De vijf tonen in de Wu Xing: de helende werking van melodieën of tonen?

De vijf tonen in de Wu Xing: de helende werking van melodieën of tonen?

Wouter Groen Beroepsopleiding Acupunctuur 2de jaar, Academie Qing-Bai Amsterdam, april 2018

Samenvatting Vraagstelling: Wat is de geschiedenis en de betekenis van de vijf tonen in de Wu Xing en welke toepassingsmogelijkheden zijn er in de hedendaagse TCM-praktijk?

Methode: Literatuurstudie waarbij zowel gebruikt is gemaakt van klassieke als hedendaagse bronnen. Binnen de laatste kan een onderscheid worden gemaakt tussen artikelen, boeken en het internet.

Resultaten: De vijf tonen uit de Wu Xing (de 5-elementen theorie) maken in de Chinese muziek deel uit van de pentatonische toonladder. Over het gebruik van de tonen in de vroege, Chinese TCM-geschiedenis is weinig bekend. Sinds het einde van de vorige eeuw zijn zij op geheel eigen wijze toegepast in zowel de Chinese muziektherapie als in die van een Westerse tegenhanger: ‘Acutone’. In de muziektherapie is sprake van verschillende interpretaties van de Wu Xing waarbij op basis van de vijf tonen opgenomen muziek met melodieën wordt gebruikt. In ‘Acutone’ worden de vijf tonen zelf gebruikt door middel stemvorken die bij de acupunctuurpunten worden gehouden. Beide therapeutische methoden zijn in de hedendaagse TCM-praktijk ingezet, al dan niet als complementaire interventie.

1

Inhoud Inleiding

3

1. De 5-elementen theorie (Wu Xing)

3

2. De vijf tonen in de Chinese muzikale traditie

4

3) De geschiedenis van de Chinese muziektherapie

4

4) Het gebruik van de vijf tonen in de Chinese muziektherapie

5

5) De 5-elementen muziektherapie binnen wetenschappelijk onderzoek

6

5.1) 5.2) 5.3) 5.4)

De eerste wetenschappelijke studie De tweede wetenschappelijke studie De derde wetenschappelijke studie Bevindingen

6) De vijf tonen en ‘Acutone’

6 7 7 8 8

7) Een onverwachte eindnoot: ‘Acutone’ tegen het licht gehouden

10

8) Conclusies & discussie

10

Bibliografie

12

2

Inleiding Het onderwerp voor deze paper is om meerdere redenen gekozen. In de bespreking van de Wu Xing (de 5-elementen theorie) wordt in de literatuur traditioneel per element een aantal correlaties gegeven. Een correlatie waaraan betrekkelijk weinig aandacht is of wordt besteed is die van de vijf tonen. De vraag die dit opriep was: wat houdt deze muzikale correlatie van de vijf tonen precies in en hebben zij ook toepassingsvormen gekregen in de TCM-praktijk?

Tijdens een eerste verkenning bleek niet alleen dat er literatuur hierover bestond, maar eveneens dat er ook al wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan. Tevens werd hieruit duidelijk dat de vijf tonen als muzikale toonladder binnen de Chinese muziekgeschiedenis een geheel eigen, unieke plaats innemen. Tenslotte bleek dat experimenteel onderzoek naar het gebruik ervan al heeft geleid tot een aantal verrassende, nieuwe toepassingsmogelijkheden die therapeutisch ook hun ingang hebben gevonden in de hedendaagse TCM-praktijk. Deze paper is het resultaat van deze literaire ontdekkingstocht.

1) De 5-elementen theorie (Wu Xing) De vijf tonen maken als een van de correlaties deel uit van de Wu Xing, in de TCM bekend geworden als de 5-elementen theorie.

Het gebruik van de benaming ‘elementen’ is een punt van discussie geweest. Dit heeft ondermeer te maken met de betekenis van de Chinese woorden ‘Wu’ (vijf) en ‘Xing’ (dat ondermeer kan staan voor ‘beweging’ of ‘proces’). Maciocia gebruikt niettemin ‘element’ omdat hij de volgende mening is toegedaan: “Certainly, they are primarily basic qualities of natural phenomena, or movements; however, there are also statements that would seem to imply that the elements are that and basic constituents of Nature as well.” (blz.

19).

Tijdens de Zhou dynastie (ca. 1000 tot 221 voor Chr.) zijn volgens hem niet alleen de eerste voorzichtige aanzetten tot deze theorie gemaakt, maar is eveneens de volwaardige theorie erachter ontwikkeld door de filosofische Yin-Yang school. Dezelfde school die eveneens verantwoordelijk is voor de theorie van Yin-Yang. Beide theorieën staan niet alleen aan de basis van de TCM, maar markeren eveneens een belangrijk omslagpunt: “It could be said that the theories of Yin-Yang and of the Five Elements, and their application to medicine, mark the beginning of what one might call 'scientific' medicine and a departure from shamanism”, aldus Maciocia (blz. 20). De oorzaken van ziekten werden niet langer gezien als zijnde van bovennatuurlijke aard, maar de observatie van de natuur werd het uitgangspunt voor het vinden van antwoorden. Op basis van zowel inductieve als deductieve methoden werden aan de natuur patronen ontleend die werden toegepast bij de interpretatie van ziekten.

