Ek Sien Jou REISMAGAZINE OVER ZUID-AFRIKA 1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95
1e jaargang l nummer 1 - 2012
Focus op de Westkaap: • Kaapstad à gogo! • Op avontuur over de vergeten snelweg • De Tafelberg: Mountain of Hope • Flowerpower reizen: neem je idealen mee • Slapen bij Nederlanders In dit nummer:
• The Good Life: de mooiste lodges, restaurants, wijnen en golfcourses • Leven, werken en liefhebben in Zuid-Afrika • Exclusief: Rik Felderhof & prins Bernhard • Sound of Silence: spirituele plekken •Spotlight op de cheeta • De mensen van Mandela 01-2012.indd 1
03-02-12 08:02
4
38
Kaapstad Ă gogo De leukste vakantiebestemming ter wereld
98
Delaire Graff: het goede leven
110
86
Meet & greet wildlife
De regenboognatie van Mandela
14 8 16
Dubbelaars: Stef Bos & Varenka Paschke
Sound of Silence Plekken om stil te worden Dubbelaars: Hans en Annelies Vonk, Jan en Astrid Pruijn, Margot Janse, Bangu Masisi
32 46
Het Khayelitsha United Mambazo Choir De Tafelberg Mountain of Hope
62 65
Dop braait door Braaien voor beginners Erik van Muiswinkel Levenskunst
24
Avontuur 4 x 4 De vergeten snelweg
51
Slapen bij Nederlanders WedgeView, Lungi’s B&B, The Royal
66
Exclusief: Rik Felderhof & prins Bernhard - Openhartig in Zuid-Afrika
30
Waarom heeft de zebra strepen?
60
Ek Sien Jou - Geschiedenis van het Afrikaans
70
Flowerpower reizen met idealen
04-05-2012.indd 2
03-02-12 08:10
82
5
Spotlight op de cheeta
INHOUD En verder...
6 Van de redactie en colofon 48 Souvenirs van Zuid-Afrika 50 De smaak van Zuid-Afrika
108
77 Op reis naar Zuid-Afrika
Earth Lodge
94 Lezen & Kijken Over Zuid-Afrika 96 Even voorstellen: Mister Goodlife
74 80
Ontmoet de Darling Doll Liefjes met een verhaal
86
Nelson Mandela Vader van een volk
90
Wonen jullie in een boom? Busi en Limpho in Nederland
Kasteel Engelenburg Een vleugje Zuid-Afrika in Nederland
114 120
Stay OkĂŠ - Bushmans Kloof (+Big Five tips)
122
Singita De plaats van wonderen (+Big Five tips)
Met smaak Restaurant Overture (+Big Five tips)
130 Zuid-Afrika 2012 Promotie 78 Amarula: the spirit of South Africa 104 Weltevrede, ’n baie spesiale plaas 110 Kololo, in het hart van de natuur 116 Fairtrade wijn: voelt goed, smaakt goed
OogvoorZuidAfrika
04-05-2012.indd 3
03-02-12 08:11
8
Sound Plaatsen in Zuid-Afrika waar je niet anders kunt dan even stil zijn.
De bloemen van de Westkust
Het streven van vele religies is verlichting. Een maand lang geven deze planten uitbundig uiting aan hun verlichting door even bloem te zijn.
08-13-2012.indd 2
03-02-12 10:08
o
C
d
9
of
Silence
Chapman’s Peak Er is geen weg die naar de waarheid leidt als je er zelf onderdeel van bent.
Tekst en foto’s Peter Boshuijzen
08-13-2012.indd 3
03-02-12 10:09
Dubbelaars
14
Nederlanders die
Ek Ek Ek Ek
is n vreemde hier het my land gelos het jou pad gekruis het jou spoor gevolg
Jy het gese gaan terug Moe nie op my vertrou Maar jy s n deel van my Wat doen ek sonder jou En ek weet die toekoms is onseker En die donker is digby En ek weet ons wag ‘n lang reis Reg deur die woestyn Maar jou land is my land Jou volk is my volk Jou taal is my taal Jouw God is my God Jou Jou Jou Jou
droom is my droom pad is my pad toekoms my toekoms hart in my hart
Ek weet jou volk is bang Voor ons wat anders is Maar ek sal brugge bou Daar waar die afgrond is En ek sal terugverlang Wanneer die wind sal waai Wat uit die suide kom Van my geboorte grond
Varenka Paschke 14-15-2012.indd 2
03-02-12 08:22
wo en in
die
seker
eis
15
wonen, werken en liefhebben in Zuid-Afrika
Maar ek sal sterk wees En ek sal oorleef Want ek wil naas jou staan Al sal dit moeilyk wees Maar jou land is my land Jou volk is my volk Jou taal is my taal Jouw God is my God Jou droom is my droom Jou pad is my pad Jou toekoms my toekoms Jou hart is my hart My deel is jou deel My brood is jou brood Jou lewe is my lewe Jou dood is my dood En wanneer die donker kom En jou mense my ontwyk Sal ek my liefde gee Totdat die haat verdwyn Want jou huis is my huis Jou angs is my angs Jou stilte my stilte Jou land is my land
Lied van Ruth, van het album In Een Ander Licht www.stefbos.nl
Stef Bos 14-15-2012.indd 3
03-02-12 08:23
24
Avontuur 4 x 4
De vergeten snelweg Een reis door de stilte
Er was een tijd dat de N1 nog niet als een geasfalteerde slagader de Karoo doorkruiste. Dat diamantzoekers en avonturiers als Cecil Rhodes en David Livingstone op weg van de Atlantische kust naar de diamantmijnen van Kimberley, hun weg door het grote niets zochten. Er ontstond een handelsroute, een vergeten snelweg die je nu helemaal voor jezelf hebt.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
