 mobilność – Rumunia (czerwiec 2021), • 1 mobilność – Włochy (wrzesień 2021), • 1 mobilność – Grecja (październik 2021).

Nauczyciele, którzy prowadzili lekcje w szkołach zagranicznych: • Anna Lubieniecka – Hiszpania, • Barbara Bierówka – Rumunia, • Agnieszka Wilińska-Małysa – Włochy, Grecja.

W kursach języka angielskiego wzięli udział pracownicy szkoły, którzy chcieli rozpocząć naukę języka angielskiego lub doskonalić swoje umiejętności językowe. Łączne podczas dwutygodniowych kursów języka angielskiego zrealizowano 28 mobilności: • 22 mobilności – Cypr (lipiec/sierpień 2020), • 4 mobilności – Cypr (sierpień 2021), • 2 mobilności – Irlandia (sierpień 2021).

Udział w projekcie pozwolił na: • zwiększenie stopnia motywacji uczniów do nauki poprzez stosowanie nowo poznanych metod i narzędzi zaobserwowanych podczas mobilności edukacyjnych odbywających się w ramach projektu; • poprawę jakości pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych; • doskonalenie kompetencji liderskich kadry zarządzającej poprzez wdrażanie zaobserwowanych metod zarządzania w szkołach partnerskich; • pogłębienie znajomości języka angielskiego wśród uczestników projektu poprzez udział w dwutygodniowych, zagranicznych kursach języka angielskiego oraz innych mobilnościach; • doskonalenie kompetencji nauczycieli w obszarze mobilności zagranicznej poprzez zaangażowanie w job shadowing, teaching assignment i kursy językowe; • zwiększenie jakości i atrakcyjności nauczania w szkole poprzez wdrożenie przez nauczycieli innowacyjnych metod i narzędzi pracy.

Podróż do początku, czyli do źródeł jest podróżą do prawdziwego zrozumienia istoty rzeczy.

Tytuł projektu jest parafrazą tytułu powieści Alejo Carpentiera „Podróż do źródeł czasu”.

5

II. Działania

6

III. Wizyta nauczycieli ze szkoły IES GINER DE LOS RIOS z León w Hiszpanii w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie (21-25 października 2019) W dniach 21-25 października 2019 w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie gościli nauczyciele ze szkoły IES GINER DE LOS RIOS z León w Hiszpanii.

Celem wizyty hiszpańskich nauczycieli w XIII Liceum Ogólnokształcącym była realizacja job shadowing – działania w ramach projektu Erasmus+ Mobilność kadry edukacji szkolnej.

Job shadowing jest jedną z form doskonalenia zawodowego polegającą na obserwacji pracy innych, pozwalającą nabyć nowe umiejętności oraz kompetencje, poszerzyć perspektywę zawodową.

Szkoła IES GINER DE LOS RIOS w León jest partnerem XIII LO w Krakowie w międzynarodowym projekcie „Podróż do źródeł motywacji”, którego realizację rozpoczęliśmy 1 października 2019.

Job shadowing, w ramach którego hiszpańscy nauczyciele gościli w XIII LO, jest jednym z etapów realizowanego przez szkołę IES GINER DE LOS RIOS z León projektu: „Towards an european inclusive education. Generating opportunities through teacher training”. Celem tego projektu jest zwiększenie kompetencji pedagogicznych nauczycieli poprzez szeroko rozumianą integrację nauczycieli w sferze edukacji europejskiej.

Realizację tego celu umożliwił program spotkania obejmujący wspólne warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli, obserwację lekcji oraz możliwość wzajemnego poznania się podczas wspólnych spotkań.

Działania: • warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli (część I) – 21 października 2019, • obserwacja lekcji prowadzonych przez nauczycieli XIII LO – 22-23 października 2019, • warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli (część II) – 23 października 2019.

7

Program kulturowo-historyczny: • poznanie historii i zabytków Krakowa, • zwiedzanie ciekawych miejsc w Małopolsce (m.in. Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, Sanktuarium Pasyjno-Maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej, Lanckorony), • zwiedzanie Kopalni Soli w Wieliczce, • wizyta w Państwowym Muzeum Auschwitz Birkenau, • wyjazd na Podhale trasą: Dębno, Niedzica, Przełęcz nad Łapszanką, Jaszczurówka, Zakopane, Chochołów.

Wizyta nauczycieli z hiszpańskiej szkoły IES GINER DE LOS RIOS z León przebiegała w bardzo przyjaznej atmosferze.

Porozumienie, jakie udało się osiągnąć, było efektem bardzo dobrej komunikacji na poziomie językowym, chęci współpracy oraz otwartości.

Wymiana doświadczeń wzbogaciła i zmotywowała wszystkich uczestników do dalszego rozwoju. Nakreśli to nowe perspektywy w pracy nauczycieli i wpłynie pozytywnie na jakość nauczania.

Spotkanie zapoczątkowało proces przygotowania kulturowego nauczycieli wyjeżdżających do Hiszpanii w ramach projektu: Podróż do źródeł motywacji.

Program kulturowo-historyczny Bardzo ważnym elementem wizyty hiszpańskich nauczycieli było poznanie historii i zabytków Krakowa, a także innych ciekawych miejsc w Małopolsce (Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, Sanktuarium Pasyjno-Maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej, Lanckorona). Nauczyciele poznali polską tradycję, degustowali polskie potrawy.

8

Hiszpańscy nauczyciele zwiedzili również Państwowe Muzeum Auschwitz Birkenau oraz Kopalnię Soli w Wieliczce.

Spotkanie zakończyło się wyjazdem na Podhale trasą: Dębno, Niedzica, Przełęcz nad Łapszanką, Jaszczurówka, Zakopane, Chochołów. Piękna przyroda oraz kontakt z ciekawą góralską kulturą i tradycją sprzyjały integracji polskich i hiszpańskich nauczycieli.

W zwiedzaniu i spotkaniach integracyjnych uczestniczyli nauczyciele hiszpańscy oraz Dyrekcja i nauczyciele XIII LO: Iwona Cieślak-Prochownik, Magdalena Liwora, s. Halina Mol, Justyna Latała-Czech, Aleksandra Kołodziej, Joanna Karwala, Maria Madej, Justyna Rzodkiewicz-Kamień, Anna Lubieniecka, Joanna Szczechowicz, Grzegorz Nowakowski.

9

Artykuł w szkolnej gazetce „Trzynastka”

10

11

12

13

IV. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie w szkole IES GINER DE LOS RIOS w León w Hiszpanii (3-6 lutego 2020) W dniach 3-6 lutego 2020 roku grupa nauczycieli XIII LO z Krakowa przebywała w León w Hiszpanii, realizując – w ramach projektu „Międzynarodowa mobilność kadry edukacji szkolnej” finansowanego ze środków PO WER – projekt: „Podróż do źródeł motywacji”.

Zgodnie z założeniami projektu, którego celem jest poszukiwanie sposobów motywowania uczniów do nauki nauczyciele obserwowali pracę hiszpańskiej szkoły I.E.S Giner de los Ríos w León - zapoznali się z jej specyfiką, sposobem zarządzania, z metodami pracy oraz z wdrażaną tam ideą edukacji włączającej.

Działania job shadowing i assignment były drogą do zamierzonych celów.

teaching realizacji

Językiem komunikacji był język angielski oraz język hiszpański.

Program spotkania obejmował warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli, obserwację lekcji, działanie teaching assignment oraz program kulturowohistoryczny.

Działania: • warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli (część I) – 3 lutego 2020, • spacer po szkole – 3 lutego 2020, • obserwacja lekcji prowadzonych przez hiszpańskich nauczycieli – 4-5 lutego 2020, • wywiad w szkolnym radiu – 4 lutego 2020, • zajęcia w hiszpańskiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 5 lutego 2020, • warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli (część II) – 5 lutego 2020.

Program kulturowo-historyczny: • poznanie historii i zabytków León, • zwiedzanie ciekawych miejsc w regionie Maragatería (historyczna osada Castrillo de los Polvazares, stolica regionu Astorga), 14

• •

zwiedzanie ciekawych miejsc w regionie Asturia (stolica regionu Oviedo, nadmorskie miasto Gijón), zwiedzanie Madrytu.

Warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli (część I) – 3 lutego 2020 3 lutego 2020 odbyły się warsztaty polskich oraz hiszpańskich nauczycieli, podczas których zaprezentowano system edukacji w Hiszpanii, kierunki rozwoju IES GINER DE LOS RIOS, różne aspekty życia szkoły, osiągnięcia oraz priorytety. Spotkanie z Dyrekcją szkoły oraz nauczycielami pozwoliło w bardzo interesujący i konstruktywny sposób rozpocząć job shadowing.

Hiszpańscy nauczyciele przedstawili następujące prezentacje: • System edukacji w Hiszpanii – Florentino Lomillo Álamo, • Szkoła I.E.S Giner de los Ríos – Ana Isabel Ferreras Valladares, • Projekty oraz programy realizowane w szkole I.E.S Giner de los Ríos – Raúl Andrés, • Pomoc uczniom o specjalnych potrzebach edukacyjnych – Laura Rodrigez Muriel.

Szkoła I.E.S de los Rios oferuje cztery profile nauczania: • profil ogólnokształcący (gimnazjum + liceum), • profil zawodowy, • nauczanie w klasach dwujęzycznych, • kursy zawodowe dla dorosłych.

Uczniowie zróżnicowani są pod względem: • narodowości, • kultur, • wyznań, • języków, • statusu społecznego.

Szkoła I.E.S de los Rios jest jednostką oświatową dla León i okolic dla: • uczniów niedosłyszących, • imigrantów, • uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Szkoła zmaga się z wieloma problemami jak np. słabe wyniki w nauce, wysoka absencja, wczesne porzucanie szkoły, brak motywacji do nauki. Wdraża się programy aktywizujące uczniów do nauki, do nierezygnowania ze szkoły. Jeśli ktoś porzuci szkołę, może do niej wrócić.

Uczestnictwo w projektach daje uczniom możliwość 15

rozwoju, dowartościowuje i pozwala spojrzeć na szkołę jako na instytucję wspierającą i poszerzającą horyzonty myślenia, kształcącą wiele ważnych kompetencji.

W szkole I.E.S Giner de los Ríos realizowany jest projekt: Re-Giner-ate.

Tytuł projektu nawiązuje do nazwiska patrona szkoły.

Francisco Giner de los Ríos był wybitnym pedagogiem oraz filozofem. Jego idee pedagogiczne mogą być kierunkowskazem dla nauczycieli w każdych czasach. „Nauczyciele nie powinni jedynie przekazywać wiedzy... idealnie byłoby, gdyby w procesie nauczania zwracali również uwagę na wszystkie zdolności człowieka – te fizyczne i te duchowe.” „Człowiek jest z natury dobry i wewnątrz każdego /…/ są zalety, które potrzebują dobrego przewodnika, odpowiedniej wskazówki, wsparcia, pomocy, przyjaźni i sympatii.”

Francisco Giner de los Ríos – cytaty Główną myśl projektu Re-Giner-ate interpretować można dwojako. Z jednej strony nawiązuje ona do idei pedagogicznych patrona szkoły i chce je na nowo uświadomić Re-Giner-ate (gra słów, przedrostek re- oznacza: ponownie, jeszcze raz). Z drugiej strony projekt skonstruowany jest jak plan działania. Proponuje różne sposoby odnawiania, odbudowywania relacji z innymi i środowiskiem naturalnym. Wskazuje na możliwości podreperowania zdrowia fizycznego i psychicznego, poprawy jakości życia, zachęca do wyrabiania dobrych nawyków. Re-Giner-ate jak hiszpańskie zawołanie: Recuperate – Wyzdrowiej!

Projekt obejmuje rożne aktywności, które mogą wpłynąć na poprawę jakości życia społeczności szkolnej – nauczycieli i uczniów, na zwiększenie świadomości własnego ciała poprzez promowanie aktywności fizycznej oraz wyrabianie odpowiednich nawyków. Ważnym elementem projektu jest konkretne działanie wynikające z dbałości o środowisko naturalne – odbudowanie okolicznego lasu zdewastowanego pożarem.

Polscy nauczyciele zwrócili szczególną uwagę na projekty: • Przygarnij drzewo • Jak pomóc Kevinowi Projekt „Przygarnij drzewo” zainicjowany został w szkole I.S.E Giner de los Ríos po pożarach lasów w okolicy León w 2017. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela biologii wysiewają nasiona rodzimych drzew, następnie umieszczają sadzonki w ekologicznych pojemnikach i otaczają je troskliwą opieką przez cały rok. Rozwijające się drzewka stoją w szkole na parapetach okiennych.

16

W ramach obchodów Dnia Ziemi uczniowie wysadzają te sadzonki w lesie. Głównym celem tego działania jest odbudowanie zdewastowanego pożarem lasu. Uczniowie zachęcają swoich nauczycieli do udziału w projekcie i liczą na to, że będzie on kontynuowany w kolejnych latach.

Projekt realizowany jest we współpracy z lokalnymi władzami.

Jak pomóc Kevinowi Działanie to ukierunkowane jest na pomoc uczniowi niesłyszącemu, zawiera w sobie elementy integracji grupy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Uczniowie uwrażliwiani są na problem zdrowotny konkretnego ucznia – Kevina. Uczą się, jak porozumiewać się z Kevinem, poznają jego świat. Projekt uczy empatii i uświadamia, że „każde dziecko jest wyjątkowe, ma różne umiejętności i ukryty skarb, aby podarować go innym…”

– cytat z historii o Kevinie napisanej przez uczniów. Nosi ona tytuł: „Tajemnica Kevina”, która to „tajemnica w rzeczywistości nie jest tajemnicą… dzięki grupie uczniów, ich zaangażowaniu, wrażliwości, kreatywności i empatii”.

W szkole I.E.S. Giner de los Ríos bardzo dobrze funkcjonuje system ogólnoszkolnej pomocy uczniom ze SPE polegający na organizowaniu procesu „włączania” (edukacja włączająca), w którym uczniowie uwrażliwiani są na problemy koleżanek i kolegów, nauczyciele rozpoznają problemy, z jakimi borykają się uczniowie. Wszyscy uświadamiają sobie, że poznanie problemów innych osób zmienia perspektywę myślenia.

Spacer po szkole – 3 lutego 2020 Hiszpański nauczyciel Florentino Lomillo oprowadził polskich nauczycieli po szkole, pokazał zaplecze edukacyjne – sale lekcyjne i ich wyposażenie.

Zwrócił uwagę na różnego rodzaju ekspozycje prezentujące efekty pracy szkoły.

Zorganizowano również kącik informacyjny dotyczący naszego projektu. W wielu miejscach w szkole znajdowały się polskie flagi oraz informacje o wizycie polskich nauczycieli XIII LO w hiszpańskiej szkole i plan działania na każdy dzień polsko-hiszpańskiego spotkania.

Spotkanie z kadrą zarządzającą Podczas spotkania z kadrą zarządzającą I.E.S Giner de los Rios polscy nauczyciele zapoznali się z organizacją pracy szkoły, ze sposobami ewaluacji pracy (nadzór zewnętrzny realizowany przez inspektorów, brak hospitacji wewnętrznych). Bardzo istotna jest praca zespołowa.

Podkreślano fakt, ze nauczyciel ma dużą autonomię w prowadzeniu zajęć i realizacji programu (z podstawy programowej nauczyciele wybierają to, co uważają za istotne) oraz duże poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji zawodowej.

17

Obserwacja lekcji prowadzonych przez hiszpańskich nauczycieli – 4-5 lutego 2020 Job shadowing pozwala na towarzyszenie nauczycielom i innym pracownikom szkoły w pracy, na obserwacje metod pracy i organizacji życia szkoły. W dniach 4-5 lutego 2020 polscy nauczyciele obserwowali lekcje prowadzone przez hiszpańskich nauczycieli.

Lekcje prowadzili: Javier Bueno – Radiotelecommunication Systems Ana Ferreras – English Julia de la Torre – Maths Raúl Andrés – Basic Physiology and Pathology (I) Carmen Dieg – French Ana López – Physics and Chemistry Raúl Andrés – Basic Physiology and Pathology (II) Maxi Barrio/Javier Pérez – Physical Education Natalia Acevedo – Bilingual History Ana Bravo – Environmental Health Interview to the Polish teachers Itziar Morán – English Julia de la Torre – Maths Manuel Arias – Technology Albina Rodríguez – Geography Maxi Barrio, Javier Pérez – PE Carmen Honrado – Classical Culture and Roman Civilization Ana Bravo – Yoga Polscy nauczyciele zwrócili uwagę na: • zróżnicowane, indywidualne podejścia do każdego ucznia, • wzajemną pomoc uczniowską, • docenianie drobnych sukcesów uczniów, • budowanie dobrych relacji uczeń-uczeń oraz nauczyciel-uczeń.

Joanna Karwala, która hospitowała lekcje języka angielskiego, sformułowała następujące spostrzeżenia: „Na zajęciach panuje bardzo przyjemna atmosfera, nauczyciele okazują życzliwość każdemu uczniowi, nie odczuwa się presji ani stresu. Tempo pracy dostosowane do potrzeb uczniów.

Nauczyciel wspiera uczniów, angażuje się emocjonalnie, podchodzi do uczniów, zachęca do pracy, naprowadza na właściwą odpowiedź. Zachęca również innych uczniów do wspólnej pracy z nieśmiałymi, słabszymi uczniami. Uczniowie są różnych narodowości, borykają się z różnymi problemami – niepowodzeniami edukacyjnymi, różnicami kulturowymi, problemami językowymi. Nauczycielom bardzo zależy na tym, by ich uczniowie angażowali się w pracę na lekcji, aby mieli motywację do nauki, aby chodzili do szkoły i odnosili nawet drobne sukcesy.”

W dniu 5 lutego nauczyciele odwiedzili również szkołę muzyczną w León – Conservatorio Profesional de Música de León i przyglądali się próbie orkiestry.

18

Wywiad w szkolnym radiu – 4 lutego 2020 W szkolnym radiu uczniowie hiszpańscy przeprowadzili wywiad z polskimi nauczycielami – koordynatorami projektu: „Podróż do źródeł motywacji”. Zadali oni polskim nauczycielom kilka pytań dotyczących ich zainteresowań, upodobań kulinarnych, sposobów spędzania wolnego czasu.

Były również pytania odnoszące się do wizyty w Hiszpanii oraz do spraw zawodowych. Uczniowie pytali o nauczany przedmiot oraz o to, jak nauczyciele radzą sobie z trudnymi uczniami, jak motywują uczniów do nauki. Pojawiło się również pytanie o założenia realizowanego projektu.

Na pytania uczniów odpowiadał również hiszpański nauczyciel, który był moderatorem tego wywiadu.

Na koniec polscy nauczyciele zadawali pytania uczniom hiszpańskim. Zapytali o to, co uczniowie polecają zwiedzić w León, co ich motywuje do nauki, co lubią robić w wolnym czasie.

W wywiadzie uczestniczyli: • uczniowie hiszpańscy: Daniela, Sofía, Jaime and Yulian, 3º ESO • nauczyciele polscy: Aleksandra Kołodziej, Joanna Szczechowicz, Grzegorz Nowakowski • nauczyciel hiszpański: Florentino Lomillo

Zajęcia w hiszpańskiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 5 lutego 2020 Teaching assignment to forma doskonalenia zawodowego umożliwiająca zdobycie doświadczenia poprzez prowadzenie zajęć w wizytowanej szkole.

Lekcje przeprowadzone przez polską nauczycielkę w szkole hiszpańskiej były ciekawym doświadczeniem edukacyjnym.

Lekcje w języku hiszpańskim przeprowadzone zostały przez polską nauczycielkę Annę Lubieniecką w dwóch grupach uczniów. Celem lekcji było zaznajomienie z najważniejszymi informacjami o Polsce, połączone z nauką podstawowych wyrażeń w języku polskim. Grupy były zróżnicowane etnicznie (uczniowie pochodzący z krajów latynoamerykańskich, Maroka, Algierii, Chin, Senegalu). Uczniowie zaciekawieni byli tematem, aktywnie uczestniczyli w lekcji, starali się powtórzyć i zapamiętać nawet trudne zdania.

19

Niektórzy bardzo dobrze radzili sobie z fonetyką języka polskiego. Było to bardzo ciekawe doświadczenie zarówno dla uczniów, jak i nauczyciela.

Warsztaty polskich i hiszpańskich nauczycieli (część II) – 5 lutego 2020 Program warsztatów: • Omówienie hospitowanych lekcji, • Wymiana doświadczeń, • Plan dalszej współpracy.

Polscy nauczyciele otrzymali certyfikaty uczestnictwa w działaniach projektowych realizowanych w Hiszpanii.

Wnioski z warsztatów: Motywowanie pośrednie (Hiszpania):

Motywowanie bezpośrednie (Hiszpania):

20

Nauczyciele polscy sformułowali wnioski, które zostaną zaproponowane do wdrożenia w XIII LO w Krakowie: • Wdrażanie projektów interdyscyplinarnych pozwala uczniom łączyć wiedzę z różnych dziedzin i tym samym skuteczniej się uczyć.

• Ważnym czynnikiem motywującym uczniów do nauki jest dobra atmosfera na zajęciach, dobra relacja uczeń-nauczyciel.

• Istotne jest kształtowanie proekologicznej świadomości społeczności szkolnej.

• Praca zespołowa przynosi lepsze efekty.

• Optymalna liczba uczniów w grupach językowych to 10-15 osób.

• Należy dbać o bezpieczeństwo zatrudnienia wszystkich nauczycieli w długoletniej perspektywie bez utraty atrakcyjności oferty edukacyjnej szkoły.

Program kulturowo-historyczny Polscy nauczyciele mieli okazję poznać historię i zabytki León – miasta, w którym znajduje się partnerska szkoła.

Zwiedzili miasto wraz z przewodnikiem, a na trasie zwiedzania znalazły się: Muzeum Sztuki Współczesnej MUSAC, klasztor Św. Marka (Convento de San Marcos), romańska bazylika św. Izydora z romańskimi freskami, gotycka katedra Santa Maria de la Regla oraz Casa Botines (Pałac Gaudiego). Szczególną uwagę zwróciła gotycka katedra Santa Maria de la Regla z przepięknymi, pochodzącymi z XIII/XIV w. witrażami.

21

Nauczyciele odwiedzili również ciekawe miejsca w regionie Maragatería (prowincja León).

Spacerowali po historycznej osadzie Castrillo de los Polvazares. A w stolicy regionu – Astordze, zwiedzili Szlak Rzymski, gdzie znajdują pozostałości budowli z okresu Cesartwa Rzymskiego oraz zobaczyli piękną Katedrę pw. Wniebowzięcia NMP i zaprojektowany przez Gaudiego Pałac Biskupi.

Zarówno León jak i Castrillo de los Polvazares oraz Astorga znajdują się na Szlaku Św. Jakuba. Spacerując ulicami tych miejscowości, przechodzi się obok miejsc noclegowych dla pielgrzymów (albergue), a na wielu budynkach i ulicach widoczne są znaki przedstawiające charakterystyczne strzałki i muszle. Pomimo zimowej pory (luty) spotkano wędrujących do Santiago de Compostela pielgrzymów.

Nauczyciele odwiedzili również region Asturia, a w nim stolicę tego regionu – Oviedo, zwiedzając tam stare miasto wraz z gotycką Katedrą San Salvador oraz znajdujący się na obrzeżach miasta przedromański kościół Santa Maria del Naranco i przedromański (wzniesiony w IX wieku) kościół San Miguel de Lillo. Kościół Santa Maria del Naranco został wybudowany na zboczu góry Naranco jako sala królewska i taką też pełnił funkcję podczas panowania króla Asturii, Ramiro I (IX wiek). W XII wieku budynek przekształcono w kościół. Zarówno kościół Santa Maria del Naranco jak i kościół San Miguel de Lillo zostały wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W Oviedo uwagę nauczycieli przykuła rzeźba miejska z brązu La Lechera (Mleczarka) 22

– jedna z kilkuset tego typu miejskich rzeźb zdobiących ulice miasta. Autorem tej rzeźby jest Manuel Garcia Linares.

Polscy nauczyciele zwiedzili również inne miasto regionu Asturia – Gijón. Podczas wizyty w Gijón odwiedzili kościół św. Piotra (Iglesia de San Pedro) – jedną z najbardziej reprezentatywnych budowli miasta usytuowaną na skraju plaży San Lorenzo (Playa de San Lorenzo). Z zainteresowaniem przyglądali się symbolowi Gijón - rzeźbie Elogio del horizonte.

Jest to wsparty na dwóch szerokich kolumnach niedomknięty krąg, zaprojektowany przez Eduarda Chillidę. Rzeźba przypomina wznoszące się do odlotu skrzydła ptaka. Wszystkich zachwycił spacer po wzgórzu Cerro de Santa Catalina i brzegiem morza.

W drodze powrotnej do Polski polscy nauczyciele zwiedzili stolicę Hiszpanii – Madryt, a w nim Muzeum Prado, posiadające jedną z najpiękniejszych kolekcji dzieł sztuki na świecie - dzieła twórców hiszpańskich (np. Diego Velazqueza, Francisco Goi, José de Ribery), włoskich (np.

Sandro Boticelliego, Rafaela Santiego, Caravaggia), flamandzkich (np. Hieronima Boscha, Jana van Eycka, Petera Paula Rubensa), brytyjskich, niemieckich i holenderskich.

Zobaczyli również barokowy Pałac Królewski z XVIII w., stadion Santiago Bernabeú, neoklasycystyczny plac – Plaza de Cibeles, który przyjął nazwę od znajdującej się tam fontanny przedstawiającej Cibeles – frygijską boginię na rydwanie (odpowiedniczkę greckiej Rei, żony Chronosa), Palacio de Comunicaciones, w którym znajduje się siedziba głównej poczty oraz główny plac Madrytu – Puerta del Sol, gdzie znajduje się symbol miasta – dużej wielkości rzeźba niedźwiedzia przy drzewie truskawkowym.

23

Plakat podsumowujący wizytę nauczycieli z XIII LO w Krakowie w szkole IES GINER DE LOS RIOS w León w Hiszpanii

24

Plakat przedstawiający krótkie refleksje uczestników po działaniach job shadowing i teaching assignment

25

Artykuł w gazetce szkolnej „Trzynastka”

26

27

28

29

V. Kursy CYPR/IRLANDIA W ramach projektu „Podróż do źródeł motywacji”, w okresie wakacyjnym 2020 oraz 2021, 28 nauczycieli z XIII LO w Krakowie wzięło udział w kursach językowych/kursach metodycznych zorganizowanych we współpracy ze szkołą językową Glossa a prowadzonych przez cypryjską szkołę języka angielskiego English in Cyprus oraz irlandzką szkołę językową Linguaviva.

26 nauczycieli wzięło udział w dwutygodniowych kursach języka angielskiego w Limassol na Cyprze (5 turnusów w okresie wakacyjnym 2020 oraz 1 turnus w okresie wakacyjnym 2021).

Dwie nauczycielki języka angielskiego przebywały w dniach 16-27 sierpnia 2021 roku w Dublinie w Irlandii, uczestnicząc w dwutygodniowym kursie metodycznym nauczania języka angielskiego: „In-Service Course for Non-Native Teachers of English”.

Kursy językowe – CYPR W ramach projektu „Podróż do źródeł motywacji”, w okresie wakacyjnym 2020 oraz 2021, 26 nauczycieli z XIII LO w Krakowie wzięło udział w kursach języka angielskiego zorganizowanych we współpracy ze szkołą językową Glossa a prowadzonych przez cypryjską szkołę języka angielskiego English in Cyprus: 19 lipca - 30 sierpnia 2020 (5 turnusów) 28 czerwca - 9 lipca 2021 (1 turnus) Kursy języka angielskiego a projekt: „Podróż do źródeł motywacji” Etymologii słowa motywacja należy szukać w łacińskim słowie movere, które oznacza poruszać, działać. Tytuł projektu: „Podróż do źródeł motywacji” zawiera w sobie elementy wskazujące na ruch, działanie, zmierzanie do określonego celu. Wszystkie elementy tego projektu odnoszą się do tytułu i niejako go tłumaczą. Zawiera on w sobie różnorodne działania, zakłada aktywność i ruch, chęć poznawania i nieustanne poszukiwanie bodźców, czyli czynników, dzięki którym chętnie się uczymy, rozumiemy proces uczenia się i nauczania.

30

Motywacja do nauki języków obcych Podczas kursów nauczyciele rozwijali swoje umiejętności językowe oraz szukali inspiracji do opracowania lub doskonalenia własnej metody uczenia się języków obcych, otrzymali impuls do kontynuowania nauki. Poddawanie swoich umiejętności weryfikacji pozwala na lepsze zrozumienie procesów uczenia się. W przypadku nauczycieli wpływa to istotnie na pracę pedagogiczną; uświadamia trudności, jakie mogą mieć uczniowie, wskazuje na mechanizmy motywacji i demotywacji. Taką refleksją nauczyciele XIII LO w Krakowie podsumowali też swoje uczestnictwo w kursach języka angielskiego. Wejście w rolę ucznia było bardzo ciekawym i ważnym doświadczeniem.

Wskazywano również na ogromną rolę nauczyciela, jego osobowości oraz umiejętności pedagogicznych w nauczaniu i uczeniu się.

Najlepszą motywacją do nauki języka obcego jest świadomość, że służy on do komunikacji, a dzięki niej poznaniu i zrozumieniu innych. Chęć poznawania świata i ludzi pozwala przełamać bariery i zlikwidować niepewność podczas rozmowy w języku obcym. Współpraca nauczyciela i ucznia, zaufanie, atmosfera życzliwości utrwalają motywację do nauki.

Metody i efekty nauczania języka angielskiego na kursach Lektorzy języka angielskiego stosowali w czasie zajęć różnorodne metody nauczania, kładąc nacisk na sprawność mówienia. Pozwoliło to na rozwijanie umiejętności skutecznego komunikowania się w języku obcym.

Wiele ćwiczeń wymagało kreatywności i prowokowało do wypowiedzi na ważne, ciekawe tematy. Zdolność do precyzyjnego wyrażania myśli w języku angielskim dawała wszystkim ogromną satysfakcję. Lektorzy stwarzali naturalne sytuacje językowe, które zachęcały do praktycznego wykorzystania języka angielskiego. Do osiągnięcia dobrego efektu przyczyniały się też inne ćwiczenia – praca z tekstem czytanym, rozumienie ze słuchu, ćwiczenia gramatyczne. Zajęcia odbywały się w grupach o różnym stopniu zaawansowania. Wszyscy bardzo doceniali fakt, że były one prowadzone wyłącznie w języku angielskim, bez możliwości wykorzystywania języka ojczystego. Mobilizowało to wszystkich do płynnego przejścia z biernego poziomu znajomości języka na poziom aktywny.

Dzięki kursom języka angielskiego realizowany był kolejny cel projektu – zwiększenie mobilności zagranicznej nauczycieli. Zdobyte umiejętności

31

językowe umożliwią swobodny udział w projektach międzynarodowych oraz bezpośrednią wymianę doświadczeń z nauczycielami z innych krajów.

Grupy językowe tworzyli przedstawiciele różnych kręgów kulturowych. Bardzo ciekawe były obserwacje, jak uczą się inni, co ich motywuje, jak pokonują trudności i wewnętrzne bariery. Główną motywacją do uczestnictwa w kursie języka angielskiego była chęć aktywnego spędzenia wakacji i połączenia przyjemnego z pożytecznym. Ten czynnik skłonił uczestników kursu do wyboru Cypru na miejsce wypoczynku wakacyjnego połączonego z nauką języka angielskiego.

Konteksty kulturowe „Podróż do źródeł motywacji” odbyła się - na tym etapie projektu - na Cypr i rozumiana była tutaj również jako podróż do źródeł kultury europejskiej, której znajomość pozwala odczytać europejski kod kulturowy oraz zrozumieć wiele zjawisk historycznych, społecznych, językowych.

Tworzy to fundament umożliwiający naukę w sposób systematyczny i spójny. Założeniem projektu jest nauczanie interdyscyplinarne, łączące różne dziedziny wiedzy i nadające sens uczeniu się. Jest to najlepsza motywacja i zachęta do skutecznego uczenia się i efektywnego nauczania.

Na Cyprze znajdujemy wpływy kultury greckiej, rzymskiej, bizantyjskiej, elementy rozwoju wczesnego chrześcijaństwa, możemy poznać współczesne życie prawosławnych mnichów w monastyrach.

