101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:54
Page 2
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI DLA KONIA I JEèDèCA
CHERRY HILL
Przek∏ad: BLANKA PROÂNIEWSKA-PIRO Konsultacja merytoryczna: WOJCIECH MICKUNAS
101_na _ujezdzalni_s3+4_dodruk01_2016.indd 3
14/12/15 10:22
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:54
Page 4
Tytu∏ orygina∏u: 101 Arena Exercises. A Ringside Guide for Horse & Rider Copyright © 1995 by Cherry Hill Originally published in the United States by Storey Publishing LLC. All rights reserved. ISBN wydania oryginalnego: 0-88266-316-X © for the Polish edition: Galaktyka Sp. z o.o., ¸ódê 2008 90-562 ¸ódê, ul. ¸àkowa 3/5 tel. +42 639 50 18, 639 50 19, tel./fax 639 50 17 e-mail: galak@galaktyka.com.pl; serkretariat@galaktyka.com.pl www.galaktyka.com.pl ISBN: 978-83-7579-057-3 Zdj´cia na ok∏adce: Jarek Zalewski Ryciny zaprojektowane przez Cherry Hill i wykonane przez Peggy Judy Redaktor: El˝bieta Derelkowska Redaktor prowadzàcy: Marek Janiak Redaktor techniczny: Ma∏gorzata Kryszkowska Korektor: Magdalena KryÊciƒska DTP: Jakub Kaba∏a Druk i oprawa: Poligrafja s.j.
Księgarnia internetowa!!! Pełna informacja o ofercie, zapowiedziach i planach wydawniczych Zapraszamy www.galaktyka.com.pl kontakt e-mail: galak@galaktyka.com.pl; sekretariat@galaktyka.com.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez pisemnej zgody wydawcy książka ta nie może być powielana ani częściowo, ani w całości. Nie może też być reprodukowana, przechowywana i przetwarzana z zastosowaniem jakichkolwiek środków elektronicznych, mechanicznych, fotokopiarskich, nagrywających i innych.
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:54
Page 5
SPIS TREÂCI PRZED MO WA WPRO WA DZE NIE
7 8
1. Chody „Stój” St´p roboczy St´p wyciàgni´ty St´p zebrany St´p swobodny K∏us roboczy (anglezowany) K∏us çwiczebny (wysiadywany) K∏us wyciàgni´ty K∏us zebrany Galop roboczy i lope Galop wyciàgni´ty Galop zebrany Cofanie
13 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38
2. PrzejÊcia Pó∏parada: inaczej sprawdzenie „Stój” – st´p – „stój” St´p – k∏us anglezowany – st´p St´p – k∏us çwiczebny – st´p K∏us – galop – k∏us K∏us – zatrzymanie – k∏us Galop – st´p – galop Podstawowe çwiczenia w st´pie i w k∏usie K∏us – zatrzymanie – cofanie – st´p K∏us – zatrzymanie – cofanie – k∏us Wyd∏u˝anie k∏usa Galop wyciàgni´ty Galop zebrany Zmiana nogi przez przejÊcie do k∏usa D∏ugo i nisko (˝ucie z r´ki w k∏usie) „Kontrola jakoÊci” (test samoniesienia)
41 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72
3. Ko∏a Jazda na wprost Naro˝nik Zmiana kierunku na d∏ugiej przekàtnej Zmiana kierunku na krótkiej przekàtnej Bardzo du˝e ko∏o
75 76 78 80 82 84
Du˝e ko∏o (20-metrowe) Ârednie ko∏o (10-metrowe) Ma∏e ko∏o (6-metrowe) – wolta Ósemka Du˝e ko∏o – ma∏e ko∏o Spr´˝yny w galopie Spirala Rozluênienie Pó∏wolta Zmiana zgi´cia – pojedynczy w´˝yk Zmiana zgi´cia – w´˝yk Zmiana kierunku z ko∏a Zmiana kierunku na kole Serpentyna po pi´ciu ∏ukach D∏uga serpentyna Zakr´t pod kàtem prostym Odwrotne ustawienie Kontrgalop – p∏aski ∏uk Kontrgalop po przekàtnej Serpentyna w kontrgalopie 4. Praca na dwóch Êladach Zwrot na przodzie Westernowy two-step Ust´powanie od ∏ydki Przypomnienie ust´powania od ∏ydki Ust´powanie od ∏ydki na kole Zygzak w two-stepie Z ustawieniem i ∏opatkà w przód ¸opatkà do wewnàtrz ¸opatkà do wewnàtrz i ko∏o ¸opatkà do wewnàtrz na kole Trawers (zad do wewnàtrz) ¸opatkà do wewnàtrz i trawers na d∏ugiej serpentynie St´p – wolta – trawers Renwers (zad na zewnàtrz) Piruet w st´pie Spirala z odwrotnym zgi´ciem Piwot na zadzie Rollback Ust´powanie w bok (sidepass)
86 88 90 92 94 96 98 100 102 104 106 108 110 112 114 116 118 120 122 124 127 128 130 132 134 136 138 140 142 144 146 148 150 152 154 156 158 160 162 164 5