24-29-2012.indd 2
03-02-12 08:31
25 Vanaf Kaapstad doorkruis je het golvende Swartland, velden met groene wijnranken, afgewisseld met citroengele koolzaadvelden en weilanden met struisvogels, koeien en schapen die hun rug naar de wind keren. Parelhoenders pikken in de berm tussen statig bloeiende aronskelken. Een kraanvogelpaar vliegt klapwiekend op, tegen de blauwe lucht een vlucht pelikanen. Het lieflijke landschap verandert in een woestenij van steen gestapeld tot onmetelijke, onaantastbare bergen in de Michell’s Pass. Tot het fruitdorp Ceres ons een blik gunt op bloesemende kersen-, peren- en appelboomgaarden. Het startpunt voor een avontuurlijke route, off the beaten track, door de Tanqua en Groot Karoo. Dwars door de Kaapse binnenlanden vonden vermoeide reizigers en postkoetsen een plek om op verhaal te komen in plaatsjes als Sutherland, Fraserburg en Loxton. De euforie van de nieuwe handelssteden duurde niet lang, want al in 1870 bereikte de spoorweg vanaf Kaapstad Touwsrivier. En kwam de N1. De kortste route tussen Kaapstad en Johannesbrug verwerd tot een lange, verlaten weg dwars door slaperige Karoo-dorpjes die nooit de bloei en welvaart bereikten waar ze langgeleden op hoopten. Afwezigheid van alles De entree start bij de Karoo Poort, een schilderachtige pas 43 kilometer ten oosten van Ceres die de Swartruggens bergen in tweeÍn splijt. Hier houdt de asfaltweg op en maakt plaats voor een gravelweg die meer zand dan gravel heeft. De poort is herkenbaar aan een vaalwit boerderijtje dat zich verlegen verschuilt onder een massieve eikenboom. De lucht kent zoals vaak in Zuid-Afrika drie kristalheldere tinten blauw, de zon kleurt de aarde rood en de groene struikjes zuchten
24-29-2012.indd 3
03-02-12 08:32
Tafelberg Mountain of Hope Nelson Mandela noemde de Tafelberg de Mountain of Hope, de berg van hoop. Het is het icoon van Kaapstad en zelfs van heel Zuid-Afrika en sinds 11 november 2011 benoemd tot een van de zeven natuurwonderen van de wereld.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
46-47-2012.indd 2
03-02-12 08:54
‘Wonder of Nature’ De verkiezing van de mooiste natuurlijke plekken ter wereld werd in het leven geroepen door de Zwitserse New7Wonders Foundation. De eerste ronde van het New7Wonders initiatief (dat al in 2007 van start ging) betekende de nominatie van meer dan 400 wereldwijde natuurwonderen. Zuid-Afrika stuurde aanvankelijk naast de Tafelberg ook Kaap de Goede Hoop, het Kruger Park en de Vredefort krater in als kanshebbers voor de bijzondere onderscheiding. Alleen de Tafelberg kwam door de selectie van de Zwitserse commissie. Na een eerste eliminatieronde van de 400 paradijselijke natuurplekjes bleven er slechts 77 Wonders of Nature van over die doorgingen naar de volgende ronde. In de laatste ronde werd dit aantal teruggebracht tot slechts 28 kanshebbers. Al die tijd bleef de Tafelberg trots overeind. Tot op vrijdag 11 november 2011 de Tafelberg officieel uitgeroepen werd tot een der mooiste natuurwonderen ter wereld. Trots De campagne werd gedragen door drie iconen: Nobelprijswinnaar en aartsbisschop Desmond Tutu, Nobelprijswinnaar en oud-president F.W. de Klerk en Nobelprijswinnaar en oud-president Nelson Mandela. Toen het Table Mountain National Park in 1998
geopend werd, zei Mandela: ‘Tijdens de lange jaren van mijn opsluiting op Robbeneiland, keken we vaak over de baai naar het majestueuze silhouet van de Tafelberg. Voor ons een symbool van hoop, het vasteland waar we op een dag weer zouden terugkeren.’ De Klerk: ‘De Tafelberg staat ook symbool voor de geschiedenis van Zuid-Afrika, want het was hier dat de Hollanders hun nederzetting vestigden die uitgroeide tot de Moederstad, omarmd en beschermd door deze magische berg.’ Tutu: ‘Ik kan begrijpen dat God zei, toen hij alles geschapen had en keek naar deze berg: hier moet ik iets speciaals doen. En daarmee creëerde hij de toegangspoort tot Zuid-Afrika, en wat een wonder is deze berg.’ Floral Kingdom Een van de wonderen van de Tafelberg is de rijke biodiversiteit, de berg herbergt het rijkste en tegelijkertijd kleinste floral kingdom op aarde en is het thuis van maar liefst 1500 plantensoorten, met name fynbos. De nationale bloem, de protea vind je er in overvloed. De Tafelberg zoals we hem nu kennen, met de karakteristieke vlakke top, is het resultaat van zes miljoen jaar erosie en het is de enige plek op aarde waar zelfs een sterrenconstellatie naar vernoemd is, mensa, de tafel.