Binnen de geschiedenis van de Wu Xing neemt de Hua Di Nei Jing een aparte plaats in: “Arguably the most significant of the classical Chinese documents on wuxing related to medicine.” (Littlejohn, n.d.). Deze klassieker, daterend uit de 2e eeuw v. Chr. - 2e eeuw n. Chr., was het eerste werk waarin de TCM-filosofieën -en theorieën systematisch uiteen werden gezet. Het is in het eerste deel van deze klassieker, de Su Wen, dat ieder element en de corresponderende correlaties worden genoemd waaronder de vijf tonen.

Sindsdien is de populariteit van deze theorie binnen China door de eeuwen heen onderhevig geweest aan fluctuaties. Daarnaast heeft de theorie in China niet alleen zijn toepassing gekregen binnen de TCM, maar ondermeer ook op gebieden als de astrologie, de natuurlijke wetenschappen, de muziek en zelfs in de politiek.

3

In het kader van deze paper wordt de inhoud van de Wu Xing binnen de TCM als bekend verondersteld en zal de uitleg van deze theorie zich beperken tot de vijf tonen.

2) De vijf tonen binnen de Chinese muzikale traditie De vijf tonen heten in het Chinees ‘Gong’ (Aarde), ‘Shang’ (Metaal), ‘Jue’ (Hout), ‘Zhi’ (Vuur) en ‘Yu’ (Water) en worden gezamenlijk de Wu Sheng genoemd. Zij maken als de vijf basistonen deel uit van de pentatonische toonladder, de oudste en meest gebruikte in de traditionele Chinese muziek. Dit in tegenstelling tot de traditionele Westerse muziek, waarin zeven basistonen in de toonladder worden gebruikt. Hoe de Chinese en Westerse noten zich tot elkaar verhouden kan als volgt duidelijk worden gemaakt: “Contemporary sources have claimed that, if the tonic is C, then the tones are said to represent: CGong, G-Zhi, D-Shang, A-Yu, E-Jue.” (Hanser, 2016, blz. 61). Een ander voorbeeld ter verduidelijking: “One can get a sense of how the pentatonic scale sounds by playing only the black keys on the piano, or by omitting ‘fa’ and ‘ti’ when singing the scale.” (Higgins, 2016, blz. 120) De pentatonische toonladder kreeg tijdens de Zhou dynastie een centrale rol binnen de Chinese muziek. Een periode waarin de Wu Xing eveneens filosofisch tot wasdom kwam.

Muziek werd in deze periode gezien als een kosmologische manifestatie van de geluiden uit de natuur. Dit resulteerde zelfs in een opmerkelijk onderscheid dat illustreert welk belang eraan werd gehecht: "Out of this conception grew an idea that there was cosmologically ‘correct’ and ‘incorrect’ music; the former, played by correct instrumentation correlating to the five elements of nature […], would bring equilibrium and harmony to man and nature.” (Randel, 2003, blz. 260) 3) De geschiedenis van de Chinese muziektherapie “The Chinese character for music (yue), with the additional character for herbs, creates the Chinese character for medicine (yao). This is often cited as evidence for the ancient use of music to heal.” (Hanser, 2016, blz. 60). Andere, vaker geciteerde voorbeelden in deze context zijn de Chinese filosofen Confucius en Lao-Tse die beiden het belang van muziek voor zowel de mens als de samenleving niet alleen zouden hebben onderstreept, maar ook de morele en metafysische waarde ervan inzagen.

Over de wijze waarop de Wu Xing in de TCM in het verre verleden is toegepast is niet veel bekend. De belangrijkste uitspraak die hierover wordt gedaan luidt: “The use of the five tones in TCM is considered one of the earliest known forms of music for healing.

According to Chen (2008), centuries ago, a Chinese medicine doctor would recommend melodies with specific tone for patients to listen to. The melodies would resonate with their meridians to help achieve balance and health. Additionally, the melodies included specific tones that correspond to particular bodily emotions or meridians.” (Demaine, 2015, blz. 162). Volgens deze zelfde auteur is zelfs beweerd dat de vijf tonen als muziektherapie een meer fundamentele behandelmethode zou zijn geweest dan bijv.

Chinese kruiden, meditatie of bewegingsoefeningen als Tai chi of Qi gong. Op grond van deze uitspraken lijkt een conclusie als deze in eerste instantie ook gerechtvaardigd: “The five-tone system provides a foundation for stimulating the five organs and corresponding elements, and offers a rationale for the role of the musical system and its relationship to Qi and the TCM treatment.” (Demaine, 2015, blz. 164). Het is echter de vraag of een dergelijke conclusie gerechtvaardigd is, zoals later in deze paper zal blijken.

