DOBASOLI DO KANUKA

Redakcja: Adam Guła Opracowanie graficzne: Grzegorz Janik Projekt okładki i ilustracje: Sandra Dudek Zdjęcia na okładce: © Olga Lyubkin, © Stepanov – Fotolia.com

© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2011

Redakcja i Biuro Handlowe:

80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.

ISBN 978-83-7134-469-5 Gdańsk 2011 – Wydanie I

Wstęp Choć w ostatnich latach pojawiło się wiele publikacji poświęconych problematyce dysleksji i wzrosła świadomość nauczycieli, terapeutów oraz rodziców na temat ryzyka wystąpienia specyficznych trudności, paradoksalnie obserwuje się coraz większą liczbę dzieci, które nie potrafią opanować umiejętności czytania. Poprzez czytanie nabywane są różnorodne zdolności oraz możliwe jest zdobywanie wiedzy z innych przedmiotów. Późne diagnozowanie trudności w nauce oraz błędy dydaktyczne sprawiają, że uczniowie z grupy ryzyka dysleksji opracowują własne strategie czytania tekstów. Stosowane przez nich techniki są na tyle skuteczne, że ich problemy z identyfikowaniem znaków literowych są zauważane dopiero w klasie drugiej lub trzeciej.

Pierwsza strategia polega na odczytywaniu najważniejszych informacji z obrazka umieszczonego obok tekstu. Dziecko nie czyta poszczególnych wyrazów, ale domyśla się ich znaczeń. W podobny sposób postępują uczniowie, którzy proszą rodziców o przeczytanie zdań, a następnie z pamięci identyfikują kolejne słowa. Innym sposobem jest technika czytania polegająca na domyślaniu się znaczeń czytanych słów.

Podobieństwo graficzne lub dźwiękowe między wyrazami sprawia, że uczeń z dysleksją zdanie „Na tapczanie leży koszula” może odczytać: „Na taborecie leży koszyk”.

Bardzo późno zauważani są też uczniowie, którzy identyfikują poszczególne wyrazy oraz zdania, ale nie rozumieją treści tekstu. Stosunkowo najłatwiej odkryć trudności u dzieci, które mają problem z kierunkowością, mylą kolejność sylab w wyrazach (na przykład lokomotywa – komolotywa) oraz nie potrafią zapamiętać kolejności przeczytanych sylab.

Opisane strategie czytania stosowane przez dzieci ryzyka dysleksji skłoniły nas do opracowania nietypowych ćwiczeń do nauki tej trudnej umiejętności. W zebranym materiale dominują pseudowyrazy, czyli słowa pozbawione znaczenia. Tak dobrany materiał sprawia, że dzieci koncentrują się na odczytywaniu sylab, wyrazów, zdań – nie mogą bowiem zgadywać lub domyślać się ich treści. Ponieważ nauka czytania nie może ograniczyć się do umiejętności dekodowania, proponujemy ćwiczenia sprawdzające rozumienie, na przykład wypełnianie krzyżówki, odpowiadanie na pytania do tekstu czy rozwiązywanie zadań matematycznych. Bardzo ważną część stanowią te zadania, które stymulują zaburzone funkcje u dzieci z dysleksją, na przykład analizę 3

i syntezę wzrokową oraz słuchową. Zadania te pomagają dzieciom w różnicowaniu podobnych liter (na przykład l – ł, o – ó, z – ż, n – m) oraz umożliwiają zapamiętanie odpowiedniej kolejności sylab, gwarantując rozumienie przeczytanego wyrazu i zdania. Istotne znaczenie mają ćwiczenia, które uczą dziecko ze specyficznymi trudnościami właściwego (w naszej kulturze od strony lewej do prawej) postrzegania kierunku czytania.

Przy tworzeniu pozycji Dobasoli do kanuka. Ćwiczenia czytania pseudowyrazów dla dzieci z dysleksją wykorzystałyśmy najnowszą wiedzę na temat dysleksji. Wywodzimy się z tzw. Szkoły Krakowskiej1 i zalecamy stosowanie nauki czytania sylabami.

Z naszych doświadczeń wynika, że w przypadku dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce tylko taka metoda gwarantuje sukces i umożliwia zrozumienie tego, co zostało odczytane. Proponowane teksty zbudowane są wyłącznie z sylab otwartych, najłatwiej identyfikowanych przez dzieci z trudnościami w nauce. Należy jednak pamiętać, że prowadząc zajęcia terapeutyczne z dzieckiem mającym trudności w czytaniu, nie można poprzestać na ćwiczeniu umiejętności czytania sylab otwartych i złożonych z nich wyrazów.

Mamy nadzieję, że niniejsza książeczka pomoże w codziennych zmaganiach związanych z nauką czytania. Dzieci z dysleksją nie lubią czytać, ale dostarczając im wielu ciekawych ćwiczeń, możemy sprawić, że odkryją znaczenie tej umiejętności w swoim życiu; widząc sens działania, będą zmotywowane do podejmowania kolejnych starań.

Powodzenia!

Literatura Cieszyńska J., Dysleksja jako zaburzenie linearnego uporządkowania, „Biuletyn Logopedyczny”, nr 1/2009.

Cieszyńska J., Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji, Kraków 2001.

Korendo M., Jak uczyć dzieci dyslektyczne? – uwagi praktyka, [w:] T. Rittel, J. Ożdżyński (red.), „Annales Academiae Paedagogicae Cracowiensis. Studia Logopaedica”, nr 1/2006.

