Poradnik na start macierzyństwa
Konsultacja medyczna: dr Marta Knapczyk z Centrum Małego Dziecka w Krakowie
Spis treści pielęgnacja
małe i duże problemy
Pielęgnacja pępka
4
Kolka niemowlęca
28
Kąpiel i pielęgnacja skóry
6
Ulewanie
31
ABC przewijania
8
Katar u małego dziecka
32
Pleśniawki
34
Potówki
35
zdrowy maluszek Odruchy noworodkowe
13
Skala Apgar
14
Witaminy w diecie noworodków i niemowląt
16
Szczepienia ochronne
17
Sen i płacz niemowlęcia
20
Stymulacja rozwoju dziecka w pierwszych 3 miesiącach życia
22
Siatki centylowe
26
bezpieczeństwo dziecka Chustonoszenie
38
Syndrom śmierci łóżeczkowej (SIDS)
39
wokół mamy Dieta mamy karmiącej
40
Baby blues i depresja poporodowa
42
Pielęgnacja ciała po ciąży
44
Karmienie piersią
46
Połóg
49
Wydawca: Present – Service Sp. z o.o. Sp. k, ul. Armii Poznań 2, 62-030 Luboń, www.present-service.pl Redakcja: Katarzyna Przedwojewska, tel. 61 81 31 514, katarzyna.przedwojewska@present-service.pl Zdjęcia na okładce: Adobe Stock, Copyright by Present-Service Sp. z o.o. Sp. k. | Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk tekstów w całości lub w części tylko za zgodą redakcji. Materiałów nadesłanych nie zwracamy. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam. | Wydanie 1/2017. Poradnik bezpłatny
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/3
Pielęgnacja pępka W okresie ciąży dzi ecko jest połączone z łożyskiem pępowiną. Przez nią otrzymuje tlen, substancje odżywcze oraz może usuwać produkty przemiany materii.
Po narodzinach zadania pępowiny kończą się i zo-
pielęgnacja może doprowadzić do pojawienia się
staje ona przecięta po uprzednim zaciśnięciu na
bakterii chorobotwórczych. Kontakt z groźniej-
około 2 cm. Pozostały fragment, czyli właśnie
szymi szczepami bakterii (np. gram dodatnich
kikut pępowiny, jest zabezpieczany specjalnym
ziarenkowców) może wywołać zapalenie pępka.
zaciskiem. Przed powrotem do domu zacisk ten
Dlatego też odpowiednia pielęgnacja kikuta jest
powinien być w szpitalu odpięty.
tak ważna.
W krótkim czasie po narodzinach kikut jest biało-
Nadrzędna jest podstawowa zasada – ma być
niebieski i wilgotny. Już w pierwszej dobie zaczyna
czysto i sucho. Obecnie zaleca się, aby raz dzien-
się obkurczać i wysychać, stopniowo twardniejąc.
nie przemyć pępuszek wodą z mydłem (nie mo-
Kolor zmienia się od żółtobrązowego do czarno
czyć w emolientach, które konserwują i wydłużają
brązowego. Wyschnięty kikut odpada, najczęściej
okres oddzielania się kikuta), a kilka razy dziennie
pomiędzy 5 a 15 dobą życia, choć zdarza się, że
stosować płyn do dezynfekcji na skórę.
trwa to znacznie dłużej. Przez cały ten czas pępek noworodka wymaga właściwej pielęgnacji. Kikut pępowiny jest szczególnym miejscem, bardzo podatnym na zakażenia i źródłem poten-
Zasady postępowania podczas pielęgnacji pępka Koniecznie umyj ręce.
cjalnych infekcji. W pierwszych 3 dobach życia na pępuszku osadzają się niechorobotwórcze bak-
Wszystkich czynności pielęgnacyjnych doko-
terie, naturalnie zasiedlające skórę. Niewłaściwa
nuj na przewijaku, „na sucho”. Podczas kąpieli
4 / pielęgnacja
unikaj moczenia kikuta. Najlepiej, jeśli do czasu jego odpadnięcia będziesz wlewać mniej wody do wanienki. Jeśli zdarzy się, że na pępuszek spadnie kilka kropel wody, wystarczy go osuszyć. Kikut nie jest unerwiony, więc pielęgnując go, nie sprawiasz maluszkowi bólu. Do oczyszczania używaj jałowych gazików lub patyczków higienicznych. Zmocz je wodą z dodatkiem rozpuszczonego mydła, bądź spryskaj okolice pępka płynem do dezynfekcji. Kikut pępowiny unieś lekko do góry i wyczyść wszystkie zakamarki. Następnie osusz go, przykładając ręcznik papierowy. Absolutnie nie odrywaj kikuta. Sam odpadnie, we właściwym czasie. Zwróć uwagę na sposób ubierana maleństwa
Notatki młodej mamy
z niezagojonym pępuszkiem. Aby uniknąć rozwoju bakterii, a jednocześnie przyspieszyć proces obsuszania kikuta, stwórz warunki do częstego „wietrzenia” tego miejsca. Nie zakładaj ubranek z ciasną gumką, w cieplejsze dni wystarczy sam kaftanik, bądź kaftanik i półśpiochy. Jeśli ubranko zasłania pępuszek, powinno być wykonane z bawełny, co zapewni przepuszczanie powietrza. Gdy pieluszka nie ma specjalnego wcięcia na kikut pępowiny, odginaj jej brzeg. Do czasu odpadnięcia kikuta nie układaj maleństwa zbyt długo na brzuszku, pępuszek jest wtedy uciskany i może utrudniać przepływ powietrza.