Op basis van dergelijke beweringen kan worden verondersteld dat de Wu Xing als therapeutische muziekmethode binnen de TCM er een is met een aloude, lange traditie

4

hierin die eventueel doorloopt tot het heden. Er lijkt niettemin verrassend genoeg een historisch hiaat te zijn tussen dit verre verleden en het heden. De Wu Xing en de vijf tonen zijn pas weer terug te vinden in de geschiedenis van de moderne Chinese muziektherapie als een onafhankelijke discipline. Een geschiedenis die begint in de vorige eeuw: “Although the functions of music have been recognized since ancient time, modern music therapy has only been in development as an independent discipline in China for the past 36 years.” (Li, 2015, blz. 7).

De introductie ervan in 1979 was aanvankelijk geïnspireerd door het Amerikaanse model van muziektherapie en stond om die reden ook los van de Wu Xing. Wel werd in deze beginperiode de therapie hoofdzakelijk in combinatie met andere TCM-methoden gebruikt. Daarbij was het passief beluisteren van opgenomen muziek de belangrijkste interventie.

In de jaren tachtig won de muziektherapie aan een ongekende populariteit door de uitvinding van een nieuwe Chinese methode, de ‘YZJ Music-Psycho Therapy Machine’.

Een computergestuurde methode die eveneens nog los stond van de Wu Xing, maar er verantwoordelijk voor was dat in vele Chinese ziekenhuizen afdelingen voor muziektherapie werden opgezet. De behandeling zag er als volgt uit: “During the treatment process, a medical staff would ‘prescribe’ a series of pre-arranged recorded music based on a client’s ethnicity, region, diagnosis, personality, education level, personal interests and hobbies, music experience, and music appreciation level.” (Li 2015, blz. 8). Eind jaren negentig bleken de meeste muziekafdelingen alweer te zijn opgeheven. De reden zou zijn geweest: “This might be because of these therapists’ lack of formal training and knowledge of scientific rationale for using music as a therapeutic medium, and thus expected outcomes and benefits were not achieved.” (Li, 2015, blz. 9) In een poging om tot een Chinees model van muziektherapie te komen volgde kort hierna de introductie van een nieuwe methode, ‘vibro-acoustic’ therapie genaamd. Dit was tevens een model waarvoor de Wu Xing als theoretische basis is gebruikt. Een therapie die auditieve stimuli gebruikte in combinatie met fysieke vibratie. Evenals de vorige methode, de ‘YZJ Music-Psycho Therapy Machine’, kreeg deze eveneens kritiek vanwege de theoretische onderbouwing ervan: “Indeed, many researchers have suggested that the incorporation of the Five-element theory or other Chinese cultural perspectives still remain on a superficial level. Even though it is often cited as evidencebased, very few studies have been conducted regarding how it can be applied to clinical practice as a guiding theory.” (Li, 2015, blz. 11).

4) Het gebruik van de vijf tonen in de Chinese muziektherapie De strekking van bovenstaand verhaal is dat binnen de Chinese muziektherapie een Wu Xing is toegepast die een valide wetenschappelijke basis mist en slechts heeft gediend als een ongefundeerde motivatie om muziek therapeutisch in te zetten. De voornaamste reden hiervoor blijkt terug te gaan naar de historische oorsprong van de 5-elementen theorie. In het bijzonder naar het werk waarin de Wu Xing expliciet is verbonden met de TCM, de Hua Di Nei Jing: “Although the Nei Jing was clearly inviting its readers to employ the five tones as a form of therapy, it did not provide clear details on how the tones should be used.” (Lloyd & Pirog, 1999).

Dit blijkt echter niet het volledige verhaal te zijn: “First of all, the definition of five tones is not clearly specified. In the Chinese language, the words (Gong, Shang, Jue, Zhi, Yu) that are used to describe these five tones have multiple meanings; each of them can represent either a particular musical note in the pentatonic scale, or a specific tonality.

5

[…] Additionally, this theory does not fully explain how and why music functions to illicit or alter emotions and inner organs.” (Li, 2015, blz. 7). De vragen die hier in feite worden weergegeven zijn: verwijzen de vijf tonen naar noten of specifieke klanken en hoe kunnen zij een helende invloed hebben op het menselijk lichaam?