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:54
Page 6
Ciàg 166 Ciàg – przypomnienie 168 Zygzak w ciàgu 170 Piruet roboczy (przygotowanie do piruetu) 172 Pó∏piruet w galopie 174 Trzy czwarte piruetu 176 Pe∏ny piruet w galopie 178 5. Miniprogramy Zgaduj-zgadula Serpentyna w k∏usie z ust´powaniem od ∏ydki Ko∏o i ust´powanie od ∏ydki Serpentyna ze zwyk∏à zmianà nogi w galopie Kwadratowa serpentyna Dwa kwadraty Du˝e ko∏o z ust´powaniem w bok ¸opatkà do wewnàtrz i wyd∏u˝anie
6
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
181 182 184 186 188 190 192 194 196
Ust´powanie w bok i lope na przekàtnej St´p – zwrot o 360 stopni – st´p Lope – zatrzymanie – zwrot o 180 stopni – lope Lope – zatrzymanie – zwrot o 360 stopni – lope Kontrgalop – galop Galop – ciàg – kontrgalop Lotna zmiana nogi w galopie Lotna zmiana nogi po krótkiej przekàtnej Lotna zmiana nogi w galopie prosto na Êcianie Lotna zmiana z ostrym naro˝nikiem Ko∏o – zwyk∏a zmiana nogi w galopie – lotna zmiana nogi w galopie Ko∏o – przekàtna – lotna zmiana nogi w galopie Ciàg w galopie – zmiana nogi
198 200 202 204 206 208 210 212 214 216 218 220 222
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 75
ROZDZIA¸ 3
KO¸A o∏a i figury koliste wymagajà jazdy po ∏ukach i pokonywania zakr´tów. Przejechanie zakr´tu wymaga w∏aÊciwego ustawienia bocznego i bocznego zgi´cia. Ustawienie boczne jest skr´tem g∏owy konia na boki. Ruch ten odbywa si´ w kr´gu obrotowym, znajdujàcym si´ na szczycie kr´gos∏upa, w miejscu po∏àczenia szyi i g∏owy, zwanym cz´sto potylicà. Kiedy koƒ jest w ustawieniu bocznym, jego g∏owa jest „zgi´ta”, lecz kr´gos∏up (od potylicy do ogona) jest prosty. Ustawienie boczne uzyskuje si´ wy∏àcznie przy u˝yciu wodzy. Jeêdziec ma ci´˝ar cia∏a roz∏o˝ony równo na obie strony. Mo˝na uzyskaç ustawienie boczne bez zgi´cia bocznego, jak na przyk∏ad przy ust´powaniu od ∏ydki (patrz rozdzia∏ 4: „Praca na dwóch Êladach”). Zazwyczaj jednak koƒ idàcy w ustawieniu jest tak˝e zgi´ty. Zgi´cie boczne polega na zgi´ciu w ∏uk ca∏ego cia∏a konia wokó∏ wewn´trznej ∏ydki jeêdêca. Idàc po kole w prawo, koƒ b´dzie zgi´ty wokó∏ prawej ∏ydki jeêdêca. Prawid∏owe zgi´cie boczne wymaga ustawienia bocznego. ¸uk tworzony przez cia∏o konia musi byç równomierny od potylicy do nasady ogona. Szyja konia jest bardziej elastyczna ni˝ jego grzbiet, jeêdêcy majà wi´c tendencje do zbyt mocnego zginania szyi konia. Nale˝y tego unikaç.
K
Dla wyjaÊnienia: „zgi´cie pionowe” (charakterystyczne dla zebrania) odnosi si´ do uwypuklenia linii górnej konia oraz zwi´kszonego ugi´cia stawów koƒczyn (najbardziej widoczne w kolanach i stawach skokowych). Gdy koƒ wykonuje ko∏o lub porusza si´ po ∏uku, musi byç „prosty”, tzn. ca∏e jego cia∏o musi byç zgi´te stosownie do linii, po której si´ porusza, lecz jego tylne nogi muszà iÊç Êladem przednich. Inaczej sprawa wyglàda w przypadku ró˝nych chodów bocznych (patrz nast´pny rozdzia∏). Gdy koƒ idzie po kole, jego wewn´trzna tylna noga przyjmuje wi´kszy ci´˝ar ni˝ zewn´trzna. Pracujàc na ko∏ach i ∏ukach, zwróç uwag´ na to, by nie „za∏amywaç si´ w biodrach”. Za∏amanie wyst´puje, gdy klatka piersiowa jest jednostronnie zapadni´ta, jeden bark opuszczony, a biodro uniesione. Aby tego uniknàç, musisz nauczyç si´ obcià˝aç równomiernie obie koÊci siedzeniowe i pi´ty bez za∏amywania si´ na boki. OkreÊlenie zmiana kierunku oznacza zmian´ kierunku najbli˝szego zakr´tu oraz zazwyczaj tak˝e strony, na którà koƒ b´dzie zgi´ty. Gdy koƒ idzie na prawà r´k´, mówi si´, ˝e jest na lewej wodzy, gdy˝ to ta wodza zasadniczo utrzymuje go na Êladzie wyje˝d˝anej figury. Patrz: çwiczenia 27, 32 i 33, gdzie znajdujà si´ przyk∏ady zmiany kierunku.