W wolnym czasie nauczyciele mogli zobaczyć tę spuściznę kulturową oraz poznać współczesne życie na Cyprze.

Inspiracje Najważniejszym efektem uczestnictwa w kursach języka angielskiego oraz samego pobytu na Cyprze – wyspie atrakcyjnej kulturowo – jest inspiracja i idąca z nią w parze motywacja nauczycieli do dalszego rozwoju oraz przekazywanie tego doświadczenia uczniom.

Jeżeli do łacińskiego słowa movere, od którego pochodzi słowo motywacja, dodamy przedrostek pro-, otrzymamy słowo promovere, które oznacza popychać, wspierać (znaczenie przenośne). I taki jest też cel projektu – wspierać uczniów poprzez rozpoznawanie przyczyn braku ich motywacji do nauki i rozwijanie skutecznych metod motywujących.

32

Inspiracje kulturowe Cypr leży w południowo – wschodniej części Morza Śródziemnego, na styku trzech kontynentów Europy, Azji i Afryki.

Etymologia nazwy Cypr (Kypros) nie jest jednoznaczna. Uważa się, że słowo to pochodzi od jednego z przydomków Afrodyty – Kypris. Według mitologii Afrodyta narodziła się u wybrzeży Cypru, wynurzając się z piany morskiej. Nazwa może pochodzić również od słowa kuprum – miedź. Cypr był jednym z pierwszych krajów, gdzie wydobywano miedź.

Wydobycie i wykorzystanie miedzi było przełomem w życiu codziennym Cypru. Nazwę są Cypr może zawdzięczać też drzewu, które przywieźli tutaj pierwsi osadnicy.

Na Cyprze znajdujemy wpływy kultury greckiej, rzymskiej, bizantyjskiej, elementy rozwoju wczesnego chrześcijaństwa – fundamenty naszej europejskiej kultury.

Afrodyta Mitologia Cypru związana jest z Afrodytą – boginią miłości i piękna. Według jednego z mitów Afrodyta wynurzyła się z piany morskiej u wybrzeży Cypru (aphros po grecku - piana morska).

Kiedy postawiła swoja stopę na lądzie, zaczęły rosnąć piękne drzewa i kwiaty. W mitologii rzymskiej jej odpowiedniczką jest Wenus.

Odniesienia kulturowe: Literatura, sztuka • Afrodytę wspomina Homer w "Odysei": …ona do Cypru, tam, w pafijskie gaje, Gdzie ma wonny żertwiennik, leci uśmiechnięta.

Tam ją kąpią Charyty, tam ją maści święta Oliwa, jaką bogi maszczą się wieczyste.

I w szatki ją obloką cudowne i czyste. (….)

• Słynnym portretem bogini miłości jest obraz Botticellego: Narodziny Wenus.

• Przy Petra tou Ramlou znajdują się trzy ogromne skały wapienne, które znane są jako skały Afrodyty. Według mitologii w tym właśnie miejscu narodziła się Afrodyta.

Pafos – geneza powstania Miasto Pafos związane jest z mitem o Pigmalionie i Galatei. Pigmalion – mityczny król Cypru – wykonał z kości słoniowej posąg kobiety – Galatei. Był on tak doskonały, że się w nim zakochał. Współczując Pigmalionowi takiej miłości, bogini Afrodyta tchnęła życie w ten posąg.

Z małżeństwa Pigmaliona i Galatei narodziła się dziewczynka imieniem Pafos.

Według legendy Pafos zostało założone przez dziecko Pigmaliona i Galatei. Pafos była 33

wdzięczna Afrodycie za szczęście rodziców i za własne narodziny. Miasto zostało założone w pobliżu miejsca, gdzie Afrodyta wyszła z piany morskiej.

Odniesienia kulturowe: Literatura, film, sztuka, tradycja • Galatea, Pigmalion – Owidiusz, "Metamorfozy" (10, 243-97), • Pigmalion – sztuka G.B. Shawa oraz film Pigmalion na podstawie sztuki G. B. Shawa (nagroda Oscar w roku 1938 za najlepszy scenariusz adaptowany), • "My Fair Lady" Frederica Loewego – jeden z największych sukcesów w dziejach musicalu oparty na sztuce G.B. Shawa: Pigmalion.

Pafos miała też siostrę, Myrrę, która gdy dorosła, często chwaliła się, że jest piękniejsza od samej Afrodyty. Myrra zakochała się w swoim ojcu, a w obawie przed jego gniewem wybłagała Afrodytę o litość. A ta zmieniła ją w krzew mirtu.

Lokalni mieszkańcy często zbierali z niego brązową żywicę. Mówili, że to Myrra płacze nad swoim losem. Kiedy Afrodyta postanowiła raz odpocząć pod tym pięknym krzewem, jego kora pękła. Krzew myrrowy ofiarował Afrodycie niemowlę – ślicznego chłopca, którym był Adonis. Wielka miłość do Adonisa kosztowała potem Afrodytę wiele cierpienia. Była to zemsta Myrry. Mirt –roślina poświęcona Afrodycie.

Kojarzony jest z pięknem i czystością. Odgrywał dużą rolę w ceremonii zaślubin.

Pafos – początki historii Palaipafos położone na wschód od obecnego miasta zostało założone prawdopodobnie na początku XIV wieku p.n.e. Uważa się, że od samego początku istniał tu silny kult Afrodyty. W Palaipafos istniała poświęcona jej słynna na cały świat grecki świątynia, którą zbudowano już w XII wieku p.n.e. Pod koniec IV wieku p.n.e wybudowano Nowe Pafos.

Pafos zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Najważniejsze zabytki: • Willa Tezeusza.

Nazwa pochodzi od mozaiki, na której przedstawiony jest Tezeusz walczący z Minotaurem. Willa leży w porcie Pafos. Mozaiki zostały odkryte przez polskich archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego w 1966 roku.

Pafos jest bardzo ważnym stanowiskiem archeologicznym na Cyprze. Polscy archeolodzy odkryli pozostałości starożytnego Nea Pafos (Nowego Pafos).

• Dom Dionizosa – rzymska willa została odkryta w latach 1962 – 1965.

Nazwa pochodzi od najbardziej okazałych na Cyprze mozaik przedstawiających Dionizosa – boga wina i plonów.

• Grobowce królewskie.

34

Ślady wczesnochrześcijańskie w Pafos W czasach rzymskich Pafos było stolicą Cypru.

W roku 45 przybył tutaj apostoł Paweł z Barnabą i nawrócił na chrześcijaństwo rzymskiego prokonsula Sergiusza Pawła. Pierwsza podróż misyjna Pawła odbyła się właśnie na Cypr, ponieważ Barnaba – jego towarzysz – był Cypryjczykiem.

Podczas pobytu w Pafos Paweł miał zostać pojmany, przywiązany do kolumny i biczowany. Otrzymał podobno 39 uderzeń.

Kolumna przy której apostoł Paweł był biczowany, znajduje się w pobliżu Agia Kyriaki i Chrysopolitissa – pięknego kościoła z XVI wieku, znajdującego się wśród ruin dawnej bizantyjskiej bazyliki.

Kurion Kurion – jedno z ciekawszych wykopalisk archeologicznych na wyspie. Leży na wzniesieniu, z którego rozciąga się wspaniały widok. Kurion to starożytne miasto, w pobliżu którego znajduje się sanktuarium Apollina Hylatesa.

Główne obiekty Kurionu: • Antyczny rzymski amfiteatr, który mógł pomieścić 3500 widzów. Został wybudowany na pod koniec II wieku n.e. Wystawiano tutaj antyczne tragedie i komedie.

Współcześnie wystawiane są tutaj również sztuki teatralne, odbywają się koncerty oraz inne imprezy.

• Dom Gladiatorów – nazwany od mozaik, na których przedstawieni są walczący gladiatorzy. Ich imiona znajdują się na mozaikach nad ich głowami.

• Dom Achillesa z mozaiką przedstawiającą Odyseusza, który rozpoznaje przebranego za kobietę Achillesa.

• Wczesnochrześcijańska bazylika – jest jedną z większych bazylik starożytnego Cypru. Dawniej była katedrą i siedzibą biskupa.

• Sanktuarium Apollina Hylatesa było ważnym miejscem kultu. Apollin Hylates był czczony w Kurionie jako opiekun lasów. Z okresu rzymskiego pochodzi stadion sportowy, na którym odbywały się zawody pięcioboju (bieg, skok w dal, zapasy, rzut dyskiem i oszczepem). Stadion mógł pomieścić 6000 widzów.

Kurion został na nowo odkryty w 1876 roku. Wiele znalezisk archeologicznych z tego obiektu znajduje się w Muzeum Kurionu w Limassol.

Larnaka Larnaka jest trzecim co do wielkości miastem Cypru. Została zbudowana na fundamentach starożytnego Kitionu. W 334 roku p.n.e urodził się tutaj stoicki filozof – Zenon (założyciel ateńskiej szkoły stoików ). Dał on początek stoicyzmowi, który nakazuje zachować spokój 35

zarówno w cierpieniu jak i w szczęściu. Nie należy poddawać się emocjom i namiętnościom.

Znane jest jego powiedzenie: "Fortuna kołem się toczy". Od stoików pochodzi również określenie: stoicki spokój.

W I wieku przybył do Larnaki Łazarz z Betanii, który według Ewangelii św. Jana został wskrzeszony przez Jezusa. Paweł i Barnaba namaścili go na pierwszego biskupa Kitionu.

Współczesna nazwa miasta – Larnaka – pochodzi od greckiego słowa larnaks, które oznacza naczynie, sarkofag – charakterystyczne dla kultury egejskiej. W Larnace Łazarz został pochowany. Na miejscu, gdzie znajduje się jego grób, wniesiono świątynię Ajos Lazaros pod wezwaniem św. Łazarza z Betanii. Jest to najsłynniejszy zabytek miasta z IX wieku, odnowiony w XVII wieku. Świątynia Ajos Lazaros to trzynawowa bazylika, z drewnianym złoconym ikonostasem wykonanym w stylu barokowym w XVIII wieku. Należy ona do najpiękniejszych przykładów bizantyjskiej architektury na Cyprze. Ogromne wrażenie robi dzwonnica z ciosanego kamienia.

W Larnace znajduje się międzynarodowe lotnisko, nowoczesny port, przystań dla jachtów.

Jezioro słone Jezioro słone – dno laguny leży dwa metry poniżej poziomu morza. W zimie tworzy się tutaj słone jezioro, w którym żyją liczne gatunki ptaków wędrownych np. flamingi. Nadają krajobrazowi idyllicznego charakteru. W lecie woda wyparowuje, jednakże pozostaje gruba warstwa krystalicznej soli. Ta sól jest bardzo dobrej jakości.

Nikozja Nikozja (Lefkozja) – największe miasto Cypru i jego stolica. Do początków okresu bizantyjskiego miasto nazywało się Ledra. Na przestrzeni wieków Lefkozja znajdowała się kolejno pod panowaniem Aleksandra Macedońskiego, następnie pod panowaniem rzymskim, bizantyjskim, krzyżowców, Republiki Weneckiej, tureckim oraz brytyjskim. Przez Nikozję przebiega zielona linia, która dzieli miasto na część północną (turecką) i część południową (grecką). Zielona linia jest linią podziału Cypru i stanowi granicę między Republiką Cypru na południu a Turecką Republiką Cypru na północy.

Zabytki: • stare miasto otoczone charakterystycznym weneckim murem (1567-70) z bramami – Famagusteńską i Kireńską, • miejskie muzeum przedstawiające historię miasta, • Muzeum Bizantyjskie z kolekcją bizantyjskich dzieł sztuki z terenu całego Cypru, • prawosławna katedra z XVIII-wiecznymi freskami i ikonostasem, pierwotnie XIV-wieczna kaplica klasztoru benedyktyńskiego.

36

Lefkara W 1481 roku na Cyprze przebywał Leonardo da Vinci.

W Lefkarze słynącej z tradycji koronkarskiej zamówił do Mediolanu koronkowy obrus na ołtarz. Lefkara to piękna malownicza wioska położona amfiteatralnie.

Oprócz wspaniałych koronek słynie również z wyrobów ze srebra.

Zygi Zygi – mała wioska rybacka, z portem i wieloma tawernami.

Limassol Limassol leży nad Morzem Śródziemnym, u podnóża gór Troodos. Posiada największy port tranzytowy na Cyprze, jest ważnym ośrodkiem turystycznym z ogromną bazą hotelową. Nie wiadomo, kiedy Limassol zostało założone i jaka była jego pierwotna nazwa. Historia Limassol zaczyna się wraz z przybyciem Ryszarda Lwie Serce w czasie trzeciej wyprawy krzyżowej. W 1191 wziął ślub w miejscu, gdzie znajduje się zamek w Limassol. Zamek położony jest w pobliżu portu w historycznym centrum Limassol. Został zbudowany w 1193 roku prawdopodobnie na miejscu wczesnochrześcijańskiej bazyliki. Po zajęciu Limassol przez Imperium Osmańskie w XVI wieku wenecki gubernator polecił zburzyć zamek. Szczątki budowli zostały włączone do osmańskiego fortu. Podziemia zostały przekształcone w cele więzienne. Od 1987 roku mieści się tutaj Muzeum Średniowiecza. Można oglądać eksponaty datowane od wczesnego chrześcijaństwa do końca tureckiego panowania. Kościół Agia Napa został wzniesiony w okresie otomańskim (na początku XVIII wieku) na ruinach kościoła bizantyjskiego. Ukończony został dopiero w roku 1906. Posiada marmurowy ikonostas. Ikona Agia Napa – ikona Panny Św. z Lasu pokryta jest srebrem. Stare miasto Limassol z licznymi kamienicami i wąskimi uliczkami stanowi dzisiaj centrum handlowe i turystyczne.

Troodos Troodos – pasmo górskie w środkowo-zachodniej części Cypru. Najwyższym szczytem i zarazem najwyższym punktem wyspy jest góra Olimpos (1952 m n.p.m.). Góry Troodos powstały w wyniku wypiętrzenia skał dna morskiego. Pasmo składa się przede wszystkim ze skał pochodzenia wulkanicznego, jest największym na świecie skupiskiem ofiolitu. Znajdują się tutaj także bogate złoża minerałów oraz rud metali. W górach Troodos znajduje się 10 bizantyjskich kościołów wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO wraz 37

z najsłynniejszym klasztorem na Cyprze – klasztorem Kykkos. Najwyższa partia gór, wraz ze szczytem Olimpos, chroniona jest jako Narodowy Park Leśny Troodos.

Kykkos Kykkos – najsławniejszy prawosławny klasztor na Cyprze. Znajduje się on w górach Troodos na wysokości 1140 m n.p.m. Został założony pod koniec XI wieku przez pustelnika Izajasza z fundacji bizantyjskiego cesarza. Klasztor Kykkos słynie przede wszystkim z pięknej ikony Matki Bożej. Jest to jeden z trzech wizerunków namalowanych najprawdopodobniej przez Łukasza Ewangelistę za życia Maryi. Okoliczności, w jakich ikona dotarła na Cypr, wyjaśnia bardzo ciekawa historia. Ikona przechowywana jest w srebrnym relikwiarzu. Jest czczona przez Cypryjczyków, zwłaszcza w okresie suszy. Wielkim bogactwem klasztoru są piękne freski, mozaiki i ikony. Pierwszy klasztor wybudowany został z drewna. Niszczyły go częste pożary i trzęsienia ziemi. Obecne zabudowania pochodzą z XIX i XX wieku. Bizantyjskie muzeum w Kykkos mieści w sobie między innymi wiele zabytków starożytnych, bizantyjskich, postbizantyjskich. W pobliżu klasztoru Kykkos znajduje się grób zwierzchnika Cypryjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1950 – 1977 –Makariosa III. Był on również pierwszych prezydentem Republiki Cypru.

Throni Throni - wzgórze znajdujące się 3 km od klasztoru Kykkos. Został tam pochowany – zgodnie ze swoim życzeniem – Makarios III – arcybiskup i pierwszy prezydent Republiki Cypru.

Pedoulas Pedoulas – wioska na wysokości 1100 m n.p.m w górach Troodos. Nazwa pochodzi od słów – pediada (dolina) i laos (lud). W Pedoulas znajduje się kościół Michała Archanioła z charakterystycznym dla tradycji cypryjskiej dachem gontowym. W tej miejscowości znajduje sie jeszcze 11 innych kościołów i kaplic. W Pedoulas są dwa muzea – Muzeum Bizantyjskie, w którym znajdują się przede wszystkim ikony oraz Muzeum Folkloru. Pedoulas jest centrum turystycznym w górach Troodos.

Galata Galata – wieś na Cyprze w dystrykcie Nikozja z bardzo tradycyjną architekturą. Znana jest przede wszystkim z bizantyjskich kościołów. W tej wiosce i w okolicy znajdują się kościoły z pięknymi malowidłami ściennymi.

Cape Greco – Blue Lagoon, Sea Caves Cape Greco – najdalej na południowy wschód wysunięty punkt Cypru. Jest to niezwykle malowniczy przylądek. Znajdują się tu oznakowane 38

szlaki turystyczne (w tym rowerowe i do jazdy konnej) oraz liczne punkty widokowe. Uwagę przyciągają przepiękne plaże i skalne klify, które osiągają 10 m wysokości. Od roku 1993 przylądek wraz z całym skalistym półwyspem podlega ochronie jako Etniko Dasiko Parko Kawo Greko.

Wąwóz Avakas Półwysep Akamas znajduje się w północnozachodniej części Cypru. Można tutaj podziwiać piękne, dziewicze krajobrazy, bogaty świat roślin, dzikich zwierząt, formy geologiczne .Jedno z mitycznych opowiadań podaje, że półwysep wywodzi swą nazwę od imienia syna Tezeusza, który po wojnie trojańskiej przybył na Cypr i założył Akamantis. Romantyczne krajobrazy związane są tutaj z Afrodytą i jej ukochanym Adonisem. Na Półwyspie Akamas znajduje się Wąwóz Avakas. Wyrzeźbiła go rzeka Avgas płynąca jego środkiem. Nazwa wąwozu wywodzi się od nazwy tej rzeki. Miejsce to upodobały sobie ptaki na swoje lęgowiska.

Słowo avgo po grecku znaczy jajo. W wąwozie, podobnie jak na całym półwyspie Akamas, znajdują się ciekawe drzewa – jałowiec fenicki, szarańczyn strąkowy oraz pistacja kleista (pistacia lentiscus) – drzewo, z której wypływa naturalna żywica – „łzy Chios” (mastyks), w rejonie śródziemnomorskim stosowana od starożytności jako lek na różne schorzenia.

Pano Platres Pano Platres - wieś w dystrykcie Limassol, w górach Troodos. Platres składa się z dwóch części – dolnej (Kato) i górnej (Pano). Pano Platres to centrum turystyczne. Miejscowość ta liczy 300 mieszkańców, jednak w sezonie turystycznym przybywa tutaj nawet 10 000 osób.

Turystyka w Platres rozwijała się od czasu, kiedy kontrolę nad Cyprem przejęli Brytyjczycy.

Turtle Beach Lara Plaża Ammoudi, zatoka Lara – to miejsce lęgowe zagrożonych gatunków żółwi. Przynosi się tutaj jaja żółwi również z innych plaż, aby młode mogły się bezpiecznie wykluć.

Kurion Beach Kurion Beach - plaża znajdująca się nad brzegiem zatoki Episkopi w obszarze chronionym.

Obok znajduje się Park Archeologiczny Kurion, jeden z najcenniejszych zabytków na Cyprze (patrz wyżej).

White Stones White Stones – formacja skalna znajdująca się pomiędzy Larnaką a Limassol. Białe skały to kreda, która powstała na dnie morza. Tworzą ją żyjątka morskie oraz drobnoziarnisty mikryt.

39

Kurs metodyczny – IRLANDIA W ramach projektu „Podróż do źródeł motywacji”, w dniach 16-27 sierpnia 2021 roku, dwie nauczycielki języka angielskiego przebywały w Dublinie w Irlandii, uczestnicząc w dwutygodniowym kursie metodycznym nauczania języka angielskiego: „In-Service Course for NonNative Teachers of English” prowadzonym przez irlandzką szkołę językową Linguaviva.

40

Plakat przedstawiający krótkie refleksje uczestników po kursach językowych na Cyprze (rok 2020)

41

Plakaty przedstawiające krótkie refleksje uczestników po kursach językowych na Cyprze oraz kursach metodycznych w Irlandii (rok 2021)

42

Plakat przedstawiający wnioski uczestników po kursach językowych na Cyprze

43

Artykuły w szkolnej gazetce „Trzynastka”

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

VI. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie w szkole Liceul Teoretic "Radu Vlădescu" w Pătârlagele w Rumunii (14-17 czerwca 2021) W dniach 14-17 czerwca 2021 roku grupa nauczycieli XIII LO z Krakowa przebywała w Pătârlagele, realizując – w ramach projektu „Międzynarodowa mobilność kadry edukacji szkolnej” finansowanego ze środków PO WER – projekt: „Podróż do źródeł motywacji”.

Zgodnie z założeniami projektu, którego celem jest poszukiwanie sposobów motywowania uczniów do nauki, nauczyciele obserwowali pracę rumuńskiej szkoły Liceul Teoretic "Radu Vlădescu" w Pătârlagele - zapoznali się z jej specyfiką, formami zarządzania szkołą, z metodami pracy nauczycieli oraz sposobami motywowania uczniów do aktywności, rozwoju i świadomej, skutecznej nauki.

Działania job shadowing i teaching assignment były drogą do realizacji zamierzonych celów.

Językiem komunikacji był język angielski.

Program spotkania obejmował warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli, obserwację lekcji, działanie teaching assignment oraz program kulturowo – historyczny.

Działania: • spotkanie z kadrą kierowniczą, dydaktyczną i administracyjną – 14 czerwca 2021, • udział w przedstawieniu artystycznym zorganizowanym przez społeczność szkolną – 14 czerwca 2021, • warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli (część I) – 14 czerwca 2021, • obserwacja lekcji prowadzonych przez rumuńskich nauczycieli – 14-16 czerwca 2021, • warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli (część II) – 15 czerwca 2021, • spacer po szkole – 16 czerwca 2021, • zajęcia w rumuńskiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 16 czerwca 2021, • warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli (część III) – 16 czerwca 2021.

57

Program kulturowo-historyczny: Wołoszczyzna • Pătârlagele • Monaster Ciolanu • Wulkany błotne • Park rzeźby w Magurze • poznanie historii i zabytków Bukaresztu (Pałac Królewski, Cerkiew Kretzulescu, Łuk triumfalny, Park Herăstrău, Rumuńskie Ateneum, Caru' cu Bere) Siedmiogród • Braszów (wyjazd kolejką, Czarny Kościół) • Prejmer (kościół warowny) • Viscri (kościół warowny) • Saschiz (kościół warowny) • Zamek w Rupea • Sighișoara (kościół na Wzgórzu) • Pałac w Sinaia • Przełęcz Predeal

Spotkanie z kadrą kierowniczą, dydaktyczną i administracyjną – 14 czerwca 2021 Podczas spotkania z kadrą zarządzającą Liceul Teoretic "Radu Vlădescu" polscy nauczyciele zapoznali się z organizacją pracy szkoły.

Edukacja jest w Rumunii narodowym priorytetem i dąży się do swobodnego, integralnego i harmonijnego rozwoju indywidualności człowieka oraz rozwoju autonomicznej i twórczej osobowości. Tak sformułowany został „ideał edukacyjny”.

Promuje się równe prawa dostępu do wszystkich poziomów i form edukacji, niezależnie od sytuacji społecznej i finansowej, płci, rasy, narodowości, przekonań politycznych lub religijnych. Podczas spotkania podkreślano fakt, że dobro ucznia (dobre samopoczucie, zdrowie i sukces) ma w "Radu Vlădescu" pierwszeństwo przed innymi elementami.

Zapewnienie wszystkim dostępu do wysokiej jakości edukacji i równych szans poprzez tworzenie przyjaznego, bezpiecznego i integracyjnego środowiska szkolnego, opartego na szacunku, tolerancji, empatii i solidarności jest jednym ze strategicznych priorytetów szkoły.

Rozwijana jest polityka: zero tolerancji wobec przemocy w szkole i (cyber)nękania oraz systematycznie monitorowanie frekwencji uczniów.

58

Podczas spotkania polscy nauczyciele poznali strukturę organizacyjną szkoły partnerskiej.

W szkole działa "consiliul profesoral" czyli rada pedagogiczna zrzeszająca wszystkich nauczycieli w szkole oraz "consiliul de administrație" czyli rada szkoły. W skład "consiliul de administrație" wchodzi dyrektor szkoły oraz reprezentanci nauczycieli, rodziców, uczniów i społeczności lokalnej. Najważniejsze decyzje w szkole podejmowane są przez "consiliul de administrație".

Dyrektor zarządza szkołą wraz z wicedyrektorem.

Kadencja dyrektora trwa 4 lata. Dyrektor i wicedyrektor uczestniczą w procesie dydaktycznym: dyrektor prowadzi w tygodniu 6 godzin lekcyjnych a wicedyrektor 17 godzin lekcyjnych. Pensum nauczyciela to 18 godzin przy tablicy.

Nauczyciele są hospitowani zarówno przez dyrektora jak i zewnętrznych inspektorów.

Każdy przedmiot nauczany w szkole rumuńskiej ma opracowaną na poziomie ministerialnym podstawę programową. Nauczyciele mają obowiązek zrealizować ją w całości. Szkoła może także opracować dla 1-2 przedmiotów własne programy nauczania – zgodnie z lokalnymi potrzebami i w oparciu o możliwości uczniów. Przedmioty oparte o takie programy nauczania nazywa się „przedmiotami fakultatywnymi”.

W każdym okręgu (odpowiednik naszego województwa) w Rumunii funkcjonuje instytucja nadzorująca szkoły. W instytucji tej pracują, odpowiedzialni za każdy przedmiot, inspektorzy.

Zadaniem inspektorów jest m.in. obserwacja lekcji nauczycieli, którzy ubiegają się o awans zawodowy. Nauczyciele mogą przystąpić do trzech egzaminów, których zaliczenie umożliwia kolejne stopnie awansu i wpływa na wzrost wynagrodzenia nauczyciela.

59

Spotkanie z Dyrekcją szkoły oraz innym pracownikami pozwoliło w bardzo interesujący i konstruktywny sposób rozpocząć job shadowing.

Udział w przedstawieniu artystycznym zorganizowanym przez społeczność szkolną – 14 czerwca 2021 14 czerwca 2021 – w pierwszym dniu wizyty – społeczność szkoły zaprosiła polskich nauczycieli na przedstawienie.

Wszyscy zbudowani byli podejściem całej społeczności szkolnej do przeszłości i tradycji regionu. Duża świadomość kulturowa i dbałość o jej ciągłość jest wszędzie bardzo widoczna.

Jednym z przejawów tego przywiązania do tradycji jest zespół pieśni i tańca regionalnego, który działa przy szkole. Uczniowie kolejno występujących klas szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum zaprezentowali się w regionalnych strojach – niektóre z tych strojów miały ponad 100 lat. Uczniowie wygłosili krótkie mowy zarówno w języku rumuńskim jak i angielskim oraz wykonali tradycyjne pieśni oraz tańce.

Przygotowali i zaśpiewali również polską piosenkę ludową: „Kukułeczka kuka”. Wśród całej społeczności szkolnej widać było ogromne zaangażowanie i otwartość wobec polskich gości.

Przedstawienie to było dla polskich nauczycieli ogromną niespodzianką, wywołało podziw i skłoniło do refleksji na temat szacunku, z jakim zarówno uczniowie jak i nauczyciele odnoszą się do lokalnej tradycji. Tradycja, czyli dziedzictwo, które jest przekazywane w nadziei na to, że będzie pielęgnowane i podawane następnym pokoleniom, jest ogromną wartością. Daje

60

poczucie przynależności do danej społeczności, a jednocześnie, w szerszej perspektywie, wyróżnia spośród innych wspólnot.

Warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli (część I) – 14 czerwca 2021 14 czerwca 2021 odbyły się warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli, podczas których zaprezentowano system edukacji w Rumunii, profil szkoły Liceul Teoretic „Radu Vlâdescu” a następnie omówiono podobieństwa i różnice w odniesieniu do szkolnictwa w Polsce i XIII LO w Krakowie, zaakcentowano główne zagrożenia i wyzwania, takie jak absencja, przedwczesne kończenie nauki, brak dyscypliny, edukacja specjalna itp.

Rumuńska nauczycielka Claudia Emilia Frînculeasă przedstawiła następującą prezentację: Welcome to Romania, Poland!

1. Ministerstwo Edukacji • zarządza sektorem edukacji na poziomie krajowym, • kieruje się zasadami określonymi w Konstytucji Rumunii, Rozdział II „Prawa i wolności podstawowe”, art. 32 „Prawo do nauki”, • na podstawie Ustawy o Edukacji Narodowej (Ustawa 1/2011) reguluje kwestie związane z organizacją i funkcjonowaniem krajowego systemu edukacji, • uznało edukację w Rumunii za narodowy priorytet, dążąc do swobodnego, integralnego i harmonijnego rozwoju indywidualności człowieka oraz rozwoju autonomicznej i twórczej osobowości („ideał edukacyjny”), • promuje równe prawa dostępu do wszystkich poziomów i form edukacji, niezależnie od sytuacji społecznej i finansowej, płci, rasy, narodowości, przekonań politycznych lub religijnych.

61

2. Krajowy System Edukacji • jest podzielony na poziomy edukacji, aby zapewnić spójność i ciągłość edukacji zgodnie z indywidualnymi cechami uczniów, w tym cechami przynależnymi wiekowi uczniów, • wczesna edukacja – poziom przedszkolny (0-3 lata) i edukacja przedszkolna (3-6 lat), • wykształcenie podstawowe, • szkolnictwo gimnazjalne i średnie II stopnia, • szkolnictwo wyższe nieuniwersyteckie – wykształcenie policealne, • szkolnictwo wyższe zorganizowane w: uniwersytetach, akademiach, instytutach, szkołach wyższych, zwanych uczelniami wyższymi lub uczelniami, których struktura odzwierciedla zasady procesu bolońskiego: studia licencjackie, magisterskie, doktoranckie.

3. Edukacja podstawowa (uczniowie w wieku 6-11 lat) • jest częścią edukacji obowiązkowej i może być organizowana w szkołach publicznych i prywatnych, • oferuje klasę przygotowawczą i poziomy od 1 do 4 (klasa w szkole podstawowej pracuje z jednym nauczycielem i liczy średnio 20 uczniów, ale nie mniej niż 12 i nie więcej niż 25*), • zapewnia bezpłatne podręczniki. *Ministerstwo Edukacji może zatwierdzić klasy poniżej minimalnej lub powyżej maksymalnej liczby uczniów w klasie, zgodnie z określonymi warunkami.

4. Szkolnictwo średnie (uczniowie 11-19 lat) • gimnazjum klasy 5-8, • kształcenie ponadgimnazjalne może mieć charakter licealny, obejmujący klasy 9-12/13, z następującymi ścieżkami edukacyjnymi: kształcenie teoretyczne, kształcenie, którego podstawą są uzdolnienia uczniów i kształcenie techniczne lub zawodowe, w tym dualne kształcenie zawodowe, trwające co najmniej 3 lata.

Ogólna edukacja obowiązkowa obejmuje kształcenie podstawowe, gimnazjum i pierwsze dwa lata szkoły średniej II stopnia.

Szkolnictwo ponadgimnazjalne organizowane jest w dwóch następujących po sobie cyklach: na poziomie niższym (klasy 9 i 10) i wyższym (klasy 11-12/13), natomiast liceum oferuje kształcenie bazujące na uzdolnieniach oraz kształcenie technologiczne; w szkolnictwie zawodowym kształcenie organizowane jest dla specjalności i kwalifikacji ustanowionych przez Ministerstwo Edukacji.

5. Warunki przyjęcia Wstęp do liceum – pod koniec 8 klasy uczniowie są zobowiązani przystąpić do egzaminu zwanego National Evaluation (Evaluarea Nationala) przeprowadzanego tylko raz (w czerwcu).

62

Zdawane przedmioty to matematyka, literatura i język rumuński. Niektóre licea prowadzą zajęcia w języku obcym, np. niemieckim, angielskim, hiszpańskim czy francuskim i – aby dostać się do takich liceów – uczniowie muszą zdać dwuczęściowy egzamin obejmujący gramatykę, słownictwo oraz sprawność mówienia.