Korendo M., Strategie czytania uczniów dyslektycznych, [@:] http://www.konferencje-logopedyczne.pl/

1

4

Szkoła Krakowska została założona przez prof. Jagodę Cieszyńską, autorkę sekwencyjno-symultanicznej nauki czytania.

1. Piraci zostawili list napisany w obcym języku. Przeczytaj jego treść.

Pisamo czune dygaty. Lósą chabiza wófiko. Cunipa dzabune czyjuko. Dżerało suwie hodaży. Tynóso gawela szejony. ❏❏ Odczytaj zaszyfrowaną w liście informację, wpisując do kratek ostatnie sylaby każdego wyrazu. Przeczytaj rozwiązanie.

2. Przeczytaj wyrazy i połącz w pary takie same.

wamanu

womanu

wamani

wamaną

wamonu

wamanu

wąmanu

węmanu

wamenu

wumanu

womanu

wamany

wamaną

wamonu

waminu

wąmanu

wamanę

wemanu

węmanu

wamani

wamany

wamane

wemanu

wamómu

wamómu

waminu

wumanu

wamanę

wamane

wamenu 5

3. Zakreśl sylaby występujące w wyrazie.

lusema

lu

es

se

wa

ma

kugatu

uk

ku

ga

ut

tu

posatu

op

po

sa

ut

tu

tęszoka

te

tę

osz

szo

ka

rapeda

ra

ep

pe

dą

da

bopema

po

bo

ep

pe

ma

zasute

za

us

su

et

te

tugaco

to

tu

ga

oc

co

4. Przeczytaj sylaby w ramce.

pa ba ga pa da ga pa ba da pa da da ga pa ba da pa ga pa pa ba ga da ba da ga ba ba da pa ga ❏❏ Policz, ile jest sylab:

ba – ......

6

da – ......

ga – ......

pa – ......

5. Narysuj kosmitę i przeczytaj wyrazy zapisane w jego języku.

lata

kole

cemi

soli

mida

dano

fosa

zegu

tuku

bako

puwe

funu

zali

tawa

gaja

neku

repo

łesy

6. Przeczytaj pierwszy wyraz z każdego rzędu i wskaż drugi taki sam w danym rzędzie.

loba

łoba

lopa

loba

łopa

olba

nami

mina

nawi

mani

nami

wami

tęso

teso

tęso

sotę

tęco

łęso

raszy

raszy

szyra

rasy

rysza

rąszy

nuka

unka

kanu

nika

nuką

nuka

sazu

sązu

sazu

zusa

zusą

suza

piju

jupi

biju

jubi

piju

pyju

lafe

fela

fale

łafe

lafe

tafe 7

7. Przeczytaj sylaby w tabelce. Wpisz w puste miejsca te odpowiednie.

Przeczytaj rozwiązanie.

A

B

C

D

1

re

cze

dy

la

2

ża

bi

we

ta

3

lo

ko

dzą

czę

4

je

na

ró

do

A1

B4

D2

C4

A2

A4

C3

i A3

C1

B1

B3

D1

D4

C2

8. Kuba i Mila znaleźli tekst w dziwnym języku. Przeczytaj ten tekst.

Lafy tawi posu. Niego bieza zala. Bieru rzedza ciemu.

Bieno piga lowu. Cife kietą rurzy. Jącze dziechy cigę. Sięta ranu ducze jąmi.

8

❏❏ Wpisz do pustych kratek pierwszą sylabę każdego wyrazu. Rozwiąż zagadkę.

9. Przeczytaj pierwsze, a następnie drugie zdanie z każdej pary. W drugim podkreśl niewłaściwe sylaby.

a. Bożena i Kamila kupują lizaki i sałatę. b. Bożeta i Kamiwa kupusą lizawy i sałapu. a. Kaseta i nożyki są na ladzie. b. Kasecu i nożyno są na lanie. a. Sabina i Dorota pojadą do Kanady. b. Sabita i Dorosy pojate do Kanaszo. a. Marzena i Jagoda jedzą lody z polewą. b. Marzewo i Jagocza jelą loki z poleko. a. Banany i kiwi leżą w koszu. b. Banago i kity lewą w kocu. a. Komary i muchy latają nad wodą. b. Dumary i lachy patają nad kodą.

9

10. Przeczytaj zdania, a następnie rozwiąż krzyżówkę. Odpowiedzi wpisz sylabami. Sylaby odczytane od góry do dołu w zaznaczonych polach utworzą odpowiedź na pytanie: co Marzena ma w koszyku?

Komacy ju bute. Marze poke sotu. Nakuża wemiko do szataku.

Lotewi bymato na seretu. Jakowe ladocha w bamako. Kacyli bagowi z matą. Sadołe pidyko.

1. Kto ju bute?

1.

2. Co poke sotu?

2.

3.

3. Kto wemiko do szataku?

4. Co robi lotewi na seretu?

4.

5.

5. Kto ladocha w bamako?

10

6. Co robi kacyli z matą?

6.

7. Jakie jest sadołe?

7.

11. Przeczytaj wyrazy. Następnie w każdym rzędzie znajdź wyraz, który nie pasuje do pozostałych z tego rzędu. Powiedz dlaczego.

bipu

kuto

muno

lamy

mimo

pope

gagu

zema

weta

rape

lasa

jona

szadu

poczy

rzema

fełu

kiwu

cuto

zeme

zuno

nibą

zewu

sarą

łują

12. Przeczytaj sylaby w ramce.

ma wa ną wa ną wa mą na mą wa ma wą na wa ma na ną ną wa wą mą ma wą na na

❏❏ Policz, ile jest sylab:

ma – ......

wa – ......

ną – ......

na – ......

mą – ......

wą – ......

11