KO¸A
75
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 76
åWICZENIE 30
JAZDA NA WPROST Jak to jechaç • Skontroluj, czy sam siedzisz symetrycznie w pozycji na wprost (çwiczenie 1). • Jedê k∏usem roboczym çwiczebnym (çwiczenia 6 i 7). • Przejedê naro˝nik (çwiczenie 31). • Wyprostuj konia, ustawiajàc jego przednie nogi równo przed tylnymi. Gdy jedziesz na prawà r´k´, a koƒ jest odwrotnie zgi´ty, jego prawa tylna noga b´dzie wchodzi∏a do Êrodka: – Przesuƒ prawà ∏ydk´ za popr´g, aby zapobiec jakimkolwiek próbom bocznego przemieszczania prawej tylnej nogi. – U˝yj prawej wodzy ruchem unoszàcym, by ustawiç prawà przednià ∏opatk´ z przodu prawej tylnej nogi. – Trzymaj lewà ∏ydk´ na popr´gu, aby lewa tylna noga ca∏y czas porusza∏a si´ naprzód. – Lewa wodza powinna byç wodzà wspierajàcà i ma byç trzymana nisko. • Wyjedê naro˝nik. • Jedê prosto oko∏o 6–12 metrów. • Skr´ç na lini´ Êrodkowà. • Jedê prosto, nie w pobli˝u Êciany ani ogrodzenia uje˝d˝alni.
76
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 77
Miej na uwadze
KorzyÊci
• Skrzywienie: Wi´kszoÊç koni z natury porusza si´ w skrzywieniu, gdy˝ wymaga to od nich mniejszego wysi∏ku ni˝ poruszanie si´ prosto. Szkolenie koncentruje si´ zazwyczaj na zwyk∏ym wyprostowaniu, gdzie kr´gos∏up tworzy lini´ prostà. Poniewa˝ biodra konia sà szersze ni˝ jego barki, gdy koƒ idzie wyprostowany wedle zwyk∏ych standardów, tylne nogi zwierz´cia nie trafiajà równo w Êlady przednich kopyt, aczkolwiek, aby koƒ by∏ prosty, jego tylne nogi powinny iÊç tym samym torem ruchu co koƒczyny przednie. • W uje˝d˝eniu mówi si´ o wyproÊcie wzgl´dnym, w którym wewn´trzna tylna noga podà˝a dok∏adnie Êladem wewn´trznej przedniej nogi. Wi´kszoÊç koni (80–90 procent) chodzi w nast´pujàcym naturalnym skrzywieniu: prawa tylna noga idzie Êladem przesuni´tym w prawo w stosunku do prawej przedniej nogi, a wi´c przenosi wi´kszy ci´˝ar po przekàtnej na lewà ∏opatk´, przez co przód konia opada na lewo. • Lewa tylna noga utrzymuje wi´kszy ci´˝ar ni˝ prawa tylna. Ustawienie prawej tylnej nogi dalej zak∏óca równowag´ ca∏ego cia∏a, przecià˝ajàc na lewo. Z tego powodu lewa strona cia∏a staje si´ mocniejsza ni˝ prawa. W zwiàzku z tym, gdy koƒ porusza si´ w lewo, przyjmuje pozycj´ przesadnie zgi´tà w lewo (zanadto zgi´ta szyja w stosunku do reszty cia∏a), obcià˝ajàc przesadnie lewà ∏opatk´ i powodujàc wypadanie zadu w prawo. Korygowanie tego polega na przesadnym odwrotnym ustawieniu w prawo przy jeêdzie w lewo. • Gdy koƒ idzie w prawo i nadmiernie wygina si´ w lewo (wygina si´ odwrotnie i usztywnia si´), to jego zad ucieka na prawo. Korekta polega wówczas na jeêdzie w „przesadnym ustawieniu” na prawo (patrz rozdzia∏ 4: „Praca na dwóch Êladach”), w pozycji ∏opatkà w przód (çwiczenie 61) lub ∏opatkà do wewnàtrz (çwiczenie 62). Oko∏o 10–20 procent koni jest skrzywione w odwrotnà stron´ w stosunku do kierunku poruszania si´.
Konia mo˝na nauczyç chodziç w równowadze pod jeêdêcem jedynie poprzez jego wyprostowanie. Jest to konieczne we wszystkich elementach sportu jeêdzieckiego.