Procedury rekrutacji do instytucji szkolnictwa wyższego różnią się w zależności od uczelni.

Niektóre z nich przeprowadzają „egzamin wstępny” z jednego lub kilku przedmiotów licealnych, odpowiadających kursowi oferowanemu przez uczelnię, inne przyjmują zgłoszenia najlepszych kandydatów.

6. Egzamin maturalny Uczniowie kończący szkołę średnią muszą przystąpić do egzaminu National Baccalaureate Exam (Examenul National de Bacalaureat). Przedmioty zależą od profilu studiów i wyboru dokonanego przez kandydata. National Baccalaureate Exam jest wysoce scentralizowanym egzaminem ogólnokrajowym i składa się z trzech egzaminów ustnych i pisemnych w celu określenia poziomu kompetencji językowych kandydatów w języku rumuńskim i obcym oraz ich kompetencji cyfrowych, a także trzech egzaminów pisemnych z języka rumuńskiego, matematyki/ historii (jako przedmiot obowiązkowy profilu) i trzeci przedmiot wybrany przez kandydata, którym może być: • informatyka/fizyka/biologia/chemia lub • geografia/logika/psychologia/ekonomia/socjologia/filozofia.

Stosowana jest skala ocen od 1 do 10, przy czym 10 jest najlepszym wynikiem, a kandydaci muszą uzyskać co najmniej 5,0 z każdego przedmiotu i 6,0 w sumie, aby zdać egzamin.

Dwie sesje egzaminacyjne odbywają się na przełomie czerwca i września.

7. Liceul Teoretic „Radu Vladescu” • jest liceum teoretycznym ze 100-letnią tradycją; w roku 2019 szkoła obchodziła jubileusz 100-lecia, • prowadzi edukację dla 32 klas: 9 klas szkoły podstawowej (6-11 lat), 7 klas gimnazjum (11-15 lat) i 16 klas szkół ponadgimnazjalnych (15-19 lat), • codziennie organizuje zajęcia dla ponad 800 uczniów, które prowadzone są przez prawie 50 nauczycieli, • obejmuje 4 klasy szkoły średniej: dwie z matematyką i informatyką, jedną o profilu ścisłym i jedną o profilu humanistycznym.

8. Absencja i jak sobie z nią radzimy Absencja jest jednym z ryzyk, któremu szkoła stara się systematycznie przeciwdziałać, ponieważ chroniczna nieobecność prowadzi do luk w wiedzy powodujących niskie wyniki w nauce, niepowodzenia w nauce i/lub nawet porzucanie szkoły.

63

Polityka szkolna ma na celu raczej zapobieganie niż ograniczanie lub eliminowanie tego niepokojącego zjawiska o długofalowych konsekwencjach. Uczniowie są informowani o konsekwencjach wagarowania. Ich obecność w szkole jest monitorowana i rejestrowana.

Nauczyciele lub wychowawcy współpracują z rodzicami uczniów, dużą wagę przykłada się do właściwej komunikacji. Jeśli jest to konieczne, najwrażliwsi uczniowie otrzymują indywidualne porady od psychologa szkolnego.

9. Brak dyscypliny i jak sobie z nią radzimy Nowe rozporządzenie ramowe dotyczące organizacji i funkcjonowania placówek wychowania przeduniwersyteckiego – ROFUIP, zatwierdzone Rozporządzeniem Ministra nr. 5 447/31.08.2020 reguluje organizację i działanie jednostek edukacji przeduniwersyteckiej w rumuńskim systemie edukacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i ma zastosowanie we wszystkich instytucjach edukacyjnych, ustala normy zachowania studentów (prawa i obowiązki).

Każda szkoła posiada również regulaminy wewnętrzne, które obejmują nie tylko normy zachowania, ale także sankcje i środki dyscyplinarne wobec osób nieprzestrzegających zasad.

W Liceul Teoretic „Radu Vlădescu” miały miejsce bardzo rzadkie przypadki drobnego łamania zasad, a to dzięki dobrej współpracy między naszą szkołą a rodzinami uczniów, lokalnymi instytucjami (policja, żandarmeria) i innymi władzami.

Szkoła w Pătârlagele promuje życzliwość, ale prowadzi jednocześnie politykę: zero tolerancji wobec przemocy w szkole i (cyber)nękania.

10. Zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych Jednym ze strategicznych priorytetów szkoły w Pătârlagele jest zapewnienie wszystkim dostępu do wysokiej jakości edukacji i równych szans poprzez tworzenie przyjaznego, bezpiecznego i integracyjnego środowiska szkolnego, opartego na szacunku, tolerancji, empatii i solidarności.

Aby wspomóc proces integracji uczniów wymagających specjalnej opieki ze względu na niepełnosprawność fizyczną, umysłową lub trudności w uczeniu się, takie jak dysleksja lub zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), podjęto następujące działania: • zapewnienie odpowiedniej infrastruktury dla dzieci z niedoborami, takiej jak ścieżki dostępu, zaplecze regeneracyjne itp., • szkolenia dla nauczycieli pracujących z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, 64

•

opracowywanie szkolnych programów nauczania i zajęć zaprojektowanych w celu wspierania postępów w nauce uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: edukacja wyrównawcza, spersonalizowane programy nauczania i doradztwo, edukacja włączająca itp.

Obserwacja lekcji prowadzonych przez rumuńskich nauczycieli – 14-16 czerwca 2021 Job shadowing pozwala na towarzyszenie nauczycielom i innym pracownikom szkoły w pracy, na obserwacji metod pracy i organizacji życia szkoły. W dniach 14-16 czerwca 2021 polscy nauczyciele obserwowali lekcje prowadzone przez rumuńskich nauczycieli.

1.

2.

3.

1.

2.

3.

1.

2.

3.

Math History PE Physics English Biology Romanian ICT

14.06.2021 9A Tatiana Văduva 10U Cristinescu Angela 10B Duțu Eugen 9A Albu Nicoleta 10A Frînculeasă Emilia 10C Emilia Băjan 10A Popescu Grațiela 11C Costel Nicolae

15.06.2021 Math 11B Lupea Ligia Geography 10U Mircică Constantin PE 10U Neacșu Daniel Physics 9B Brătucu Marina IT 10A Pintea Rodica English 11A Neacșu Mihaela 16.06.2021 Psychology 10C Magică Doru Chemistry 10A Stan Claudia Romanian 11U Mircică Emanuela Math Physics Romanian

11C 9U 10U

Cîrmăcianu Andreea Ghinea Florin Iorga Adelaida

Podczas lekcji polscy nauczyciele zwrócili uwagę na ogromne zdyscyplinowanie rumuńskich uczniów, szacunek dla nauczycieli i zaangażowanie w pracę na lekcji. Z szacunku wobec gości ( polskich nauczycieli ), na prośbę dyrektora szkoły, rumuńscy uczniowie przychodzili do szkoły każdego dnia w białych koszulach. Był to bardzo miły gest.

Podczas lekcji nauczyciele stosowali różne metody. Na przedmiotach ścisłych dominowało rozwiązywanie zadań przy tablicy – uczniowie podczas większości z tych zajęć siedzieli przy 65

pojedynczych stolikach. Z uwagi na pandemię Covid-19 zajęcia informatyczne były prowadzone w zwykłych salach (nie w informatycznych, przy komputerach). Nauczyciel prezentował zagadnienia na swoim laptopie, który podłączony był do ekranu. Uczniowie robili notatki, a gdy była taka potrzeba, podchodzili do biurka nauczyciela i wykonywali polecenia.

Ciekawa była lekcja chemii dotycząca substancji zapachowych, podczas której uczniowie w kilku grupach wykonywali doświadczenia. Podczas lekcji języka angielskiego uczniowie pracowali w zespołach.

Szczególną niespodzianką była lekcja geografii, którą poprowadził dyrektor szkoły Constantin Mircică. Przy wejściu do sali lekcyjnej polskich nauczycieli przywitała chlebem i solą, ubrana w strój ludowy, jedna z uczennic. Następnie nauczyciele mogli skosztować regionalnych, domowej roboty potraw takich jak naleśniki, ciasta, sarmale i kiełbaski „mici” oraz miodów (w tym miodu prostu z plastra) i dżemów. Po degustacji ubrani w stroje ludowe uczniowie prezentowali geografię, historię i atrakcje turystyczne regionu Buzău (w obrębie, którego leży miejscowość Pătârlagele). Zwieńczeniem lekcji był pokaz pieśni i tańców regionu.

Wszyscy zbudowani byli podejściem całej społeczności szkolnej do przeszłości i tradycji regionu. Duża świadomość kulturowa i dbałość o jej ciągłość jest wszędzie bardzo widoczna i pokazuje, jak ważna jest pamięć o własnych korzeniach, znajomość miejsca, w którym żyjemy i jego specyfiki.

Warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli (część II) – 15 czerwca 2021 15 czerwca 2021 odbyły się warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli pod tytułem: "Improving School Motivation" podczas których dyskutowano na temat istoty motywacji (na podstawie materiałów przygotowanych przez rumuńską nauczycielkę).

Prowadząca warsztaty Claudia Emilia Frînculeasă przeprowadziła wcześniej wśród swoich uczniów badanie dotyczące tego, co rozumieją pod pojęciem: „motywacja”. Bardzo ciekawe były definicje słowa <motywacja> sformułowane przez uczniów. Zadane uczniom pytanie, jak rozumieją motywację i co o niej wiedzą, skłoniło ich do przemyśleń, które z pewnością wpłyną na ich sposób uczenia się.

Odpowiedzi były dojrzałe i wynikały niewątpliwie z doświadczenia życiowego. Uczniowie ze szkoły rumuńskiej dali się poznać jako ambitni, zdyscyplinowani i samodzielni. Większość zdaje sobie sprawę z tego, że od nich samych bardzo dużo zależy i że nauka to przyszłość. Znalezienie odpowiedniej motywacji, uświadomienie jej sobie bardzo pomaga w skutecznym uczeniu się.

Co wiesz lub myślisz o motywacji? – odpowiedzi uczniów (przetłumaczone z języka angielskiego): • Motywacja to siła w Tobie, która utrzymuje Cię przy życiu w każdej sytuacji.

66

• • • • • • • • • • • • •

• • • • • • •

Motywacja to mentalny etap, który polega na zrobieniu czegoś, co musi mieć co najmniej jedno źródło.

Motywacja to efekt psychologiczny, który pomaga osiągnąć zamierzone cele.

Jest ludzką umiejętnością, która pomaga ludziom łatwiej się uczyć.

Motywacja jest ważną rzeczą w naszym życiu, która pomaga nam robić to, co zamierzyliśmy.

Motywacja to chęć uczenia się lub robienia czegoś dobrego.

Motywacja jest rdzeniem naszego społeczeństwa, rzeczą, która sprawia, że idziemy naprzód i rozwijamy się.

Motywacja może być pozytywna lub negatywna, na przykład zarówno zła ocena jak i dobra ocena może motywować pozytywnie.

Istnieją dwa rodzaje motywacji: zewnętrzna i wewnętrzna. Z tych dwóch ta ostatnia jest najpotężniejsza, pochodzi z wnętrza, tylko Ty możesz zmusić siebie do tego, aby coś osiągnąć. Twoje cele i osiągnięcia zależą od Ciebie, jesteś własną motywacją.

Motywacja może pomóc Ci robić rzeczy, o których myślisz. Motywacja zwykle pojawia się, gdy myślisz o sukcesie, to bardzo ważne.

Motywacja to sposób, w jaki ktoś może odnieść większy sukces, wiedząc, że łatwiej osiąga cel.

Motywacja to przede wszystkim wewnętrzna siła do czynienia dobra lub stawania się lepszym. Może również pochodzić z innych rzeczy niż my sami i powinna być używana tylko w dobrych intencjach.

Motywacja to wewnętrzna siła, która popycha Cię do działania i osiągania ważnych dla siebie osiągnięć.

Motywacja opiera się na chęci zrobienia czegoś lub przebywania w danym miejscu.

Chodzi o cel, który chcemy osiągnąć.

Kiedy naprawdę tego chcemy, oznacza to, że jesteśmy bardzo oddani i zmotywowani.

Motywacja to nastawienie lub nastrój, które wpływają na to, co chcemy zrobić oraz na nasze zainteresowania Motywacja to jedyna rzecz, dla której robimy cokolwiek w naszym życiu.

Myślę, że motywacja jest chęcią zrobienia czegoś. Każdy człowiek ma motywację, która jest dla każdego bardzo ważna.

Motywacja to chęć zrobienia czegoś, co szczególnie lubisz. Jest ona bardzo potrzebna; jest jednym z najważniejszych elementów, jeśli chodzi o szkołę lub hobby.

Myślę, że motywacja to dobre uczucie, które sprawia, że czujesz się pewny siebie i silny.

Myślę, że motywacja jest jak siła, która sprawia, że robisz rzeczy, gdy wiesz, że na końcu coś osiągniesz.

Myślę, że motywacja jest powodem, aby dawać z siebie wszystko, potrzebujemy jej, aby stawać się coraz lepszymi i odnosić sukcesy w naszym życiu.

67

• • • • • • •

Moim zdaniem motywacja jest czymś, co pomaga w podjęciu ważnej decyzji, czymś, co sprawia, że naprawdę chcesz to zrobić i uwierzyć w siebie.

Motywacja to coś, co pomaga w realizacji marzeń. Moim zdaniem motywacja jest w nas ważna.

Motywacja to uczucie, które pomaga Ci zrozumieć Twoje umiejętności i zwiększyć szanse na Twoje szczęście.

Motywacja jest bardzo ważna, ponieważ pomaga nam robić konkretne rzeczy.

Motywacja to uczucie, które sprawia, że mobilizujesz się bardziej, aby coś osiągnąć.

Myślę, że motywacja jest chęcią odniesienia sukcesu, zrealizowania wszystkiego, co zaplanowałeś, to siła do pokonywania przeszkód.

Motywacja leży u źródła Twoich wyborów.

Co/kto zwiększa Twoją motywację do nauki? – odpowiedzi uczniów:

Co/kto zmniejsza Twoją motywację do nauki? – odpowiedzi uczniów:

68

Uczniowie zostali również poproszeni o wizualizację tytułu projektu „Podróż do źródeł motywacji” („Journey to the sources of motivation”). Rezultatem ich pracy jest plakat:

Warsztaty dla nauczycieli poprowadzone przez nauczycielkę rumuńską miały formę pytań skierowanych do nauczycieli i dotyczących ich motywacji do pracy i sposobu motywowania uczniów. Podczas dyskusji istotne było uświadomienie sobie, co motywuje lub demotywuje uczniów.

Jestem nauczycielem … a moi uczniowie są najbardziej zmotywowani, gdy: • widzą, że to, czego się uczą, ma zastosowanie w praktyce, • lekcje są urozmaicone elementami w postaci gier, • mogą współpracować z innymi (w grupach i w zespołach), • używają języka angielskiego w realnych sytuacjach i potrafią się porozumiewać, • rozumieją zagadnienia omawiane na lekcji, potrafią znaleźć rozwiązania, • relacja nauczyciel-uczeń jest dobra, • mogą uczestniczyć w podejmowaniu decyzji, • nauczyciel się uśmiecha, • widzą swoje postępy i rezultaty działań, • widzą symbole, artefakty itd. wykorzystane podczas lekcji oraz kiedy mogą poczuć związek przeszłości z teraźniejszością, • widzą, że nauczyciel ich lubi i akceptuje.

Jako nauczyciel jestem najbardziej zmotywowany do pracy, gdy: • robię coś, co lubię, • robię coś, co lubią moi uczniowie, • widzę pozytywną reakcję uczniów (otrzymuję pozytywną informację zwrotną), • widzę wyniki uczniów (ich sukcesy), • lubię swoją pracę i ludzi, z którymi pracuję, • mogę inspirować uczniów i zmieniać ich życie na lepsze, • uczniowie chcą więcej ćwiczyć, 69

• •

mam dobrą relację z uczniami (opartą na otwartości), uczniowie podają właściwe argumenty.

Czy widzisz powiązanie motywacji z: • Inspiracją?

• konkurencją?

• sprzężeniem zwrotnym?

• współpracą?

• nagrodami?

• pozytywnym nastawieniem?

• postępem (progresem) ?

• talentem/kreatywnością?

• współpracą/pracą zespołową?

• karami?

Co jest wrogiem motywacji?

• negatywne nastawienie, • ograniczony sposób myślenia, • prokrastynacja (odkładanie na późniejszy termin), • krytyka, • strach przed porażką, • staromodne postawy, • samozadowolenie, • brak wzorów do naśladowania, • niska samoocena, • brak pewności siebie, • rutyna, • nuda.

Czy uważasz, że motywowanie uczniów jest obowiązkiem nauczyciela? Dlaczego tak? Dlaczego nie?

Podsumowaniem warsztatów było sformułowanie rad, które mogą pomóc w zniwelowaniu negatywnych czynników wpływających na motywację: • Ignoruj negatywne nastawienie innych ludzi!

• Skoncentruj się na tym, co jest ważne dla Ciebie i Twojej przyszłości.

• Naucz się lepiej zarządzać swoim czasem.

• Z błędów i niepowodzeń można wyciągnąć cenne lekcje.

• Edukacja online może być zarówno wyzwaniem, jak i zabawą.

• Sukces sprawi, że Ty i Twoi rodzice będą dumni.

• Nauka przynosi satysfakcję, pewność siebie i zwiększa poczucie własnej wartości.

• Przeciwności losu czynią nas silniejszymi, bardziej kompetentnymi i odważniejszymi.

• Oceny nie zawsze odzwierciedlają Twoją wiedzę, talenty, zdolności i umiejętności.

• Działaj najlepiej, jak jest to możliwe w danych okolicznościach, dbając o swoje zdrowie psychiczne i fizyczne.

70

Zajęcia w rumuńskiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 16 czerwca 2021 Teaching assignment to forma doskonalenia zawodowego umożliwiająca zdobycie doświadczenia poprzez prowadzenie zajęć w wizytowanej szkole.

Lekcje przeprowadzone przez polską nauczycielkę w szkole rumuńskiej były ciekawym doświadczeniem edukacyjnym.

Pani Barbara Bierówka – nauczycielka języka polskiego w XIII LO w Krakowie – przeprowadziła w szkole partnerskiej w Rumunii lekcje w dwóch klasach 11A i 11B (odpowiednik trzeciej klasy liceum czteroletniego w Polsce). Lekcje miały formę warsztatów poświęconych analizie i interpretacji fotografii i prowadzone były w języku angielskim. Tytuł warsztatów to „Świat zatrzymany w kadrze”. Był to autorski pomysł nauczycielki wynikający z doświadczeń wyniesionych z seminariów, w których uczestniczyła.

Uczniowie rumuńscy zostali podzieleni na grupy, a każda grupa otrzymała karty pracy i zestaw fotografii do analizy. Każda grupa miała inny zestaw. W kartach pracy należało określić zdarzenie, miejsce i postacie przedstawione na fotografii oraz zastanowić się, kto zrobił dane zdjęcie, jaki osiągnął efekt, co uchwycił w kadrze oraz przedstawić swoją opinię wyrażającą odczucia związane z daną fotografią. Wszystkie grupy miały na koniec przygotować wypowiedź dotyczącą zebranych informacji i zaprezentować ją na forum.

Uczniowie otrzymali także zestaw pytań pomocniczych do analizy i interpretacji fotografii: • Kto/co jest na zdjęciu?

• Co zostało uchwycone na zdjęciu?

• Gdzie zostało zrobione zdjęcie?

• Kto jest autorem obrazu? (nie nazwisko, ale rola fotografa) • Czy jest to zdjęcie profesjonalne czy amatorskie? Czy osoba pozuje czy jest spontaniczna?

• Dlaczego ktoś zrobił to zdjęcie? Czy uważasz, że fotograf osiągnął zamierzony efekt?

• Jak się czujesz patrząc na to zdjęcie?

• Jakie trzy pierwsze słowa przychodzą Ci na myśl, gdy patrzysz na zdjęcie?

• Czy na tym zdjęciu jest coś, co lubisz lub nie lubisz? Spróbuj to opisać.

• Czy to zdjęcie zawiera jakąś wiadomość lub tajemnicę?

• Na koniec każde zdjęcie zostało pokazane całej klasie wraz z krótką informacją gdzie, przez kogo i w jakich okolicznościach zostało zrobione.

71

OPISY ZDJĘĆ: • Francja, ośrodek opieki paliatywnej w szpitalu w mieście Calais. 24-letnia Manon, cierpiąca na nowotwór z przerzutami, obejmuje swojego 7-letniego syna Ethana, obok ulubiony koń Peyo. (fot. Jérémy Lempin/World Press Photo 2021).

• Wieś Karegach w Górskim Karabachu. Arega siedzi przed swoim płonącym domem. Niektórzy mieszkańcy przed eskalacją walk azersko-armeńskich spalili swoje domy przed ucieczką. (fot. Valery Melnikov/Sputnik, World Press Photo 2021).

• Ośrodek izolacyjny EHPAD Les Jardins de la Voulzie w mieście Les Ormes-sur-Voulzie pod Paryżem. 75-letni Yves odwiedza swoją 82-letnią żonę Josiane. (fot. Laurence Geai/World Press Photo 2021).

• Turcja - 1983 r. Kezban Özer i jej pięcioro dzieci pogrzebanych żywcem po trzęsieniu ziemi o sile 7,1 w skali Richtera. Zniszczonych zostało 147 miejscowości, zginęło 1336 osób. (fot. Mustafa Bozdemir).

• Czeczenia, Rosja - 1995 r. Autobus na drodze prowadzącej do Groznego w czasie walk między bojownikami czeczeńskimi i wojskami rosyjskimi. (fot. Lucian Perkins Jemen 2010 r.).

• Tahani (w różowej sukni) w wieku 6 lat wyszła za mąż za 25-letniego Majeda. Na zdjęciu pozuje razem z Ghadą, byłą koleżanką z klasy oraz jej mężem. (fot. Stephanie Sinclair, USA).

• Wietnam - 1965 r. Matka z dziećmi próbuje przebrnąć przez rzekę uciekając przed atakiem amerykańskim (fot. Kyoichi Sawada).

• Jeziorak na Mazurach, Polska 1959 r.

Karol Wojtyła, ówczesny biskup krakowski w czasie meczu ze studentami, z którymi wybrał się na spływ kajakowy. (fot. Stanisław Rybicki Radziszów k. Krakowa, 1935 r.

Fotografia jest własnością autorki warsztatów.).

• Zdjęcie rodzinne rodziny Jaskułów z Radziszowa, wysłane do Argentyny dla członka rodziny, który wyemigrował tam z powodów ekonomicznych. Chłopiec siedzący na rowerze to syn emigranta, przyszły Kapitan Żeglugi Wielkiej Jachtowej Henryk Jaskuła, który w latach 1979-1980 odbył historyczny, trwający 344 dni rejs non stop solo dookoła świata, na jachcie Dar Przemyśla bez zawijania do portów . (fotograf nieznany, Zakład Fotograficzny w Skawinie).

• Port w Nowym Jorku (USA) - 1948 r. Członkowie rodzin mieszkający w USA oczekują na zejście na ląd swoich bliskich przybywających z Europy, Żydów ocalonych z Holokaustu.

Materiały dydaktyczne z Yad Vashem "Return to life".

• Michalovce, Słowacja 1946, pierwszy powojenny ślub w społeczności żydowskiej ocalonej z Holokaustu. Materiały dydaktyczne z Yad Vashem "Return to life".

• Holandia, styczeń 1945 r., spotkanie dwóch przyjaciół ocalonych z Holokaustu.

Materiały dydaktyczne z Yad Vashem "Return to life".

• Uszatka kalifornijska bawi się maską chirurgiczną typu KN95 w amerykańskim mieście Monterey (fot. Ralph Pace/World Press Photo 2021).

Uczniowie rumuńscy bardzo aktywnie i z zaangażowaniem uczestniczyli w lekcji. Przygotowali 72

ciekawe wypowiedzi w oparciu o karty pracy, dyskutowali o wydarzeniach utrwalonych na zdjęciach i oceniali je. Niektóre ze zdjęć wywołały duże zdumienie, gdy okazało się co rzeczywiście jest na nich przedstawione.

Tak opisała swoje doświadczenia z działania teaching assignment prowadząca lekcje Barbara Bierówka: „Doświadczenia wyniesione z różnych seminariów i szkoleń, w których uczestniczyłam, mogłam wykorzystać w pracy nie tylko z polską młodzieżą, ale również z rumuńskimi uczniami.

To niewiarygodne, ale moje warsztaty pt.: „Świat zatrzymany w kadrze”, przeprowadzone po angielsku w rumuńskiej szkole, zostały bardzo dobrze odebrane, młodzież podeszła do nich z zainteresowaniem i zaangażowała się w przygotowanie wypowiedzi, mimo iż po raz pierwszy spotkała się z taką metodą pracy.”

Warsztaty polskich i rumuńskich nauczycieli (część III) – 16 czerwca 2021 Program warsztatów: • omówienie hospitowanych lekcji, • wymiana doświadczeń, • plan dalszej współpracy.

W trakcie warsztatów omówiono lekcje hospitowane przez polskich nauczycieli. Zwrócono uwagę na dobrą atmosferę panującą w szkole, pozytywne relacje nauczycieli z uczniami i duży szacunek jakim uczniowie rumuńscy darzą swoich nauczycieli. Zauważono, że w większości sal uczniowie siedzą pojedynczo, co sprzyja koncentracji i skupieniu, a w trakcie lekcji uczniowie są zdyscyplinowani, bardzo aktywni i chętni do współpracy.

Podczas warsztatów podsumowujących spotkanie zwrócono uwagę na konieczność uczenia się języków obcych. Dzięki temu nauczyciele z różnych krajów mogą swobodnie wymieniać doświadczenia, uczyć się od siebie nawzajem, poznawać i poprzez to lepiej rozumieć różne uwarunkowania. Wizyty w ramach międzynarodowych projektów są bardzo dobrą platformą do szukania inspiracji, poszerzania horyzontów, pogłębiana wiedzy z wielu dziedzin. Ciągle wymykanie się rutynie, zdobywanie nowych doświadczeń powinno być dążeniem każdego nauczyciela, który chce motywować swoich uczniów do pracy i przekazać im jak najwięcej. Zauważono również, że bardzo ważnym elementem pracy nauczyciela jest umiejętność działania w zespole i kształtowanie takiej cechy u uczniów.

73

Podsumowując wizytę w szkole partnerskiej, zaplanowano na kolejny rok realizację wspólnego projektu eTwinning. Szkoła "Radu Vlădescu" ma tytuł Szkoły eTwinning i bogate doświadczenie w prowadzeniu projektów na tej platformie.

Nauczyciele polscy sformułowali wnioski, które zostaną zaproponowane do wdrożenia w XIII LO w Krakowie: • Kontynuacja współpracy ze szkołą w Rumunii w formie projektów eTwinning.

• Zachęcanie nauczycieli do kontynuowania nauki języka angielskiego – na przykład w ramach kursów językowych organizowanych przez szkołę.

• Organizowanie co najmniej raz w roku szkolnym job shadowing dla innych szkół europejskich w ramach programu Erasmus+.

• Zachęcanie do zmiany ustawienia stolików w salach lekcyjnych, tak by uczniowie, w miarę możliwości, siedzieli podczas lekcji pojedynczo.

• Rozbudzanie w społeczności uczniowskiej świadomości tradycji, patriotyzmu regionalnego – na przykład w postaci organizowania dnia tradycji regionalnej.

• Bardziej konsekwentne podejście do monitorowania frekwencji uczniów.

• Organizowanie warsztatów podczas których uczniowie zyskają świadomość, jaką wartość ma edukacja, odkryją, że poszczególne obszary wiedzy, nauki i kultury przenikają się.

Po warsztatach polscy i rumuńscy nauczyciele spotkali się w pokoju nauczycielskim. Pani Dyrektor XIII LO w Krakowie wręczyła wszystkim nauczycielom rumuńskim zaangażowanym w wizytę certyfikaty potwierdzające udział w realizacji projektu oraz wykonano wspólne grupowe zdjęcia.

74

Po wręczeniu certyfikatów nauczyciele polscy spotkali się z dyrekcją szkoły w Pătârlagele, gdzie czekała niespodzianka w postaci okolicznościowego tortu. Tort udekorowany był wspólnym zdjęciem wykonanym w pierwszym dniu wizyty i został uroczyście pokrojony przez Panią Dyrektor XIII LO w Krakowie oraz Dyrektora i Panią Wicedyrektor szkoły partnerskiej.

Następnie podsumowano wizytę w szkole a polscy nauczyciele otrzymali certyfikaty uczestnictwa w działaniach projektowych realizowanych w Rumunii.

Program kulturowo-historyczny Program kulturowy dał uczestnikom projektu możliwość poznania historii, tradycji oraz różnych aspektów współczesności dwóch regionów Rumunii – Wołoszczyzny oraz Siedmiogrodu.

Poprzez pryzmat różnych wydarzeń historycznych poznawano Rumunię, jej mieszkańców, kulturę i obyczaje.

75

WOŁOSZCZYZNA Wołoszczyzna leży w południowej części Rumunii i stała się zalążkiem Rumunii współczesnej.

Szkoła partnerska XIII LO z Krakowa znajduje się w miejscowości Pătârlagele.

Pătârlagele leży w dolinie rzeki Buzau we Wschodnich Karpatach. Nazwa miasteczka pochodzi prawdopodobnie od określenia <Obóz Piotra>. Jest to złożenie z niemieckich słów Peter oraz Lager (obóz), ponieważ znajdował się tam obóz rycerski zakonu krzyżackiego. Miasto zostało założone w XII wieku. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z XVI wieku.

Pătârlagele znajdowało się na skrzyżowaniu dróg, dzięki czemu rozwinął się tutaj handel. Do najważniejszych zabytków zalicza się kościoły z XVII i XVIII wieku Monaster Ciolanu, w okręgu Buzau (Wołoszczyzna), zamieszkują prawosławni mnisi. Monaster tworzą dwa kościoły usytuowane w odległości 100 metrów od siebie.

Straszy kościół z XVI wieku pod wezwaniem św. Jerzego wzniesiony został przez Dimitru Ciolanu – bojara z Transylwanii, którego nazwiskiem monaster nazwano oraz przez rodzinę bojarów Sorescu z Vernesti. Nowy kościół (z roku 1828 ) poświęcony jest Apostołom Pawłowi i Piotrowi. Znajduje się tutaj muzeum ikon George Tatarescu – rumuńskiego malarza, pioniera neoklasycyzmu w malarstwie rumuńskim.

Wulkany błotne występują w gminie Berca w okręgu Buzau. Tworzą się one dzięki gazom wydobywającym się z głębokości 3000 m. Jest to przykład zimnego wulkanizmu. Szlam zawiera sól i siarkę, co powoduje, że w pobliżu nie występuje roślinność, z wyjątkiem rzadkich, odpornych na sól, gatunków.

Park rzeźby w Magurze – muzeum na wolnym powietrzu, gdzie można obejrzeć rzeźby wykonane przez studentów i absolwentów Akademii Sztuki w Bukareszcie. Magura leży w okręgu Buzau. W latach 1970-1986 organizowano tutaj letnie obozy rzeźbiarskie, podczas których artyści - rzeźbiarze kształcili swoje umiejętności. Wykonane podczas tych obozów rzeźby znajdują się na łące przed klasztorem.

Słowo „magura” pochodzi z Wołoszczyzny. Oznacza <samotny masyw górski>. Dzięki migracjom Wołochów słowo to rozpowszechniło się na obszarze Karpat. Występuje w wielu nazwach np. Magura Małastowska w Beskidzie Niskim.

76

Jedną z prowincji Wołoszczyzny jest – obok Oltenii – Muntenia. Tutaj, gdzie przecinały się ważne szlaki handlowe rozwinął się ważny ośrodek: Bukareszt – stolica Wołoszczyzny, a następnie Rumunii.Nazwa Bukareszt ( Bucaresti ) nawiązuje do słowa bucurie czyli radość.

Przyjmuje się też, że nazwa pochodzi od pasterza imieniem Bucur, który był z pochodzenia Dakiem (imię Bucur przekłada się na język polski jako Radosław).

Na trasie wędrówki po Bukareszcie znalazły się: Pałac Parlamentu w Bukareszcie budowany był pod nazwą Dom Ludu.

Budowę rozpoczęto w 1983 roku, zniszczono wówczas dużą część starego miasta.