Als dit onduidelijk is, hoe is het dan mogelijk dat de Wu Xing desondanks heeft gefungeerd als de motivatie en wetenschappelijke basis van de laatstgenoemde Chinese muziektherapie methode? Het mogelijke antwoord hierop blijkt om meerdere redenen verhelderend te zijn: “According to Western music theory that the mode of a song is named in accordance with its tonic note, the theory of five-element music therapy ignores the fact that traditional Chinese music does not completely belong to functional harmony, like music in major or minor tunes with a dominating note surrounded by others. The five-element music used in current clinical practice is not what is referred to in Yellow Emperor’s Cannon of Internal Medicine, but a misunderstanding that five scales are interpreted as five modes, and five-element music therapy is a clinical practice lacking theoretical basis. … There was no record about music treatment based on fiveelement theory in ancient medical literature.” (Hanser, 2016, blz. 61). Kortom, binnen de Chinese muziektherapie zou er gewerkt zijn met een eigen interpretatie van de Wu Xing en de vijf tonen die discutabel is. Tevens stelt het een vraagteken bij de weergave van de Wu Xing in de vroege TCM-geschiedenis zoals die is geschetst in hoofdstuk 3.

5) De 5-elementen muziektherapie binnen wetenschappelijk onderzoek Bovenstaand verhaal roept diverse vragen op. De vraag waartoe deze paper zich hier beperkt is: wat houden de wetenschappelijke studies naar de Chinese 5-elementen muziektherapie in en wat zijn de resultaten? De achterliggende doelstelling hierbij was om meer inzicht te krijgen in de interpretatie van de Wu Xing en het gebruik ervan.

In dit kader heb ik een drietal studies bekeken. Hiervoor zijn ‘Pubmed’, de meest toegankelijke, wetenschappelijke databank op internet, en de zoekmachine van ‘Google’ geraadpleegd. De studies zijn geselecteerd op grond van de volgende criteria: a. of er naast de ‘abstract’/samenvatting ook een volledige versie van de studie ter beschikking was om tot zoveel mogelijk informatie hierover te kunnen komen; b. of er in de studies ook specifiek wordt ingegaan op het gebruik van de Wu Xing met eventueel meer informatie over het vijf tonen-gebruik; c. of het om een tamelijk recente studies ging, dat wil zeggen vanaf 2010, om eveneens zicht te krijgen op de meest recente stand van zaken binnen dit gebied, voor zover dit mogelijk is met dit zeer bescheiden, steekproefachtige onderzoek.

5.1) De eerste wetenschappelijke studie De eerste studie uit 2015 is een onderzoek naar de effecten van de 5-elementen muziektherapie op het ‘chronic fatigue syndrom’ in combinatie met een Chinees kruidenrecept. Hierin zijn verschillende correlaties uit de Wu Xing met elkaar verbonden, in dit geval de vijf organen, de bijbehorende emoties en tonen. Hierbij wordt de volgende theoretische rechtvaardiging gehanteerd: “Five elements music therapy originates from the Suwen, which states that different tunes of music can help treat different emotional disorders.” (blz. 638). Deze verwijzing naar de Hua Di Nie Jing maakt duidelijk dat het hier om een interpretatie gaat, aangezien zoals is gebleken iedere verwijzing naar het precieze gebruik van de vijf tonen hierin ontbreekt.

De onderzoekers hebben naast de Wu Xing eveneens de Zang Fu diagnostiek gehanteerd waarbij de diagnose voor dit syndroom luidt: Gan-Qi yu (Lever Qi stagnatie) en Pi Qi xu

6

(Milt Qi leegte). De muziektherapie is hier ingezet om de stemmingswisselingen die verbonden zijn aan dit syndroom positief te beïnvloeden.

Wat tevens opvalt is dat voor de behandeling geen gebruik is gemaakt van de methodiek zoals die bekend is uit de Wu Xing: de sheng (de genererende cyclus) -of de ke (de controlerende cyclus) cycli. In dit geval zijn de uit balans zijnde elementen alleen zelf behandeld. Voor de Lever betekende dit de Jiao-melodie (de ‘Jue’ wordt hier overigens de ‘Jiao’ genoemd!) en voor de Milt de Gong-melodie, genoemd naar de tonen. Uit de beschrijving van de tonen moet duidelijk worden hoe de muziek helend kan werken: “Jiao-tune is bright and comforting, considered to be as germinal as the Wood, and can maintain free flow of Qi and regulate the emotions.” (blz. 640). “Gong-tune music is quiet and melodious, considered to be honest and sincere as the Earth, and can help the spleen to transport nutrients.” (blz. 638).

Binnen de behandeling is tenslotte geen onderscheid gemaakt tussen tonifiëren en sederen, waarbij het de vraag is of dit onderscheid ook gehanteerd wordt binnen deze muziektherapie.

5.2) De tweede wetenschappelijke studie De tweede studie uit 2014 betreft een onderzoek naar de effecten van de 5-elementen muziektherapie op bewoners van een Chinees verzorgingstehuis die lijden aan het ‘seasonal affective disorder’ (SAD).

Het bevat minder informatie over de muziektherapie, maar voldoende om hieruit te kunnen afleiden dat ook hierin de theoretische onderbouwing grotendeels is gebaseerd op dezelfde, bovenstaande interpretatie. Een die dus discutabel is. Het bevat opnieuw een aantal theoretische aannames met betrekking tot de Wu Xing. De belangrijkste is: “Based on the theory of Traditional Chinese Medicine (TCM), ancient practitioners was believed to have used five-element music in China to combat the condition of SAD.” (blz.