Im proÊciej siedzi jeêdziec, tym bardziej równomiernie stosuje pomoce i jego koƒ b´dzie szed∏ bardziej wyprostowany. Mo˝esz tak˝e zauwa˝yç, ˝e prawe ucho jeêdêca znajduje si´ nieznacznie ni˝ej ni˝ lewe, prawy bark i ∏okieç sà nieco ni˝ej ni˝ lewy, a prawe kolano nieco wy˝ej od lewego. Dodaç do tego mo˝na Êciàgni´cie klatki piersiowej z prawej strony, a jej rozszerzenie z lewej. Nierównowaga w tym przypadku jest niezwykle subtelna i wynika z faktu, i˝ prawy bark konia znajduje si´ w tej fazie k∏usa lekko w tyle w stosunku do lewego. Patrz tak˝e rysunek do çwiczenia 38. KO¸A
77
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 78
åWICZENIE 31
NARO˚NIK Jak to jechaç Schemat prawid∏owo wyjechanego naro˝nika w prawo: • Jedê k∏usem (çwiczenie 6). • W odleg∏oÊci 6 metrów od Êciany wykonaj pó∏parad´ (çwiczenie 14). • PrzenieÊ ci´˝ar cia∏a na wewn´trznà koÊç siedzeniowà (prawà) i nieco w przód. • Przesuƒ w dó∏ prawe kolano (pi´ta w dó∏), aby nie za∏amywaç si´ w biodrach w prawo. • Ustaw konia do wewnàtrz za pomocà wodzy wewn´trznej (prawej). • Przy∏ó˝ wewn´trznà (prawà) ∏ydk´ na popr´gu, aby pos∏aç wewn´trznà (prawà) tylnà nog´ w przód i aby daç koniowi punkt, wokó∏ którego ma si´ wyginaç. • Poluzuj zewn´trznà (lewà) wodz´ na tyle, by umo˝liwiç wymagane wygi´cie. • Utrzymuj dostateczny kontakt na zewn´trznej (lewej) wodzy, by koƒ nie wypada∏ zewn´trznà ∏opatkà na lewo. • Przesuƒ zewn´trznà (lewà) ∏ydk´ nieznacznie za popr´g, aby zad nie ucieka∏ w lewo. • U˝yj ∏ydki zewn´trznej, by wygiàç konia wokó∏ ∏ydki wewn´trznej (prawej). G∏´bokie wyjechanie naro˝nika jest bardziej zaawansowanym elementem wykonywanym w chodach zebranych. • Nie przek∏adaj r´ki wewn´trznej przez szyj´ konia, w przeciwnym razie jego lewa ∏opatka wyjdzie na zewnàtrz. • Utrzymuj taki sam rytm chodu w naro˝niku.
78
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 79
Miej na uwadze JeÊli koƒ usi∏uje Êciàç naro˝nik i nie wygina si´ w p∏aszczyênie bocznej, musisz natychmiast zareagowaç, dzia∏ajàc zdecydowanie i silnie ∏ydkà wewn´trznà, dosiadem i wodzà.
KorzyÊci Traktujàc wyje˝d˝anie ka˝dego naro˝nika jako odr´bny manewr (którym ono w istocie jest!), osiàgniesz du˝o szybciej cel: wyszkolenie zrównowa˝onego i gibkiego konia!
WyjaÊnienie do rysunku wyje˝d˝ania naro˝ników • Prawid∏owy, normalny naro˝nik w chodach roboczych. • Âcinanie naro˝nika, koƒ idzie p∏asko bez wygi´cia bocznego. • Nieprawid∏owo wykonany g∏´boki naro˝nik ze zbyt du˝ym zgi´ciem szyi od zbyt mocnego dzia∏ania wewn´trznej wodzy; ∏opatka wypada na zewnàtrz. • Prawid∏owo wykonane g∏´bokie wyjechanie naro˝nika w chodach zebranych.
W mi´kkim, zrównowa˝onym wygi´ciu w prawo cia∏o tego konia tworzy równy ∏uk od g∏owy do ogona. Zwierz´ trzyma potylic´ w górze, nie unika kontaktu przez zbyt g∏´bokie opuszczenie nosa w dó∏. Wyglàda na zadowolone. Patrz rysunki do çwiczeƒ 34, 36 i 43. Dla odró˝nienia obejrzyj rysunki do çwiczeƒ 50 i 90.
KO¸A
79
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 80
åWICZENIE 32
ZMIANA KIERUNKU NA D¸UGIEJ PRZEKÑTNEJ Jak to jechaç • Jedziesz k∏usem anglezowanym na lewà r´k´: siadasz, gdy làdujà prawa przednia i lewa tylna noga, a unosisz si´, gdy odrywajà si´ od ziemi (çwiczenie 6). • Przejedê tak ca∏à krótkà Êcian´ uje˝d˝alni. • Wyjedê drugi naro˝nik krótkiej Êciany z normalnym zgi´ciem w naro˝niku (çwiczenie 31). • Po przejechaniu naro˝nika jedê 1–2 kroki prosto (çwiczenie 30). • Skieruj konia w lewo i jedê po przekàtnej uje˝d˝alni, kierujàc si´ do miejsca na przeciwleg∏ej d∏ugiej Êcianie oko∏o 2 kroków przed przeciwleg∏ym naro˝nikiem. • W okolicach Êrodka przekàtnej zmieƒ nog´, na którà anglezujesz, wysiadujàc 2 kroki w siodle. W ten sposób b´dziesz anglezowa∏ na drugà nog´. • Zbli˝ajàc si´ do naro˝nika, zegnij konia na prawo. • Dojechawszy do koƒca przekàtnej, skieruj konia w prawo. • Jedê prosto 1–2 kroki. • Wyjedê naro˝nik w prawo. • Jedê dalej prosto w nowym kierunku.
