1917
gemeentelijke woningbouw
Sleutelfiguren Hendrik spiekman sociaaldemocraat
Gemeentebouw tegen woningnood Het Justus van Effenblok was een revolutionaire oplossing voor het wonen in de grote stad. Rond 1900 kende Rotterdam hevige woningnood. De eerste woningcorporaties ontstonden en ook de gemeente pakte de woningnood voortvarend aan. Zo werd tegen de westelijke rand van de stad de nieuwe woonwijk Spangen gebouwd.
spangen Nieuwbouwwijk Spangen was een vinexwijk avant-lalettre. Van de bijna 3.000 nieuwe woningen bouwde de gemeente er 1.800 zelf. De nieuwe woningen werden vooral bewoond door arbeiders, waardoor Spangen al snel een van de ‘roodste’ wijken was van Rotterdam. De wijk in de Spangense polder, ver van het Rotterdamse stadshart, ontwikkelde zich tot nette arbeiderswijk met voor de oorlog een groot aantal winkels. De wijk Spangen is tussen 1913 en 1922 gerealiseerd naar een monumentaal, symmetrisch stratenplan van stadsarchitect Burgdorffer. In het noorden stond ‘Het Kasteel’: het stadion uit 1916 van voetbalclub Sparta.
Wie was Justus van Effen? Vrijwel alle straten, lanen en pleinen in Spangen zijn vernoemd naar 18e eeuwse Nederlandse schrijvers, zoals Bilderdijk, Multatuli, Staring en Piet Paaltjens. Justus van Effen was een cursiefjesschrijver, die onder meer publiceerde in de Hollandsche Spectator.
Hendrik Spiekman (1874-1917) was mede-oprichter van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) en het eerste gemeenteraadslid voor deze partij in Rotterdam. Spiekman maakte zich vooral sterk voor verbetering van de woonomstandigheden van arbeiders. In 1917 krijgt hij voor elkaar dat woningbouw deel gaat uitmaken van het gemeentelijke takenpakket: de Gemeentelijke Woningdienst wordt opgericht, die als opdrachtgever van woningbouw gaat fungeren. Datzelfde jaar overlijdt Spiekman op 43-jarige leeftijd. De in Rotterdam zeer populaire sociaaldemocraat krijgt een ongekend massale begrafenis. In 1923 wordt het door Berlage ontworpen Spiekman-monument in Spangen onthuld.
Auguste Plate opdrachtgever namens de gemeente Guus Plate (1881-1953) werd in 1917 directeur van de Gemeentelijke Woningdienst, die moest voorzien in de toenemende vraag naar goede en betaalbare woningen in Rotterdam. Als opdrachtgever werkte hij nauw samen met Michiel Brinkman aan het ontwerp van het Justus van Effenblok. De maatschappelijk betrokken liberaal Plate was een rationale ingenieur die de sociale woningbouw wilde reorganiseren tot een efficiënt en groot bedrijf. Met standaardtechnieken kon beter en goedkoper worden gebouwd, meende hij. Na de bouw van het Justus van Effenblok realiseerde Plate samen met W. van Tijen nog de Bergpolderflat (1934) en het flatgebouw aan de Kralingse Plaslaan (1938). Het Justus van Effenblok wordt gezien als een proef voor deze twee bekende galerijflats van het Nieuwe Bouwen.