Tip De beroemde Tafelberg (1085 m) met haar medebergen Duivelspiek en Leeuwenkop is de plek om Kaapstad en Robbeneiland van bovenaf te bekijken. Je kunt de top lopend bereiken via de Hoerikwaggo Trail of via Silvermine Nature Reserve, Kirstenbosch Botanical Gardens en Platteklip Gorge; een steile klim van anderhalf uur via een redelijk goed pad. Een comfortabelere optie is de kabelbaan. Er zijn paden langs de rand van de bergwand, dus wie wil, kan wandelend van het panorama genieten. Tenzij het beruchte ‘tafelkleed’ zich aandient: een dikke mist drapeert zich dan over de top en wolken dwarrelen als een waterval naar beneden. De kabelbaan werkt alleen bij goede weersomstandigheden, en tickets kunnen niet gereserveerd worden. Je kunt of in de rij gaan staan of je ticket online boeken. http://tablemountain.net
OogvoorZuidAfrika
46-47-2012.indd 3
03-02-12 08:52
54
Slapen bij Nederlanders
Lungi’s Township B&B in Khayelitsha Het verhaal van Lungi’s verbindt de Nederlandse Marijke Frijters met de Zuid-Afrikaanse Gladys. Nomalungelo Gladys is 39 en woont met haar drie kinderen in de township Khayelitsha bij Kaapstad. Ooit verdiende ze haar geld als schoonmaakster. Marijke Frijters (58) droomde er al jaren van om in het buitenland te wonen en werken. Ze volgde haar hart en betrok een huis in Kaapstad. Daar ontwaarde Gladys de nieuwe huurster en besloot bij haar aan te bellen om te vragen of ze werk had. Het was 2008 en het begin van een innige vriendschap. Gladys: ‘Marijke was heel geïnteresseerd en als ik bij haar werkte, hadden we vaak lange gesprekken over mijn leven en mijn keuze om dertien jaar geleden, net als veel anderen naar Kaapstad te verhuizen in de hoop daar een beter leven en werk te vinden. Toen ik drie maanden bij Marijke werkte, overleed mijn man en twee maanden later ontdekte ik dat ik zwanger was van mijn
derde kind. Ik kon met mijn angsten voor de toekomst altijd bij Marijke terecht, maar ik vertelde haar ook over mijn droom. Ik had tien jaar bij een B&B in Green Point gewerkt en daar het klappen van de toerismezweep geleerd. Het was me opgevallen dat toeristen erg nieuwsgierig zijn hoe het er in een township uitziet, of het er werkelijk zo arm en gevaarlijk is. Ik begon te fantaseren hoe het zou zijn als ik in Khayelitsha een B&B zou openen en daar mijn gasten zou laten kennismaken met mijn familie en ons dagelijks leven laten ervaren. Marijke bood aan me te helpen en gebruikte haar netwerk om geld in te zamelen door middel van microkredieten. In zes maanden tijd hadden we meer dan 160 aandelen en reserveringen voor een
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Yvette Wolterinck
54-55-2012.indd 2
03-02-12 09:03
55
‘Marijke leerde me hoe ik van schoonmaakster een ondernemer werd’ overnachting in de B&B verkocht. Zij leerde me hoe ik van schoonmaakster ondernemer werd. We gingen samen op zoek naar een geschikte plek en werden daarbij geholpen door de Bed and Breakfasts Association in Khayelitsha. Er moest natuurlijk heel wat aan het huis gebeuren om er een B&B met twee kamers van te maken. Begin 2010 konden we Lungi’s Township B&B openen! Marijke en ik zijn twee totaal verschillende vrouwen, in leeftijd, afkomst, kansen en kennis, maar samen hebben we met succes onze krachten gebundeld en zijn daarbij geholpen door talloze mensen die geloven in dit project dat tot doel heeft niet alleen voor mij een beter leven te creëren, maar voor de hele buurt. Marijke is inmiddels terug in Nederland en woont in Den Bosch, maar ze houdt met argusogen in de gaten hoe het met Gladys en Lungi’s gaat. Marijke: ‘Onze overeenkomst was het feit dat we allebei alleenstaand moeder zijn, een droom hebben die we willen volgen en ondernemend zijn. Dat schiep meteen een band toen Gladys bij mij aanbelde met de mededeling, ‘Madam, I’m looking for work’. Ik heb veel van haar geleerd: over haar veerkracht, haar manier van denken, de verwevenheid tussen de dagelijkse logica
en de wereld van de geesten/sangoma’s. Zo mooi om te ontdekken dat wij allebei veel kennis hebben en dat we door daarover te praten daar beiden ‘wijzer’ van worden. Voor Gladys kwam alles op zijn kop te staan: Iemand die bereid was om haar oprecht te helpen haar toekomst te verbeteren, ze kon het bijna niet geloven. Het verschil tussen mij en Gladys was en is natuurlijk groot. Maar ik heb steeds gezegd, we zijn gelijkwaardig en verschillend, maar samen weten en kunnen we veel. Bij de opening van Lungi’s kreeg ik van Gladys een Xhosa-naam: Nosipho dat ‘gift’ betekent, mooi hè?’ Het klinkt als een sprookje, een witte en zwarte vrouw die samen een B&B openen in de grootste township van Kaapstad. Maar het lijkt er een met een goed einde! www.lungis.co.za
Gladys organiseert ook voor mensen die niet bij haar overnachten een walking tour. Ze loopt samen met de gasten twee uur door de wijk en laat het dagelijks leven zien. En dat is voor toeristen een heel bijzondere ervaring! OogvoorZuidAfrika
54-55-2012.indd 3
03-02-12 09:03
66
Prins Bernhard in Zuid-Afrika
Een gedenkwaardige ontmoeting ‘Ik zou hier wel willen sterven’ waren gedenkwaardige woorden die prins Bernhard sprak tijdens een interview met Rik Felderhof in het Marakele wildpark. De ontmoeting met de prins leidde tot een memorabele televisie-uitzending waarin Zijne Koninklijke Hoogheid vrijmoedig terugkeek op zijn leven. Felderhof biedt ons een blik achter de schermen van deze bijzondere gebeurtenis. Tekst: Rik Felderhof Foto’s: Leandro Bistolfi
66-69-2012.indd 2
03-02-12 09:15
‘Zo, daar ben ik.’ Dat gezegd hebbende stapte prins Bernhard uit de helikopter, waarmee hij rechtstreeks gevlogen kwam van Johannesburg naar het Marakele wildpark. Op de stoffige vlakte, een ideale landingsplaats maar een verkeerde plek om de prins waardig te kunnen begroeten, werden we door de landing de duisternis in geblazen. Geheel met stof en zand bedekt, deed ik enkele stappen voorwaarts en konden we elkaar hartelijk de hand schudden. ‘Dat stof staat u goed,’ lachte de prins. ‘U kunt zo op
‘Ik ben blij dat ik weer in Afrika ben. Een heerlijk continent.’ ‘Ik ben vereerd dat u mijn uitnodiging hebt geaccepteerd, dat u bent gekomen.’ ‘Natuurlijk. Wanneer ik ja zeg, dan is het ja. Basta.’