80
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 81
Miej na uwadze
Komentarz
Zmiana kierunku ma miejsce, gdy zmieniasz kierunek nast´pnego zakr´tu. Gdy jedziesz na lewà r´k´, robisz ca∏y czas zakr´ty w lewo. JeÊli chcesz pojechaç teraz na prawà r´k´, istnieje wiele sposobów na zmian´ kierunku ruchu. Ten jest jednym z najprostszych. JeÊli wykona si´ go prawid∏owo, rytm i ramy konia pozostanà niezmienne w ca∏ym çwiczeniu.
• JeÊli koƒ w trakcie zmiany podrzuca g∏ow´, przyspiesza, skraca wykrok lub kiwa g∏owà, musisz popracowaç nad koordynacjà swoich pomocy. • Uwa˝aj, ˝eby nie ciàgnàç za wodze przy zmianie nogi, na jakà anglezujesz, gdy˝ koƒ utraci wówczas równowag´ i skróci wykrok. • Nie wyje˝d˝aj na przekàtnà bezpoÊrednio z jednego naro˝nika do drugiego, poniewa˝ b´dziesz musia∏ robiç bardzo ciasne zakr´ty, co b´dzie dla konia trudne do wykonania bez zak∏ócania jego równowagi i rytmu. • Nie próbuj zmieniaç kierunku na przekàtnej z pierwszego naro˝nika krótkiej Êciany, gdy˝ zmusi ci´ to do wykonania bardzo ciasnych zakr´tów i unicestwi cel ca∏ego çwiczenia.
KorzyÊci Zmiana kierunku na d∏ugiej przekàtnej jest bardzo przyjaznym sposobem na zmian´ kierunku jazdy i zmian´ zgi´cia. Masz mnóstwo czasu, by wszystko sobie u∏o˝yç, zmieniç dosiad, ustawienie ∏ydek i wodzy odpowiednio do nowego zgi´cia. Zach´ca konia do swobodnego k∏usowania zamiast skracania wykroku przy zmianie kierunku.
Koƒ porusza si´ energicznie naprzód k∏usem anglezowanym. Zak∏adajàc, ˝e amazonka anglezuje na prawid∏owà nog´, na którà r´k´ powinna si´ poruszaç na uje˝d˝alni? Poniewa˝ siedzi w siodle, gdy lewa tylna i prawa przednia noga làdujà na ziemi, zapewne jedzie na lewà r´k´.
KO¸A
81
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 82
åWICZENIE 33
ZMIANA KIERUNKU NA KRÓTKIEJ PRZEKÑTNEJ Jak to jechaç • Jedê jogiem (çwiczenie 7). • Przejedê naro˝nik w prawo (çwiczenie 31). • Jedê dalej prosto wzd∏u˝ d∏ugiej Êciany (çwiczenie 30). • Pierwszy naro˝nik krótkiej Êciany przejedê normalnie (çwiczenie 31). • Jedê krótkà Êcian´. • Rozpocznij wykonywanie ko∏a o Êrednicy 10 metrów (çwiczenie 36) w drugim naro˝niku. • Skieruj si´ w stron´ przeciwleg∏ej d∏ugiej Êciany, celujàc prawie na jej Êrodek. • Skieruj konia w lewo.
Wariant Poni˝szy wariant jest standardem: Wyjedê drugi naro˝nik krótkiej Êciany normalnie. Jedê wyprostowanym koniem 1–2 kroki. Skieruj konia w prawo. Kieruj si´ na Êrodek d∏ugiej Êciany.
82
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 83
Miej na uwadze
KorzyÊci
Na rysunku uje˝d˝alni pokazana jest podstawowa wersja çwiczenia, stosowana w przypadku koni poczàtkujàcych. Przedstawiony powy˝ej wariant jest bardziej odpowiedni dla Êrednio wytrenowanych i zaawansowanych wierzchowców.
Wzorzec ten przyda si´, gdy b´dziesz jecha∏ bardziej skróconymi chodami i pracowa∏ mi´dzy innymi nad lotnà zmianà nogi w galopie.
Jog jak z obrazka. Koƒ jest ∏adnie ustawiony na pomoce, na lekkim kontakcie. Jeêdziec siedzi w równowadze, nie przeszkadza ruchom konia, pozwala mu pracowaç pod sobà.
KO¸A
83
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 84
åWICZENIE 34
BARDZO DU˚E KO¸O Jak to jechaç • Ustaw pacho∏ki, wyznaczajàc ko∏o o Êrednicy 20–30 metrów. • Zacznij po wewn´trznej stronie pacho∏ków, rusz st´pem (çwiczenia 2 i 15) po du˝ym kole na prawo. • Pacho∏ki b´dziesz mia∏ po swojej lewej stronie. Wyobraê sobie, ˝e chcesz, by miejsce poÊrodku k∏ody twojego konia i twoja lewa ∏ydka ociera∏y si´ o pacho∏ki. • Przejdê na zewn´trznà stron´ pacho∏ków i zak∏usuj (çwiczenia 6 i 17) po kole po zewn´trznej stronie pacho∏ków. • Jadàc po kole w prawà stron´, b´dziesz teraz mia∏ pacho∏ki po swojej prawej. Wyobraê sobie, ˝e chcesz, by twój koƒ zawija∏ si´ wokó∏ pacho∏ków, maksymalnie si´ do nich zbli˝a∏, lecz nie dotyka∏ ich. • Wjedê do Êrodka i zrób ko∏o w k∏usie. • Wyjedê na zewnàtrz i zrób ko∏o w st´pie. • Zawróç i powtórz ca∏à sekwencj´ na lewo.