Wyburzono historyczne kamienice (kilka kwartałów kamienic), budynki sakralne.

Przesiedlono 40 000 osób.

Pałac posiada 12 nadziemnych kondygnacji i 8 podziemnych. Do wyposażenia wnętrz wykorzystano ogromne ilości marmuru, kryształu, stali, drewna, wysadzanego złotem i srebrem jedwabiu. Po rewolucji w 1989 roku zastanawiano się nad przyszłością budynku. Ostatecznie zdecydowano, że będzie siedzibą Izby Deputowanych i Senatu.

Pałac Królewski – monumentalny gmach wzniesiony w 1815, który mieścił najważniejsze urzędy państwowe. Budynek został później rozbudowany przez Aleksandra Jana Cuzę, pierwszego władcę Zjednoczonych Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny, a następnie w latach 1882–1885 przez króla Karola I, według projektu francuskiego architekta. Stanowił on zimową rezydencję rodziny królewskiej. (Letnia rezydencja znajdowała się w Siedmiogrodzie w Pałacu Peleş, w Sinaia i była również zwiedzana przez uczestników projektu patrz.: Pałac w Sinaia). W 1926 niemal cały budynek spłonął, ocalały jedynie marmurowe schody.

Odbudowę przeprowadzono w latach 30 XX wieku. Pracami kierował Rumun, N. Nenciulescu. Pałac zyskał wówczas klasycystyczny charakter. Nowe skrzydło, zwane skrzydłem Kretzulescu (ze względu na bliskość cerkwi o takiej nazwie) przeznaczono na zbiory muzealne. W 1939 r. przed pałacem stanął pomnik konny Karola I. Cerkiew Kretzulescu – wzniesiona w XVIII wieku w stylu brynkowiańskim. Jest to styl architektoniczny, który rozwinął się na przełomie XVII I XVIII wieku, jego nazwa pochodzi od Konstantyna Brâncoveanu – hospodara Wołoszczyzny. Styl ten jest połaczeniem elementów architektonicznych 77

z Wołoszczyzny – dawnej sztuki rumuńskiej z elementami zachodniego baroku i tradycji Orientu (elementy osmańskie, perskie, arabskie, ormiańskie, gruzińskie). W XVIII wieku rozpowszechnił się on na całej Wołoszczyźnie, dotarł do Transylwanii oraz południowej Mołdawii. Przenikanie się Orientu z Zachodem było ważnym procesem kulturowym.

Styl brynkowiański porównywany jest również z hiszpańskim mudejarem. (Styl mudejar rozwinął się w średniowiecznej Hiszpanii. Był połączeniem gotyku ze sztuką mauretańską.) Łuk triumfalny - pierwszy łuk wykonany został z drewna w 1878 roku bezpośrednio po odzyskaniu przez Rumunię niepodległości. Pod tym łukiem miało defilować zwycięskie wojsko. Kolejny łuk powstał w tym samym miejscu w 1922 roku na pamiątkę zakończenia I wojny światowej. Został on zniszczony w 1935 roku. Obecny łuk wzniesiono rok później.

Wysokość łuku wynosi 27 metrów. Rzeźby dekorujące jego fasadę zostały wykonane przez dwóch najważniejszych rzeźbiarzy rumuńskich XX wieku.

Park Herăstrău (lub Park Karola II) to największy park w Bukareszcie założony w 1936 roku wokół jeziora Herăstrău. Leży w północnej części miasta, jego powierzchnia wynosi 110 ha. Pierwotnie obszar ten stanowiło bagno, które zostało osuszone w latach 19301935. Park otrzymywał różne nazwy. Obecna nazwa – Herăstrău – wynika z topografii terenu.

Rumuńskie Ateneum stanowi symbol Bukaresztu. Jest to sala konferencyjno-koncertowa znajdująca się w centrum miasta. Budowla została wzniesiona w latach 1886-1888 według planów francuskiego architekta Alberta Gallerona. Jej fasada przypomina grecką świątynię z kopułą.

Rumuńskie Ateneum zostało wybudowane w stylu neoklasycystycznym, z cechami architektury romantycznej. Początkowo miała się tutaj mieścić arena cyrkowa, następnie siedziba Towarzystwa Literackiego, jednakże ze względu na brak środków finansowych ogłoszono zbiórkę pieniędzy i stworzono salę koncertową.

Ogromny fresk w sali koncertowej na tamburze (bębnie), czyli w części budynku stanowiącej podbudowę pod kopułę, ukazuje najważniejsze momenty historii Rumunii - od podboju Daków przez Imperium Rzymskie za czasów Trajana do utworzenia Wielkiej Rumunii w 1918 roku. Jako symbol rumuńskiej kultury obiekt został wpisany w 2007 roku na Listę Dziedzictwa Kulturowego Europy.

Caru' cu Bere (nazwa oznacza: Wóz z piwem) bar i restauracja. Otwarta została w 1879 i przeniesiona do neogotyckiego budynku zaprojektowanego przez austriackiego architekta 78

w 1899. Budynek jest znany ze swoich secesyjnych dekoracji, z wystrojem z drewna, witrażami i freskami.

SIEDMIOGRÓD Siedmiogród (otoczona Karpatami twierdza górska, siedem warowni, siedem miast założonych przez niemieckich osadników tzw. Sasów siedmiogrodzkich lub siedem prowincji) / Transylwania – kraina „za górami”, „po tamtej lasu” – patrząc od strony Wołoszczyzny i Mołdawii.

Architektura miast Siedmiogrodu również obecnie dużo mówi o ich pochodzeniu. Osadnicy niemieccy napływali między innymi z obszaru biskupstw Kolonii, Trewiru, znad Środkowego Renu, Mozeli oraz częściowo z Bawarii. Specyfikę Siedmiogrodu polscy nauczyciele poznawali na przykładzie kilku miast i osobliwości tej historyczno-geograficznej krainy.

Braszów – miasto otoczone Karpatami, założone w XIII wielu przez krzyżaków pod nazwą Korona. Czarny kościół w Braszowie jest późnogotyckim kościołem halowym. Jest to jeden z najważniejszych zabytków Rumunii i Europy Południowej. Obecnie jest kościołem luterańskim, należy do gminy niemieckojęzycznej. Podczas pożaru w XVII wieku pociemniała elewacja kościoła. Na uwagę zasługują tutaj siedmiogrodzkie arrasy oraz zabytkowe organy zbudowane przez Carla Augusta Buchholza z Berlina. Kościół został wybudowany prawdopodobnie na ruinach bardzo starej świątyni zburzonej podczas najazdu Mongołów. Jego budowę rozpoczęto w 1384 roku.

Prejmer to miejscowość zamieszkała przez Sasów siedmiogrodzkich znajdująca się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. W XIII wieku wieś została przekazana krzyżakom, którzy wznieśli tutaj pierwszy kościół. Jego budowę kontynuowali cystersi. Miał on charakter obronny. Mury obronne pochodzą z XV i XVI wieku. Kościół zalicza się do kompleksów warownych typowych dla regionu. Mury obronne są bardzo grube i od wewnętrznej strony znajduje się 270 pomieszczeń. Służyły one jako schronienie dla mieszkańców w sytuacjach zagrożenia. Do tych pomieszczeń prowadzą schodki, galerie. W XVI wieku obiekt rozbudowano. Powstał wówczas dziedziniec, budynek szkoły, piekarnia i młyn wodny.

Viscri to miejscowość, która powstała w XII wieku i została zasiedlona przez Sasów siedmiogrodzkich. Leży z dala od głównej drogi. Dawna architektura zachowała się do dzisiaj. Jest to przykład typowej saskiej wioski z kościołem na wzgórzu. Nazwa miejscowości 79

Viscri pochodzi od niemieckiego Weißkirche/Biały Kościół. Przed przybyciem Sasów znajdował się tutaj mały romański kościół. Sasi rozbudowali ten kościół i powstała gotycka trzynawowa bazylika z wieżą. Po najeździe tureckim otoczono go murami i ufortyfikowano. Nosi on nazwę Biały Kościół. Od XVI wieku jest to kościół ewangelicki. Został on wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury.

Saschiz – miejscowość w Siedmiogrodzie, którą wcześniej zamieszkiwali Sasi siedmiogrodzcy.

Znajduje się tutaj charakterystyczny kościół warowny z XV wieku. W pobliżu znajduje się zamek chłopski. Saschiz znajduje się – wraz z sześcioma innymi miejscowościami siedmiogrodzkimi – na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zamek w Rupea to jedno z najstarszych stanowisk archeologicznych w Rumunii. Cytadela znajduje się 65 km od Braszowa. Sasi zbuntowali się przeciw królowi Karolowi I i schronili się w tym zamku.

Obiekty tego typu, służyły ludności w czasie wojen jako schronienie. (Opisane zostały przez Juliusza Cezara jako oppidum). Składały się z umocnień naziemnych, posiadały okrągłe wały, palisady, czasami te umocnienia były kwadratowe, nie posiadały wież.

Sighișoara – miasto w Siedmigrodzie założone w XII wieku przez przybywających z terenów dzisiejszych Niemiec osadników. Król węgierski Gejza II sprowadził Sasów, którzy rozpoczęli budowę fortyfikacji. Wieża zegarowa ( brama miejska ) została wzniesiona w XIV wieku i była siedzibą rady miasta do 1556 roku. Zniszczona w czasie pożaru, została odrestaurowana w 1677 roku w stylu barokowym. Historyczne centrum miasta zostało w 1999 roku wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Miasto leży nad dopływem rzeki Tarnawy – Tarnava Mare.

Nazwa Tarnava pochodzi od słowiańskiego określenia <ciernista rzeka>, a to że względu na fakt, że okolice rzeki porośnięte były tarniną. (prasłowiańskie słowo <tarn>, późniejsze polskie słowo <cierń>) Za czasów Cesarstwa Rzymskiego stał tutaj – na początku II wieku – Kastell Sighișoara – obóz, gdzie stacjonowały oddziały z rzymskich prowincji, które miały wspierać legionistów. Centrum Sighișoara stanowi niewielki ufortyfikowany średniowieczny gród. Kościół na Wzgórzu jest przykładem gotyckiej architektury sakralnej. Budowany był pod wezwaniem świętego Mikołaja ( wspomniany w dokumentach Ludwika Węgierskiego ). Do XVI wieku funkcjonował jako kościół katolicki. Potem stał się kościołem parafialnym luteran.

Wówczas zamalowano freski na ścianach. Udało się je 80

odsłonić podczas dwóch kolejnych remontów. Pochodzą one z 1483 r. oraz z 1488 r. Przedstawiają między innymi sceny pasyjne (Biczowanie, Cierniem koronowanie, Sąd Piłata, Obnażenie z szat). W przedsionkach naw bocznych znajdują się tarcze herbowe króla Macieja Korwina i jego żony Beatrycze, księcia Stefana Batorego oraz króla Władysława III. Najcenniejszym ołtarzem jest późnogotycki poliptyk z ok. 1520 r., poświęcony świętemu Marcinowi. Przypisuje się go Janowi Stwoszowi (synowi Wita Stwosza).

Pałac w Sinaia (Pałac Peleş) – dawna letnia rezydencja królów Rumunii (od maja do listopada).

Wzniesiony w XIX wieku z polecenia króla Rumunii Karola I ( wybrany na króla Rumunii w 1866 roku ). Przybył on po raz pierwszy tutaj kilka miesięcy po elekcji, zachwycił się pięknem okolicy.

Było to wówczas małe miasteczko górskie, które nazywało się Podul Neagului. W 1872 roku Karol I kupił ten teren i w 1873 roku rozpoczęto budowę.

Zaangażował on architektów niemieckich, austriackich oraz czeskiego architekta. Pałac odwiedzało wiele ważnych osobistości – królowie, pisarze, muzycy.

Najważniejszym gościem był cesarz Franciszek Józef, który był zachwycony architekturą pałacu.

Pałac został skonfiskowany, w 1953 roku utworzono tutaj muzeum. W 1990 pałac udostępniony został do zwiedzania, a w 2006 roku został oddany prawowitemu właścicielowi Michałowi I, który udostępnił obiekt zwiedzającym.

Przełęcz Predeal znajduje się w Karpatach. Przebiega tutaj linia kolejowa łącząca Braszów (Siedmiogród) z Bukaresztem (Wołoszczyzna). Przełęcz stanowi granicę między Karpatami Wschodnimi a Południowymi. Predeal znaczy w języku starorumuńskim <na wzgórzu> lub w tłumaczeniu z języków słowiańskich <granica>.

81

Plakat podsumowujący wizytę nauczycieli z XIII LO w Krakowie w szkole Liceul Teoretic "Radu Vlădescu" w Pătârlagele w Rumunii

82

Plakat przedstawiający krótkie refleksje uczestników po działaniach job shadowing i teaching assignment

83

Artykuł w gazetce szkolnej „Trzynastka”

84

85

86

87

88

Artykuł podsumowujący wyjazd do Rumunii wydany w Informatorze Rady Dzielnicy XII

89

VII. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie w szkole I.S.S. Cardarelli w La Spezia we Włoszech (27-30 września 2021) W dniach 27-30 września 2021 roku grupa nauczycieli XIII LO z Krakowa przebywała w La Spezia we Włoszech, realizując – w ramach projektu programu „Międzynarodowa mobilność kadry edukacji szkolnej” finansowanego ze środków PO WER – projekt: „Podróż do źródeł motywacji”.

Zgodnie z założeniami projektu, którego celem jest poszukiwanie sposobów motywowania uczniów do nauki nauczyciele obserwowali pracę włoskiej szkoły I.S.S. CARDARELLI w La Spezia – zapoznali się z jej specyfiką, formami zarządzania szkołą, z metodami pracy nauczycieli oraz pracą z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych (nauczyciele wspomagający).

Uczniom z różnego typu niepełnosprawnościami, niedostosowanym społecznie lub zagrożonym niedostosowaniem społecznym towarzyszą w szkole nauczyciele wspomagający, których zadaniem jest wspieranie tych uczniów i pomoc w organizowaniu kształcenia. Są z nimi podczas lekcji oraz przerw.

Nauczyciele wspomagający współpracują również z nauczycielem prowadzącym zajęcia.

Działania job shadowing i teaching assignment były drogą do realizacji zamierzonych celów.

Językiem komunikacji był język angielski oraz język włoski.

Program spotkania obejmował warsztaty polskich i włoskich nauczycieli, obserwację lekcji, działanie teaching assignment oraz program kulturowo-historyczny.

Działania: • warsztaty polskich i włoskich nauczycieli (część I) – 27 września 2021, • spotkanie z dyrektorem szkoły – 27 września 2021, • spacer po szkole – 27 września 2021, • zajęcia w włoskiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 28 września 2021, • obserwacja lekcji prowadzonych przez włoskich nauczycieli – 28-29 września 2021, • warsztaty polskich i włoskich nauczycieli (część II) – 28 września 2021, 90

•

udział w przedstawieniu artystycznym zorganizowanym przez społeczność szkolną – 29 września 2021.

Program kulturowo-historyczny: Florencja: • Uffizi • Ponte Vecchio • Palazzo Vecchio • Piazzale Michelangelo • Santa Maria Novella • Cattedrale di S. Maria del Fiore (Duomo) • Battistero di San Giovanni • Piazza Santa Croce • Santa Croce Portovenere: • Chiesa di San Pietro • Chiesa do San Lorenzo • Grotta di Lord Byron • Castello Doria La Spezia: • Castello San Giorgio • Viale Italia • Monumento a Giuseppe Garibaldi • Port Lerici: • Castello Lerici Piza: • Piazza dei Miracoli: • Cattedrale di Pisa - Catedrale di Santa Maria Assunta • Battistero di San Giovanni - miejsce chrztu Galileusza • Piazza del Duomo • Fontanna dei Putti • Torre Pendente - Torre di Pisa • Ponte di Mezzo • Piazza XX Settembre Cinque Terre: • Riomaggiore • Manarola • Cornighlia • Vernazza • Monterosso Bolonia: • Piazza Maggiore • Piazza Nettuno • Palazzo Comunale • San Petronio 91

• • • •

Palazzo del Archigimnasio Torre Pendenti Santo Stefano: 7 kościołów (San Sepolcro - grób Św. Petroniusza i na dziedzińcu misa Poncjusza Piłata) San Domenico

Warsztaty polskich i włoskich nauczycieli (część I) – 27 września 2021 27 września 2021 odbyły się warsztaty polskich i włoskich nauczycieli, podczas których zaprezentowano system edukacji we Włoszech, profil szkoły I.S.S. CARDARELLI, a następnie omówiono podobieństwa i różnice w odniesieniu do szkolnictwa w Polsce i XIII LO w Krakowie, zaakcentowano główne zagrożenia i wyzwania, takie jak organizacja zajęć w czasie pandemii covid-19, organizacja zastępstw, a także podstawy programowe, sposoby oceniana, formy wsparcia dla uczniów z specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Prezentacja „ISTITUTO SUPERIORE STATALE “V. CARDARELLI” LA SPEZIA” – Valentina Nola Szkoła ISTITUTO SUPERIORE STATALE “V. CARDARELLI” mieści się w dwóch lokalizacjach: • Liceum plastyczne i liceum muzyczne - Via Montepertico 1, La Spezia, • Technikum geodezyjne - Via G. Carducci 120, La Spezia.

Struktura szkoły:

I.S.S. V. CARDARELLI to publiczna szkoła średnia podlegająca włoskiemu Ministerstwu Edukacji. Znajduje się w La Spezia w Ligurii, w północno-zachodnich Włoszech.

92

W skład szkoły wchodzą: • technikum geodezyjne (oferujące także kurs dla dorosłych), • liceum plastyczne (oferujące także kurs dla dorosłych), • liceum muzyczne.

W roku szkolnym 2019/2020 nauczanie kształtowało się następująco: • zawodowy kurs technologiczny (11 jednostek, 228 uczniów w wieku 14-19 lat), • liceum plastyczne (24 jednostki, 551 uczniów w wieku 14-19 lat), • liceum muzyczne (10 jednostek , 130 uczniów w wieku 14-19 lat).

Liczba uczniów: 909. Kadra dydaktyczna: 144 nauczycieli. Kadra niepedagogiczna: 35 pracowników. W ciągu roku szkolnego organizowane są spotkania dla rodziców i uczniów oraz liczne dodatkowe zajęcia, które mają na celu wzbogacenie oferowanych przez szkołę kursów edukacyjnych.

Początki szkoły sięgają lat 70-tych, kiedy funkcjonowała jako technikum zawodowe.

W 2001 roku założono Liceum Plastyczne, a w 2013 Liceum Muzyczne. Dziś szkoła jest wyjątkowym punktem odniesienia dla sztuki i muzyki w La Spezia i okolicy. Ponadto w 2016 r.

I.S.S. Cardarelli został nagrodzony przez Ministerstwo Edukacji za „Innowacje ICT w szkole w kierunku pracy”. W szkole planuje się wiele popołudniowych zajęć warsztatowych, poświęconych innowacjom edukacyjnym, ściśle związanym z regionem liguryjskim – dla dorosłych i młodych bezrobotnych. W 2017 r. otworzono policealny kurs e-learningowy dotyczący technologii – zgodnie z umową z Università Nettuno. Zgodnie z wytycznymi europejskimi szkoła jest ściśle powiązana z rejonem, w którym się znajduje. Jednym z działań podejmowanych w szkole jest promowanie projektów takich jak koncerty i spektakle, a także usprawnienie współpracy z lokalnymi instytucjami i stowarzyszeniami.

Liceum plastyczne: Nauka trwa pięć lat. Podczas pierwszych dwóch lat uczniowie uczą się podstawowych przedmiotów, takich jak włoski, historia, matematyka, historia sztuki, nauki ścisłe, angielski i wf. W kolejnych dwóch latach kształcą się oni w rzeźbie, malarstwie, projektowaniu geometrycznym, projektowaniu graficznym i fotografii. Ostatni rok wymaga skupienia się na konkretnych obszarach. Uczniowie muszą wybrać, co będą studiować w przyszłości.

Zarówno liceum plastyczne, jak i technikum geodezyjne oferują kursy dla dorosłych.

Trwają one 3 lata i mają takie same programy i zajęcia jak kursy poranne.

93

Dodatkowa działalność szkoły: • LAS https://spazioespositivolas.wordpress.com • ECDL https://ecdlistitutocardarelli.wordpress.com • Kanały na YouTube https://www.youtube.com/channel/UC3p6qqCboYbBQiiEckmZ5_w/videos?flow=grid &view=0&sort=p • PROJEKTY MIĘDZYNARODOWE http://www.istitutocardarelli.gov.it/index_gen.php?filename=internazionalizzazione. htm FINLAND '14 FINLAND '15 LAMPEDUSA '17 SRI LANKA '18 PORTUGAL '18 AZERBAIJAN '19 Prezentacja „THE ITALIAN SCHOOL SYSTEM” – Lorenza Marchesini 1. EDUKACJA Edukacja we Włoszech jest obowiązkowa od 6 do 15/16 roku życia i jest podzielona na pięć etapów: • przedszkole (scuola materna), • szkoła podstawowa (scuola elementare), • gimnazjum (scuola media), • liceum (scuola superiore), • uniwersytet (università).

Włochy mają zarówno publiczne, jak i prywatne systemy edukacji. We Włoszech państwowy system szkolny istnieje od 1859 roku, kiedy to opublikowano Legge Casati (Ustawę Casati).

2. STRUKTURA SZKOLNA: ŻŁOBEK (nido d’infanzia): • Wiek: od sześciu miesięcy do trzech lat • nieobowiązkowy PRZEDSZKOLE: • Wiek: 3-5 lat • Czas trwania: 3 lata (nieobowiązkowe) SZKOŁA PODSTAWOWA: • Wiek 6-10 lat • Czas trwania: 5 lat (obowiązkowe) GIMNAZJUM: • Wiek: 11-13 lat • Czas trwania: 3 lata (obowiązkowe) 94

SZKOŁA ŚREDNIA: • Liceum (Liceo) • Technikum (Istituti Tecnici) • Szkoła zawodowa (Istituti Professionali) 3. SYSTEM LICEALNY: • Liceum w kierunku studiów klasycznych; • Liceum w kierunku studiów ścisłych; • Liceum językowe; • Liceum artystyczne; • Liceum w kierunku tańca i muzyki; • Liceum w kierunku nauk humanistycznych.

Tygodniowy czas: 27 godzin tygodniowo w pierwszych dwóch klasach, 30 godzin tygodniowo w kolejnych trzech latach (z wyjątkiem liceum artystycznego i liceum coreutico (tanecznego)).

4. TECHNIKUM: Sektor ekonomiczny • Administracja, finanse i marketing; • Turystyka; • Sektor technologiczny; • Mechanika (mechatronika i energetyka); • Transporty i logistyka; • Elektronika i elektrotechnika; • Informatyka i telekomunikacja (Informatyka i Telekomunikacja); • Grafika i komunikacja; • Chemia, materiały i biotechnologia; • System mody; • Rolnictwo, przetwórstwo spożywcze i przemysł rolny; • Budownictwo, środowisko i terytorium.

Tygodniowy czas: 32 godziny tygodniowo (1056 godzin rocznie).

Struktura pięcioletniej ścieżki: dwa 2-letnie okresy i piąty rok.

5. INNOWACJE: • silna integracja wiedzy teoretycznej i praktycznej, • laboratoria centralne, • staże, praktyki i naprzemienne zajęcia szkolne w kontekstach operacyjnych dla nauki, • możliwość współpracy z ekspertami zewnętrznymi w celu wzbogacenia oferty edukacyjnej i rozwijania ekspertyz.

6. SZKOŁA ZAWODOWA: Sektor usług: • rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich, 95

• enologia, gastronomia oraz promocja i recepcja turystyczna, • handel, • zdrowie społeczne.

Sektor przemysłowy i rzemieślniczy: • produkcja przemysłowa i rzemiosło, • konserwacja i pomoc techniczna (konserwacja i wsparcie).

Tygodniowy czas: 32 godziny tygodniowo.

Struktura pięcioletniej ścieżki: pierwsze 2 lata jak technikum, ostatnie 3 lata nacisk na specjalizację zawodową.

7. KWALIFIKACJA ZAWODOWA: Obowiązkowe do 16 roku życia lub 240 godzin formacji zawodowej. Czas trwania: 3 lata. Kwalifikacja ma być formalnym wynikiem procesu oceny i walidacji, który uzyskuje się, gdy właściwy organ stwierdzi, że dana osoba osiągnęła efekty uczenia się zgodne z określonymi standardami.

8. INVALSI: Od 2011 r. funkcjonuje w 2 klasie szkoły średniej. INVALSI - Krajowa Służba Oceny (Krajowy Instytut ds. Ewaluacji Systemu Edukacyjnego). Testy INVALSI to okresowe i systematyczne sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów oraz ogólnej jakości szkoleń prowadzonych przez instytucje edukacyjne.

Charakter testów i ich zawartość: • Dla języka włoskiego jest to test mający na celu ocenę umiejętności czytania ze zrozumieniem i znajomości podstawowej struktury języka włoskiego.

• Sprawdzian z matematyki weryfikuje wiedzę i umiejętności w m.in. zakresie liczb, geometrii i funkcji.

Zebrane dane służą do sporządzenia „Raportu rocznego z wyników nauczania”.

9. EGZAMIN KOŃCOWY: Na zakończenie szkoły średniej uczniowie zdają egzamin dojrzałości.

Trzy sprawdziany pisemne: • Egzamin pisemny z języka włoskiego; • Egzamin pisemny obejmujący określone zagadnienia (obszar specjalizacji); • Pytania odnoszące się do trzy lub czterech przedmiotów różnych od powyższych; • Egzamin ustny.

10. KSZTAŁTUJĄCE DOŚWIADCZENIA EDUKACYJNE, ABY POPRAWIĆ EFEKTY UCZENIA SIĘ UCZNIÓW: • SZKOLENIE ZAMIENNE (Alternatywa Szkoła-Praca)

96

•

•

Powiększona firma jako klasa oferująca możliwość nauki praktycznej pracy. Nauka w szkole pozwala na nabycie, oprócz podstawowej wiedzy, umiejętności przydatnych na rynku pracy.

SYMULOWANA FIRMA SZKOLENIOWA Symulacja firmy tworzonej przez uczniów, którzy wcielają się w role: udziałowców, dyrektorów, audytorów i pracowników. IFS współpracuje z prawdziwą firmą na danym obszarze, która pełni rolę opiekuna i dla której produkuje i sprzedaje produkty i usługi.

Wszystko jest symulowane, ale ściśle związane z obowiązującymi standardami.

STAŻ Staż lub praktyka zawodowa i ukierunkowanie na terminologię prawa, to okres szkolenia „w miejscu pracy” w firmie, który daje możliwość bezpośredniego poznania świata pracy, a także nabywania określonych umiejętności.

11. PO UKOŃCZENIU SZKOŁY ŚREDNIEJ: • Szkolnictwo wyższe (Istruzione Superiore) Szkolnictwo wyższe promuje postęp w nauce i dostarcza niezbędnej wiedzy do praktyki zawodowej. W systemie szkolnictwa wyższego funkcjonuje system podzielony na trzy odrębne sektory: szkolnictwo wyższe, szkolnictwo wyższe nieuniwersyteckie oferowane przez system szkolnictwa wyższego artystycznego i muzycznego oraz szkolnictwo wyższe nieuniwersyteckie oferowane przez inne uczelnie.

• Szkolnictwo policealne i pomaturalne (Formazione professionale superiore) Ścieżka szkoleniowa lub wyższy poziom, nieuniwersytecka, mająca na celu kształcenie praktyków zdolnych do działania w warunkach dużej złożoności organizacyjnej i technologicznej.

Struktura edukacji uniwersyteckiej:

97

Spotkanie z dyrektorem szkoły – 27 września 2021 Podczas spotkania z dyrektorem szkoły I.S.S. CARDARELLI polscy nauczyciele zapoznali się z organizacją pracy szkoły.

Szkoła we Włoszech może być zarządzana na dwa sposoby, w zależności od liczby uczniów uczęszczających do danej placówki. Szkoły, które mają mniej niż 500 uczniów zarządzane są przez centralną instytucję, zaś w szkołach posiadających minimum 500 uczniów funkcjonuje stanowisko dyrektora szkoły.

We Włoszech kuratoria oświaty mają funkcję wyłącznie administracyjną, zaś funkcję nadzorczą przejęły regionalne biura do spraw oświaty.

Wizytowana przez polskich nauczycieli z XIII LO w Krakowie szkoła partnerska zarządzana jest przez dyrektora szkoły. Dyrektor nie prowadzi zajęć dydaktycznych lecz pełni funkcję menagera. Czas pracy dyrektora to 36 godzin tygodniowo. Dyrektorowi przysługuje 36 dni urlopu w roku oraz wolne dni przy świętach. Aby móc starać się o stanowisko dyrektora, należy mieć minimum 10 lat doświadczenia w nauczaniu. Na stanowisko dyrektora ogłaszane są konkursy, które maja formę egzaminu składającego się z części pisemnej i ustnej. Na podstawie wyników konkursu tworzy się ranking osób, które mogą zostać powołane na stanowisko dyrektora. Jeśli w jakiejś szkole zwolni się miejsce, to pierwsza osoba z listy może takie stanowisko przyjąć.

Wraz z dyrektorem szkołą zarządza 4 wicedyrektorów wraz z 8 pomocnikami. Z uwagi na fakt, że szkoła ta mieści się w dwóch budynkach, w każdym z nich pracuje po 2 wicedyrektorów.

Etat wicedyrektora obejmuje 18 godzin tygodniowo, z czego 10 to godziny dydaktyczne, zaś pozostałe 8 to godziny przeznaczone na pracę administracyjną. Dodatkowo w ciągu całego roku szkolnego wicedyrektor ma do przepracowana 40 godzin przeznaczonych na udział w zebraniach.

W szkole funkcjonuje Rada szkoły składająca się z: • dyrektora, • 4 rodziców, • 4 uczniów, • 2 pracowników administracji, • 8 nauczycieli.

Obrady Rady szkoły prowadzi rodzic. Podejmowane są na nich ważne decyzje dotyczące szkoły oraz rozwiązywane są problemy.

W szkole pracują nauczyciele, zatrudniani na etat lub na zastępstwo. Etat nauczyciela obejmuje 18 godzin zajęć dydaktycznych, jednakże część nauczycieli ma przypisane w planie lekcji tylko 14 godzin, a pozostałe 4 przeznaczone są do pracy na doraźnych zastępstwach za nieobecnych nauczycieli.

98

Część nauczycieli pracuje na umowach czasowych – na zastępstwo przy dłuższych nieobecnościach nauczycieli. Każdy nauczyciel raz w tygodniu musi mieć także wyznaczony dyżur do dyspozycji rodziców.

Ciekawy jest system zatrudniania nauczycieli we Włoszech. Aby zostać nauczycielem, należy wziąć udział w konkursie na to stanowisko organizowanym na szczeblu ministerialnym.

Konkurs polega na napisaniu testu. Na podstawie wyników testu tworzona jest lista nauczycieli, którzy mogą być zatrudniani w szkołach. Jeśli w jakiejś szkole zwalnia się miejsce, to nauczyciele zatrudniani są zgodnie z kolejnością na ministerialnej liście. Podobnie jest z zatrudnianiem nauczycieli na dłuższe zastępstwa.

Włoscy nauczyciele zwrócili uwagę na fakt, że prestiż zawodu nauczyciela w ostatnich latach się zmniejszył, jednakże w czasie pandemii i pracy zdalnej społeczeństwo na nowo odkrywa, ze szkoła i nauczyciele są potrzebni.

Nauczyciele w wizytowanej szkole pracują w bardzo dużym stopniu zespołowo. Do każdej klasy tworzy się zespół klasowy, w skład którego wchodzą nauczyciele oraz po 2 rodziców i uczniów. Spotkania zespołu odbywają się kilka razy w roku. Podczas spotkań podejmowane są ważne decyzje i rozwiązywane są problemy.

Przejście na emeryturę może odbywać się, po spełnieniu następujących warunków: 1. ze względu na wiek – skończone 67 lat. 2. ze względu na staż pracy – kobiety muszą mieć odprowadzone składki z 41 lat pracy i 10 miesięcy, zaś mężczyźni z 42 lat pracy i 10 miesięcy.

3. opcja mieszana: skończone 62 lata oraz minimum 38 lat okresu składkowego. Ta opcja jest mniej korzystna finansowo.