67
Vier maanden eerder Het terras van hotel Torarica in Paramaribo. Producer Astrid belt vanuit Hilversum of ik Paleis Soestdijk zou willen bellen, prins Bernhard wilde mij spreken, ik kreeg
‘Dat scheelde niet veel of we waren platgeslagen tegen die baobab. Mooi persbericht!’
oefening, een betere camouflage is niet denkbaar.’ ‘Dank u, zullen we dan maar?’ We reden met een jeep naar het tentenkamp. ‘Doet u dat expres, door al die kuilen rijden?’ vroeg de prins. ‘Dat is het landschap, Hoogheid.’ ‘Oh, het landschap. Het is inderdaad verdomd zwaar terrein. Voorwaarts dan maar. Vol gas, daar houd ik van. Sommige mannen rijden als mietjes, dan weet je meteen wat je aan boord hebt. Die zijn voor de rest ook geen klap waard.’ Ik besloot uitbundig gas te geven om de stemming op peil te houden. Even later vlogen we tot groot plezier van de prins bijna uit de bocht. ‘Dat scheelde niet veel of we waren platgeslagen tegen die baobab. Mooi persbericht!’ lachte hij. ‘Jammer van mijn interview, ik zou het op prijs stellen als we nog even blijven leven.’ ‘Ik zal mijn best doen.’ ‘Ik ook.’
66-69-2012.indd 3
een telefoonnummer. ‘Is het geen grap?’ ‘Het klonk serieus. Ik zou het in ieder geval proberen, je weet maar nooit waartoe het kan leiden. Wellicht een interview.’ Even later toetste ik het nummer in. ‘Met Paleis Soestdijk.’ ‘U spreekt met Rik Felderhof. Zijne Koninklijke Hoogheid…’ ‘We zijn op de hoogte, we verbinden u door.’ ‘Ja hallo?’ Dat opvallende accent, door velen dankbaar gepersifleerd. ‘Koninklijke Hoogheid, u spreekt met Rik Felderhof.’ ‘Ja, dat weet ik heus wel. U bent toch doorverbonden?’ ‘Het leek me wel zo beleefd me even voor te stellen.’ ‘Oh ja. Voorstellen… Ik weet wie u bent, ik ken uw programma’s.’ Even schiet het door me heen dat Edwin Evers me nu in de maling neemt in zijn radioprogramma. Hij imiteert de prins namelijk vlekkeloos, maar ik durf geen twijfel uit te spreken of ik wel met de echte prins Bernhard in
03-02-12 09:15
70
Tekst: Ellen van Ree Foto’s: Abang Africa Travel & Trust en privébezit
70-73-2012.indd 2
03-02-12 09:18
71
Flowerpower reizen
Idealen mee op vakantie Het idealisme zoals de babyboomers het leerden kennen tijdens het flowerpower tijdperk in de late jaren ‘60 en vroege jaren ’70, doet anno 2012 weer van zich spreken. Alleen neemt de bloemengeneratie hun idealen nu mee op... vakantie.
Vrijwilligerswerk laat zich in de dagelijkse praktijk uitstekend combineren met het opdoen van reiservaringen. Tijdens een lange vakantie, of nog beter het overwinteren in het warme zuiden, zetten de babyboomers zich met hart en ziel belangeloos in voor allerlei projecten. Combineren het aangename, zoals golfen of wandelen, met het nuttige. Krachten bundelen,
70-73-2012.indd 3
kennis overdragen en ervaringen delen. Win-win situaties op alle fronten. Duurzaam reizen De duurzame reisorganisatie Abang Africa organiseert sinds kort speciale reizen waarin de Nederlandse en Belgische toerist Zuid-Afrikanen kan bijstaan in een
03-02-12 09:19
82
Spotlight op
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
82-85-2012.indd 2
03-02-12 09:34
H C
83
op
Het Inverdoorn Cheeta Conservation Programma De Inverdoorn Game Lodge & Safari is de gastheer van een ongelooflijke variĂŤteit in dieren, van de zeldzame Barbary Cape Lion tot de met uitsterven bedreigde cheeta. Het snelste dier ter wereld speelt de hoofdrol, het decor vormen de heldere luchten, bergketens en het uitgestrekte landschap van de Karoo. Laat je ziel zweven.
82-85-2012.indd 3
03-02-12 09:36
86
Nelson Mandela
Vader van de regenboognatie Nelson Mandela, de man die als geboren Xhosa de verplichting had te voorkomen dat zijn naam uitstierf, werd vader van een volk. En het symbool van ubuntu, verzoening, vergeven wat onvergeeflijk lijkt. En symbool voor de hoop van een nieuw, democratisch Zuid-Afrika. Wat is zijn nalatenschap aan Zuid-Afrika, aan zijn volk dat liefkozend de regenboognatie wordt genoemd? Hoe volwassen is zijn land geworden, 22 jaar na de dag van zijn vrijlating?