84
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 85
Miej na uwadze Jadàc po kole: • Prowadê i kontroluj zad ∏ydkami. Przy∏ó˝ wewn´trznà ∏ydk´ na popr´gu: – by uaktywniç wewn´trznà tylnà nog´, – by stworzyç i utrzymaç wygi´cie boczne do Êrodka, – by zapobiec wpadaniu do Êrodka ko∏a. Przy∏ó˝ zewn´trznà ∏ydk´ za popr´giem: – by zachowaç zgi´cie cia∏a konia poprzez przytrzymanie zadu, – by sprawiç, aby zewn´trzna tylna noga si´ga∏a dalej w przód. Przesuƒ zewn´trznà ∏ydk´ w przód: – by wspomóc zewn´trznà wodz´ przy prostowaniu wystajàcej ∏opatki. • Prowadê i kontroluj przód wodzami. U˝ywaj wodzy wewn´trznej: – czasem nieco wy˝ej ni˝ zewn´trznej, – czasem ruchem podnoszàcym lub wibrujàcym, – aby zainicjowaç ustawienie do wewnàtrz i zgi´cie.
U˝ywaj wodzy zewn´trznej: – nisko i stabilnie, – by ograniczyç zgi´cie do wewnàtrz, – by zapobiec wypadaniu zewn´trznej ∏opatki.
KorzyÊci Ko∏a stanowià podstaw´ szkolenia ka˝dego konia, podstaw´ równego uelastyczniania go na obydwie strony, tak aby rozwinà∏ w∏aÊciwà symetri´ cia∏a. Koƒ wykonujàcy prawid∏owo ko∏a w obydwie strony nie b´dzie opiera∏ si´ dzia∏aniu pomocy, gdy poprosisz go o wykonanie innych elementów.
Komentarz Nie myl pracy na ko∏ach z pracà na dwóch Êladach. Kiedy jedziesz na koniu po kole, powinieneÊ jechaç go prosto. Jazda „prosto” po kole oznacza, i˝ musisz pilnowaç, by tylne nogi konia podà˝a∏y Êladami przednich koƒczyn oraz by koƒ by∏ równomiernie zgi´ty od g∏owy do nasady ogona, odpowiednio do Êrednicy ko∏a i wymaganego promienia zgi´cia.
Na poczàtku jeêdziec mo˝e u˝ywaç wodzy prowadzàcej (otwierajàcej), aby nauczyç konia mi´kkiego zginania si´ w ruchu po okr´gu. Zauwa˝, ˝e wodza zewn´trzna ogranicza zgi´cie.
KO¸A
85
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 86
åWICZENIE 35
DU˚E KO¸O (20-METROWE) Jak to jechaç • Jedê k∏usem roboczym çwiczebnym (çwiczenie 7). • Wyjedê naro˝nik (çwiczenie 31). • Jedê prosto (çwiczenie 30). • Na Êrodku d∏ugiej Êciany wykonaj ko∏o o Êrednicy 20 metrów na prawo (çwiczenie 34). • Wróç do tego samego miejsca, z którego rozpoczyna∏eÊ ko∏o. • Jedê prosto.
Warianty Wykonuj 20-metrowe ko∏a we wszystkich chodach.
86
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 87
Miej na uwadze
Komentarz
Musisz umieç oceniç, czy wykonywane przez ciebie ko∏a sà prawid∏owych rozmiarów i majà jednolity kszta∏t. Ustaw sobie pacho∏ki, znaczniki na ogrodzeniu, wysyp wapnem Êlady na ziemi lub skorzystaj z pomocy instruktora bàdê innej kompetentnej osoby stojàcej na ziemi.
Upewnij si´, ˝e wiesz, z jakim zgi´ciem i w jakim rytmie powinieneÊ wykonywaç çwiczenie. Nieprawid∏owa jazda po ko∏ach daje efekt odwrotny do zamierzonego.
KorzyÊci Ogólne korzyÊci znajdziesz w opisie do çwiczenia 34. Du˝e ko∏a wymagane sà na konkursach uje˝d˝enia na poziomie szkoleniowym.
Amazonka zbyt mocno zgi´∏a konia w prawo, dzia∏ajàc za silnie prawà wodzà. Ma za∏amanà postaw´ z prawej strony, wi´c jej lewa pi´ta unios∏a si´ w gór´. Koƒ podstawia prawà tylnà nog´ pod k∏od´, idàc po dwóch Êladach, zamiast iÊç „prosto” (çwiczenie 34) po kole. Aby rozwiàzaç ten problem, amazonka powinna mniej intensywnie u˝ywaç prawej wodzy i ∏ydki. Powinna siedzieç równo na obydwu koÊciach siedzeniowych, a nast´pnie lekko obcià˝yç wewn´trznà koÊç, jednoczeÊnie nie pozwalajàc, by lewa strona cia∏a si´ unios∏a. Lewà wodz´ mog∏aby nieco odstawiç od szyi, by wyprostowaç konia i trzymaç jego lewà ∏opatk´ „w górze”. Dla porównania rysunki do çwiczeƒ 31, 34, 36 i 49.