Podczas nauki w szkole, oprócz uczestnictwa w lekcjach, uczniowie zobowiązani są do odbycia „praktyki” w formie przygotowania projektu. Uczniowie liceum mają na to przeznaczone 90 godzin w ciągu nauki w szkole, zaś uczniowie technikum 120 godzin. Szkoły podpisują umowy z wybranymi przez siebie firmami, w których następnie uczniowie pracują nad swoimi projektami. Praktyki te odbywają się po lekcjach.

Nauka w liceum trwa 5 lat, z czego pierwsze dwa lata to nauka przedmiotów ogólnych, zaś kolejne trzy to nauka przedmiotów kierunkowych pod kątem wybranej specjalizacji. Na koniec liceum przeprowadzany jest egzamin zewnętrzny składający się z 2 egzaminów pisemnych oraz egzaminu ustnego. W skład komisji wchodzi 7 osób: przewodniczący, 3 nauczycieli ze szkoły oraz 3 osoby z ministerstwa. Uczniowie zdają egzamin pisemny z języka włoskiego oraz z drugiego przedmiotu związanego z typem szkoły. Wyboru drugiego przedmiotu dokonuje na dany rok ministerstwo i może to być na przykład łacina lub greka dla liceów klasycznych, matematyka lub fizyka dla liceów ścisłych albo rzeźba lub malarstwo dla szkół artystycznych.

Egzamin ustny przypomina obronę pracy przygotowywanej na koniec szkoły przez ucznia.

Obejmuje około 6 przedmiotów losowanych wcześniej przez ministerstwo. Ta sama komisja prowadzi egzamin pisemny i ustny danego ucznia.

99

Spacer po szkole – 27 września 2021 Włoska nauczycielka Valentina Nola oprowadziła polskich nauczycieli po szkole, pokazała zaplecze edukacyjne – sale lekcyjne i ich wyposażenie. Wiele sal lekcyjnych jest wyposażona ze środków unijnych, o czym świadczą tabliczki umieszczone przy salach.

Nauczyciele wnioskują o wyposażenie pracowni korzystając z odpowiednich programów unijnych.

Zorganizowano również kącik informacyjny dotyczący projektu: „Podróż do źródeł motywacji”, w którym umieszczono plakaty projektu, a także flagi Włoch, Polski, Krakowa oraz Unii Europejskiej.

Zajęcia we włoskiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 28 września 2021 Teaching assignment to forma doskonalenia zawodowego umożliwiająca zdobycie doświadczenia poprzez prowadzenie zajęć w wizytowanej szkole. Lekcje przeprowadzone przez polską nauczycielkę w szkole włoskiej były ciekawym doświadczeniem edukacyjnym.

Lekcje w języku angielskim przeprowadzone zostały przez polską nauczycielkę Agnieszkę Wilińską-Małysę w dwóch grupach uczniów.

Celem lekcji było zaznajomienie z najważniejszymi informacjami o Polsce, połączone z nauką podstawowych wyrażeń w języku polskim. Lekcje prowadzone były w języku angielskim.

Uczniowie zaciekawieni byli tematem, aktywnie uczestniczyli w lekcji, starali się powtórzyć i zapamiętać nawet trudne zdania. Niektórzy bardzo dobrze radzili sobie z fonetyką języka polskiego. Było to bardzo ciekawe doświadczenie zarówno dla uczniów, jak i nauczyciela.

100

Obserwacja lekcji prowadzonych przez włoskich nauczycieli – 28-29 września 2021 Job shadowing pozwala na towarzyszenie nauczycielom i innym pracownikom szkoły w pracy, na obserwacji metod pracy i organizacji życia szkoły. W dniach 28-29 września 2021 polscy nauczyciele obserwowali lekcje prowadzone przez włoskich nauczycieli.

1.

2.

3.

1.

2.

3.

28.09.2021 Italian/History 2M Maths 3M PE Gym Maths 5B Chemistry 4E PE Gym Painting 5C Sculpture 5A

Faconti Steri Bonamini Maggiani Riccardi Bonamini Niccoli Barettieri

29.09.2021 Art History 4D English 5B Maths 4B English 5D PE Gym PE Gym Italian/History 2M Architecture 5E Painting 5C PE Gym Multimedia Lab 5D

Venturelli Bertozzi Maggiani Nola Massarenti Bonamini Faconti Inga Niccoli Bonamini Galli

Obserwując lekcje w szkole partnerskiej na pierwszy plan wybijała się edukacja włączająca.

Podczas lekcji widać było ogromne wsparcie dla uczniów z niepełnosprawnościami. Każdemu z nich towarzyszył nauczyciel wspomagający, którego zadaniem była pomoc w nauce i przyswojeniu poznawanego materiału. Nauczyciel wspomagający dyskretnie kontrolował pracę swojego podopiecznego, udzielając wskazówek lub pomagając w wykonywaniu ćwiczeń.

Nauczyciele wspomagający towarzyszyli swoim uczniom także podczas przerw. Widoczne było doświadczenie w takiej organizacji pracy szkoły. Duże znaczenie dla edukacji włączającej mają systemowe rozwiązania przyjęte w danym kraju, które stwarzają szkołom i nauczycielom możliwości zindywidualizowanej pracy z uczniami, zwłaszcza z uczniami z dysfunkcjami.

101

Warsztaty polskich i włoskich nauczycieli (część II) – 28 września 2021 W trakcie warsztatów omówiono lekcje hospitowane przez polskich nauczycieli. Zwrócono uwagę na dużą niezależność nauczycieli w prowadzeniu lekcji. Nauczyciele realizowali program w tempie dostosowanym do uczniów. Widać było dużą swobodę w pracy podczas lekcji. Nauczyciele włoscy zwracali uwagę na to, że po pracy zdalnej uczniowie muszą na nowo nauczyć się pracować w szkole.

Podkreślali także fakt, że po pandemii uczniowie chętniej przychodzą do szkoły i doceniają możliwość nauki stacjonarnej.

Podczas obserwacji lekcji widoczne także było, że systemowe rozwiązania dotyczące organizacji pracy szkoły średniej i organizacji egzaminów końcowych mają duże znaczenie w motywowaniu uczniów do nauki.

Wizytowana szkoła była szkołą artystyczną i największy nacisk położony był na przedmioty kierunkowe – artystyczne, gdyż to właśnie z nich uczeń musiał przygotować się do egzaminów końcowych. Równolegle każdy uczeń miał świadomość, że pomimo braku konieczności zdawania innych przedmiotów na egzaminie musi się ich uczyć, gdyż częścią oceny końcowej jest średnia z wszystkich przedmiotów realizowanych w szkole. Ta świadomość sprawiała, że uczniowie znali wagę każdego z przedmiotów i jednocześnie mogli skupić się na tym co kochają czyli przedmiotach artystycznych (malarstwo, rzeźba, zajęcia muzyczne). Zamiłowanie uczniów do sztuki widoczne było w szkole na każdym kroku: ściany korytarzy pokryte były licznymi malowidłami, w wielu miejscach ustawione były rzeźby, a w salach i na korytarzu spotkać można było pianino czy fortepian. Po jednej z lekcji matematyki jeden z uczniów zaproponował, że zagra utwór na fortepianie. Nauczyciel oczywiście wyraził zgodę i wszyscy uczniowie wraz z polskimi nauczycielami na parę minut przenieśli się w świat muzyki. Widać było, że takie sytuacje są w tej szkole na porządku dziennym. Uczniowie mają możliwość rozwoju swoich pasji i zainteresowań bez zbytniego nacisku na przedmioty, które nie są przedmiotami kierunkowymi.

Podczas warsztatów podsumowujących spotkanie zwrócono uwagę na konieczność uczenia się języków obcych. Dzięki temu nauczyciele z różnych krajów mogą swobodnie wymieniać doświadczenia, uczyć się od siebie nawzajem, poznawać i poprzez to lepiej rozumieć różne uwarunkowania.

Wizyty w ramach międzynarodowych projektów są bardzo dobrą platformą do szukania inspiracji, poszerzania horyzontów, pogłębiana wiedzy z wielu dziedzin. Ciągłe wymykanie się rutynie, zdobywanie nowych doświadczeń powinno być dążeniem każdego nauczyciela, który chce motywować swoich uczniów do pracy i przekazać im jak najwięcej.

102

Nauczyciele polscy sformułowali wnioski, które zostaną zaproponowane do wdrożenia w XIII LO w Krakowie: • Zachęcanie nauczycieli do uczestnictwa w projektach międzynarodowych, wskazywanie na korzyści wynikające z zaangażowania w projekty.

• Zachęcanie nauczycieli do pozyskiwania funduszy na modernizację pracowni przedmiotowych.

• Zdefiniowanie przyszłych profilów klas w taki sposób, by uczniowie wiedzieli, jakiego typu umiejętności będą mogli nabyć i w jaki sposób dany profil może ukierunkować ich dalszą edukację i karierę zawodową.

• Zorganizowanie krótkiego kursu przygotowującego nauczycieli do job shadowing w XIII LO w Krakowie (główny cel: poszerzenie kompetencji językowych – przygotowanie do omawiania lekcji w języku angielskim – sformułowanie tematu, celów lekcji, omówienie poszczególnych ogniw lekcji, analiza wniosków).

Na zakończenie polscy nauczyciele spotkali się z dyrektor szkoły w La Spezia, gdzie czekała niespodzianka w postaci okolicznościowego tortu. Podsumowano wizytę w szkole a polscy nauczyciele otrzymali certyfikaty uczestnictwa w działaniach projektowych realizowanych we Włoszech.

Udział w przedstawieniu artystycznym zorganizowanym przez społeczność szkolną – 29 września 2021 29 września 2021 – w trzecim dniu wizyty – społeczność szkoły zaprosiła polskich nauczycieli na przedstawienie.

Dyrektor włoskiej szkoły pani Sara Secchini podziękowała za wizytę i wspólnie spędzony owocny czas, za podzielenie się doświadczeniem i wzajemne zainspirowanie się.

Wicedyrektor XIII LO z Krakowa p. Magdalena Liwora podziękowała za gościnę, za umożliwienie realizacji działań projektowych, za współpracę.

Na zakończenie spotkania szkoła włoska przygotowała miły akcent.

Odegrano hymn Polski, hymn Włoch oraz Unii Europejskiej. Jeden z uczniów wykonał utwór Fryderyka Chopina.

103

Program kulturowo-historyczny Nauczyciele XIII LO z Krakowa przebywając we Włoszech w ramach projektu: „Podróż do źródeł motywacji”, mieli możliwość realizacji programu kulturowego, który był swoistą lekcją historii sztuki. Zwiedzając Florencję i Pizę w Toskanii, w Ligurii – miejscowości tworzące Cinque Terre oraz miasto La Spezia, gdzie znajduje się szkoła partnerska, a także Bolonię – stolicę regionu Emilia-Romania, mogli obejrzeć wspaniałe dzieła sztuki, poznać historię ich powstania oraz sylwetki twórców, rozpoznać subtelne granice dzielące epoki lub, patrząc z innej perspektywy, linie łączące wielkich artystów, ukazujące rozwój ich twórczej myśli.

Zapoznając się poniższym z programem kulturowym warto zwrócić uwagę na nazwiska twórców, sposób ich pracy. Niech żaden element ważnych budowli i innych dzieł nie pozostaje anonimowy.

TOSKANIA Toskania to region, którego stolicą jest Florencja. Nazwa jest eponimem, pochodzi od nazwy własnej używanej przez Greków na określenie ziemi zamieszkałej przez Etrusków „Etruria”.

Słowo to przekształcone zostało następnie w „Tuscię” (etrusci – tusci) i wreszcie w Toskanię.

Piza (Toskania) została prawdopodobnie założona przez Etrusków lub Ligurów. W roku 1081 uzyskała prawa miejskie. Od XVI w. miasto zaczęło podupadać, głównie z winy nanoszonego przez rzekę Arno mułu, który zniszczył port. W Pizie znajduje się również jeden ze starszych uniwersytetów na świecie, założony w 1343. Tutaj urodził się Galileo Galilei. Wśród zabytków Pizy wyróżnia się Plac Cudów (Piazza dei Miracoli, Plac Katedralny), który wpisany został na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na tym placu znajdują się trzy z czterech najważniejszych zabytków architektonicznych Placu Katedralnego: katedra, baptysterium i kampanila – Krzywa Wieża. (Kampanila to dzwonnica kościelna typowa dla architektury włoskiej, wyodrębniona z bryły kościoła i zbudowana obok niego.) Czwartym elementem należącym do całego kompleksu zabytkowego Placu Katedralnego jest cmentarz.

Główną budowlą placu jest Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Jest to świątynia pięcionawowa, z trzynawowym transeptem. Nawa główna jest obramowana dwoma rzędami kolumn. Budowę katedry rozpoczęto w 1063 roku, w tzw. stylu romańskim 104

pizańskim; mozaiki wewnątrz noszą cechy bizantyjskie, łuki z kolei wskazują na wpływy islamu.

Fragment mozaiki w absydzie katedry jest dziełem Cimabuego. Jest to ostatnie działo mistrza; powstało w roku 1301. Przedstawia postać Jana Ewangelisty. (Tylko święty Jan jest na tej mozaice dziełem Cimabuego. Cała mozaika ukazuje Chrystusa Pantokratora na tronie. Po jednej stronie stoi Matka Boska, po drugiej św. Jan). Postać św. Jana wyróżnia się artyzmem wykonania. Jest on tutaj w katedrze często niezauważany, a stanowi ważny element w historii sztuki. Jest zapowiedzią nowego stylu. Znika bizantyjska płaskość figury, pod tuniką świętego wyczuwa się już cielesność. Ten sposób ukazywania człowieka rozwinie uczeń Cimabuego – Giotto. Cimabue jako pierwszy próbował odejść od bizantyjskich kanonów w malarstwie.

Chociaż jest artystą sztuki średniowiecznej, można powiedzieć, że zapoczątkował wraz z Giottem epokę malarstwa nowożytnego. W świątyni wisi tzw. „lampa Galileusza” – ogromny żyrandol z mosiądzu z rzeźbami z brązu. Uważa się, że jego wahania mogły zwrócić uwagę Galileusza na ruch ziemi, jednakże żyrandol używany przez Galileusza był mniejszy i znajduje się obecnie w Camposanto Monumentale.

Krzywa Wieża (kampanila) – dzwonnica katedralna w stylu romańskim. Ma 58,36 m wysokości i 15 m średnicy u podstawy. Jest odchylona 5,5° od pionu. Według oryginalnego projektu miała prawdopodobnie mierzyć ok. 70 m. W 1185 roku prace zostały przerwane, ponieważ okazało się, że ze względu na osiadanie gruntu, budynek zaczął się przechylać. Prace wznowiono między 1275 a 1284 rokiem i ponownie zostały one wstrzymane. W 1350 roku podjęto decyzję o tym, by wieży nie podwyższać. Giorgio Vasari (autor Żywotów najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, 1500) wymienia Guglielmo i Bonanno Pisano jako twórców tej wieży, (Kamień węgielny położono w 1173). Schody dzwonnicy miały zainspirować Brunelleschiego podczas projektowania schodów do latarni w ogromnej kopule katedry we Florencji.

Baptysterium św. Jana Chrzciciela w Pizie to miejsce chrztu Galileusza. Zostało wykonane w stylu romańskim przez architekta znanego jako Deustesalvet (w tłum. Bóg Cię pozdrawia). Jego nazwisko jest widoczne na jednej z kolumn wewnętrznych jako Diotosalvi magister. Najwyższe piętro, loggia i kopuła zostały wykonane w późniejszym czasie w stylu gotyckim przez Nicolo i Giovanniego Pisano y Cellino di Nese. Diotisalvi projektując baptysterium, inspirował się Kopułą na Skale w Jerozolimie.

Budynek został wzniesiony na planie koła o średnicy 35 m. Ma obwód 107,24 m; jego mury mają grubość 2,63 m przy podstawie, a jego wysokość wynosi 54,86 m. Jest największym baptysterium 105

we Włoszech. Geometryczne wzory posadzki nawiązują do motywów arabskich. Baptysterium słynie z doskonałej akustyki. Misa chrzcielna ośmiokątna usytuowana jest na trzech stopniach w centrum budowli, pochodzi z roku 1246. Na środku chrzcielnicy znajduje się rzeźba wykonana z brązu, przedstawiająca Jana Chrzciciela.

Ponte di Mezzo to most w centrum Pizy, który zbudowany został po II wojnie światowej na miejscu mostu, który znajdował się tutaj wcześniej. Historia Ponte di Mezzo w Pizie sięga czasów średniowiecza. Z tego mostu rozciąga się bardzo piękny widok.

Herb Pizy W herbie Pizy znajduje się charakterystyczny krzyż zwany krzyżem pizańskim. Jest to odmiana krzyża greckiego, którego ramiona zakończone są trzema szpicami przypominającymi strzały. Mają one symbolizować klucze.

Florencja – stolica Toskanii Teren, na którym założona została Florencja zamieszkiwali Etruskowie. Osuszali oni mokradła, uprawiali ziemię, przyczyniali się do rozwoju tych ziem. W roku 59 p.n.e w dolinie rzeki Arno, na terenie byłej etruskiej osady Fiesole Juliusz Cesar założył kolonię dla żołnierzy weteranów i nazwał ją Florentia (w tłum. Niech kwitnie, niech się rozwija). Rzymianie nie dbali o rozwój regionu, zboża importowali z ogromnych spichlerzy z Egiptu lub z Sycylii. W wyniku licznych wojen Toskania ubożała demograficznie i finansowo. Stworzone przez Etrusków tereny uprawne znów podmokły, pola leżały odłogiem, miasta pustoszały. W czasie wędrówki ludów Florencja była niszczona najazdami obcych plemion; w V i VI wieku męczona była walkami między Ostrogotami a Bizancjum. W 568 roku Toskania została zdobyta przez Longobardów. Wówczas zapanował tutaj spokój. Znów zaczęto uprawiać ziemię, w miastach rozkwitało nowe życie.

W 774 roku Karol Wielki podbił północne i środkowe Włochy, a Toskania stała się frankońską Marchią (Margrabstwem). Stolicą regionu została Lucca. Florencja znalazła się z dala od głównego szlaku komunikacyjnego. Miasto zostało odcięte od przynoszącego zyski handlu. Dopiero około roku 1000 przeniesiono stolicę Marchii do Florencji. Miasto znów zaczęło się rozwijać.

W XII wieku rozgorzała wojna między toskańskimi miastami. We Florencji załamała się władza arystokracji. Bogate rodziny kupieckie zaczęły łączyć się tutaj w cechy, organizować politycznie i przejęły władzę. Uchwalono mieszczańską konstytucję. Źródłem zysku dla miasta stają się przędzalnie wełny, wyrób sukna, złotnictwo, obróbka metalu, marmur. W 1258 roku Florencja bije swoją monetę – złotego florena, który będzie wkrótce bardzo pożądany w całej Europie.

Bankierzy z Florencji w szybkim tempie pomnażają swój majątek. Około roku 1300 Florencja staje się jednym z najbardziej znaczących miast europejskich. Zwiększa się liczba ludności.

106

Wobec przyrostu demograficznego i dla wzmocnienia swojej wiodącej roli miasto musi powiększyć strefę wpływów. Decyduje się na podbój okolicznych ziem. Florencja przeżywa rozkwit polityczny oraz kulturalny, staje się kolebką renesansu. Jest to „właściwe miejsce i właściwy czas” dla rozwoju renesansu. Malarz Giotto zrywa z bizantyjskim kanonem w sztuce. Dante i Boccaccio piszą swoje utwory w dialekcie florenckim, a nie po łacinie. Tworzą podwaliny pod język włoski. We Florencji następuje gwałtowny rozkwit architektoniczny, buduje się z wielkim rozmachem. W połowie XIII wieku położono kamienie węgielne pod budowę Katedry, Palazzo Vecchio, kościoła Santa Maria Novella i Świętego Krzyża (Santa Croce).

W XIV wieku Florencja musi się zmierzyć z kryzysem. Liczne wojny nadwyrężają jej budżet, wiodące banki upadają. Głód, katastrofy naturalne, zaraza z 1348 roku dziesiątkują ludność.

Sytuację tę wykorzystują Medyceusze. W 1434 roku przejmują władze w mieście i rządzą prawie 300 lat ( z małymi przerwami ); najpierw jako szare eminencje w radzie miasta, potem jako wielcy książęta w Toskanii. Rodzina Medyceuszów pochodziła z Cafaggiolo, wioski leżącej w malowniczej dolinie rzeki Mugello ( obecnie Sieve ). Według jednej z legend ród ten wywodzi się od węglarza, którego syn został medykiem, stąd nazwisko „Medyceusze” (w j. włoskim: Medici); herb to sześć kul na złotym tle, które oznaczają prawdopodobnie pigułki lub elementy maczugi pewnego rycerza, od którego – jak mówi inna legenda – pochodzą Medyceusze. Do Florencji przybyli pod koniec XII, zamieszkali obok kościoła San Lorenzo.

W roku 1201 wśród florenckiego mieszczaństwa znany był Chiarissimo Medici, który został właścicielem kilku domów. Swoją sławę zyskują Medyceusze jako bankierzy i politycy oraz jako mecenasi sztuki. Od początku wspierają rozwój sztuki i architektury. Obejmują mecenatem również literaturę (zwłaszcza Kosma Medyceusz). Dają wolną rękę artystom tworzącym w sposób nowatorski.

Historia Florencji związała się z historią rodziny Medyceuszy. Medyceusze stali się siłą napędzającą rozwój renesansu we Florencji i poza granicami miasta. Dzięki szybkiemu rozwojowi miasta i stosunkom handlowym doszło do rozkwitu ekonomicznego.

W rozwijającej się Florencji pojawiają się nowinki, które wyznaczą nowe kierunki rozwoju.

(Początki renesansu, czas protokapitalizmu.) Miasta, domy towarowe, potężne rody intensywnie z sobą rywalizują. Do dzisiaj mamy w słownictwie określenia związane z bankowością, pochodzące z tamtego okresu, a utworzone i wprowadzone w życie przez Medyceuszy. Są to np. giro (żyrowy), konto, kredyt, bankrut (patrz: Ponte Vecchio) Pojawiły się wówczas również wśród artystów i rzemieślników niezwykłe talenty. Historycy sztuki zastanawiają się, jak to było możliwe, że w jednym czasie ujawniło się we Florencji tyle talentów. Jednym ze sprzyjających czynników był fakt, że od artystów wymagano zdolności, pracowitości, ale nie brano pod uwagę pochodzenia. W tamtym czasie urodzenie decydowało o wszystkim. We Florencji na szczęście było inaczej. Miasto to wspierało utalentowane osoby.

Głównymi przedstawicielami czterech pokoleń Medyceuszy byli Giovanni di Bicci, jego syn Cosima (Kosma Medyceusz), wnuk Piotr oraz prawnuk Lorenzo Magnifico – Wawrzyniec Wspaniały.

Udział Giovanniego di Bicci w konkursie na drzwi do baptysterium (patrz. Baptysterium św.

Jana) uważa się za początek mecenatu artystycznego Medyceuszy.

Bardzo troskliwym mecenasem artystów był syn Giovanniego – Kosma. Był on bankierem, wielkim erudyta i estetą. Pod jego opieką byli między innymi Brunelleschi i Donatello (przejął ich od ojca), Michelozzo, Filippo Lippi. Medyceusze utworzyli we Florencji centrum myśli humanistycznej; zarówno dzięki pieniądzom, jak również poprzez swoje zaangażowanie.

Rozumieli sztukę, opiekowali się artystami. Bogacili się w szybkim tempie. Ich własnością stały 107

ziemie, manufaktury, domy towarowe, kopalnie. Z sukcesem inwestowali w handel suknem i jedwabiem. Byli największymi magnatami w Europie. Do dzisiaj istnieją ogromne pałace Medyceuszy. Były one kiedyś symbolem statusu społecznego i władzy, wyznaczały standardy.

Kościół Św. Krzyża (Santa Croce) Budowę tego gotyckiego kościoła rozpoczęto we Florencji w 1294 roku na ruinach małego kościółka erygowanego przez franciszkanów, znajdującego się obok murów miasteczka, które zostało założone jeszcze za życia św. Franciszka. Głównym architektem Kościoła Św. Krzyża był prawdopodobnie Arnolfo di Cambio. Otrzymał zlecenie przekształcenia małego kościoła w ogromny, przewyższający Santa Maria Novella. Powstał więc największy kościół franciszkanów na świecie.

Kościół Św. Krzyża był zawsze symbolem Florencji i miejscem spotkań artystów, teologów, pisarzy i polityków. Konwent franciszkanów gościł tak ważne w historii Kościoła osobistości jak: św. Bonawenturę, św. Antoniego Padewskiego, św. Bernarda ze Sieny.

Swoją architekturą, wspaniałymi freskami, ołtarzami, witrażami i rzeźbami kościół ten zapisał bardzo ważną kartę historii sztuki we Florencji. Jest to bazylika mniejsza, nazywana Panteonem chwały. Tutaj zostali pochowani między innymi: Dante Alighieri, Lorenzo Ghiberti, Niccolo Machiavelli, Michał Anioł, Vasari, Galileo Galilei, Gioacchino Rossini.

Plac Św. Krzyża (Santa Croce) to główny plac w centrum Florencji. Nazwany od kościoła Św.

Krzyża, który znajduje się przy tym placu. Przy placu znajduje się Pałac Cocchi-Serristori zbudowany w XV wieku przez osobistego architekta Wawrzyńca Medyceusza, który był jednym z najważniejszych polityków renesansu, mecenasem sztuki, poetą, humanistą. (patrz: Medyceusze) Innym charakterystycznym obiektem jest tutaj też Pałac dell'Antella z fasadą ozdobioną w XVII wieku. Uwagę zwraca również rzeźba przedstawiająca Dafne (w j. łacińskim: laur, wawrzyn) – według mitologii Dafne to nimfa, ulubienica Artemidy, w której zakochał się Apollo, jednakże Dafne uciekła od niego.

Ponte Vecchio (Stary most) jest średniowiecznym mostem na rzece Arno, symbolem miasta i jednym z najbardziej znanych mostów na świecie. Przyjmuje się, że pierwotnie Rzymianie zbudowali ten most z drewna, krótko po założeniu Florencji około roku 150 p.n.e. Most z czasów rzymskich został zlikwidowany w VI-VII wieku w konsekwencji zniszczeń, do jakich doszło podczas wojen i powodzi. Po powodzi w 1333 roku most został w całości zbudowany z ciosów kamiennych. W XIII w. powstały tutaj też pierwsze sklepy, początkowo handlarzy 108

rybami i mięsem, później garbarzy. W 1593 decyzją księcia Ferdynanda I Medyceusza zostały one usunięte z mostu, a na ich miejscu powstały warsztaty jubilerów i złotników. Stąd inna nazwa mostu – Most Złotników. (Podobno przeszkadzał Ferdynandowi I mięsny i rybny odór).

Nad kramami Giorgio Vasari poprowadził korytarz (tzw. korytarz Vasariego), który łączy Palazzo Vecchio z Palazzo Pitti. Nadbudowa została wykonana w 1565 na polecenie Kosmy I Medyceusza. Uważa się, że słowo <bankructwo> – bancarrota wprowadzono właśnie na Ponte Vecchio. Jeśli jakiś sprzedawca nie mógł spłacić swojego zadłużenia, jego stół lub stragan, przy którym sprzedawał, był niszczony przez żołnierzy. (banco+rotto). Nie mając stołu, sprzedawca nie mógł sprzedawać. Podczas II Wojny Światowej, w przeciwieństwie do innych mostów we Florencji, Ponte Vecchio nie został zburzony.

Kościół Santa Maria Novella – kościół we Florencji przy placu o takiej samej nazwie (Piazza Santa Maria Novella). Został zbudowany w miejscu oratorium pw. Marii Panny Patronki Winnic.

Budowę rozpoczęto w 1246 roku z inicjatywy i według projektu dwóch dominikanów.

Ciemnozielono-białą fasadę zaprojektował Leon Battista Alberti. Alberti zastosował przy tworzeniu fasady typowe dla renesansu geometryczne formy. Marmurowa fasada kościoła zaliczana jest do najważniejszych dzieł florenckiego renesansu. Tworzono ją w latach 1456-1470. Kolorowe płyty marmuru dzielą elewację na mniejsze pola.

Rozwiązanie takie zastosowane po raz pierwszy przy przebudowie tej elewacji stało się bardzo popularne w dobie renesansu i baroku (tzw. esownice Albertiego). Na środku górnej części elewacji umieszczono duże okno – tzw. rozetę. Poniżej znajduje się duży portal ozdobiony herbami rodziny Rucellaich, którzy byli mecenasami kościoła. Po lewej stronie znajduje się romański krużganek z 1350 r. ozdobiony freskami Paola Uccella ze scenami ilustrującymi Stary Testament. Trójnawowe wnętrze bazyliki dzieli kolumnada. Rozstaw kolumn zmniejsza się w kierunku ołtarza.

Optycznie wydłuża to nawę. Uwagę zwraca kaplica Strozzi di Montova wykonana na zlecenie Tomasa Strozziego. Na ścianie głównej został namalowany fresk przedstawiający Sąd Ostateczny, ściany boczne pokrywają freski ze scenami inspirowanymi Boską komedią Dantego. We wnętrzu bazyliki znajduje się wiele cennych dzieł sztuki z XIV, XV i XVI wieku.

Jedną ze ścian nawy zdobi fresk Trójca Święta. Jest to dzieło Tommaso Masaccio z 1427 r.

Znajduje się tutaj również brązowy krucyfiks Filippo Brunelleschiego. Krużganki zdobią freski malarzy flamandzkich z XV i XVI wieku. W Kościele Santa Maria Novella zaczyna się właściwa akcja „Decamerona” Giovanniego Boccaccio. („Decameron” to sto nowel opowiedzianych przez „białogłowy i młodzieńców florenckich”, którzy uciekli przed zarazą z miasta, księga podzielona została na dziesięć dni.)

Katedra - Cattedrale di S. Maria del Fiore (Duomo) (NMP Kwietna od nazwy Florencji) Do XIII wieku we Florencji było tylko kilka małych kościółków i baptysterium Św. Jana Chrzciciela. W 1296 roku podjęto decyzję o budowie katedry według projektu architekta Arnolfo di Cambio. Prace pod jego kierunkiem rozpoczęto 8 września 1296. Po 109

śmierci di Cambio (w 1302) pracami kierowali: Giotto di Bondone, Andrea Pisano, Francesco Talenti.

Jest to dzieło gotyku i renesansu. Korpus zbudował Arnolfo di Cambio, ośmioboczne prezbiterium natomiast zostało wykonane przez Filippo Brunelleschiego. Nakrył je ogromna kopułą, która uznawana jest za arcydzieło.

W 1418 roku Brunelleschi wziął udział w konkursie na projekt kopuły dla katedry we Florencji.

Był już wówczas sławny jako wybitny rzeźbiarz i złotnik, wynalazca machin i znawca perspektywy. Kopuła jako zwieńczenie olbrzymiej budowli miała się wspierać na ośmiokątnym bębnie. Budowa była skomplikowana technicznie i bardzo droga. Ze względu na ogromną wysokość (66 metrów) do wykonania rusztowań potrzebna byłaby bardzo duża ilość drewna.

(Prawdopodobnie trzeba by było wykorzystać drewno z całej Toskanii). W 1418 roku ogłoszono konkurs na modele rusztowań, wyciągów do przenoszenia materiałów budowlanych. Wśród uczestników konkursu byli Brunelleschi i Ghiberti. Wykonywali on próbne projekty i w 1420 roku ogłoszono ich kierownikami budowy. 7 sierpnia 1420 roku rozpoczęto budowę kopuły na podstawie modelu Brunelleschiego. Jak mówią biografowie, wznoszenie kopuły było ogromnym wydarzeniem. Brunelleschi wykazał ogromy upór, systematyczne wdrażał swoją strategię, mimo że nie wierzono mu i wyśmiewano go. Chcąc udowodnić wykonalność, zbudował kopułę w kaplicy jednego z kościołów.