‘Ik heb tegen blanke overheersing gevochten en ik heb tegen zwarte overheersing gevochten. Ik heb het ideaal gekoesterd van een democratische en vrije maatschappij waarin alle volken in harmonie en met gelijke kansen samenleven. Ik hoop voor dit ideaal te blijven leven en het te bereiken, maar zo nodig ben ik bereid voor dit ideaal te sterven.’ Citaat uit de toespraak van Mandela tijdens zijn vrijlating op 11 februari 1990. Nelson Mandela, een leider in de werkelijke zin van het woord, een leider die Zuid-Afrika behoedde voor een burgeroorlog, iemand die zijn privéleven opofferde voor de politieke zaak, die zijn volk en idealen boven de liefde en zorg voor zijn gezin stelde. Een offer dat hem twee huwelijken (waaronder met Winnie Mandela) kostte en hij pas voor zijn eigen geluk koos toen hij in 1998 trouwde met Graca Machel. Een magisch mens die door blank en zwart bewonderd wordt, en tijdens zijn 27 jaar durende gevangenschap geen haat, maar wijsheid ontwikkelde. In de zeventien jaar die hij op Robbeneiland doorbrengt als nummer 46664,
weet werelds beroemdste gevangene, met zijn waardigheid het ontzag van zelfs de bewakers te winnen. Het leven van Mandela laat het verhaal zien van Apartheid en van emancipatie. De dag die Zuid-Afrika verandert 2 februari 1990: ‘Meneer de voorzitter, leden van het parlement, de verkiezingen van 1989 hebben laten zien dat ons land klaar is voor een nieuwe weg. Maar alleen zorgvuldig overleg tussen allen die hierbij betrokken dienen te zijn, kan zorgen voor vrede.’ Aan het woord is F.W. de Klerk, pas een half jaar president. Benoemd na de laatste ‘for whites only’ verkiezing. Het is de aankondiging van de vrijlating van Mandela, het opheffen van de ban op het ANC. In zijn toespraak weet De Klerk de blanken vertrouwen te geven in hun toekomst. Het duidelijkst is hij als hij zegt: ‘Het is niet de intentie dat in het vervolg de ene bevolkingsgroep boven de andere wordt gesteld.’ Het kwam op tijd, want Zuid-Afrika bewoog zich in een doodlopende straat. ‘De stappen die genomen gaan worden, zijn de volgende: het verbod op het ANC, op de PAC en SACP wordt opgeheven en dat betekent dat een
Tekst: Marjolein Westerterp. Foto’s: Peter Boshuijzen
86-89-2012.indd 2
03-02-12 09:46
ieder die gevangen zit vanwege betrokkenheid bij een van deze partijen, zal worden vrijgelaten.’ Het betekent een keerpunt. Hoe lang het ook zal duren, Zuid-Afrika had zich omgedraaid en was op weg naar vrijheid. In de plannen werd ook opgenomen het oprichten van de Waarheids- en Verzoeningscommissie onder leiding van aartsbisschop Desmond Tutu om de Zuid-Afrikanen de gelegenheid te geven met hun gruwelijke geschiedenis in het reine te komen.
‘Het vernederen van iemand veroorzaakt onnodig lijden’
Wereldgeschiedenis Vanaf 1985 wordt er met Mandela gesproken over zijn vrijlating, het aanbod om vrij te komen als het ANC (het Afrikaans Nationaal Congres) het gewapend verzet staakt, legt hij naast zich neer. Hij mag Robbeneiland verlaten,
gaat naar de gevangenis Pollsmoor en verhuist uiteindelijk naar de directeurswoning op het gevangenisterrein van de Victor Vestergevangenis in Paarl. Daar loopt hij op 11 februari 1990 met opgeheven vuist de poort uit, op weg naar vrijheid. Aan zijn zijde Winnie, om hem heen een leger van pers en fotografen. Op de Grote Parade in Kaapstad 60.000 mensen die hem welkom heten. 11 februari 1990, Mandela schrijft wereldgeschiedenis. Hem wacht een zware taak: hij moet zijn eigen achterban die de man eigenlijk nauwelijks kent mobiliseren, hij was een symbool, nauwelijks een mens van vlees en bloed daar achter de tralies. En hij moet de internationale gemeenschap en de zakenwereld ervan overtuigen dat Zuid-Afrika een nieuwe weg in slaat, waar Apartheid alleen nog in de geschiedenisboeken voorkomt. Uiteindelijk komen Mandela en de blanke president Frederik Willem de Klerk tot een overeenkomst: een regering van nationale eenheid voor vijf jaar en garanties voor de blanke bevolking. Hun inspanningen, bezegeld met de beroemde handdruk worden in 1993 beloond met de Nobelprijs voor de Vrede voor beiden. Als Mandela dan in 1994 de eerste zwarte president van Zuid-Afrika wordt, is hij voor de hele wereld het symbool van hoop. De Klerk zegt later dat hij moet toegeven ‘dat Mandela over een uitzonderlijke gave beschikt om iedereen die hij ontmoet een speciaal gevoel te geven.’
86-89-2012.indd 3
03-02-12 09:47
90
Wonen jullie in een boom? Busi (20) en Limpho (18) uit Bloemfontein woonden ieder via een uitwisselingsprogramma een jaar in het gezin van Erik van Muiswinkel en Paulien Schoof in Heemstede. Ze gingen naar school, leerden Nederlands, maakten vrienden. En gingen weer naar huis in Zuid-Afrika. De raarste vraag? Busi: Of we leeuwen in de tuin hebben. Limpho: Of ik in een boom woon. Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen, Annemijn Rookmaker en Paulien Schoof
90-93-2012.indd 2
03-02-12 09:51
inderdaad een zusje bij. Kinderen van school vroegen of ik het niet vervelend vond, zo’n vreemde in huis, maar zo heb ik nooit naar haar of Busi gekeken. Ze hoorden er gewoon bij. We zaten samen op hockey en op dezelfde school, maar Limpho kreeg ook haar eigen vriendinnen. En nu is het echt jammer als ze weer weggaan.’ Paulien: ‘Zowel Busi als later Limpho zijn via het YFU (Youth for Understanding), een internationaal uitwisselingsprogramma bij ons gekomen. Limpho heeft de ervaringen van Busi gehoord toen zij bij het
In 2010 zagen ze elkaar weer in Zuid-Afrika toen Erik en Paulien in Johannesburg waren voor de WK. Met z’n allen gingen ze naar Bloemfontein om daar de ouders van Busi en Limpho te bezoeken. In december 2011 kwamen Busi en Limpho samen vijf weken terug naar Nederland. De regen klettert oer-Hollands tegen de ramen als we hen begin januari ontmoeten, vijf dagen voordat ze weer terug naar Zuid-Afrika gaan.
YFU in Bloemfontein solliciteerde.’ Busi: ‘Je moet goede cijfers hebben en goed zijn in een sport. Bij mij was dat voetbal, bij Limpho hockey.’ Limpho: ‘Busi gaf aan dat je niet teveel moet verwachten, dat je moet laten zien wie je bent, vragen moet stellen, je niet verstoppen omdat het eng en nieuw is, dat je om hulp moet durven vragen en gewoon kan genieten van de kans die je krijgt.’ Aan Emma: ‘Was je eigenlijk bang dat ik heel stom zou zijn?’