160).

Hierin is eveneens een poging gedaan om de helende werking van de muziek op het menselijk lichaam een theoretische basis te geven: “The vibration of music is thought to correspond to the physiological vibrations of the human body, such as heart rate, breathing, blood pressure and pulse.” (blz. 161) Ook is hiervoor een conclusie gebruikt uit een studie naar de werking van klassieke muziek op de hersenen: “Music has several functions including emotional adjustment and integration function.” (blz. 161) Er wordt tenslotte minder specifieke info over de muziek zelf gegeven, maar hieruit valt af te leiden dat het evenals in de eerste studie om opgenomen melodieën gaat, ditmaal verbonden aan de vijf organen en de vijf tonen.

5.3) De derde wetenschappelijke studie In de derde studie uit 2017 is gekeken naar de effecten van 5-elementen muziektherapie op ‘post-stroke depression’. Hierbij zijn naast de muziektherapie medicatie, acupunctuur en acupunt-injecties ingezet.

Hierin wordt ondermeer de volgende aanname gehanteerd waarbij men verwijst naar de 5-elementen muziektherapie: “Music therapy has a long history of use in treating emotional conditions.” (blz. 676). Tevens worden er twee eerder gedane studies aangehaald die zouden aantonen dat deze muziektherapie in staat is om een positief effect te hebben op ‘psychiatric conditions’.

Ditmaal heeft de toepassing van de muziektherapie de volgende invulling gekregen: “According to the TCM syndrome differentiation results, emotionaly antagonistic music

7

was selected for each patient using the principle of ‘The use of therapy of one kind of sentiment restricts the opposite emotion’, which meant that anger could restrict anxiety, anxiety could restrict fear, fear could restrict happiness, happiness could restrict sorrow, and sorrow could restrict anger.” (blz. 677). Kortom, hier heeft men gebruik gemaakt van de controlerende cyclus uit de Wu Xing op basis van een voorafgestelde Zang Fu diagnose. De diagnose luidt ‘anger restricts anxiety’, oftewel Hout controleert Aarde.

Daarbij is eveneens gebruik gemaakt van opgenomen melodieën afgeleid van de vijf tonen.

Tenslotte wordt in de discussie aangegeven dat in een vervolgonderzoek gebruik zal worden gemaakt van de muziek die bij het bijbehorende orgaan hoort zoals die ook in de eerste, bovenstaande studie is toegepast. Dit om tot de meest optimale muziekkeuze te kunnen komen.

5.4 Bevindingen De studies hebben de volgende bevindingen opgeleverd: a) voor de theoretische onderbouwing worden verschillende interpretaties van de Wu Xing gebruikt; b) de therapie bestaat concreet uit opgenomen melodieën afgeleid van de vijf tonen; c) de resultaten naar de effecten van de therapie zijn alle drie de gevallen positief in de betekenis dat zij ‘een verbetering’ hebben gegeven van de klachten. Hierbij kunnen de volgende kanttekeningen worden gemaakt: zowel in de eerste als in de laatste studie is de muziektherapie gebruikt in combinatie met andere TCMmethoden en in alle drie studies worden tevens de beperkingen van de studie aangegeven met suggesties voor vervolgonderzoek.

6) De vijf tonen en ‘Acutone’ Naast bovenstaand wetenschappelijk onderzoek heeft er al dan niet wetenschappelijk, experimenteel onderzoek plaatsgevonden in het Westen waarbij voor de theoretische basis eveneens de Wu Xing is gebruikt. Hierbij zijn de vijf tonen als uitgangspunt genomen in plaats van de melodieën, zoals in de Chinese muziektherapie. In deze paper wordt aandacht besteed aan het meest opmerkelijke en relevante voorbeeld. Een voorbeeld dat ook meer inzichten verschaft in de historische oorsprong en het gebruik van de vijf tonen.

‘Acutone’ is een ‘tone therapy’ ontwikkeld door de Amerikaanse acupuncturisten Dean Lloyd en John Pirog aan het einde van de vorige eeuw. Hierbij maken zij gebruik van stemvorken en de Chinese pentatonische toonladder. Hierdoor onderscheidt ‘tone therapy’ zich fundamenteel van de Chinese muziektherapie. Tevens gebruiken zij hierbij de vijf tonen op een geheel nieuwe wijze: “Acutone is the first attempt to make systematic use of the true Chinese pentatonic scale based on the ancient Huang Zhong fundamental. […] This is the scale upon which the five phases and the twelve meridians were originally patterned.” (Lloyd & Pirog, 1999).