Budowa tej kopuły była pionierskim przedsięwzięciem, z wieloma nowatorskimi rozwiązaniami. Do dnia dzisiejszego próbuje się poznać działanie niektórych urządzeń wymyślonych przez Brunelleschiego. Brunelleschi był odpowiedzialny nie tylko za projekt ale i za wykonanie kopuły. Osobiście wszystkiego doglądał. Do przewozu marmuru rzeką Arno zbudował na własny koszt barkę. Otrzymał na nią pierwszy w historii patent. Zaprojektował urządzenia wyciągowe, zmniejszając użycie siły. Zaprojektował schody, po których przemieszczali się robotnicy i odbywał się transport materiałów. Fasada bazyliki została zaprojektowana i wykonana w stylu gotyckim. Obecny wygląd zawdzięcza dziewiętnastowiecznym przeróbkom w stylu neogotyckim. Użyto wówczas takich samych marmurów, jakie stosowano podczas budowy wcześniejszej struktury kościoła.

Z Carrary sprowadzono biały marmur, z Prato zielony, a różowy z Maremmy. Kolorowy kamień, ułożony przede wszystkim w geometryczne wzory, zdobi wszystkie elewacje katedry.

Inne znane dzieła zdobiące katedrę to namalowane na desce obrazy przedstawiające św.

Kosmę i św. Damiana (dzieło Bicciego di Lorenzo) oraz Dante i Trzy Królestwa), dzieło Domenica di Michelino z 1465, witraże Ghibertiego. Wspaniałe są też freski pokrywające wnętrze ścian kopuły. Przedstawiają one scenę Sądu Ostatecznego. Namalowane zostały przez Vasariego i Zuccariego w latach 1572–1579, wbrew zamierzeniom Brunelleschiego, który celowo sklepienie pozostawił bez dekoracji. Kilkakrotne propozycje historyków zmierzających do przywrócenia pierwotnego wyglądu sklepienia nie zostały zaakceptowane (freski odrestaurowano w 1995).

Baptysterium Św. Jana Chrzciciela (Battistero di San Giovanni) Baptysterium Św. Jana Chrzciciela na placu Katedralnym pochodzi z VII wieku. Budowlę na planie ośmiokąta, ze stożkowym dachem, pokrywa biały i zielony marmur.

110

Wewnątrz uwagę przykuwają marmurowe intarsje. Posadzka wykonana została z mozaiki kamiennej, a drzwi z brązu – z reliefami Pisana, Brunelleschiego, Sansovina, Ghibertiego.

Skrzydła trojga drzwi sfinansował cech sukienników Calimala. Cech ten ogłosił też konkurs na drugie drzwi baptysterium. Było to w 1401 roku. Od tego też roku datuje się początek florenckiego renesansu. Powołano 34 sędziów, w tym Giovanniego Medyceusza. Do konkursu dopuszczono siedmiu złotników i rzeźbiarzy. Był wśród nich Brunelleschi i nieznany dotąd Ghiberti. Artyści otrzymali płyty z brązu i w ciągu roku mieli wykonać relief w kształcie czwórliścia, przedstawiający biblijną scenę ofiarowania Izaaka. Spośród siedmiu prac wybrano dwie – Brunelleschiego (ekspresyjne przedstawienie, ukazujące dramatyzm chwili) i Ghibertiego (rezygnacja z dramatyzmu na rzecz harmonii, z licznymi odniesieniami do sztuki antycznej). Konkurs wygrał Ghiberti. Otrzymał on jeszcze potem zlecenie na ozdobienie innych drzwi baptysterium od strony północnej; tym razem scenami z Nowego Testamentu.

Następnie pracował nad zdobieniami kolejnych drzwi. Pracę ukończył w 1452 roku. Michał Anioł nazwał je Bramą do Raju.

Dawid Michał Anioł W 1501 roku Michał Anioł otrzymał od władz Florencji zamówienie na wykonanie rzeźby biblijnego Dawida. Michałowi Aniołowi przekazano pięciometrowy blok marmurowy, w którym miał wyrzeźbić Dawida. Pracował nad nim ponad trzy lata, zamierzał pokazać Dawida przed walką z Goliatem. Chciał uniknąć przedstawienia głowy pokonanego Goliata – olbrzyma - u stóp niższego Dawida i zachować odpowiednie proporcje. Stąd pomysł ukazania dojrzałego mężczyzny, nie chłopca, jak to zrobili inni artyści. Dawid jest lekko zwrócony w lewą stronę, przez lewe ramię ma przerzuconą procę. Stoi spokojny i skupiony. W prawej ręce trzyma kamień, który ma umieścić w procy. Jest nagi, widać wszystkie anatomiczne szczegóły mięśni, żył, stawów. Rzeźba stanęła przed ratuszem i wywołała zachwyt we Florencji. Ugruntowała ona sławę Michała Anioła na zawsze.

Pałac Uffizi zaprojektował Giorgio Vasari z polecenia Kosmy Medyceusza. Budowę rozpoczęto w 1560 roku. Książę Kosma I Medyceusz dążył do tego, by mieć wszystkie urzędy (po włosku: uffici) w jednym miejscu. Gmach ten swoją nazwę zawdzięcza właśnie pierwotnej funkcji.

Z charakterystycznymi oknami stał się wzorcem dla budynków miast europejskich. (Okna z naczółkami zostały wymyślone przez Michała Anioła w Rzymie. Giorgio Vasari zainspirował się nimi.) Rodzina Medyceuszy w jednej z części pałacu gromadziła wybitne dzieła sztuki, tworząc wspaniałą kolekcję. Galeria Uffizi jest muzeum we Florencji, które przechowuje jedne z najstarszych i najbardziej znanych dzieł sztuki światowej.

Palazzio Vecchio jest dawną siedzibą rady miasta we Florencji. Pałac był również rezydencją Kosmy I Medyceusza. Nosił różne nazwy. Po przeprowadzce Medyceusza do Palazzo Pitti, nazwano ten budynek Palazzo Vecchio (Stary Pałac). Zaprojektował go Arnolfo di Cambio w kształcie masywnego bloku na planie czworokąta.

Trzykondygnacyjny Palazzo Vecchio zdobi charakterystyczna wieża z tarasem. Budowę

111

pałacu rozpoczęto w 1299 r. W latach 1343-1592 wprowadzono wiele zmian (najwięcej na polecenie Kosmy I Medyceusza).

LIGURIA Liguria jest jednym z 20 regionów we Włoszech. Jej stolicą jest Genua. Graniczy z Piemontem, Emilią Romanią, Toskanią, Morzem Liguryjskim oraz Francją. Rozciąga się między pasmami Alp, Apeninów i morzem. Swoją nazwę wywodzi od Ligurów.

Ligurowie zostali podbici przez Rzymian w 117 roku p.n.e. Z plemion liguryjskich Apuanowie zamieszkują rejon dzisiejszej La Spezia. (W miejscowości La Spezia znajduje się szkoła partnerska, którą wizytowali nauczyciele XIII LO z Krakowa.)

Miasto La Spezia leży w Zatoce La Spezia, która inaczej zwana jest Zatoką Poetów. Od północy i zachodu graniczy z górami, od południa z morzem. Wiele dzielnic powstało na otaczających miasto wzniesieniach.

Znaleziska archeologiczne wskazują na to, że w Zatoce La Spezia pierwsze osady ludzkie powstawały już w epoce żelaza i brązu.

W okresie powstawania Rzymu była to strefa wpływów etruskich. Był to również teren rozgrywek militarnych między wschodnim i zachodnim Cesarstwem Rzymskim. W 643 roku rozpoczęło się tutaj panowanie Longobardów. W następnych stuleciach miasto było niszczone przez arabskich i normańskich piratów.

Miasto la Spezia było początkowo wioską rybacką (XII wiek). Było przyczółkiem w walce z Genuą. Z tego okresu pochodzą zachowane do dzisiaj mury zamku św. Jerzego. Po podboju w 1273 roku La Spezia stała się częścią Republiki Genui, ważnym ośrodkiem w walce z miastami Toskanii, zwłaszcza z Pizą. La Spezia posiada wiele cennych osobliwości. Z wyjątkiem zamku Św. Jerzego, który stoi na wzniesieniu, wszystkie zabytki znajdują się w centrum miasta. Należą do nich między innymi: Kościół NMP Wniebowziętej (XIII w.), Katedra, Kościół św. Jana i Augustyna (XVII w.), neoklasycystyczny plac Pocztowy (XX w.).

Cinque Terre to fragment riwiery liguryjskiej pomiędzy cyplem Mesco a przylądkiem Montenero, na którym znajduje się pięć miejscowości: Monterosso, Vernazza, Corniglia, Manarola i Riomaggiore. Cinque Terre razem z Portovenere i wyspami Palmaria, Tino i Inetto w 1997 roku zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Tutejszy krajobraz jest bardzo piękny i ważny pod względem kulturowym.

Plany i lokalizacja miejscowości pokazują ciągłość osadniczą w tym regionie na przestrzeni ostatniego tysiąclecia. Przez 112

wieki miasteczka Cinque Terre były prawie odcięte od świata. Sytuacja zmieniła się pod koniec XIX wieku, kiedy rozpoczęto budowę linii kolejowej łączącej ze sobą poszczególne miejscowości.

Riomaggiore – jedna z pięciu miejscowości tworzących Cinque Terre i jako część Cinque Terre wpisana została na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Do najważniejszych zabytków Riomaggiore należy kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z roku 1340. Jan Chrzciciel jest patronem miasteczka.

Manarola leży w odległości 1,28 km od Riomaggiore. Jest to niewielka miejscowość, podobna z wyglądu do Riomaggiore, zbudowana na brzegach rzeki Rio Groppo, która obecnie płynie pod jej głównymi ulicami. Pochodzenie nazwy miejscowości jest niejasne; zdaniem niektórych być może pochodzi ona od łacińskich słów magna roea – wielkie koło, o czym świadczyć może stary młyn wodny. Główne ulice przecinają carruggi – wąskie uliczki schodzące do morza.

Najważniejszym zabytkiem Manaroli jest kościół San Lorenzo. Został on zbudowany w stylu gotyckim w 1338 roku z miejscowego piaskowca. Stojąca w pobliżu dzwonnica pełniła kiedyś rolę wieży strażniczej.

Vernazza należy do grupy pięciu miejscowości Cinque Terre. Jest dobrze zachowanym, dawnym portem rybackim. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości datowane są na rok 1080.

Obecnie mieszkańcy Vernazzy żyją przede wszystkim z turystyki. Dużą rolę odgrywa tutaj również uprawa winorośli, oliwek i cytryn.

Cornighlia leży w odległości 2,59 km od Vernazzy.

Trwają dyskusje dotyczące pochodzenia nazwy tej miejscowości. Niektórzy uważają, że ma ona rzymski rodowód. Faktem jest, iż miejscowość była znana w średniowieczu na dworach europejskich z powodu wytwarzanego tu wysokiej jakości wina. Cornighlia jest jedyną z miejscowości tworzących Cinque Terre, która nie leży bezpośrednio na wybrzeżu. Jest położona na wzniesieniu (93 m n.p.m). Miejscowość dzieli się na dwie części. Po prawej stronie placu znajduje się kościół San Pietro z 1334 roku oraz jeden z najstarszych w miejscowości tzw. domów wieżowych. Po lewej stronie placu znajduje się historyczne centrum Cornighlii, a w nim placyk Largo Terraggio z rzeźbą poświęconą poległym w II wojnie światowej. Nieopodal stoi niewielki kościół Św.

Katarzyny. Za kościołem znajduje się punkt widokowy na Cornighlię, okoliczne miejscowości

113

wchodzące w skład Cinque Terre oraz na położone na zboczach gór winnice, ogrody i sady cytrusowe.

Monterosso al Mare leży w prowincji La Spezia. Jest to wioska rybacka i największa miejscowość Cinque Terre. Jest częścią Parku Narodowego na riwierze liguryjskiej.

Ze względu na położenie między stromymi stokami, na których uprawiane są winorośle, plaże tej wioski są małe, jednakże często odwiedzane, zarówno przez Włochów, jak i turystów zagranicznych. Podczas ulewy w 2011 roku miejscowość bardzo ucierpiała w wyniku powodzi.

EMILIA-ROMANIA Emilia-Romania to region w Włoszech ze stolicą w Bolonii. Nazwa pochodzi z okresu Cesarstwa Rzymskiego. Emilia – odnosi się do via Emilia, która była bardzo ważną arterią komunikacyjną łączącą Rzym z północną częścią cesarstwa. Romania odnosi się do czasów panowania Longobardów, którzy oddzielili swoją część – Lombardię od należącej wówczas do Cesarstwa Bizantyjskiego Romanii (ziemie wokół Rawenny – egzarchat Rawenny).

Bolonia Bolonia jest miastem uniwersyteckim i stolicą regionu EmiliaRomania, leży u stóp Apeninów. Miasto ma kilka przydomków: „tłusta“ – ze względu na bardzo tłustą kuchnię, „ czerwona” – z powodu czerwonych cegieł, z których zbudowane są domy, „uczona” – ze względu na uniwersytet (1088, najstarszy w cywilizacji zachodniej, wzór na przyszłych średniowiecznych uniwersytetów), „wieżyczka” – od wież mieszkalnych wielu możnych rodów. Wieże takie charakterystyczne były dla tej części Półwyspu Apenińskiego. W XII i XIII wieku mogło istnieć w mieście od 80 do 180 takich wież. Najsłynniejszymi wieżami Bolonii są „Asinella” i „Garisenda” nazywane krzywymi wieżami.

Bolonia została założona w VI wieku p.n.e przez Etrusków jako Felsina. W V w p.n.e Felsinę podbili Celtowie a 171 roku p.n.e Rzymianie. Jako rzymska kolonia osada została przemianowana na Bononię. Podczas wykopalisk archeologicznych odkryto pochodzące z okresu rzymskiego: amfiteatr, budynki administracyjne, halę targową, akwedukt, termy. Bolonia odrodziła się w V wieku n.e. za czasów biskupa Petroniusza, który kazał wznieść kompleks świątynny – na wzór Bazyliki Grobu z Jerozolimy.

Bazylika św. Stefana jest kompleksem kilku budowli sakralnych. Znajduje się przy placu św.

Stefana. Jej początki sięgają powstania kościoła św. Witalisa i Agrykoli – pierwszych męczenników chrześcijańskich z czasów cesarza Dioklecjana. Kościół św. Witalisa i Agrykoli stanowi najstarszą część całego obiektu, pochodzi z IV wieku. Obecnie kompleks ten tworzą cztery kościoły, klasztor, dziedziniec Piłata (dziedziniec wewnętrzny, który nawiązuje do Litostrotos.) W centrum dziedzińca znajduje się wapienny basen na piedestale (XVI w.), który 114

ma przypominać miejsce, w którym Piłat obmył ręce. Na kolumnie znajduje się kamienny kogut z XIV wieku, zwany „kogutem świętego Piotra”. Przypomina on opis ewangelicznego zdarzenia, kiedy Piotr zaparł się Jezusa. Uznaje się, że ten kompleks kościołów wzniesiony został przez św. Petroniusza według schematu architektonicznego Bazyliki Grobu Pańskiego z Jerozolimy, na ruinach pogańskiej świątyni bogini Izydy. Kompleks zwany jest „Bolońskim Jeruzalem”.

Bazylika Św. Dominika 6 sierpnia 1221 roku zmarł w Bolonii Dominik Guzman (św. Dominik), założyciel zakonu dominikanów. Jego grób znajduje się w obecnej Bazylice św. Dominika. Dominik Guzman przybył do Bolonii w 1218 roku, zachwycił się witalnością miasta i zauważył, że Bolonia może odegrać ważną rolę w jego misji ewangelizacyjnej. Założone przez niego zgromadzenie osiedliło się początkowo w kościele Mascarella. Powiększało się ono szybko i zakonnicy przeprowadzili się do małego kościółka św. Mikołaja poza murami Bolonii. Św. Dominik zmarł w tym kościele 6 sierpnia 1221 roku, został tam pochowany, a wkrótce w 1234 roku – kanonizowany.

Dominikanie zakupili parcele, kościół św. Mikołaja rozbudowano, powstał nowy kompleks klasztorny. Kościół stał się prototypem dla innych kościołów dominikańskich na świecie. Bazylika sukcesywnie wzbogacała się o nowe dzieła sztuki. Powstała tutaj kolekcja najlepszych włoskich artystów, do których należą: Nicola Pisano, Arnolfo di Cambio, Michał Anioł, Filippino Lippi.

Bazylika św. Petroniusza została zaprojektowana w 1390 roku; wznoszona była z przerwami w XV, XVI, XVII wieku. Do dzisiaj nie została ukończona. Koronowany był tutaj w 1530 roku Karol I. Jest to największy kościół w Bolonii. Wnętrze bazyliki jest gotyckie, posiada trzy nawy, zamykane kaplice, niektóre z nich zdobione pięknymi witrażami z XV. Uwagę zwracają również malowidła na ścianach oraz historyczne organy. Bazylika Petroniusza jest głównym kościołem Bolonii i piątym co do wielkości kościołem na świecie. (Petroniusz był biskupem Bolonii w V wieku, jest patronem miasta.)

Fontanna Neptuna jest ogromną fontanną wykonaną z brązu.

Znajduje się na Placu Neptuna. Ze względu na swoje rozmiary nazywana jest przez Bolończyków gigantem. Legenda mówi, że przed ważnymi egzaminami studenci okrążają fontannę dwa razy w przeciwną stronę ruchu wskazówek zegara, co ma przynieść im szczęście.

Piazza Maggiore jest głównym placem Bolonii, który powstał w XIII wieku. W celu jego utworzenia pozyskano od gminy kilka budynków, zburzono je i założono plac. Obecny kształt plac ten zyskał w XV wieku. Znajdują się tutaj najznamienitsze budowle średniowiecznej Bolonii, wśród nich jest Bazylika Petroniusza.

115

Plakat podsumowujący wizytę nauczycieli z XIII LO w Krakowie w szkole I.S.S. CARDARELLI w La Spezia e Włoszech

116

Plakat przedstawiający krótkie refleksje uczestników po działaniach job shadowing i teaching assignment

117

Artykuł w gazetce szkolnej „Trzynastka”

118

119

120

121

122

123

VIII. Wizyta nauczycieli z XIII Liceum Ogólnokształcącego z Krakowa w szkole Private School Themistoklis S.A. w Pireus w Grecji (11-14 października 2021) W dniach 11-14 października 2021 grupa nauczycieli XIII LO z Krakowa przebywała w Pireus w Grecji, realizując – w ramach projektu „Międzynarodowa mobilność kadry edukacji szkolnej” finansowanego ze środków PO WER – projekt: „Podróż do źródeł motywacji”.

Zgodnie z założeniami projektu, którego celem jest poszukiwanie sposobów motywowania uczniów do nauki nauczyciele obserwowali pracę greckiej szkoły Private School Themistoklis S.A. w Pireus – zapoznali się z jej specyfiką, formami zarządzania szkołą, z metodami pracy nauczycieli, w tym w pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Działania job shadowing i teaching assignment były drogą do realizacji zamierzonych celów.

Językiem komunikacji był język angielski.

Program spotkania obejmował warsztaty polskich i włoskich nauczycieli, obserwację lekcji, działanie teaching assignment oraz program kulturowo-historyczny.

Działania: • warsztaty polskich i greckich nauczycieli (część I) – 11 października 2021, • spacer po szkole – 11 października 2021, • zajęcia w greckiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 11 października 2021, • obserwacja lekcji prowadzonych przez greckich nauczycieli – 11-14 października 2021, • warsztaty polskich i greckich nauczycieli (część II) – 14 października 2021, • spotkanie z dyrektorem szkoły – 14 października 2021.

Program kulturowo-historyczny: PIREUS: • Marina Zéa • Pomnik Genocide of Pontian 124

• Wzgórze Kastélli • Kościół Profiti Ilias EGINA: • Muzeum Archeologiczne ze świątynią Apolla ATENY: • Starożytna Agora: • Hefajstejon - Świątynia Hefajstosa • Stoa Attalosa • Kościół św. Apostołów • Wzgórze Areopagu • Wzgórze Filopapposa (Wzgórze Muz) • Pomnik Filopapposa • Więzienie Sokratesa • Akropol: − Propyleje − Partenon − Erechtejon − Teatr Dionizosa − Stoa Eumenesa − Odeon Heroda Attyka • Plac Monastirakíou • Rzymska Agora • Biblioteka Hadriana • Anafiótika - zabudowania wzorowane na miasteczku z Cyklad • Dzielnica Pláka • Łuk Hadriana • Świątynia Zeusa Olimpijskiego • Stadion Panatanajski • Parlament - zmiana wart • Narodowe Muzeum Archeologiczne • Wzgórze Likawitos z Kościołem Św. Jerzego

Warsztaty polskich i greckich nauczycieli (część I) – 11 października 2021 11 października 2021 odbyły się warsztaty polskich i greckich nauczycieli. Warsztaty rozpoczęły się od powitania polskich nauczycieli przez grupę uczennic greckiej szkoły.

Uczennice przedstawiły przygotowaną przez siebie prezentację dotyczącą historii, kultury i walorów turystycznych Grecji. Po powitaniu i prezentacji polscy i greccy nauczyciele rozmawiali na temat funkcjonowania szkoły partnerskiej, jeszcze raz przeanalizowali program wizyty oraz 125

omówili kwestie związane z obserwacjami lekcji zaplanowanymi na kolejne dni. Każdy z polskich nauczycieli został przypisany na dany dzień do jednej klasy. W szkole panuje obowiązek noszenia maseczek podczas zajęć. Po skończonym spotkaniu nauczyciele polscy obserwowali lekcje prowadzone przez greckich nauczycieli.

Spacer po szkole – 11 października 2021 Pani Dyrektor greckiej szkoły – Alexandra Pavlaki – wraz z nauczycielem informatyki oprowadziła polskich nauczycieli po szkole, pokazała zaplecze edukacyjne – sale lekcyjne i ich wyposażenie. Budynek szkoły składa się z trzech skrzydeł ułożonych w kształt podkowy.

Wewnątrz podkowy usytuowany jest dziedziniec, na którym znajduje się szkolny sklepik i mała kaplica. Budynek posiada podziemia, w których znajduje się aula szkolna i sale gimnastyczne, parter oraz 3 piętra – każde przeznaczone jest dla danego poziomu nauczania. Na parterze mieści się przedszkole oraz gabinet Dyrektora i administracja.

Wszystkie sale wychodzą na dziedziniec wykorzystywany przez oddziały przedszkolne jako miejsce do zabaw i zajęć na świeżym powietrzu. Kolejne piętra zajmowane są przez szkołę podstawową, gimnazjum i liceum. Sale na kolejnych piętrach wychodzą na korytarz otwarty od strony dziedzińca. Nad jednym ze skrzydeł znajduje się dodatkowo czwarte piętro z salami lekcyjnymi przeznaczonymi dla liceum, a nad pozostałymi skrzydłami zadaszona przestrzeń wykorzystywana do zajęć wf, a także otwarta przestrzeń z ogródkiem. Obecnie szkoła stara się o wykupienie odrębnego budynku, do którego przeniesione zostanie liceum W szkole Themistoklis zorganizowano kącik informacyjny dotyczący naszego projektu, w którym zawieszono plakaty projektu. Na terenie szkoły wywieszono także flagi Polski oraz Krakowa.

Każda sala, w której zaplanowano obserwacje lekcji oznaczona była plakatami z flagą Polski.

126

Zajęcia w greckiej szkole prowadzone przez polskiego nauczyciela – 11, 13 października 2021 Teaching assignment to forma doskonalenia zawodowego umożliwiająca zdobycie doświadczenia poprzez prowadzenie zajęć w wizytowanej szkole. Lekcje przeprowadzone przez polską nauczycielkę w szkole greckiej były ciekawym doświadczeniem edukacyjnym.

Lekcje przeprowadzone zostały przez polską nauczycielkę Agnieszkę Wilińską-Małysę w dwóch grupach uczniów.

Celem lekcji było zaznajomienie z najważniejszymi informacjami o Polsce, połączone z nauką podstawowych wyrażeń w języku polskim. Lekcje prowadzone były w języku angielskim.

Uczniowie zaciekawieni byli tematem, aktywnie uczestniczyli w lekcji, starali się powtórzyć i zapamiętać nawet trudne zdania. Niektórzy bardzo dobrze radzili sobie z fonetyką języka polskiego. Było to bardzo ciekawe doświadczenie zarówno dla uczniów, jak i nauczyciela.

Obserwacja lekcji prowadzonych przez greckich nauczycieli – 11-14 października 2021 Job shadowing pozwala na towarzyszenie nauczycielom i innym pracownikom szkoły w pracy, polega na obserwacji metod pracy i organizacji życia szkoły. W dniach 11-14 października 2021 polscy nauczyciele obserwowali lekcje prowadzone przez greckich nauczycieli.

1.

11.10.2021 Greek Language Technology Informatics Mathematics Greek Language 127

A1 A2 A3 B1 B2

2.

3.

Greek Language Sports Lesson Music Art Class Chemistry Music Sports Lesson Ancient Greek Language Mathematics

A1 A2 A3 B1 B2 A1 A3 B1 B2

12.10.2021 1.

2.

3.

4.

1.

2.

Biology Sports Lesson Greek Language History English Language Ancient Greek Language Ancient Greek Language Mathematics Religious Class Informatics Informatics Greek Language Geography Greek Language Mathematics History Mathematics English Language Physics French Language

G1 G2 B2 B1 A3 G1 G2 B2 B1 A3 G1 G2 B2 B1 A3 G1 G2 B2 B1 A3

13.10.2021 French Language German Language Ancient Greek Language History Art Class Technology

B1 B2 A2 A1 G1 B1

128

3.

4.

Ancient Greek Language Greek Language Ancient Greek Language Ancient Greek Language Mathematics Informatics Greek Language Mathematics Mental Health Physics Mathematics German Language French Language

B2 A2 A3 G1 B1 B2 A2 A1 G1 B1 B2 A2 A1

14.10.2021 1. Sports lesson for students Mr.Tsoubris, with special educational needs Sports Education Teacher Podczas obserwacji lekcji polscy nauczyciele zwrócili uwagę na bardzo dobre relacje między uczniami i nauczycielami. Zarówno nauczyciele jak i uczniowie byli bardzo otwarci na wzajemny kontakt. Uczniowie byli bardzo aktywni i zaangażowani w pracę na lekcji. Widać było szacunek i zaufanie jakim uczniowie darzą swoich nauczycieli. Nauczyciele z kolei bardzo chwalili swoich uczniów za poprawne odpowiedzi czy rozwiązania, co sprawiało, że uczniowie jeszcze bardziej starali się włączać w lekcje.

Na początku każdej lekcji nauczyciele greccy – po angielsku – wprowadzali polskich obserwatorów w temat lekcji. Następnie lekcje prowadzone były po grecku z drobnymi angielskimi komentarzami w trakcie.

W niektórych klasach w lekcji uczestniczyli nauczyciele wspomagający, którzy szeptem udzielali swoim podopiecznym wskazówek lub wyjaśniali pojawiające się podczas lekcji treści lub konkretne pojęcia.

Podczas obserwacji lekcji polscy nauczyciele zapoznali się także z używanymi w szkole podręcznikami. Oprócz ogólnie przyjętych w Grecji podręczników do każdego przedmiotu opracowany był skrypt zawierający treści omawiane na konkretnych lekcjach, karty pracy, czy zadania do rozwiązania. Nauczyciele wykorzystywali cyfrową wersję skryptów podczas lekcji, wyświetlając odpowiednie treści na tablicach multimedialnych, czy projektując je na białe tablice suchościeralne. Opracowane przez nauczycieli skrypty były dla uczniów esencją treści z danego przedmiotu i pozwalały na łatwe uporządkowanie wiedzy.

Każda lekcja rozpoczynała się od sprawdzenia pracy domowej. W zależności od przedmiotu uczniowie byli proszeni o odczytanie swoich rozwiązań lub nauczyciel przechodził po klasie, parafując zadania domowe w zeszytach uczniów.

129

Zauważalna była interdyscyplinarność nauczania.

W ostatnim dniu wizyty polscy nauczyciele obserwowali zajęcia koszykówki zorganizowane do dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych (autyzm, ADHD itp.). Lekcje prowadził nauczyciel, który, na potrzeby zajęć, opracował autorski program wykorzystujący metody pracy dostosowane do indywidualnych potrzeb uczniów. Nauczyciel prowadził zajęcia, tłumacząc po kolei wprowadzane elementy i opisując celowość wykorzystywanych metod.

Praca podczas lekcji opierała się na jednoczesnym zapewnieniu uczniom przestrzeni do ćwiczeń oraz stałej interakcji z uczniami podczas wykonywania ćwiczeń.

Warsztaty polskich i greckich nauczycieli (część II) – 14 października 2021 Program warsztatów: • omówienie hospitowanych lekcji, • wymiana doświadczeń – zapoznanie z projektami realizowanymi przez szkołę partnerską, • plan dalszej współpracy.

Podczas warsztatów podsumowujących spotkanie analizowano lekcje obserwowane przez polskich nauczycieli. Podkreślono, że wizyty w ramach międzynarodowych projektów są bardzo dobrą platformą do szukania inspiracji, poszerzania horyzontów, pogłębiana wiedzy z wielu dziedzin. Ciągłe wymykanie się rutynie, zdobywanie nowych doświadczeń powinno być dążeniem każdego nauczyciela, który chce motywować swoich uczniów do pracy i przekazać im jak najwięcej.

W ramach warsztatów polscy nauczyciele spotkali się z pracującymi w szkole koordynatorami projektów międzynarodowych, a także nauczycielami, którzy wyjeżdżali na mobilności w ramach realizowanych przez szkołę projektów. Podczas spotkania polscy nauczyciele zapoznali się z dwoma najważniejszymi projektami realizowanymi przez szkołę.

Projekt „Bridges for social inclusion” to projekt realizowany w ramach programu Erasmus+. W projekcie brały udział szkoły partnerskie z Grecji, Rumunii, Bułgarii, Turcji, Węgier i Polski.

Koordynatorem projektu była szkoła z Rumunii. W każdym kraju odbyło się spotkanie przedstawicieli wszystkich szkół (4 uczniów i 2 nauczycieli). Tematem projektu było szeroko rozumiane pojęcie włączania, zarówno w procesie edukacji, jak również w codziennym życiu.

Drugi z prezentowanych w ramach programu Erasmus+ projektów „Silent scream” związany był z problemem dyskryminacji, rasizmu i znęcania się. Uczestniczyły w nim szkoły

130

z Grecji, Turcji, Rumunii, Polski, Litwy i Portugalii. Temat poruszany w projekcie jest nawiązaniem do sytuacji społecznej panującej w Grecji i ogólnie na świecie.

Koordynatorki podkreślały, że każdorazowo mogło uczestniczyć w wyjeździe tylko kilkoro uczniów. Prezentowali oni nie tylko swoją pracę, ale też wyniki pracy swoich kolegów i koleżanek ze szkoły.

Strona internetowa szkoły „Themistoklis” https://www.themistoklis.gr/erasmus

związana

z

projektami

Erasmus+:

Spotkanie z dyrektorem szkoły – 14 października 2021 Podczas spotkania z dyrektorem szkoły „Themistoklis” panią Alexandrą Pavlaki polscy nauczyciele zapoznali się z organizacją pracy szkoły. Szkoła partnerska jest szkołą prywatną.

Założona została w 1955 r. przez rodziców obecnej Pani Dyrektor. Na początku była to szkoła podstawowa, w której uczyło się 100 uczniów pod opieką 4 nauczycieli oraz Dyrektora.

W późniejszych latach otworzono szkołę średnią, przedszkole, a także szkołę średnią zawodową. Aktualnie szkoła obejmuje przedszkole, szkołę podstawową, gimnazjum oraz liceum.

Poziomy edukacji szkolnej w Grecji: • przedszkole: obowiązkowe, dzieci od 4 roku życia, • szkoła podstawowa: uczniowie w wieku 6-12 lat, • gimnazjum (Secondary School): uczniowie w wieku 12-15 lat, • liceum (High School): uczniowie w wieku 15-18 lat.

Nauka w liceum i gimnazjum trwa po 3 lata.

Od wielu lat szkoła „Themistoklis” kładzie nacisk na naukę języków obcych i rozwój oparty na współpracy międzynarodowej. Jednym z czynników takiej polityki jest umiejscowienie szkoły.

Pireus jest miastem skupionym wokół największego portu w Grecji. Znajomość języków obcych jest kluczowa i niezbędna w kontekście dorosłego życia i pracy. Szkoła oferuje naukę języka angielskiego, francuskiego i niemieckiego, a także m.in. chińskiego (zajęcia dodatkowe).

Uczniowie – po ukończeniu szkoły – mają możliwość uzyskania dyplomów w języku angielskim, francuskim i niemieckim.