Waarom kinderen uit Zuid-Afrika? Erik: ‘Door mijn familie in Zuid-Afrika, maar ook door het cricket en voetbal en door de creatieve band kan ik niet om dat land heen. Dat blijft in m’n leven terugkomen. Toen Busi kwam, woonde onze dochter Kitty net met haar vriend en cricketcoach Enoch in Soweto. We hadden dus een kamer over. Onze zoon Kees vond het prima, na die meiden eindelijk een broer erbij. Limpho had dezelfde leeftijd als onze dochter Emma. Ze gingen naar dezelfde school, zaten in dezelfde klas. Dus een zusje voor Emma.’ Emma: ‘Ik vond het echt heel gezellig, kreeg er
Waarom Nederland? Busi: ‘Ik ben gek van voetbal en heb geprobeerd bij Ajax Cape Town te komen. Voor mij is voetbal Nederland en Nederland staat bij ons heel goed aangeschreven. Net als Duitsland.’ Limpho: ‘Ik hockey graag en wist dat je dat in Nederland heel goed kunt doen.’ En na een aarzeling allebei lachend: ‘Iedereen in Zuid-Afrika wil naar Amsterdam, naar de coffeeshops.’
90-93-2012.indd 3
91
03-02-12 09:52
94
lezen &
kijken
Tien persoonlijke tips, in willekeurige volgorde, om geïnspireerd op reis te gaan of ter plekke te lezen en bekijken.
1. Black Butterflies
3. Tsotsi
Black Butterflies (dvd) is de prachtige weergave van het getormenteerde leven van de Zuid-Afrikaanse schrijfster Ingrid Jonker. Ze worstelt met haar geliefde en met haar vader, minister voor de Nasionale Partij tijdens het door Ingrid zo verfoeide Apartheidsregime. Langzaam stevent ze af op haar keuze om een eind te maken aan haar leven dat ze liefheeft, maar niet aan kan. Prachtige beelden van Kaapstad. Met in de hoofdrollen Carice van Houten en Rutger Hauer.
Een rauwe maar liefdevolle kennismaking met het leven van de 19-jarige Tsotsi (gangster) die dreigt ten onder te gaan in een cyclus van geweld in Johannesburg. Totdat er een baby op zijn pad komt die hem terugbrengt naar waar hij hoort en wie hij is… en wil zijn. (dvd)
2. Invictus Invictus (dvd) is een indrukwekkende film over Nelson Mandela (Morgan Freeman) die weigert wraak te nemen op zijn onderdrukkers en ervoor kiest op het rugbyveld, dé sport voor blanke Afrikaners, eenheid te smeden. Mooi verwoord: zijn volk had een leider nodig, ze kregen een kampioen.’
4. Flying over South Africa Flying over South Africa van Karel Tomeï is een stoeptegel dik fotoboek met prachtige luchtfoto’s die een indrukwekkend beeld geven van de diversiteit en schoonheid van Zuid-Afrika.
Tekst: Marjolein Westerterp
94-95-2012.indd 2
03-02-12 09:53
95
5. Te gast in Zuid-Afrika In dit boekje laten journalisten, antropologen en historici hun licht schijnen over een aantal fenomenen van Zuid-Afrika, zoals natuurlijk Nelson Mandela, maar ook het natuurbehoud en de wijnindustrie. De informatie geeft vooral de couleur locale weer. Met een katern praktische informatie. Vooral leuk ter oriëntatie; niet ter vervanging van een reisgids. 6. Karoo Keepsakes Een geweldig boekje over de bijzondere mensen, dieren, winkeltjes, bedrijfjes van de Karoo. Met onnavolgbare Zuid-Afrikaanse humor geschreven. Een gids die je moet genieten en die je een bijzonder kijkje geeft in de ‘dry country’. (in Zuid-Afrika verkrijgbaar). 7. In ongenade Een schrijnend en confronterend verhaal van J.M. Coetzee over een blanke professor die bij zijn idealistische dochter op het verlaten platteland
gaat wonen. Hij vindt het moeilijk de zwarte werkers te vertrouwen, leeft nog volop in het oude Zuid-Afrika. Haar vertrouwen wordt beschaamd, maar ze probeert te vergeven en vergeten. Of het hem ook lukt? (dvd Disgrace, boek en toneelstuk). Toneelgroep Amsterdam speelt het stuk In Ongenade met in de hoofdrol Gijs Scholten van Aschat. De tournee eindigt op 24 maart in Gent. 8. Cockroach Cockroach (De kakkerlak, verkrijgbaar in Zuid-Afrika) van de Zimbabwaanse schrijver Jonathan Khumbulani Nkala. Hij beschrijft de actuele situatie van een vluchteling uit Zimbabwe die in Zuid-Afrika niet het gedroomde paradijs, maar wel het lef om te leven en schrijven vindt. 9. Agaat De Zuid-Afrikaanse schrijfster Marlene van Niekerk heeft met dit boek een plaats in mijn hart veroverd. Een boek dat je moet lezen als je reist door de plattelandsdorpjes van de Westkaap. De blanke Milla Redelinghuys kan op haar sterfbed alleen nog met haar ogen communiceren. Haar zwarte huishoudster Agaat verzorgt haar; zij is de enige die Milla begrijpt. Terwijl Milla haar zware leven overdenkt in de lege kamer van de stille plaats, leest
Agaat Milla’s dagboeken aan haar voor. Zo komt langzaam het tragische verleden aan het licht dat deze vrouwen bindt en uiteendrijft. Een monumentaal, briljant gecomponeerd boek. 10. De bidsprinkhaan In De bidsprinkhaan kiest Brink het schaduwgebied tussen mythe en geschiedenis. Zijn hoofdpersoon Kupido Kakkerlak is nog maar net geboren of het gonst al van de verhalen over zijn afkomst. Hij wordt grootgebracht op de boerderij van een Nederlandse kolonist op de Kaap en laat zich op een dag door de woorden van een rondreizend koopman verlokken om de wijde wereld in te trekken. Overal waar hij komt staat hij te boek als een praatjesmaker, vrouwenjager en vechtjas. Door zijn gesprekken met een zendeling komt hij tot inkeer. Hij wordt zelf zendeling en krijgt een eigen gemeente toegewezen. In de verre, dorre binnenlanden moet hij bewijzen wat hij waard is. Het verhaal lijkt absurd, maar is geschreven met zoveel liefde en humor dat het voorgoed bij je blijft… Uiteindelijk word je verliefd op het intrinsieke vertrouwen van Kupido Kakkerlak.