Wat betreft de historische oorsprong van de Wu Xing zijn zij echter ook tot een nieuwe zienswijze gekomen die uit de doeken wordt in hun boek: ‘Acutone. A New System of Healing Based on the Ancient Science of Sound.’ “The evidence will show that the five phases, long thought to be the invention of the late Zhou Dynasty, were based on musical precursors that are as old as Chinese civilization itself. Furthermore, this musical paradigm continued to underlie the framework of cosmological theory and was

8

incorporated into the very matrix of the meridian circulation scheme designed by the authors of the Nei Jing.” (Lloyd & Pirog, 1999) De belangrijkste ontdekkingen die ten grondslag liggen aan ‘Acutone’ is allereerst de toevallige vondst van Lloyd van een passage in het tweede deel van de Hua Di Nei Jing, de Ling Shu: “Here were the five notes (wu yin) of the Chinese pentatonic scale, each being matched with an acupuncture channel through the principle of systematic correspondence.” (Lloyd, 2003) Zijn eigen experiment hiermee mislukte. Naar eigen zeggen omdat hij een moderne, Aziatische interpretatie van de tonen had gebruikt.

Hierna zocht hij de hulp van de Franse musicus, componist en acupuncturist Fabien Maman, die al baanbrekend onderzoek op dit gebied had gedaan. Die samenwerking zorgde niet alleen voor een doorbraak, maar betekende ook een definitieve breuk met de Chinese muziektherapie: “Up until this point, I had assumed Chinese "tone" therapy would be a matter of otoconduction: finding a certain frequency that patients would hear through their auditory canals. Fabian had a completely different approach; he used tuning forks to stimulate acupuncture points using a methodology he had spent 20 years developing. His tone therapy was thus acupunctural; it communicated the requisite frequency into any point of the body through aquaconduction, i.e., through the fluid medium in cells. To my knowledge, Fabian should be credited as the first person to use tuning forks in this manner. The stem of the resonating fork is held gently against the selected points in a manner similar to the teishins of modern Japan.” (Lloyd, 2003) Lloyd komt eveneens tot een verklaring hoe de stemvorken hun helende werk kunnen doen: “To begin with, they emit a pure tone, i.e., a tone without harmonics. Because pure tones rarely occur in nature, their uniqueness causes the body to pay much greater attention to what otherwise be a very weak stimulus. Furthermore, this construction of the tuning fork places the stem at the central antinode (the part of the stationary wave that vibrates the widest). This means the stem vibrates up and down, in a manner similar to the lift-and-thrust motion of an acupuncture needle.” (Lloyd, 2003) Fabian’s bijdrage ging echter nog een stap verder: “Even more importantly, Fabian helped me find the correct pitch standard for the authentic Zhou Dynasty pentatonic scale. The ancient Chinese built this scale from a fundamental of F#, not the "C" of the modern Western scale. The accuracy of this choice was later confirmed by acoustic readings measured on recently unearthed zeng bells from the Warring States period.

Using the ancient laws of systematic correspondence, the classics had associated F# with the Earth phase; G# with Metal; A# with Wood; C# with Fire; and D# with Water.”

(Lloyd, 2003).

Op basis van deze ontdekkingen heeft Lloyd samen met Pirog nog zo’n vijf jaar geëxperimenteerd om met ‘Acutone’ te komen tot een geheel nieuw systeem:“This system, performed with pure tone, can be used as a solo treatment modality, or it can be integrated with other therapies such as acupuncture, moxibustion or Oriental bodywork.

It can be used with both Five Phase and modern Chinese treatment styles.” (Lloyd, 2003) Naar eigen zeggen heeft Lloyd zowel vele successen ermee behaald als ook casussen gehad waarbij achteraf geen merkbaar resultaat was. Van zijn werkwijze geeft hij in dit artikel ook een concreet voorbeeld. Hij eindigt met de veelzeggende opmerking: “The work in discovering these tones has been completed, and acupuncturists are now able to use them in practice.” (Lloyd, D. 2003).

9

7) Een onverwachte eindnoot: ‘Acutone’ tegen het licht gehouden Lloyd’s artikel over ‘Acutone’ bracht in 2004 een interessante reactie teweeg van een Amerikaanse psychotherapeute, met een achtergrond als musicus en instrumentaliste, die eveneens werkte met muziektherapie in haar praktijk. Zij was de mening toegedaan dat ‘Acutone’ niet het einde betekende naar het onderzoek van de vijf tonen, zoals Lloyd beweerde, maar het begin.