Każdego roku organizuje się w szkole pięciodniowe wycieczki zagraniczne. Celem wycieczek jest ćwiczenie umiejętności językowych oraz poznawanie kultury innych krajów. Szkoła regularnie uczestniczy w projektach międzynarodowych zarówno jako szkoła koordynująca jak i szkoła partnerska. Koordynatorem projektów od strony logistycznej jest zatrudniony na część etatu pracownik zewnętrzny. Koordynacją projektów od strony pedagogicznej (głównie pod kątem projektów skierowanych do uczniów) jest jedna z nauczycielek pracujących w szkole.

131

Ważnym elementem międzynarodowej działalności szkoły jest udział uczniów drugiej klasy liceum w spotkaniach AMUN. AMUN jest trzydniową symulacją pracy Organizacji Narodów Zjednoczonych. Uczniowie uczestniczą w spotkaniach różnych organów ONZ jak np.

Zgromadzenie Ogólne i jego komisje: Rada Gospodarcza i Społeczna czy Rada Bezpieczeństwa, reprezentując kraje lub organizacje.

W szkole „Themistoklis” uczniowie mają bogatą ofertę zajęć sportowych takich jak: koszykówka, siatkówka, taniec, Ju-Jitsu, gimnastyka, tańce tradycyjne, szermierka czy lekkoatletyka. Szkoła jest członkiem A.S.I.S (jedynym w regionie z programami sportowymi szkół prywatnych na wszystkich poziomach edukacji) i bierze aktywny udział w rozgrywkach między prywatnymi szkołami.

Dodatkowo w wakacje organizowane są w szkole letnie obozy sportowe. Wszystko po to, aby dać uczniom jak najwięcej możliwości rozwoju w dziedzinie sportu.

Oprócz nauczania języków obcych i aktywności sportowych w szkole prowadzone są różnorodne zajęcia artystyczne, które kształtują wyraźnie profil szkoły. Współpraca z konserwatoriami muzycznymi daje uczniom możliwość uzyskiwania dyplomów muzycznych.

W szkole działa chór, orkiestra, organizowane są zajęcia plastyczne oraz teatralne. Regularnie odbywają się tutaj wydarzenia artystyczne - koncerty oraz przedstawienia teatralne.

Priorytetem w pracy szkoły jest zachęcanie uczniów do udziału w licznych konkursach. Istotą takich działań jest to, aby uczniowie mogli rozpoznać swoje talenty, aby mogli odkryć, że są w danej dziedzinie dobrzy i mogą osiągnąć sukces. Jest to szczególnie ważne dla uczniów, którzy mają trudności w nauce jednego lub kilku przedmiotów. Uczniowie biorą udział w EUSO („European Science Olympiad”), „Mathematical Kangaroo Competition”, „Social Innovation Competition”, „Panhellenic Chemistry Competition” oraz innych konkursach, osiągając w nich wysokie wyniki.

Podczas spotkania z Panią Dyrektor szkoły polscy nauczyciele zapoznali się także z zarządzaniem szkołą prywatną. Szkołą „Themistoklis” zarządza Dyrektor, który nie prowadzi zajęć dydaktycznych, lecz jest managerem. Każdy poziom szkoły ma swojego wicedyrektora. Wicedyrektor prowadzi tygodniowo 12 godzin dydaktycznych. Pensum nauczyciela wynosi 24 godziny dydaktyczne, ale wraz z upływem czasu zmniejsza się do 16 godzin. Pensje nauczycieli są takie same w szkołach publicznych i prywatnych. Wysokość pensji uzależniona jest od stażu pracy.

132

Nadzór nad szkołami sprawuje Ministerstwo Edukacji poprzez lokalne biura ministerialne.

Regularnie organizowane są w szkołach kontrole. Dyrektor szkoły kontroluje pracę swoich nauczycieli: obserwuje lekcje i co miesiąc spotyka się z gronem pedagogicznym. Nauczyciele pracują w zespołach przedmiotowych. W każdy piątek odbywają się zebrania tych zespołów, podczas których nauczyciele planują pracę na następny tydzień. Od bieżącego roku Dyrektor jest zobowiązany do comiesięcznej ewaluacji pracy szkoły i wysyłania sprawozdań do lokalnych biur Ministerstwa Edukacji.

Spotkanie zakończyło się podsumowaniem wizyty w szkole, a polscy nauczyciele otrzymali certyfikaty uczestnictwa w działaniach projektowych realizowanych w Grecji.

Po spotkaniu polscy nauczyciele sformułowali wnioski, które zostaną zaproponowane do wdrożenia w XIII LO w Krakowie: • Ważna jest konsekwencja w sprawdzaniu zadań domowych, na przykład w formie parafki postawionej przy zadaniu w zeszycie ucznia.

• Docenienie pracy ucznia podczas lekcji powoduje wzrost motywacji do nauki danego przedmiotu.

• Brak dzwonków na przerwę i na lekcję wpływa pozytywnie na atmosferę pracy; wskazane jest utrzymanie takiej praktyki w XIII LO. • Ważne jest dbanie o dobrą atmosferę zarówno w relacjach uczeń-nauczyciel, jak i w relacjach między nauczycielami.

• Interdyscyplinarność nauczania pozwala na lepsze zrozumienie nauczanych treści, a tym samym daje uczniowi szerszy obraz tego, czego się uczy.

133

Program kulturowo-historyczny Program kulturowy dał uczestnikom projektu możliwość poznania historii, tradycji oraz różnych aspektów Grecji na przykładzie dwóch miast: Pireusu, Aten oraz wyspy Eginy.

PIREUS Pireus (region Attyka) jest największym portem Grecji i trzecim co do wielkości portem Morza Śródziemnego.

Usytuowany jest na górzystym półwyspie, około 8 km od centrum Aten. Obecnie Pireus jest częścią aglomeracji ateńskiej – oba miasta są połączone linią metra. W starożytności w stoczniach Pireusu, który był najważniejszym portem , zbudowano flotę walczącą w bitwie pod Salaminą. Podczas wojen peloponeskich Pireus był głównym portem Aten i podzielił ich los. Spartanie spalili Pireus i zburzyli mury. W okresie bizantyjskim port był wykorzystywany okresowo ze względu na dużą odległość od stolicy – Konstantynopola. W czasie okupacji tureckiej Pireus był opuszczony – była tam tylko komora celna i klasztor świętego Spirydona. Obecnie stanowi największy z attyckich portów promowych, przyjmując największe jednostki i łącząc kontynent z wyspami. Znajdziemy tu również wielki port kontenerowy (aktualnie w gestii inwestora chińskiego) i porty wojenne (Zea i Munichia) oraz duże mariny sportowo-turystyczne.

Marina Zéa Nowoczesna przystań może pomieścić 670 jachtów o długości do 150 m i zanurzeniu 8 m. Są tu zapewnione wszystkie podstawowe udogodnienia.

W 1896 r. podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich odbyły się tu konkurencje pływackie. W czasach starożytnych znajdował się tu port wojskowy.

Pomnik Genocide of Pontian Pomnik upamiętnia ludobójstwo Greków Pontyjskich. Pomnik znajduje się na Placu Aleksandry w Pireusie. Dzieło składa się ze współczesnej rzeźby stworzonej przez artystę Panagiotisa Tanimanidisa, który nazwał ją „Pyrrhic Flight”. Została odsłonięta podczas specjalnej ceremonii 21 maja 2017 r.

Ceremonia była pierwszym wydarzeniem upamiętniającym ludobójstwo w Pireusie.

Ludobójstwo pontyjskie było zbrodnią dokonaną przez rząd turecki podczas I wojny światowej. Szacuje się, że w jego wyniku zginęło 353 000 Greków.

134

Wzgórze Kastélli W starożytności Munychia także Munichia nazywano współczesne wzgórze Kastella, które zlokalizowane jest w Pireusie. Kiedy mówi się o wzgórzu Munichia to warto zauważyć, że w starożytności pełniło ono rolę akropolu w Pireusie. Zdominowało ono wówczas całe miasto i trzy porty. Był to bardzo ważny obszar, nie tylko z punktu widzenia religijnego, ale także strategicznego. W starożytności znajdowała się na nim kilka świątyń m.in. świątynia Artemidy zwanej stąd Artemida Munychia, a później, w okresie macedońskim, zbudowano tam obronną twierdzę. Ze szczytu, gdzie dziś znajduje się Świątynia Proroka Eliasza, można było łatwo kontrolować cały obszar morski, od Sounio po Eginę. Na wzgórzu można zobaczyć również pozostałości fortyfikacji i teatru.

Kościół Profiti Ilias Wcześniej w miejscu, w którym dziś stoi kościół Św. Eliasza, znajdowała się kaplica należąca do klasztoru św. Spiridona, zniszczona przez trzęsienie ziemi. W 1986 roku wybudowano na jego miejscu obecny kościół parafialny w stylu bazyliki, który został ozdobiony przez ikonografów z Pireusu. Jest to bardzo popularna świątynia wśród mieszkańców Pireusu w związku z ceremoniami ślubnymi ze względu na doskonałe położenie.

ATENY Ateny – stolica i największe miasto Grecji, jeden z najważniejszych ośrodków turystycznych Europy z zabytkami kultury antycznej i zarazem dziesiąty co do wielkości zespół miejski w Unii Europejskiej na poziomie 3,5 mln mieszkańców.

Zalążkiem Aten historycznych była warownia z okresu mykeńskiego (połowa II tysiąclecia p.n.e.) na wzgórzu Akropolis. W okresie starożytności Ateny były państwem-miastem (polis) o ustroju demokracji bezpośredniej, jednym z najważniejszych w starożytnej Grecji. Ateny, liczące w tamtych czasach ok. 100 tys. mieszkańców, stały się centrum umysłowym Hellady, promieniującym na ówczesny świat (m.in. Fidiasz, Sokrates, Platon, Arystoteles) oraz silnym ośrodkiem politycznym.

Starożytna Agora – Agora ateńska – najsłynniejsza agora znajdująca się w Atenach w starożytnej Grecji. Usytuowano na niej świątynie, biblioteki i budynki użytku publicznego.

135

Charakterystycznymi budowlami były stoa, czyli zadaszone kolumnady, które chroniły przed deszczem lub słońcem. Agora mieściła się u podnóża stromego, skalistego wzgórza – Akropolu. Działały tu najważniejsze państwowe urzędy, kupcy oferowali swe towary, odbywały się uroczystości publiczne.

Hefajstejon - Świątynia Hefajstosa Świątynia Hefajstosa poświęcona była Hefajstosowi i Atenie – patronom rzemiosła. Była wybudowana w podziękowaniu dla wspaniałych rzemieślników, którzy umożliwili Peryklesowi stworzenie tak wspaniałego miasta. Została zbudowana w porządku doryckim w latach 445-425 p.n.e. i jest to jedna z najlepiej zachowanych świątyń antyku. Ponieważ jej metopy, czyli dekoracje, przedstawiały czyny Heraklesa i Tezeusza, przez długi czas niewłaściwie świątynię opisywano i nazywano Świątynią Thesejon lub Tezejon.

Stoa Attalosa Była to hala kolumnowa, pod którą można się było schronić przed słońcem czy deszczem, czyli miejsce odpoczynku, ale pełniła też funkcje handlowe. Na obu z dwóch kondygnacji znajdowało się po 21 pomieszczeń do handlu. Miała 116,50 metra długości, 20,05 metra szerokości i 13 metrów wysokości. Oryginalny budynek został wzniesiony za panowania króla Pergamonu Attalosa II. Jej ściany były z granitu, schody i drzwi z marmuru hemetyckiego, natomiast kolumny z marmuru pentelickiego. Na obu kondygnacjach znajdowały się podwójne kolumnady po 44 kolumny na każdej, w trzech porządkach: na parterze zewnętrzne kolumny były w porządku doryckim, wewnętrzne jońskim. Na piętrze zaś zewnętrzne w jońskim, a wewnętrzne w pergamońskim. Za nimi były pomieszczenia sklepowe. Została zniszczona w 267 roku podczas najazdu Herulów. Rekonstrukcja budynku odbyła się w latach 1953-1956.

Kościół św. Apostołów Jest to jeden z najstarszych kościołów w Atenach. Wzniesiony został w X wieku na fundamentach antycznej świątyni nimf. Kościółek jest niewielkich rozmiarów, zbudowany na planie krzyża greckiego, z którego każde z ramion zakończone jest absydą. Całość wieńczy kopuła oparta na bębnie z wąziutkimi oknami. W środku zachowały się fragmenty starych, XVII i XVIII wiecznych fresków.

Wzgórze Areopagu Wzgórze Aresa, w skrócie nazywane Areopagiem. Rozpościera się stąd piękny widok na pobliski Akropol, który nocą jest podświetlony. Miejsce to jednak jest bardzo ważne historycznie. Wg greckiej mitologii odbył się tu sąd bogów greckich nad Aresem, bogiem wojny. Zabił on bowiem 136

Halirrhothiosa, syna Posejdona. Ares uniknął kary, gdyż dowiódł, że morderstwo było odwetem za uprowadzenie i zgwałcenie córki.

Areopag – w starożytnych Atenach - najwyższa rada złożona z byłych archontów. Nazwa rady pochodzi od miejsca obrad – wzgórza Aresa. W skład Areopagu do czasów reform demokratycznych wchodzili wyłącznie przedstawiciele arystokracji. Areopagici mieli najwyższą władzę sądowniczą i polityczną w starożytnej Grecji. W gestii Areopagu leżało prowadzenie polityki oraz ogólnego nadzoru nad sądownictwem i prawami. W sprawach wielkiej wagi państwowej zajmowali się wymierzaniem kar za najcięższe przestępstwa i kontrolowaniem wszelkich urzędników, w tym archontów. Areopag miał prawo odwołać ich z urzędu. Radę Starszych zreformował w 594 r. p.n.e. archont Solon, nadając jej cech organu strzegącego praw, obyczajów i moralności, co spowodowało stopniowe ograniczanie jej kompetencji. Upadek jej znaczenia na rzecz instytucji stworzonych przez Solona, Klejstenesa i Peryklesa miał wielki wpływ na kształtowanie się początków demokratyzacji Aten.

Wzgórze Filopapposa (Wzgórze Muz) To wzniesienie w centrum Aten, na którym można rozróżnić trzy szczyty: Wzgórze Nimf, Wzgórze Muz i Wzgórze Pnyks. Położone jest na południowy zachód od Akropolu i tym samym jest miejscem, z którego mamy najlepszy widok na sam Akropol i z drugiej strony, na Pireus.

Ciekawostką jest, że przy dobrej pogodzie można zobaczyć zarysy wysp Eginy i Salaminy.

Na wzgórze prowadzi co najmniej kilka ścieżek z różnych stron miasta.

Pomnik Filopapposa Na samym szczycie wzgórza Muz znajduje się monumentalny pomnik nagrobny, ufundowany przez mieszkańców, w latach 114 - 116 n.e., dla Filopapposa, syryjskiego księcia, który zasłużył się jako dobroczyńca miasta. W 1687 roku, podczas oblężenia Aten przez Wenecjan, pomnik został uszkodzony przez turecki pocisk. W XIX i XX wieku przeprowadzono prace archeologiczne w pobliżu monumentu, a sam zabytek został poddany szeregowi prac renowacyjnych. Pomnik składa się z mauzoleum w formie sześcianu oraz wieńczącej go potężnej, dwupiętrowej fasady. Dolną część fasady zdobi płaskorzeźba przedstawiająca uroczystą procesję, w której Filopappos, w stroju konsularnym, jedzie w czterokonnym rydwanie.

W części górnej znajdują się nisze z posągami Filopapposa i jego dziadka Antiocha IV.

137

Więzienie Sokratesa Jest to wykuty w skale kompleks komór i korytarzy wykutych w zboczu Wzgóza Muz w V w. p.n.e. Według tradycji jest to miejsce, w którym przetrzymywano Sokratesa przed rozpoczęciem się jego procesu. Wielu naukowców powątpiewa jednak w tę wersję. Niektóre podania mówią, że była tu antyczna łaźnia. Faktem natomiast jest, iż na czas II wojny światowej, schowano tu antyki z Akropolu, by tym samych uchronić przed grabieżą i zniszczeniem.

Akropol Wzniesiony na wapiennym wzgórzu Akropol (gr. Ακρόπολη) góruje nad centrum miasta i jest wizytówką Aten. Największa ozdoba ufortyfikowanej skały to Partenon (świątynia poświęcona Atenie Partenos), który definiuje cały krajobraz stolicy Grecji. Wzgórze liczy sobie ponad 150 metrów n.p.m., lecz różnica wysokości względem najbliższej okolicy to "zaledwie" 70 metrów.

Akropol ateński od 1987 roku znajduje się na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Obecnie jest to jedna z najczęściej odwiedzanych atrakcji świata. Zakłada się, że wzgórze ufortyfikowano i wykorzystywano już w czasach cywilizacji mykeńskiej (II tysiąclecie p.n.e.). W okresie archaicznym (trwającym od VIII do V wieku p.n.e.) Akropol zaczął powoli przemieniać się w centrum religijne, a dokładniej w sanktuarium bogini Ateny. W VI wieku p.n.e. na szczycie powstał przybytek Ateny Polias (pol.

Ateny Opiekunki Miasta). W 480 roku p.n.e. armia Kserksesa splądrowała i zburzyła Ateny. Persowie niszczyli wszystko co napotkali na swojej drodze – po zabudowaniach Akropolu nie został kamień na kamieniu.

Dzięki staraniom Peryklesa, w 447 roku p.n.e. rozpoczął się ponad piętnastoletni projekt budowlany, którego celem było przebudowanie Akropolu i stworzeniu ze wzgórza najznamienitszego centrum religijnego starożytnego świata. Do pomocy przy projekcie zaproszono rzeźbiarza Fidiasza.

Kolejny rozkwit miasta nastąpił w czasach rzymskich, których początek można datować na 146 rok p.n.e. Na przestrzeni wieków wzgórze zmieniało swoje funkcje - w okresie chrześcijańskim świątynie konsekrowano na kościoły, a po zdobyciu Aten przez Turków Partenon stał się meczetem.

26 września 1687 roku, w trakcie wojny wenecko osmańskiej, wystrzelona z sąsiedniego wzgórza Filopapposa przez Wenecjan kula trafiła wprost w Partenon, który obrońcy wykorzystywali jako skład amunicji. Wybuch był tak silny, że zginęło kilkaset osób, a dawna świątynia została niemalże zrównana z ziemią. Pozostałości świątyń zostały wywiezione

138

z Grecji na przełomie XVIII i XIX wieku. Nazywane są marmurami Elgina i znajdują się obecnie w Muzeum Brytyjskim w Londynie.

Propyleje Propyleje to typowa budowla, którą można było znaleźć w prawie każdym antycznym greckim mieście. Jest to masywna brama prowadząca do świątyni. Oczywiście największe i najbardziej monumentalne propyleje można znaleźć na Akropolu ateńskim. Konstrukcja nad ateńskim Propyleje została rozpoczęta w 437 a zakończona w 432 r. p.n.e. Budowla została wzniesiona w porządku doryckim w całości z marmuru. W części głównej znajdują się dwie bramy. Fasady budynku mają po sześć kolumn. Do wejścia prowadzą ogromne schody. Budynek w części zachodniej zasłynął przez swój majestatyczny sufit wykonany z marmurowych kasetonów pomalowanych w kolorze niebieskim z gwiazdami.

Partenon Budowla na Akropolu, którą widać z prawie każdego miejsca w Atenach to Partenon. Jest to świątynia poświęcona bogini Atenie Partenos. Nazwa budowli pochodzi właśnie od bogini na cześć, której wzniesiono świątynię. A budowę rozpoczęto z inicjatywy ówczesnego polityka Peryklesa w połowie V w. p.n.e. Głównym architektem pracującym nad budową Partenonu był sam Fidiasz, który uważany jest za najwybitniejszego rzeźbiarza greckiego. To on właśnie wykonał ogromny posąg Ateny Partenos. Posąg, który mierzył 13 m wysokości nie zachował się do dzisiejszych czasów. Świątynia przetrwała w nienaruszonym stanie przez wieki aż do momentu pożaru w IV wieku i wkrótce potem przemieniono ją na kościół chrześcijański.

Następnie teren przejęli Turcy i z Partenonu zrobili meczet. Świątynia trafiła w ręce Greków dopiero w XVIII w. i wtedy właśnie zaczęły się prace rekonstrukcyjne.

Erechtejon Drugim największym z symboli Akropolu jest świątynia nazywana Erechtejonem, która powstała w latach 421-406 p.n.e. Budynek podzielony był na dwie niezależne części - w jednej czczono Posejdona, a w drugiej Atenę. Wewnątrz kompleksu znajdowało się też sanktuarium Erechteusza, jednego z mitologicznych królów Aten, na cześć którego nazwano świątynię. Najbardziej znanym elementem Erechtejonu jest Ganek Kor - niewielki portyk, którego dach wspiera się na sześciu kolumnach w formie wyprostowanych kobiet. Kolumny te nazywane są kariatydami, choć określenie to weszło do użytku dopiero w późniejszym okresie, o czym świadczyć ma inskrypcja wyryta na świątyni, w której wykorzystano określenie Kory (od słowa Korai, oznaczającego dziewice).

139

Teatr Dionizosa Najdalej na wschód położonym zabytkiem południowego zbocza jest Teatr Dionizosa, na scenie którego narodziła się grecka tragedia. Ateński budynek był protoplastą wszystkich greckich teatrów. Budowlę dedykowano Dionizosowi, bogowi płodności i wina, którego świątynia znajdowała się nieopodal.

Kamienną konstrukcję wzniesiono dopiero w IV wieku p.n.e. pod rządami Likurga. Budowla została zniszczona w I wieku p.n.e. i odbudowana w czasach rzymskich, już z nowymi trybunami. Obecnie możemy stanąć przy scenie i wejść na fragment trybun.

Stoa Eumenesa Stoa Eumenesa była podłużnym budynkiem o długości niemal 200 metrów, który zajmował większą część południowego zbocza i niemal przylegał do Teatru Dionizosa. Budowla była prezentem od króla Pergamonu Eumenesa II (o którym wspomnieliśmy opisując Piedestał Agrypy). Wzniesiono ją około 160 roku p.n.e. z marmuru wydobytego na terenach dzisiejszej Azji Mniejszej. Portyk budynku miał dwa poziomy. Jego zewnętrzna kolumnada składała się z 64 kolumn w porządku doryckim, a wewnętrzna z 32 kolumn w stylu jońskim. Budowla miała bezpośrednie połączenie z Odeonem i służyła gościom jako schronienie przed słońcem.

W budynku przechowywano też rekwizyty teatralne. Do naszych czasów zachował się podłużny fragment z charakterystycznymi łukami, ale bez słynnej kolumnady.

Odeon Heroda Attyka Monumentalny odeon wzniesiono w 161 roku na zlecenie Heroda Attyki, rzymskiego polityka i filozofa, który chciał w ten sposób uczcić pamięć żony Aspasii Regilli. Odeon w architekturze starożytnej pełnił funkcję krytego teatru. Budowla wzniesiona w Atenach mogła pomieścić około 5000 osób i uważana była za najwspanialszy budynek tego typu w całym antycznym świecie, a dach teatru był arcydziełem starożytnej architektury. Odeon w III wieku zburzyli Herulowie. W odeonie na Akropolu do dziś odbywają się koncerty i występy teatralne.

Rzymska Agora Agora rzymska została zbudowana w I wieku p.n.e. za panowania Juliusza Cezara i Cezara Augusta – dzięki darowiznom od dwóch cesarzy. Wejściem na rynek była Brama Atheny Archegetis, czyli Brama Ateny Rządzącej. Jest to dorycki portal datowany na 10 rok p.n.e.

Charakteryzował się dużą kolumnową konstrukcją, przypominającą przód świątyni (znajduje się na zachodnim krańcu stanowiska archeologicznego). Za czasów panowania cesarza Hadriana plac został wyłożony marmurowymi płytami. Podobnie jak grecka agora, tak i to 140

stanowisko archeologiczne jeszcze do XIX wieku było całe pokryte domami. Czasem na starych obrazach można jeszcze odnaleźć widok Bramy Ateny wyrastający z otaczających ją budynków.

Większość tych budynków pochodziła z okresu bizantyjskiego i tureckiego, zatem zniszczenie ich by odsłonić rzymską agorę było zniszczeniem również historycznej części miasta. Oprócz Bramy Ateny Rządzącej na stanowisku tym znajduje się bardzo charakterystyczny, ośmioboczny budynek, tzw.

Wieża Wiatrów. Należy on do najlepiej zachowanych budynków starożytnych Aten.

Budowla została odkopana w XIX wieku przez ww. Greckie Towarzystwo Archeologiczne.

Budynek najprawdopodobniej został zaprojektowany przez Andronika z Cyru, a jego powstanie datuje się na 50 rok p.n.e., aczkolwiek według drugiej tezy na II wiek p.n.e. Mierzy 12 metrów wysokości i była zwieńczona 8 metrowym wskaźnikiem kierunku wiatru na szycie którego ruchomy posążek Trytona wskazywał jego kierunek. W środku znajduje się też 9 zegarów słonecznych.

Biblioteka Hadriana Wzniesiona w 132r. Biblioteka Hadriana była monumentalna. Do dziś zachował się tylko fragment fasady z wejściem ozdobionym czterema kolumnami. Trzeba wyobraźni, by przywołać obraz pierwotnego gmachu, który w starożytności był luksusowym zespołem architektonicznym i symbolem kulturalnej potęgi miasta. Przechowywano tu przeszło 17 tysięcy zwojów papirusu. Budynek został poważnie uszkodzony w III wieku, w V wieku, na dziedzińcu powstał kościół. Z czasem biblioteka obróciła się w ruinę, a jej wnętrza przekształcono w bazar. Pod koniec XIX wieku wybuchł tam pożar, który strawił budynki doszczętnie.

Anafiótika – zabudowania wzorowane na miasteczku z Cyklad. Anafiotika jest niezwykłą enklawą w środku Aten. Powstała w XIX wieku jako wieś w samym centrum miasta, u stóp Akropolu.

Zabudowania wznieśli murarze z cykladzkiej wyspy Anafi, których sprowadził król Otton I. Urocze domki, bielone wapnem ściany, kolorowe wąskie uliczki z cudowną roślinnością i wszędobylskimi kotami. Atmosfera przypomina Cyklady.

Dzielnica Pláka Plaka to historyczna dzielnica Aten, która skupiona jest wokół północnych i wschodnich stoków Akropolu. Jej zabudowa to labiryntowe, często kręte ulice, a dominującą architekturą jest neoklasycyzm. Powstała na obszarach mieszkalnych starożytnego miasta Ateny, miasta Peryklesa, jak mówiono kiedyś – w „sąsiedztwie Bogów”. Rokrocznie dzielnicę tą odwiedzają setki tysięcy turystów. Większość ulic jest zamknięta dla ruchu samochodowego. Można tu spotkać ulicznych muzyków, sprzedawców kwiatów, ręcznie robionych bransoletek, rzesze ulicznych artystów.

141

Łuk Hadriana – starożytny rzymski łuk triumfalny, znajdujący się w pobliżu Olimpiejonu w Atenach. Łuk został wzniesiony za panowania cesarza Hadriana w ramach projektu rozbudowy miasta, na granicy zbudowanej z rozkazu cesarza nowej dzielnicy. Fakt ten upamiętniają wyryte na sklepieniu budowli dwie inskrypcje. Od strony Akropolu napis głosi: „Oto są Ateny, starożytne miasto Tezeusza”, od drugiej strony zaś: „Oto jest miasto Hadriana, nie Tezeusza” . Świątynia Zeusa Olimpijskiego, Olimpiejon, była największą spośród wszystkich świątyń starożytnej Grecji.

Nietrudno jest to sobie wyobrazić, spoglądając na te kilkanaście kolumn, które przetrwały do dzisiejszych czasów. Jej budowę rozpoczęto w drugiej połowie VI wieku, a ukończono dopiero w pierwszej połowie II wieku n.e. Zatem łatwo policzyć, że powstawała przez blisko 600 lat, ale oczywiście z długimi przerwami. Była to z pewnością najokazalsza budowla, której budowę rozpoczęto za ich rządów, dokładnie w 520 roku p.n.e. Stylobat, czyli górna powierzchnia kamiennej podstawy miała wymiary 41 na 107,5 metra. Na świątynię składały się 104 kolumny, ułożone po bokach w dwóch rzędach po 20, a od frontu i od tyłu po trzy rzędy po 8 kolumn. Kolumny były marmurowe, o wysokości 17 metrów i 2 metrów średnicy. Według pierwszych, oryginalnych planów z czasów Pizystratydów, kolumny zbudowane były w porządku doryckim. W czasach średniowiecza porzucona Świątynia Zeusa Olimpijskiego ostatecznie zaczęła popadać w ruinę. Zaczęto ją wykorzystywać jako źródło darmowego budulca. Tym samym poprzez systematyczne rozszabrowanie zaczęła znikać z krajobrazu Aten. Do XV wieku zachowało się zaledwie około 20 kolumn. Trzęsienie ziemi, czy też jak niektórzy twierdzą gwałtowna wichura, która miała miejsce w 1852 roku (26 października) spowodowała powalenie kolejnych na ziemię, dlatego obecnie stoi ich tylko 15.

Stadion Panatanajski – obiekt jest lekko zmienioną rekonstrukcją historycznego obiektu z czasów starożytnych, na którym odbywały się rozgrywki ku czci bogini Ateny. Obiekt początkowo miał drewniane siedzenia, jednak w 329 roku przed naszą erą został pokryty marmurem zgodnie z pomysłem władcy Likurga. Trochę później, w 140 roku przed naszą erą za panowania Heroda Attyka, został rozbudowany i przybrał kształt podkowy, który wyróżnia obiekt również dzisiaj.

W tamtych czasach miał pojemność około 50 000 miejsc. Stadion przez lata popadał w ruinę i niszczał. Pomysł na jego odbudowę pojawił się razem z pomysłem wskrzeszenia idei Igrzysk Olimpijskich, które odbyły się w 1870 i 1875 roku. Stadion został zrekonstruowany zachowując kształt trybun, zmieniony został za to kształt boiska. W 1896 roku odbyły się na nim pierwsze nowożytne Igrzyska Olimpijskie. Grecy nazywają go również “Kallimármaro”, co w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza “piękny marmur” lub “stworzony z pięknego marmuru”. W słoneczny dzień jego widok imponuje. Dzisiaj na obiekcie odbywają 142

się koncerty, a rzadziej zawody sportowe (podczas igrzysk w 2004 roku odbyły się tu zawody łucznicze).

Parlament – zmiana wart Ewzoni to reprezentacyjna formacja greckiej armii. W jej skład wchodzą elitarne jednostki lekkiej piechoty lub oddziałów górskich. To właśnie ich pełnią wartę przy grobie nieznanego żołnierza przy budynku greckiego parlamentu w Atenach. Grób Nieznanego Żołnierza to pomnik, który wykonano w latach 19291930. W samym centrum ukazana jest postać leżącego hoplity. Po bokach widnieją cytaty z mowy pogrzebowej Peryklesa. Dalej ukazane są brązowe tarcze z nazwami miejscowości, które upamiętniają miejsca walk Greków. Zmiana warty odbywa się co prawda o każdej pełnej godzinie, ale to w niedzielę o godzinie 11 jest ona wyjątkowo uroczysta. Ewzoni ubrani w galowe mundury, prowadzeni są przez orkiestrę wojskową, a w trakcie zmiany warty odgrywany jest hymn państwowy.

Narodowe Muzeum Archeologiczne jest największym greckim muzeum. Jego pierwotnym założeniem miało być zabezpieczenie wszystkich znalezisk archeologicznych z najbliższej okolicy. Gdy bowiem w XIX w. zaczęto archiwizować znaleziska, szybko okazało się, że Ateny to miejsce szczególne.

Miejsce stopniowo stawało się głównym Państwowym Muzeum Archeologicznym i wzbogacane o znaleziska z całej Grecji.

Obecnie znajduje się tu ponad 20 000 eksponatów od początku prehistorii do późnej starożytności.

Najcenniejsze eksponaty: Kuros to szczególny typ posągu, charakterystyczny dla sztuki greckiej z okresu 640-630 r. p.n.e.

Zawsze przedstawia nagiego, młodego mężczyznę z rozpuszczonymi, falowanymi włosami i z rękoma luźno opuszczonymi wzdłuż ciała. Młodzieniec ma zagadkowy, tzw. archaiczny uśmiech.