OogvoorZuidAfrika
94-95-2012.indd 3
03-02-12 09:54
100
De plek, hoog op de Helshoogte Pas tussen Stellenbosch en Franschhoek, was altijd al geweldig met de prachtige panorama´s van de Banhoek Vallei waar overburen als Tokara en Thelema gehuisvest zijn, de kwaliteit van de wijnen van Delaire was echter wisselend en soms zelfs teleurstellend. Uitgekiende planning en nieuw elan De reden voor de wisselvalligheid bleek achteraf vrij logisch. In 2003 werd Delaire verkocht en sindsdien was men met voorbedachten rade bezig om van Delaire een van de vooraanstaande wine estates van Zuid-Afrika te maken en het enorme potentieel eindelijk volledig te gaan benutten. Zoiets kost tijd en kan ook leiden tot een aantal ‘verloren’ jaren. De enorme kapitaalinjectie door nieuwe eigenaar, de Zwitserse diamanten-tycoon Laurence Graff, een herbeplantingsplan voor de wijngaarden, het vervaardigen van een nieuwe state of the art kelder, een moderne tasting room, 2 restaurants en een luxueuze lodge met spa hebben er toe geleid dat Graff’s ambitie om Delaire-Graff, zoals het estate inmiddels heet, op te stoten in de vaart der volkeren, inmiddels wel als geslaagd mag worden betiteld. Nieuwe wijnmaker en nieuwe wijnen Wat de wijnen betreft zijn er diverse redenen aan te wijzen die eraan hebben bijgedragen dat wisselvalligheid is ingeruild voor kwaliteit en betrouwbaarheid. Allereerst werd de helft van de 44 hectare aan eigen wijnstokken vervangen door nieuwe, dit na zorgvuldig
98-103-2012.indd 4
grondonderzoek op basis waarvan de specifieke klonen werden geselecteerd. Daarnaast werd besloten voor de assemblage van de wijnen ook gebruik te maken van druiven uit andere herkomstgebieden zoals Olifantsrivier en Durbanville of druiven van andere gebieden binnen de Stellenbosch regio. Dit niet alleen om aan het gewenste volume te kunnen komen maar ook om blends te kunnen maken die de positieve karakteristieken van de diverse herkomstgebieden in zich verenigen. Belangrijk was ook de komst van een nieuwe wijnmaker in 2007. Eerst als assistent en vanaf 2009 als hoofd is Morné Vrey mede verantwoordelijk voor het geplande succes dat Delaire anno 2012 ten deel valt. Zijn Sauvignon Blanc 2009 was een instant succes en kreeg onmiddellijk een 5 sterren score in de John Platter wijngids. Inderdaad dezelfde John Platter die ooit eigenaar was van Delaire. Enigszins bescheiden laat Vrey, voormalig assistent wijnmaker bij Hazendal, desgevraagd wel weten dat de bijkans ongelimiteerde mogelijkheden die hij van Graff krijgt en de ultra moderne kelder die hij tot zijn beschikking heeft zijn resultaten positief beïnvloeden. Begrijpelijk maar zijn motto ‘op zoek naar maximale fraicheur en de puurste fruitexpressie mogelijk’ gaf Mister Goodlife de indruk dat Vrey goed weet wat hij wil, hetgeen proefondervindelijk ook bewezen werd. Proeven en The Good Life Wijnproeven bij Delaire–Graff is een belevenis op zich. De Wine Lounge, ruim, met open haard, lederen
03-02-12 16:06
101
Goodlife 98-103-2012.indd 5
03-02-12 16:06
124
In het begin van de twintigste eeuw bewoont de familie Bailes het landgoed Castleton, gelegen in het privéwildreservaat Sabi Sand bij Kruger National Park. Vele jaren later erft kleinzoon Luke het huis en landgoed van zijn grootvader. In 1989 begint hij met zijn droom: Ongekende luxe en bijzondere architectuur in een pure, ongerepte Afrikaanse wildernis. De naam: Singita, plaats van wonderen. Leven tussen hemel en aarde Als adelaarsnesten hangen de vijftien lodges van Lebombo tegen de rotswand die stijl oprijst boven de Sweni rivier. Aan de overkant de toppen van de Lebombo bergketen, de grenslijn tussen Zuid-Afrika en Mozambique. Van dichterbij lijken de lodges meer op waterdruppels die de zwaartekracht tarten. In een minder poëtische bui doen ze denken aan bij elkaar geraapte hutjes uit de Afrikaanse shanty towns. Die vergelijking houdt echter meteen op bij de aanblik van de perfecte vormgeving. De constructie is van gebleekt, robuust hout, de wanden zijn van onder tot boven van glas waardoor de overgang naar de natuur, de wereld van de Big Five, bijna onmerkbaar is. Een draperie van dunne boomstammetjes zorgt
122-129-2012.indd 4
voor schaduw. Voor alles zijn natuurlijke materialen gebruikt. De badkuip biedt een ongekend uitzicht op de glinsterende rivier waarin nijlpaarden opduiken en krokodillen wachten op een onvoorzichtige prooi. Een felgekleurde ijsvogel duikt in de rivier, een wolk van ijle druppels spat op. Alles in Lebombo reikt naar de hemel om zo weinig mogelijk plaats in te nemen op deze aarde. ‘To touch the ground lightly’ was de opdracht aan de ZuidAfrikaanse architecten Andrew Makin en Joy Brasler. ‘Wij wilden met deze lodges het gevoel van leven tussen hemel en aarde weergeven. De gebouwen vormen een natuurlijk ritme, bijna een spiegelbeeld met de vier miljoen jaar oude rotsformaties aan de overkant van de rivier.’ Die nacht slapen we buiten op ons balkon, waarbij de hemel ons toedekt met een laken bezaaid met duizenden flonkerende diamantjes. Het voelt als het grote geluk, alsof we kunnen dansen met de maan. Kleuren van de bushveld De aankleding is vorstelijk, het meubilair een spannende mix van Afrikaanse attributen en westerse