KO¸A
87
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 88
åWICZENIE 36
ÂREDNIE KO¸O (10-METROWE) Jak to jechaç • Jedê k∏usem roboczym çwiczebnym (çwiczenie 7). • Wykonaj pó∏parad´ (çwiczenie 14). • Jedê k∏usem zebranym (çwiczenie 9). • Jedê Êrednie ko∏o w pierwszym naro˝niku. – Wodza wewn´trzna, ∏ydka i wzrok zwrócone w kierunku ruchu. – Pó∏parada na wodzy zewn´trznej. – Skr´ç tu∏ów tak, by zewn´trzny bark wysunà∏ si´ w przód. • Koƒczàc ko∏o, jedê prosto çwiczebnym k∏usem roboczym (çwiczenie 7). • Jedê prosto (çwiczenie 30) wzd∏u˝ d∏ugiej Êciany. • Przed naro˝nikiem wykonaj pó∏parad´ i przejdê do k∏usa zebranego. • Ponownie jedê Êrednie ko∏o. • Kontynuuj.
88
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 89
Warianty • Spróbuj wykonaç to çwiczenie w st´pie, by okreÊliç, jakiego wówczas wymaga zgi´cia. • U˝ywaj go w galopie do kontrolowania pr´dkoÊci.
KorzyÊci • Poprawia równowag´, zwi´ksza stopieƒ podstawienia zadu, rozwija bardziej aktywne tylne nogi i wi´ksze ugi´cie stawów skokowych, wprowadza elementy zebrania. • Doskonali uje˝d˝enie na pierwszym poziomie.
• Poniewa˝ wi´kszoÊç koni ma silniejszà lewà tylnà nog´ (çwiczenie 30), wykonywanie tego çwiczenia na prawo w celach kondycyjnych wzmocni prawà tylnà nog´ i zwi´kszy jej zdolnoÊç do pchania i przenoszenia ci´˝aru. åwiczenie takie pomo˝e tak˝e wyprostowaç konia, gdy˝ wzmocni jego s∏abe strony. Wprowadzajàc po raz pierwszy do treningu ma∏e ko∏a (çwiczenie 37), nie wykonuj zbyt wielu powtórzeƒ, gdy˝ mo˝esz nadwer´˝yç konia i tymczasowo go os∏abiç.
Jeêdziec sprawdza, jak du˝ego zgi´cia wymaga jechanie Êredniego ko∏a w st´pie. Aby „wyprostowaç” konia na kole (zmniejszyç zgi´cie do Êrodka), odstawia na chwil´ lewà wodz´ od szyi konia, by lewa ∏opatka znajdowa∏a si´ wy˝ej. Pami´taj, ˝e zbyt mocne zgi´cie do Êrodka powoduje wystawanie zewn´trznej ∏opatki, co wyglàda pokracznie! Zauwa˝, i˝ gdy prawa tylna noga przesuwa si´ do Êrodka i w przód, najprawdopodobniej stanie na Êladzie przedniego kopyta. Jest to po˝àdany efekt.
KO¸A
89
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 90
åWICZENIE 37
MA¸E KO¸O (6-METROWE) – WOLTA Jak to jechaç • Jedê k∏usem zebranym (çwiczenie 9). • Wyjedê naro˝nik (çwiczenie 31). • Jedê prosto (çwiczenie 30) 6 metrów. • Przygotuj si´ do wolty w prawo. – Prawa wodza zgina szyj´ pionowo w potylicy i do Êrodka na prawo. – Obcià˝ wewn´trznà pi´t´, by koƒ móg∏ zrównowa˝yç twój ci´˝ar. – Trzymaj wodz´ zewn´trznà, by zapobiec nadmiernemu wygi´ciu. – Prawà ∏ydkà poproÊ o maksymalne zgi´cie boczne, przy czym tylne nogi majà nadal iÊç Êladem przednich. • Jedê ma∏e ko∏o (wolt´) o Êrednicy 6 metrów. • Jedê prosto oko∏o 18 metrów. • Ustawienie na prawo. • Wykonaj wolt´ na prawo. • Jedê prosto.
90
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 91
Miej na uwadze
Komentarz
Wykonuj to çwiczenie tylko w naprawd´ zebranych chodach, gdy˝ wymaga ono najmocniejszego mo˝liwego zgi´cia bocznego przy jednoczesnym utrzymywaniu konia na jednym Êladzie.
• Nie poÊwi´caj rytmu na rzecz mocnego zgi´cia, wymaganego do wykonania bardzo ma∏ego ko∏a. JeÊli twój koƒ zacznie drobiç lub chowaç si´ za w´dzid∏em, poçwicz du˝e ko∏a i stopniowo zmniejszaj je przez okres kilku tygodni. • Nie u˝ywaj zbyt mocno wewn´trznej wodzy, ˝eby zgiàç ostro konia – zaburzysz jego równowag´ i trudno mu b´dzie si´ poruszaç. • Nigdy nie próbuj wykonywaç ko∏a o Êrednicy mniejszej ni˝ 6 metrów, gdy˝ koƒ nie mo˝e si´ zgiàç i pozostawaç na jednym Êladzie na mniejszej figurze. Jego zad zacznie wypadaç na zewnàtrz, a rytm stanie si´ nieregularny.