Susan Tomkins bleek niet alleen haar eigen interpretatie met betrekking tot de vijf tonen erop na te houden, zoals zij die had ontwikkeld in haar dissertatie uit 1985, maar had deze eveneens al getest in een pilot onderzoek. Haar interpretatie verschilde van ‘Acutone’ en de bijdragen van Fabien Maman met als belangrijkste verschil: “The earliest literature suggested to me that the original tones associated with only the yin aspect of each phase were the harmonic (pure) tones naturally generated in a temporal sequence from a specific fundamental. Hypothesizing that the human voice was probably the first generator of tones used in sound therapy, I chose pure tones generated from a fundamental sounded at the threshold of human auditory perception and at the lower limit of the human singing voice - C2.” (Tomkins, S. 2004). Het eindresultaat hiervan was: “Arranging these pitches in chromatic order (scale-like) resulted in one of the first developed pentatonic modes (kong mode) as well as the k'o cycle sequence prescribed in the literature as essential for therapeutic sound wave intervention. The tones were the 4th and 8th harmonic pure tone, C = Wood; the 5th harmonic pure tone, E = Earth; the 6th harmonic pure tone, G = Water; the 7th harmonic pure tone, A = Fire; and the 9th harmonic pure tone, D = Metal.” (Tomkins, S. 2004) Haar pilot onderzoek heeft zij in samenwerking met zeven ervaren acupuncturisten uitgevoerd. Een onderzoek dat om praktische redenen voortijdig is afgebroken waardoor de conclusies een beperkte waarde hadden. Desondanks was zij positief over het eindresultaat: “Looking at these results in light of both Maman's and Dean Lloyd's work despite the use of different tones on the same points - therapeutic results do occur when acupuncture points are treated with sound waves. The frequency rate of these therapeutic results and the quality of experience warrant further research. I think it is possible to identify the frequencies which are most therapeutically reliable. It is my hope that there are other people out there willing to continue the research so that treatment outcome with pure-tone wave frequencies can be measured conclusively.” (Tomkins, S. 2004). Binnen het onderzoek van deze paper is niet bekend of aan deze oproep van Tomkins ook gehoor is gegeven en of Lloyd en Pirog nog hebben gereageerd op haar artikel.

8) Conclusies & discussie Om te beginnen kunnen er op basis van deze paper alleen voorzichtige, voorlopige conclusies worden geformuleerd. Hiervoor was en kon het onderzoek binnen de opdracht van deze paper niet verreikend genoeg zijn. Als zodanig geldt hier de aanbeveling voor vervolgonderzoeken om tot betere conclusies te kunnen komen. Dit kan zowel betrekking hebben op de geschiedenis van de vijf tonen, het wetenschappelijk onderzoek naar de Chinese 5-elementen muziektherapie als de vraag in hoeverre de ‘Acutone’ therapie en de interpretatie van Tomkins van de vijf tonen nog navolging hebben gekregen.

De belangrijkste conclusie is dat de paper in voldoende mate heeft voldaan aan de vraagstelling. Het geeft niet alleen een weergave van de geschiedenis en de betekenis van de vijf tonen, maar geeft ook een beeld geeft van de toepassingsmogelijkheden

10

ervan in de hedendaagse TCM-praktijk. Daarmee vestigt het ook de aandacht op TCMmethodes die hier in het Westen betrekkelijk onbekend lijken te zijn: de Chinese 5elementen muziektherapie en ‘Acutone’. Wellicht kan deze paper hiermee ook een aanzet zijn voor meer interesse hiervoor onder TCM-behandelaars en het gebruik ervan in hun praktijk. Beide kunnen er op hun beurt eventueel weer toe bijdragen dat er eveneens meer duidelijkheid komt over de waarde van deze therapieën.

De geschiedenis van de vijf tonen laat verschillende opvallende aspecten zien. De belangrijkste is dat de historische oorsprong ervan aanleiding is geweest voor een reeks van interpretaties en discussies die tot op de dag van vandaag lijkt voort te duren. Een trend die eveneens heeft geresulteerd in een reeks van experimenten. Temeer daar er een hiaat lijkt te zijn in de historische kennis ten aanzien van de toepassing ervan. Zowel als het gaat om de belangrijkste bron, de Hua Di Nei Jing, maar ook als het gaat om de vraag of en hoe het sindsdien door de eeuwen is toegepast binnen de TCM. Binnen de Chinese muziektherapie lijkt het, als het gaat om het gebruik van de Wu Xing als theoretische basis, het accent te liggen op een interpretatie die discutabel is. Hierbij zijn de tonen omgezet in melodieën en is het passief beluisteren van opgenomen muziek de praktische interventie. Deze interpretatie lijkt zich vooralsnog in een experimentele fase te bevinden. Hierbij lijken de experimenten zelf ook weer onderwerp te kunnen zijn van discussie. Voorbeelden hiervan zijn het gebruik van de Zang Fu diagnostiek naast de Wu Xing, het ontbreken hierbij van de sheng (de genererende cyclus) of de ke (de controlerende cyclus) cycli of een geheel nieuwe interpretatie van een van deze cycli.

Wat vast lijkt te staan is dat de Chinese muziektherapeuten creatief genoeg zijn en het experiment niet schuwen. Hun resultaten uit wetenschappelijk onderzoek zouden er tenslotte op wijzen dat de muziektherapie niettemin zijn waarde heeft. Aangezien dit onderzoek zijn beperkingen heeft is de waarde ervan betrekkelijk te noemen.