03-02-12 17:08
125
Goodlife 122-129-2012.indd 5
03-02-12 17:08
130
Zuid-Afrika
Leuke evenementen en festivals 2012
Cape Town Jazz
Cape Argus Cycle Tour
Cape Town Jazz In maart wordt ieder jaar, analoog aan ons North Sea Jazz festival, het tweedaagse Cape Town International Jazz Festival gehouden. Er treden meer dan 40 internationale en ZuidAfrikaanse musici op. De hele stad ademt op 30 en 31 maart jazz, en… op Green Market Square is er op 23 maart een gratis smaakmakers concert. www.capetownjazzfest.com Cape Argus Cycle Tour Jaarlijks verschijnen 40.000 deelnemers uit binnen- en buitenland aan de start van de grootste fietstour ter wereld. De datum 11 maart. De uitdaging: 110 kilometer fietsen van het startpunt in Green Point, Kaapstad via Camps Bay, Hout Bay, naar Noordhoek, over het Kaapse Schiereiland naar Smitswinkel Bay, Simon’s Town (met de pinguïns), Fish Hoek, Kalk Bay naar Muizenberg en via de wijnlanden weer terug naar Kaapstad. Een prachtige route, maar vooral een sportieve uitdaging, www.cycletour.co.za
Hermanus Whale Festival
Calitzdorp Port & Wine festival Het is maar een klein Karoo-plaatsje, vlakbij Oudtshoorn en aan het begin van de Swartbergpas. Acht wijnkelders laten je op 18 en 19 mei proeven van de port. Maak gebruik van de gelegenheid om de magische Swartbergpas te rijden, de Red Mountains te bezoeken en kennis te maken met het bijzondere Prince Albert. Je bent in de Karoo, www.portwinefestival.co.za
130-131-2012.indd 2
Calitzdorp Port & Wine festival
d
N Arts
Swartland Revolution
National Arts Festival Ieder jaar verandert het stadje Grahamstown tien dagen lang in een smeltkroes van expressie. Het National Arts Festival, dat hier wordt gehouden, is een van de oudste, grootste en bekendste kunstfestivals van Zuid-Afrika. In tegenstelling tot wat de naam van dit festival doet vermoeden, krijgen zowel nationale als internationale kunstenaars tijdens dit festival de gelegenheid om hun kunst(je) te vertonen. Van 28 juni tot 8 juli 2012, nafest.co.za Knysna Oyster Festival In Knysna vindt men de beste oesters naar zeggen, van 6 tot 15 juli kan iedereen ze proeven, vers, van de braai, met overal muziek. Feest in Knysna, www.oysterfestival.co.za Stellenbosch Wine Festival In de bakermat van de wijn vindt terecht het oudste en grootste regionale feest plaats dat in het teken staat van spijs & drank, van 28 juli tot 31 juli. Be there! www.stellenboschwinefestival.co.za
03-02-12 16:30
s
die de moeite waard zijn om te bezoeken
National Arts Festival
Knysna Oyster Festival
MCQP - Grootste Gay feest in Kaapstad
Stellenbosch Wine Festival
Kaapse Klopse
Hello Darling Het eerste weekend van september vindt het jaarlijkse Voorkamerfest plaats in het plaatsje Darling. Nederlandse en Zuid-Afrikaanse artiesten treden op in de voorkamers, de huiskamers van de inwoners van Darling. Zowel in de township als in de villa’s. De manier om kennis te maken met bijzondere voorstellingen en de inwoners. Drie dagen lang feest, van 31 augustus tot en met 2 september!, www. voorkamerfest.co.za PS de hele omgeving staat dan in bloei, voor de mooiste bloemen ga naar het Westkust National Park Hermanus Whale Festival Elk jaar tussen juni en november wordt de baai van Hermanus bezocht door talrijke walvissen. In september heb je de meeste en beste kans om ze te zien, vanaf de boot of vanaf de rotsen. Een feest voor het oog om deze machtige dieren te zien, het echte festival vindt plaats van 28 september tot 1 oktober, www.whalefestival.co.za
Hello Darling
Swartland Revolution In november vindt de jaarlijkse Swartland Revolution plaats in het plaatsje Riebeek Kasteel. Een perfecte gelegenheid om ongedwongen kennis te maken met de beste wijnen en hun makers van de Swartland regio. Ik noem Lammershoek, ik zeg Mullineux, de wijnen van de familie Sadie. Maak meteen kennis met het uiterst gezellige Bar Bar Black Sheep restaurant. www.theswartlandrevolution.com
MCQP - Grootste Gay feest in Kaapstad Kaapstad is niet voor niets Gay Capital of Africa. De Waterkant is dé ultieme homowijk van Kaapstad, dus het is ook geen verassing dat het MCQP in deze wijk gehouden wordt. The Mother City Queer Project is inmiddels zo bekend dat er zelfs speciale ‘MCQP-vluchten’ vanuit Engeland georganiseerd worden voor Europeanen die mee willen genieten van dit bijzondere feest. 17 december 2012, www.mcqp.co.za Kaapse Klopse Op 2 januari vindt de jaarlijkse Minstrel Parade plaats in Kaapstad. In een bonte stoet trekken 13.000 minstrels zingend en dansend van District Six naar de Bo-Kaap. Een feest voor oog en oor.
Een overzicht van alle festivals vind je op http://events.encounter.co.za OogvoorZuidAfrika
130-131-2012.indd 3
03-02-12 16:31