KorzyÊci • Rozwija zebranie i zwi´ksza si∏´ zadu. • Poprawia uje˝d˝enie na poziomie Prix St. George.
Warianty • Wykonaj to samo çwiczenie st´pem zebranym lub galopem zebranym. • Zrób 2–3 wolty w tym samym miejscu.
Na tym rysunku przedstawiajàcym ustawienie w prawo, koƒ jest w∏aÊnie przygotowywany do rozpocz´cia wolty na prawo. Jest ustawiony w prawo i porusza si´ w skróconej ramie (w st´pie). Zgi´cie na prawo jest zminimalizowane, gdy˝ jeêdziec pilnuje podstawy szyi lewà wodzà. W razie koniecznoÊci mo˝e wzmocniç kontakt na lewej wodzy. Utrzymuje konia na Êladzie lewà ∏ydkà. Patrz: rysunek do çwiczenia 85.
KO¸A
91
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 92
åWICZENIE 38
ÓSEMKA Jak to jechaç • Zacznij na Êrodku uje˝d˝alni, stojàc przodem do jednej z d∏ugich Êcian. Skup uwag´ na s∏upku ogrodzenia lub pacho∏ku, który wyznacza Êrodek. • Patrz prosto przed siebie i jedê naprzód (çwiczenie 30) jogiem (çwiczenie 7). • Po 1–2 krokach zacznij wykonywaç ko∏o w prawo (çwiczenia 34–36). • Wyjedê du˝e, równe ko∏o, stosujàc niezmienne pomoce. • Zbli˝ajàc si´ do koƒca ko∏a, przygotuj si´ do zmiany pomocy do jazdy na wprost (çwiczenie 30). • Jedê prosto 1–4 kroki, w zale˝noÊci od rozmiarów ko∏a. • Zmieƒ pomoce do zgi´cia w lewo. • Rozpocznij ko∏o na lewo. Bàdê gotów przytrzymaç zad, jeÊli zacznie wypadaç na zewnàtrz nowego ko∏a. • Wyjedê du˝e, równe ko∏o w lewo. • Zbli˝ajàc si´ do koƒca ko∏a, przygotuj si´ do jazdy na wprost. • Jedê st´pem 1–2 kroki na wprost (çwiczenie 17). • Zatrzymaj (çwiczenie 19).
92
101 åWICZE¡ NA UJE˚D˚ALNI
101_na _ujezdzalni:Layout 1
1-12-08
13:55
Page 93
Warianty
KorzyÊci
• Wykonaj çwiczenie w st´pie, by przyswoiç sobie wzorzec. • Jadàc lope’em, b´dziesz musia∏ wykonaç zwyk∏à zmian´ nogi w galopie (çwiczenie 84), lotnà zmian´ nogi w galopie (çwiczenie 95) lub te˝ jechaç drugie ko∏o kontrgalopem (çwiczenia 52–54). • Zmieniaj Êrednic´ ko∏a od 30 do 12 metrów, w zale˝noÊci od chodu i stopnia zebrania. • Wyjedê wi´cej ni˝ jedno ko∏o na prawo (lub lewo) przed zmianà kierunku.
Ósemka jest prostym çwiczeniem, ∏àczàcym ruchy po prostej i po ∏ukach, pozwalajàcym przy tym çwiczyç zmian´ zgi´cia i zatrzymanie z d∏ugo trwajàcym przygotowaniem. åwiczenie to mo˝e ci tak˝e pomóc wyrobiç sobie dobre nawyki i koordynacj´, wymagane do czekajàcej ci´ bardziej zaawansowanej pracy. Cz´sto w∏àcza si´ je do programów konkurencji horsemanship, equitation i reining*.
Miej na uwadze
* Konkurencje rozgrywane w zawodach w stylu western.
Linia pomi´dzy dwoma ko∏ami powinna byç równoleg∏a do krótkich Êcian uje˝d˝alni. Nie powinna to byç przekàtna, przecinajàca uje˝d˝alni´ w X. Takie wykonanie jest leniwym sposobem na zmian´ kierunku na ósemce i „zjada” cz´Êç ka˝dego ko∏a. Bardziej prawid∏owa zmiana jest z fragmentem prostej na Êrodku. Jest ona te˝ trudniejsza, poniewa˝ wymaga utrzymywania konia w równowadze. Twoim ostatecznym celem jest jechanie na Êrodku zaledwie jednego kroku na wprost, tak by ko∏a tylko si´ styka∏y.
Jadàc po prostej pomi´dzy dwoma ko∏ami, utrzymuj ci´˝ar cia∏a równo roz∏o˝ony i skupiaj uwag´, patrzàc prosto przed siebie. Patrz: rysunek do çwiczenia 30.
KO¸A
93