‘Acutone’, de Westerse therapie en tegenhanger van de Chinese muziektherapie, heeft de vijf tonen wel als uitgangspunt genomen en belangrijker nog, lijkt tot een werkbare herinterpretatie te zijn gekomen. ‘Inventiviteit’ en ‘het experiment’ vormen hiervan eveneens de basis. Tevens is het een actieve interventie waarbij gebruik wordt gemaakt van stemvorken die worden toegepast bij de acupunctuurpunten. De vraag blijft of ‘Acutone’ het definitieve antwoord is op het gebruik van de vijf tonen. Duidelijk lijkt wel dat de door ‘Acutone’ ingeslagen weg, het gebruik van geluidsgolven op acupunctuurpunten, een weg is die niet alleen zijn waarde in beperkte mate heeft bewezen, maar ook genoeg potentie biedt voor verdere ontwikkeling. Het is niet bekend of deze therapie navolging heeft gekregen. Vragen in dit verband kunnen zijn in welke mate zij momenteel wordt gebruikt door andere Amerikaanse TCM-behandelaars, of zij ook navolging heeft gekregen in bijvoorbeeld China of Europa en of er sindsdien hierin alweer sprake is van nieuwe ontwikkelingen. En niet onbelangrijk, hoe ‘Acutone’ overeind blijft in wetenschappelijk onderzoek. Dergelijke vraagtekens zouden zelfs het vermoeden kunnen wekken dat de therapie al met al niet levensvatbaar genoeg is gebleken. Maar voor een dergelijke speculatie is het te vroeg en verdient zij een vervolgonderzoek.

Hoe het ook zij, zowel de Chinese muziektherapeuten als de ‘Acutone’-bedenkers lijken ieder op hun eigen manier gestalte te hebben gegeven aan het inmiddels eeuwenoude inzicht van bekende Chinese filosofen als Confucius en Lao-Tse dat ‘muziek’ een helende werking kan hebben. Met de vijf tonen in de Wu Xing als de leidraad, in melodieën of als individuele tonen. Via het oor of via de acupunctuurpunten.

11

Bibliografie Demaine, K. (2015). Musical Roots for Healing: The Role of Music as Therapy in Traditional Chinese Medicine. In Brooke, S.L. & C.E. Myers (edited). Therapists creating a cultural tapestry: using the creative therapies across cultures. Illinois: Charles C. Thomas Publisher.

Facai L., Dehong H., Nana H., Yihuang G. & Wu Yunchuan (2017). Effect of music therapy derived from the five elements in Traditional Chinese medicine on post-stroke depression. Journal of Traditional Chinese Medicine 37 (5) 675-680. Binnengehaald 1 februari 2018 van https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0254627217303229 Hanser, S. B. (2016). Integrative Health through Music Therapy: Accompanying the Journey from Illness to Wellness (1ste edition), Palgrave Macmillan.

Higgins, K.M. (2001). Chinese Music and the Family. In Giskin, H. & B. S. Walsh (edited).

An Introduction to Chinese Culture through the Family, Albany: State University of New York Press.

Li, B., (2015), Defining music therapy: integrating the Chinese perspective and the United States-influenced model of music therapy (Master’s thesis, University of Kansas).

Binnengehaald 1 februari 2018 van http://hdl.handle.net/1808/19436 Littlejohn, R. (n.d.). “Wuxing (Wu-shing)”, binnengehaald 1 februari 2018 van http://www.iep.utm.edu/wuxing/ Liu X, Niu X., Feng Q. & Liu Yaming (2014). Effects of five-element music therapy on elderly people with seasonal affective disorder in a Chinese nursing home. Journal of Traditional Chinese Medicine 34 (2) 159-161. Binnengehaald 1 februari 2018 van https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24783926 Lloyd, D. (2003). A Rediscovery of Classical Chinese Tone Therapy. Acupuncture Today February, Vol.04, Issue 02. Binnengehaald 1 februari 2018 van http://www.acupuncturetoday.com/mpacms/at/article.php?id=28146 Lloyd, D. & J. Pirog (1999), Introduction. Binnengehaald 1 februari 2018 van http://www.acutone.com/intro.html Maciocia, G. (2005). The Foundations of Chinese Medicine (2e druk), Churchill Livingstone Elsevier.

Randel, D.M. (editor) (2003). The Harvard Dictionary of Music (4th edition, Belknap Press (Harvard University Press Reference Library).

Tomkins, S. (2004). The Interaction of Musical Sound Waves and Meridian Energy.

Acupuncture Today, March, Vol. 05, Issue 03. Binnengehaald 1 februari 2018 van http://acupuncturetoday.com/mpacms/at/article.php?id=28417 Zhenzian Z., Zhixing C., Yonghui Y., Lili W. & Zhang Ye (2015). Effect of Lixujieyu recipe in combination with Five Elements therapy on chronic fatigue syndrome. Journal of Traditional Chinese Medicine 35 (6) 637-641. Binnengehaald 1 februari 2018 van https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26742307

12