Dżokej na koniu . Rzeźbę, w kawałkach wydobyto z wraku statku leżącego u wybrzeży wyspy Eubea, w latach dwudziestych XX w. Powstanie zabytku datuje się na około 140 r. p.n.e.

Maska Agamemnona, która znaleziona została przez Heinricha Schliemanna, w jednym z grobów znajdujących się w Mykenach. Jej powstanie bowiem datuje się na około 1 500 r. p.n.e.

143

Ścienne freski z Akrotiri. Jedyne malowidło ścienne z Akrotiri (dziś znane jako Santorini), które zostało znalezione na miejscu, obejmujące trzy ściany tego samego pokoju. Ukazuje krajobraz skalistego terenu przed erupcją wulkaniczną. Czerwone lilie z żółtymi łodygami dominują w formacjach wulkanicznych czerwonych i grafitowych. Przelatujące górą jaskółki samotne lub w parach symbolicznie ogłaszają coroczne odrodzenie natury.

Brązowy posąg Zeusa lub Posejdona. Znaleziony w morzu, w okolicy północnej części wyspy Eubea. Powstanie datuje się na około 460 r. p.n.e.

Posąg Nike. Powstał z marmuru pentelicznego. Posąg stanowił centralny akroterion na zachodnim szczycie świątyni poświęconej Asklepiosowi. Rzeźba przedstawia Nike w trakcie lotu, z rozwianą na wietrze szatą. W prawej ręce trzyma kuropatwę, symbol uzdrawiającej mocy Asklepiosa. Pochodzi z około 380 r. p.n.e.

Statua Ateny. Mitologiczna Atena była dla starożytnych mieszkańców Polis najważniejszą boginią. W muzeum znajduje się posąg Ateny z marrmuru pendelickiego. Statua znaleziona została w pobliżu szkoły Warwakion, dlatego nazwano ją "Atena z Warwakion".

Mechanizm z Antykithiry – starożytny mechaniczny przyrząd zaprojektowany do obliczania pozycji ciał niebieskich.

Znaleziony został we wraku obok greckiej wyspy Andikitira (Antikythera, zwyczajowa polska nazwa to Antykithira), między Kíthirą a Kretą, datowany na lata 150-100 p.n.e. Do czasu XVIIIwiecznych zegarów nie jest znany żaden mechanizm o podobnym stopniu złożoności.

Urządzenie jest prezentowane w kolekcji Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach.

Wzgórze Likawitos z Kościołem Św. Jerzego Wzgórze Likavitos (Likawitos, Lycabettus) to najwyższe wzniesienie w Atenach. Ma wysokość 277 m. Na szczycie znajduje się teatr, gdzie odbywają się różnego rodzaju imprezy i koncerty (zagrali tam między innymi Leonard Cohen, Bob Dylan, Black Sabbath, Deep Purple, Scorpions, Mikis Theodorakis i wiele innych gwiazd), a także kawiarnia, restauracja i kościół Agios Georgios.

Z góry rozpościera się wspaniały widok na miasto i okolicę. To doskonałe miejsce do obserwowania zachodu słońca, a także panoramy Aten po zmroku, z podświetlonym Akropolem. Średniowieczny kościół został zbudowany na szczycie wzgórza Lycabettus, wewnątrz warto zwrócić uwagę zwłaszcza na dwie kaplice, poświęcone prorokowi Eliaszowi oraz św. Konstantynowi.

144

EGINA Egina – wyspa grecka w Zatoce Sarońskiej, należąca do archipelagu Wysp Sarońskich.Według mitologii greckiej nazwa wyspy pochodzi od imienia nimfy Ajginy (Egina, Aegina), córki boga Asoposa, uwiedzionej przez Zeusa, który zabrał ją na wyspę.

Znaleziska archeologiczne w Kolonie (niedaleko stolicy wyspy) datowane na 3000 r. p.n.e., dowodzą, że była ona zamieszkana już w okresie neolitycznym. Później władali nią Minojczycy, a po nich Dorowie. Największego rozwoju wyspa doświadczyła w VII i VI wieku p.n.e., gdy jej żegluga osiągnęła szczyt możliwości, rozwijał się też handel. W 459 p.n.e.

Ateńczycy pod przywództwem Peryklesa napadli na wyspę i nakazali usunięcie murów obronnych, co oznaczało koniec świetności Eginy. W epoce nowożytnej Egina wniosła znaczny wkład w działania wojny o niepodległość Grecji z Turkami.

Obecnie Egina znana jest z upraw orzechów pistacjowych, jak również winogron, oliwek, fig i migdałów.

Popularne są także miejscowe wyroby ceramiczne. Nikos Kazandzakis w domu na Eginie napisał swą powieść Grek Zorba.

Muzeum Archeologiczne ze świątynią Apolla Niedaleko portu w Eginie, na wzgórzu Kolona, znajdują się ruiny starożytnej twierdzy oraz kolumna ze świątyni Apollina. W pobliżu wejścia do ruin stworzono niewielkie muzeum archeologiczne.

145

Plakat podsumowujący wizytę nauczycieli z XIII LO w Krakowie w szkole Private School Themistoklis S.A. w Pireus w Grecji

146

Plakat przedstawiający krótkie refleksje uczestników po działaniach job shadowing i teaching assignment

147

Artykuł w gazetce szkolnej „Trzynastka”

148

149

150

IX. Od symbolu do znaczenia Aby opisać projekt: „Podróż do źródeł motywacji” oraz uzmysłowić różnorodne zjawiska zachodzące podczas uczenia się i nauczania, posługiwano się wieloma metaforami, które – zgodnie ze swoją funkcją – sięgają po to, co oczywiste i namacalne, by wyjaśnić to, co złożone i nie zawsze łatwe do wytłumaczenia.

Przewijały się więc między innymi cień, podróż, źródło, droga, dmuchawiec.

CIEŃ Ana Isabel Ferreras Valladares – koordynatorka projektu „Towards an european inclusive education. Generating opportunities through teacher training” z partnerskiej szkoły IES GINER DE LOS RÍOS z León opublikowała raport podsumowujący Job shadowing w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie w dniach 21-25.10.2019. Raport jest w języku hiszpańskim.

Maria Madej: O raporcie Any Isabel Ferreras Valladares – koordynatorki projektu „Towards an european inclusive education. Generating opportunities through teacher training” podsumowującego Job shadowing w XIII LO w Krakowie „Kto przylgnie do dobrego drzewa, zyskuje dobry cień.” „Quien a buen árbol se arrima buena sombra le cobija.”

(hiszpańskie powiedzenie)

Ana Ferreras Valladares koordynatorka projektu Erasmus+: "Towards an european inclusive education. Generating opportunities through teacher training" podsumowując pobyt hiszpańskich nauczycieli w XIII LO w Krakowie, wyjaśniła w obrazowy sposób istotę job shadowing: "Staliśmy się cieniami nauczycieli XIII LO w Krakowie; towarzyszyliśmy im, kiedy prowadzili lekcje, uczestniczyliśmy w spotkaniach z dyrekcją, prowadziliśmy wiele nieformalnych rozmów, również z uczniami."

Obserwacja dobrych praktyk umożliwiła zdobycie nowych umiejętności i kompetencji.

Poznanie innego systemu nauczania przyczyni się do udoskonalenia sposobu zarządzania szkołą.

"W XIII LO wyczuwa się przyjazną atmosferę, spokój oraz wzajemny szacunek. Dużą wagę przykłada się do rozwijania u uczniów umiejętności oraz kompetencji miękkich. Bardzo dobrą metodą pobudzającą uczniów do myślenia, zadawania pytań, do dedukcji, pozwalającą znaleźć ważne odpowiedzi jest umiejętne tworzenie interakcji nauczyciel – uczeń". „Innym celem działania job shadowing było poznanie niezwykle bogatego dziedzictwa kulturowego i bogactwa przyrodniczego, spuścizny historycznej, artystycznej i literackiej Polski.

Jest to cel osiągnięty z nawiązką”. To, co zostanie w pamięci i będzie przekazywane dalej, to „nie tylko nowo poznane innowacyjne metody nauczania, lecz także bogata spuścizna kulturowa Polski.”

Spotkanie w Krakowie pozwoliło na nawiązanie relacji, które uczynią współpracę miedzy naszymi szkołami owocną; „wspaniałe relacje, które zostały nawiązane, stały się fundamentem przyszłej współpracy”. Pierwsze owoce już są…

151

„Dziewięciu nauczycieli z XIII LO w Krakowie będzie gościło w naszej szkole IES GINER DE LOS RIOS w ramach działania job shadowing w terminie 3-7 lutego 2020”.

Polscy nauczyciele staną się tym razem cieniami hiszpańskich nauczycieli, będą im towarzyszyć w pracy oraz prowadzić samodzielnie zajęcia w hiszpańskiej szkole.

PODRÓŻ Atrybutem nauczycieli wyjeżdżających do szkół partnerskich, by realizować działania job shadowing i teaching assignment był: Dziennik uczestnika projektu. W wersji angielskiej tytuł projektu brzmi: Journey to the sources of motivation. Słowo journey, <podróż>, nawiązuje do francuskiego journal – dziennik – <co wydarza się w ciągu dnia>. W Dzienniku uczestnika projektu nauczyciele zapisywali swoje spostrzeżenia. To ciekawe połączenie podróży i dziennika ukazuje spójność założeń projektu oraz przywołuje łacińskie powiedzenie: Dies diem docet – dzień uczy dzień… ŹRÓDŁO Koncepcja projektu koncentruje się wokół < źródła>, które jest synonimem początku, punktu wyjścia oraz przyczyny, ale tutaj oznacza również cel i jednocześnie wskazuje na pokłady inspiracji, z których można czerpać. Głównym założeniem projektu była próba takiego spojrzenia na motywację, które uświadomi jej sens, pozwoli napełnić treścią słowo <motywacja>, będące często jedynie bezrefleksyjnie powtarzanym hasłem. Poszukiwano „źródeł motywacji”, by zbudować na tej podstawie ciekawe mechanizmy wspierające proces edukacji.

DROGA Zawarta w tytule projektu podróż kojarzy się z drogą, którą odbywa każdy uczestnik indywidualnie, zdobywając nowe doświadczenia, doskonaląc swoje kompetencje, poszerzając swoje własne horyzonty myślenia. Ta droga to również wspólne dążenie do wytyczonego celu – do „źródeł motywacji” – do poznania jednego z najważniejszych elementów edukacji – sensu uczenia się i nauczania, a niezbędna tutaj jest właśnie motywacja zarówno ucznia jak i nauczyciela.

Będąc na tej drodze, uczestnicząc w tej podróży, nie można już wrócić do początkowego stanu. Wszyscy uczestnicy projektu zgodnie podkreślają, że zdobyte doświadczenia i umiejętności zmieniają perspektywę, zachęcają do aktywności.

152

DROGA została zwizualizowana na sześciu plakatach – kolejnych „odcinkach DROGI” wyznaczonych planem projektu. Relacje nauczycieli włączających się w tę „podróż do źródeł motywacji” potwierdzają słuszność obranego kierunku. Ta DROGA może mieć różne interpretacje. Poza tymi metaforycznymi znaczeniami, to odległości, które uczestnicy pokonują dosłownie, wyjeżdżając do szkół partnerskich lub językowych.

DMUCHAWIEC Współpraca nauczycieli w ramach projektu może kojarzyć się z dmuchawcem, który wyraża sumę wszystkich zdobywanych doświadczeń, rozwijanych umiejętności oraz wiedzę.

Upowszechnianie idei i rezultatów projektu może nawiązywać do rozsiewania nasion dmuchawca – przenoszenia inspiracji wynikających z wspólnej pracy do różnych środowisk i osób.

Dmuchawiec może wyobrażać również osoby skupione wokół idei projektu, które – niezależnie od siebie – w wielu miejscach przekazują informacje o projekcie, zachęcają do podobnej aktywności, dzielą się zdobytym doświadczeniem.

Tak działają nauczyciele realizujący projekt: "Podróż do źródeł motywacji". Tę formę upowszechniania prezentują poszczególne plakaty.

153

154

X. Realizacja wniosków śródprojektowych W czasie realizacji projektu: „Podróż do źródeł motywacji” pojawiały się pomysły odnoszące się do różnych sfer funkcjonowania szkoły. Były one formułowane w postaci wniosków, a wynikały z obserwacji pracy szkół partnerskich, gdzie mogliśmy przeglądać się jak w lustrze i inspirować.

3-6 lutego 2020 – wizyta nauczycieli z XIII LO w Krakowie w szkole IES GINER DE LOS RIOS w León w Hiszpanii 1. Wdrażanie projektów interdyscyplinarnych pozwala uczniom łączyć wiedzę z różnych dziedzin i tym samym skuteczniej się uczyć.

2. Ważnym czynnikiem motywującym uczniów do nauki jest dobra atmosfera na zajęciach, dobra relacja uczeń-nauczyciel.

3. Istotne jest kształtowanie proekologicznej świadomości całej społeczności szkolnej.

4. Praca zespołowa przynosi lepsze efekty.

5. Optymalna liczba uczniów w grupach językowych to 10-15 osób.

6. Należy dbać o bezpieczeństwo zatrudnienia wszystkich nauczycieli w długoletniej perspektywie bez utraty atrakcyjności oferty edukacyjnej szkoły.

14-17 czerwca 2021 – wizyta nauczycieli z XIII LO w Krakowie w szkole Liceul Teoretic "Radu Vlădescu" w Pătârlagele w Rumunii 1. Kontynuacja współpracy ze szkołą w Rumunii w formie projektów eTwinning.

2. Zachęcanie nauczycieli do kontynuowania nauki języka angielskiego – na przykład w ramach kursów językowych organizowanych przez szkołę.

3. Organizowanie co najmniej raz w roku szkolnym job shadowing dla innych szkół europejskich w ramach programu Erasmus+.

4. Zachęcanie do zmiany ustawienia stolików w salach lekcyjnych, tak by uczniowie, w miarę możliwości, siedzieli podczas lekcji pojedynczo.

5. Rozbudzanie w społeczności uczniowskiej świadomości tradycji, patriotyzmu regionalnego – na przykład w postaci organizowania dnia tradycji regionalnej.

6. Bardziej konsekwentne podejście do monitorowania frekwencji uczniów.

7. Organizowanie warsztatów, podczas których uczniowie zyskają świadomość, jaką wartość ma edukacja, odkryją, że poszczególne obszary wiedzy, nauki i kultury przenikają się.

27-30 września 2021 – wizyta nauczycieli z XIII LO w Krakowie w szkole I.S.S. Cardarelli w La Spezia we Włoszech 1. Zachęcanie nauczycieli do uczestnictwa w projektach międzynarodowych, wskazywanie na korzyści wynikające z zaangażowania w projekty.

2. Zachęcanie nauczycieli do pozyskiwania funduszy na modernizację pracowni przedmiotowych.

3. Zdefiniowanie przyszłych profilów klas w taki sposób, by uczniowie wiedzieli, jakiego typu umiejętności będą mogli nabyć i w jaki sposób dany profil może ukierunkować ich dalszą edukację i karierę zawodową.

4. Zorganizowanie krótkiego kursu przygotowującego nauczycieli do job shadowing w XIII LO w Krakowie (główny cel: poszerzenie kompetencji językowych – przygotowanie do 155

omawiania lekcji w języku angielskim - sformułowanie tematu, celów lekcji, omówienie poszczególnych ogniw lekcji, analiza wniosków).

11-14 października 2021 – wizyta nauczycieli z XIII LO z Krakowa w szkole Private School Themistoklis S.A. w Pireus w Grecji 1. Ważna jest konsekwencja w sprawdzaniu zadań domowych, na przykład w formie parafki postawionej przy zadaniu w zeszycie ucznia.

2. Docenienie pracy ucznia podczas lekcji powoduje wzrost motywacji do nauki danego przedmiotu.

3. Brak dzwonków na przerwę i na lekcję wpływa pozytywnie na atmosferę pracy; wskazane jest utrzymanie takiej praktyki w XIII LO. 4. Ważne jest dbanie o dobrą atmosferę zarówno w relacjach uczeń-nauczyciel, jak i w relacjach między nauczycielami.

5. Interdyscyplinarność nauczania pozwala na lepsze zrozumienie nauczanych treści, a tym samym daje uczniowi szerszy obraz tego, czego się uczy.

Niektóre z tych pomysłów-wniosków udało się już wdrożyć, inne są w trakcie realizacji, a kolejne czekają. Systematyczne działanie to – zgodnie z naszym doświadczeniem – najlepszy sposób na osiągnięcie celu.

Wnioski realizowane w bieżącej pracy szkoły: ➢ Zwracanie uwagi na dobrą atmosferę na zajęciach, dobre relacja uczeń-nauczyciel, a także dobre relacje między nauczycielami. ➢ Kształtowanie proekologicznej świadomości społeczności szkolnej poprzez podejmowanie działań związanych z ochroną środowiska jak segregacja odpadów, świadoma rezygnacja z plastiku np. podczas uroczystości szkolnych. ➢ Zwracanie uwagi na korzyści wynikające z pracy zespołowej zarówno w odniesieniu do uczniów jak i nauczycieli. ➢ Utrzymywanie odpowiedniej liczby uczniów w grupach językowych. ➢ Dbałość o bezpieczeństwo zatrudnienia wszystkich nauczycieli w długoletniej perspektywie bez utraty atrakcyjności oferty edukacyjnej szkoły – dostosowanie liczby planowanych klas do potrzeb szkoły oraz uczniów. ➢ Zachęcanie nauczycieli do uczestnictwa w projektach międzynarodowych, wskazywanie na korzyści wynikające z zaangażowania w projekty – nauczyciele wyjeżdżający na mobilności w ramach projektu dzielą się swoimi refleksjami z pozostałymi członkami grona nauczycielskiego.

Jednym z takich działań jest stworzenie w przestrzeni szkolnej miejsca, gdzie zaprezentowana jest DROGA, na której zawarte są refleksje wszystkich uczestników mobilności realizowanych w ramach projektu:

156

Uczestnicy projektu dzielili się swoimi refleksjami również w gazetce szkolnej. Ukazało się w niej 8 artykułów opisujących wyjazdy nauczycieli XIII LO w ramach projektu:

➢ Zachęcanie nauczycieli do pozyskiwania przedmiotowych.

funduszy na

modernizację

pracowni

Staraniem nauczycieli-bibliotekarzy XIII LO w Krakowie uczestniczy w roku szkolnym 2021/22 w „Narodowym Programie Rozwoju Czytelnictwa” – programie ministerialnym, mającym na celu rozwój zainteresowań czytelniczych uczniów i wzbogacenie zbiorów biblioteki szkolnej. Dzięki udziałowi w Programie biblioteka poszerzyła swój księgozbiór nie tylko o lektury szkolne, ale też o książki zgodne z potrzebami i zainteresowaniami czytelników. Zakupiono 458 książek i nowy sprzęt komputerowy za łączną sumę 15.000 złotych.

157

➢ Zdefiniowanie przyszłych profilów klas w taki sposób, by uczniowie wiedzieli, jakiego typu umiejętności będą mogli nabyć i w jaki sposób dany profil może ukierunkować ich dalszą edukację i karierę zawodową – przy opisach planowanych klas znajduje się informacja dotycząca kierunków studiów związanych z przedmiotami rozszerzonymi realizowanymi w danym profilu. ➢ Zwrócenie uwagi na konsekwencję w sprawdzaniu zadań zadawanych do domu. ➢ Zwrócenie uwagi na potrzebę doceniania pracy uczniów na lekcji. Jest to istotny czynnik motywujący do nauki i budujący dobrą atmosferę na zajęciach. ➢ Utrzymanie wprowadzonego w szkole braku dzwonków na lekcje i przerwy.

Wnioski zrealizowane w postaci dodatkowych działań podjętych w szkole: ➢ Kontynuacja współpracy ze szkołą w Rumunii w formie projektów eTwinning.

Zaangażowanie nauczycieli i uczniów w projekty eTwinning jest ściśle powiązane z realizacją projektu „Podróż do źródeł motywacji”. Pozwala na doskonalenie kompetencji językowych, motywuje do przełamywania barier w komunikacji międzynarodowej, do dzielenia się wiedzą, rozwijania umiejętności przekrojowych oraz kształtowania postawy otwartości. Formuła zdalna wpisuje się w czas pandemii, gdyż daje możliwość realizacji międzynarodowych działań bez konieczności wyjazdów za granicę.

Ze względu na fakt, że w XIII LO w Krakowie nie realizowano do tej pory projektów eTwinning, pierwszym krokiem wdrożenia w szkole takich działań było zapoznanie się z funkcjonowaniem platformy eTwinning.

Członkowie zespołu koordynującego wzięli udział w kursie online „Tydzień z eTwinningiem” zorganizowanym przez Krajowe Biuro eTwinning. Kurs ten pozwolił uzyskać podstawowe informacje dotyczące programu eTwinning, które zostały przedstawione wszystkim nauczycielom podczas zebrania rady pedagogicznej.

Omówiono strukturę platformy eTwinning Live, w tym fora partnerskie i profil XIII LO. Nauczyciele otrzymali także informacje o planowanych kolejnych tygodniowych kursach eTwinning.

W trakcie wizyty w szkole partnerskiej w Rumunii nawiązano współpracę dotyczącą realizacji w przyszłości wspólnego projektu eTwinning. Szkoła w Rumunii ma status „Szkoły eTwinning” i duże doświadczenie w realizacji tego typu projektów. Koordynatorka Emilia Frinculeasa przekazała koordynatorom linki do materiałów związanych z realizowanymi przez nią projektami.

158

W dniach 19-21.11.2021 Pani Joanna Śliwa uczestniczyła w stacjonarnym międzynarodowym seminarium „eTwinning: Misinformation About Climate Change – eTwinning Multilateral Seminar” zorganizowanym przez Francuskie Biuro eTwinnng w Paryżu. Jednym z celów spotkania było nawiązanie partnerstw i rozpoczęcie współpracy w ramach programu eTwinning.

Udział w seminarium w Paryżu był ciekawym doświadczeniem i kolejnym krokiem przybliżającym nauczycieli z XIII LO w Krakowie do realizacji projektów eTwinning.

Spostrzeżenia Pani Joanny Śliwy: „Z ogromną radością przyjęłam informację, że znalazłam się w gronie 14 nauczycieli z Polski, którzy będą uczestniczyć w seminarium w Paryżu. Językiem komunikacji był język angielski. Organizatorem było Francuskie Biuro eTwinning. Program seminarium był bardzo bogaty i zakładał szereg aktywności, wśród których znalazły się między innymi szkolenia dotyczące planowania projektów w eTwinning, konstruowania celów projektów, sposobu znajdowania partnerów, realizacji i ewaluacji projektów oraz konkretne informacje związane z funkcjonowaniem platformy eTwinning Live. Zdobyłam praktyczne wskazówki dotyczące rozpoczęcia pracy z eTwinning. Do międzynarodowego projektu znalazłam partnerów z Francji, Cypru i Turcji.

Opracowaliśmy zarys projektu i zgłosiliśmy go do realizacji. Zaplanowaliśmy działania nauczycieli i uczniów, cele projektu oraz efekty. Podczas seminarium spotkałam się z ogromną życzliwością wszystkich uczestników oraz organizatorów. Mam nadzieję, że planowany pierwszy projekt dojdzie do skutku i będę mogła go realizować z uczniami i nauczycielami naszej szkoły.”

159

➢ Zachęcanie nauczycieli do kontynuowania nauki języka angielskiego – na przykład w ramach kursów językowych organizowanych przez szkołę. Zorganizowanie krótkiego kursu przygotowującego nauczycieli do job shadowing w XIII LO w Krakowie (główny cel: zwiększenie kompetencji językowych – przygotowanie do omawiania lekcji w języku angielskim – wdrożenie słownictwa pozwalającego na poprawne sformułowanie w języku angielskim tematu i celów lekcji, sprawne omówienie poszczególnych ogniw lekcji oraz przeprowadzenie analizy wniosków).

W terminie od stycznia do marca 2022 roku nauczyciele XIII LO w Krakowie uczestniczyli w kursie przygotowującym do udziału w działaniach job shadowing i teaching assignment. Kurs miał formę warsztatów stacjonarnych (2 spotkania dla każdej grupy) oraz konwersacji indywidualnych w formule online. W szkoleniu wzięło udział 17 nauczycieli, którzy podzieleni zostali na dwie grupy zgodnie ze stopniem znajomości języka angielskiego. Oprócz nauczycieli, którzy byli już uczestnikami projektu, w kursie wzięło udział także kilku innych członków grona pedagogicznego Trzynastki. Kurs poprowadziła pani Jolanta Dąbrowska – anglistka z dwudziestoletnim stażem w zawodzie, instruktorka prezencji, mająca również wieloletnie doświadczenie w pracy konferansjera podczas prestiżowych imprez ogólnopolskich.

Na potrzeby kursu pani Jolanta Dąbrowska opracowała autorskie materiały zawierające narzędzia językowe ułatwiające komunikację podczas uczestnictwa w programie job shadowing i teaching assignments w Polsce oraz za granicą. Materiały te stanowią jeden z rezultatów realizacji projektu „Podróż do źródeł motywacji” oraz zostały udostępnione wszystkim nauczycielom XIII LO w Krakowie, a także zamieszczone na stronie projektu oraz na Platformie Rezultatów Projektów Erasmus+. ➢ Organizowanie co najmniej raz w roku szkolnym job shadowing dla innych szkół europejskich w ramach programu Erasmus+.

Jednym z celów projektu jest doskonalenie kompetencji nauczycieli XIII LO w Krakowie w obszarze mobilności zagranicznej. Jest to możliwe dzięki wyjazdom grup nauczycieli do szkół europejskich, ale także poprzez podejmowanie nauczycieli z innych krajów w XIII LO. Status szkoły goszczącej pozwala na zaangażowanie w wizytę dużej liczby nauczycieli w ramach wspólnych warsztatów, spotkań, dzięki programowi kulturowemu. W trakcie realizacji projektu koordynatorzy na bieżąco śledzili ogłoszenia dotyczące współpracy międzynarodowej m.in. na Facebooku (Erasmus+ Partnerships Platform) oraz na platformie eTwinning. Wynikiem tego jest nawiązanie kontaktu m.in. ze szkołami z Szwecji i Hiszpanii, które zgłaszały chęć przyjazdu do Trzynastki.

Innym działaniem podejmowanym w celu kontynuowania współpracy międzynarodowej w XIII LO w Krakowie są przygotowania do złożenia wniosku o Akredytację w Programie 160

Erasmus+. W ramach diagnozy potrzeb szkoły przeprowadzono wśród nauczycieli XIII LO w Krakowie ankietę „Badanie potrzeb nauczycieli w zakresie mobilności międzynarodowych”. ➢ Organizowanie warsztatów podczas których uczniowie zyskają świadomość, jaką wartość ma edukacja, odkryją, że poszczególne obszary wiedzy, nauki i kultury łączą się i przenikają się.

Ważnym rezultatem analizy różnych aspektów motywacji i motywowania były szkolenia, które wniosły do pracy wychowawczej i dydaktycznej propozycje konkretnych działań i rozwiązań. Szkolenia te cieszyły się wśród nauczycieli dużym zainteresowaniem.

W październiku 2020 roku odbyło się szkolenie dla nauczycieli XIII LO, którego celem było poznanie mechanizmów stymulujących motywację uczniów do nauki i kształtujących właściwe relacje między uczniem i nauczycielem. Przedmiotem szkolenia była rola motywacji wewnętrznej i zewnętrznej w procesie skutecznego uczenia się.

Z perspektywy nauczyciela bardzo ważnym elementem w motywowaniu uczniów do nauki jest wyjaśnienie celowości podejmowanych działań edukacyjnych i wychowawczych oraz zrozumienie indywidualnych potrzeb uczniów i potrzeb całego zespołu klasowego.

Istotne jest również wychowywanie uczniów do samodzielności oraz kształtowanie poczucia, że motywacja zewnętrzna, którą wielu bardzo często się kieruje, powinna przechodzić w motywację wewnętrzną, która jest wyrazem dojrzałości i rodzi chęć poznawania i uczenia się. Wskazano również na dużą rolę rodziców w umiejętnym motywowaniu uczniów do nauki. Szkolenie prowadziła pani Agnieszka Hliwa – nauczycielka języka polskiego związana przez kilkanaście lat z XIII LO, obecnie uczy w Szkole Podstawowej Kolegium Europejskiego przy Międzynarodowym Centrum Edukacyjnym w Krakowie, prowadzi też własną działalność. Trenerka oświaty, coach i edukator, współpracuje z Centrum Edukacji Obywatelskiej. Nauczycielka prowadzi blog poświęcony sztuce i literaturze: „Z obrazem w tle – sztuczki ze sztuką i językiem”, wiele lat prowadziła warsztaty teatralne dla młodzieży.

W marcu 2022 r. zorganizowano dla nauczycieli XIII LO w Krakowie szkolenie pt. „Jak budować motywację?

Omówienie cyklu lekcji wychowawczych na temat motywacji.” Szkolenie miało formułę warsztatów online i poprowadziła je pani Agnieszka Hliwa. Celem szkolenia było zaprezentowanie nauczycielom opracowanych przez panią Agnieszkę Hliwę autorskich scenariuszy lekcji wychowawczych dotyczących motywowania uczniów do nauki oraz metod uświadamiania uczniom wartości, jaką ma edukacja oraz jaki jest jej wpływ na nasze życie.

Materiały składają się z trzech połączonych ze sobą scenariuszy oraz trzech niezależnych. Służą one zbudowaniu u uczniów świadomości ich własnych potrzeb, zauważania mocnych stron, ale też ograniczeń.

Pierwsza lekcja z cyklu podejmuje temat emocji – uczniowie dowiedzą się, jaki wpływ ma zarządzanie emocjami na motywację do działania. Druga lekcja pozwoli uczniom przyjrzeć 161

się temu, jaki jest stosunek naszej energii do napięcia i jaki ma on wpływ na nasze działania.

Uczniowie będą też mogli zastanowić się na tym, który typ motywacji (wewnętrzna czy zewnętrzna) oddziałuje na nich w konkretnych obszarach czy sytuacjach. Trzecia lekcja będzie okazją do zapoznania się z naturalnymi czynnikami, które mają wpływ na nasze działanie i motywację do pracy. Uczniowie będą mogli zauważyć, że o motywacji decyduje harmonia między różnymi sferami naszego życia, jak i świadomość czynników, na które jesteśmy wrażliwi. Do każdej lekcji dołączona jest karta pracy dla ucznia. W trzech pozostałych scenariuszach pojawia się tematyka związana z zasadami budowania motywacji; siłą nawyku i jego znaczeniem w budowaniu motywacji; interdyscyplinarnością i holizmem w edukacji. Materiały te stanowią jeden z rezultatów realizacji projektu „Podróż do źródeł motywacji”, zostały udostępnione wszystkim nauczycielom XIII LO w Krakowie, a także zamieszczone na stronie projektu oraz na Platformie Rezultatów Projektów Erasmus+.

Wnioski zaplanowane do realizacji w najbliższym czasie: ➢ Wdrażanie w XIII LO projektów interdyscyplinarnych, które pozwalają uczniom łączyć wiedzę z różnych dziedzin i tym samym skuteczniej się uczyć. Interdyscyplinarność nauczania pozwala na lepsze zrozumienie nauczanych treści, a tym samym daje uczniowi szerszy obraz tego, czego się uczy. ➢ Rozbudzanie w społeczności uczniowskiej świadomości tradycji, patriotyzmu regionalnego – na przykład w postaci organizowania dnia tradycji regionalnej. ➢ Bardziej konsekwentne podejście do monitorowania frekwencji uczniów. ➢ Zachęcanie do zmiany ustawienia stolików w salach lekcyjnych, tak by uczniowie, w miarę możliwości, siedzieli podczas lekcji pojedynczo. ➢ Organizowanie co najmniej raz w roku szkolnym job shadowing dla innych szkół europejskich w ramach programu Erasmus+. ➢ Kontynuacja współpracy ze szkołą w Rumunii w formie projektów eTwinning – realizacja w XIII LO w Krakowie projektów eTwinning.

162

XI. Upowszechnianie https://kierunek-motywacja.weebly.com/upowszechnianie.html

163

Artykuł podsumowujący projekt wydany w numerze 12/2022 tygodnika „Głos nauczycielski”

164

165

166

167

168