TMB339NLp23a26CardioStress
14/12/11
10:36
Page 26
CAR DIOLOGI E
van de linkerventrikel zonder coronaire letsels. De prognose is doorgaans uitstekend. De aandoening wordt onder meer toegeschreven aan catecholaminegerelateerde cardiotoxiciteit. Er zijn ook heel wat epidemiologische publicaties die het risico op hartinfarct met psychosociale stressfactoren in verband brengen. Onder meer de casecontrolstudie INTERHEART (8).
Vermindert stressbeheer de cardiovasculaire gebeurtenissen ? Het bestaan van een verband tussen stress en infarct heeft aanleiding gegeven tot verschillende studies die de invloed bestudeerd hebben van verschillende methoden om stress te beheersen of er minder intens op te reageren, met als doel de cardiovasculaire gevolgen ervan te beperken. Onder de oudere studies vermelden we een Amerikaanse studie die stressbeheer en lichaamsbeweging vergeleken heeft bij patiënten met myocardischemie. Ze toont aan dat gedragstherapie het risico op hartgebeurtenissen beter helpt verminderen dan lichaamsbeweging (9). In het officiële tijdschrift van de Society of Behavioral Medicine verscheen onlangs een algemeen overzicht van de resultaten van alle gepubliceerde studies over dit onderwerp (10). De auteurs hebben alle multifactoriële, gerandomiseerde en gecontroleerde interventiestudies opgespoord die de levensstijl wilden aanpassen om harten vaatziekten en type 2-diabe-
26
tes te voorkomen, zowel in de primaire als in de secundaire preventie. Van de aanvankelijk 2.823 referenties hebben de auteurs uiteindelijk 41 publicaties overgehouden die verslag uitbrachten over de resultaten van 25 studies. Deze laatste beantwoordden aan de vereiste criteria voor onderzoek op lange termijn omtrent interventies die een onderdeel stress of relaxatie omvatten. De auteurs stellen vast dat het aantal gerandomiseerde studies beperkt is. De gebruikte methoden voor stressbeheer variëren aanzienlijk van de ene studie tot de andere (concentratie, yoga, biofeedback, gecontroleerde ademhaling, meditatie, lichaamsbeweging…). Verder lopen de interventies sterk uiteen en is het aantal bestudeerde patiënten over het algemeen beperkt. Als men bovendien rekening houdt met de moeilijkheid om dergelijk onderzoek op te zetten, moeten we noodgedwongen vaststellen dat de kwaliteit van de studies dikwijls niet volledig toereikend is. Globaal komen de auteurs tot de conclusie dat er niet voldoende bewijzen zijn voor een gunstig effect van multifactoriële levensstijlaanpassingen op de cardiovasculaire evolutie bij patiënten met hoog risico op coronair lijden of type 2-diabetes of patiënten die deze aandoeningen al hebben.
Conclusie Uit dit beknopte literatuuroverzicht kunnen we onthouden en onderstrepen dat stress niet
vermeld wordt in de internationale richtlijnen van de cardiovasculaire preventieve geneeskunde. Toch bestaat er internationale wetenschappelijke literatuur die het schadelijke effect van stress op het cardiovasculaire stelsel bij diermodellen ondersteunt. Voorts staat ook duidelijk vast dat aanzienlijke stress een uitlokkende factor is voor cardiovasculaire gebeurtenissen en zelfs voor een eerder zeldzame maar heel specifieke aandoening leidend tot apicale ballooning van de linkerventrikel. Een groot aantal epidemiologische studies bevestigt het verband tussen psychosociale stress en cardiovasculaire gebeurtenissen. Er is daarentegen een schrijnend gebrek aan goed gevoerde interventiestudies om de stress bij de patiënten aanzienlijk te beperken en zo argumenten te leveren voor een daaruit volgende vermindering van de cardiovasculaire gebeurtenissen. ❏
Referenties : 1. DC Hatton et al. Physiol Behav. 1993 ; 53 : 63541. 2. AD Giulumian et al. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol. 1999 ; 276 : R435-40. 3. J Leor et al. N Engl J Med. 1996 ; 334 : 413-9. 4. JS Steinberg et al. J Am Coll Cardiol. 2004 ; 44 : 1261-4. 5. D Carroll et al. Br Med J. 2002 ; 325 : 143942. 6. U Wilbert-Lampen et al. N Engl J Med. 2008 ; 358 : 475-83. 7. I Pernicova et al. Angiology. 2010 ; 61 : 166-73. 8. A Rosengren et al. Lancet. 2004 ; 364 : 95362. 9. JA Blumenthal et al. Arch Intern Med. 1997 ; 157 : 2213-23. 10. L Angermayr et al. Ann Behav Med. 2010 ; 40 : 49-64.