Wszelkie niepokojące zmiany wymagają konsultacji z położną i pediatrą. Takimi zmianami są: ⚫ Zaczerwienienie,
Kikut pępowiny odpadł u naszego Maluszka: [ wpisz datę ]
⚫ Nieprzyjemny zapach, ⚫ Wysięk ropy, krwi, ⚫ Opuchlizna, ⚫ Gorączka.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/5
Kąpiel i pielęgnacja skóry Codzienna pielęgnacja jest stałym punktem opieki nad dzieckiem. Pielęgnacji wymaga zarówno zdrowa skóra, jak i ta z problemami. Kąpiel dziecka, nawet codzienna w okresie letnim, jest podstawą. Maluchy nie mają w pełni rozwiniętych gruczołów potowych, więc mokry pot oblepia skórę, a wtedy nietrudno o odparzenia i otarcia. Jeśli dziecko nie jest alergikiem, ma zdrową skórę i lubi się kąpać, to robimy to codziennie, jako rytuał przed zaśnięciem. Najlepiej dodajemy wtedy niewielką ilość emolientu.
By kąpiel była przyjemnym punktem dnia d la rodziców i dziecka, trzeba zadbać o wcześniejsze jej przygotowanie. Temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym będziemy myć noworodka, powinna wynosić 23-24˚C. W miejscu przeznaczonym na zabiegi pielęgnacyjne, np. na przewijaku, w zasięgu ręki przygotowujemy: cienki miękki ręcznik do osuszania ciałka lub czysta pieluszka tetrowa, myjka bawełniana (można ją prać w wysokich temperaturach i łatwo suszyć, co przeciwdziała mnożeniu się w niej drobnoustrojów), sól fizjologiczna do przemywania oczu, kosmetyki przeznaczone wyłącznie dla niemowląt;, waciki do przemywania: oczu, uszu, buzi, pupy, miękka szczoteczka do włosków, miseczka z letnią przegotowaną wodą do mycia twarzy (tej miseczki należy używać tylko do tego celu, jeśli w ciągu dnia podczas przewijania przemywamy dziecku wodą pupę, potrzebujemy odrębnej, innej miseczki - nie używa się ich zamiennie!),
6 / pielęgnacja
jeśli w danym dniu nie będziemy zanurzać dziecka w wanience z wodą, potrzebna jest druga miseczka z ciepłą wodą do przemywania fałdek szyi, rączek, nóżek oraz pupy, świeże ubranko, pieluszka.
Pielęgnacja skóry dziecka – fakty i mity Wokół pielęgnacji skóry dziecka narosło wiele mitów. Znasz je?
Mit. Dziecko musi być kąpane codzienne – można kąpać co 2-3 dni, zwłaszcza w okresie zimowym i kiedy maluch nie lubi kąpieli. Jeśli dziecko cierpi na atopowe zapalenie skóry, nie zaleca się zbyt częstej kąpieli – raz na tydzień lub nawet rzadziej (żeby nie naruszać płaszcza lipidowego skóry). Codziennej pielęgnacji wymaga za to skóra krocza, pupy, rąk, buzi i szyi. Mit. Nie kąpiemy dziecka, gdy jest chore – gdy jest chore lub gdy jest „tylko” przeziębione. Podczas choroby maluch więcej się poci. Poza tym ciepła kąpiel często udrożnia górne drogi oddechowe. Musimy tylko zwrócić uwagę na odpowiednią temperaturę wody i otoczenia. Unikajmy gwałtownych zmian temperatury. Nie kąpiemy natomiast dzieci chorych i gorączkujących (chyba że kąpiel ma mieć działanie ochładzające). Mit. Nie kąpiemy dziecka dopóki kikut pępowiny nie odpadnie – Pamiętajmy,
szorstkość. że u niektórych dzieci kikut potrzebuje nawet kilku tygodni, żeby odpaść. Można kąpać, ale starajmy się nie zamaczać kikuta. Lepiej jest wlać mniej wody do wanienki, a po kąpieli pępek musimy osuszyć.
Płyn do mycia ciała – w składzie zawiera często oliwkę dla dzieci, bądź parafinę i składniki nawilżające. Zrezygnuj wtedy z dodatkowego nawilżania w trakcie kąpieli, np. z olejku lub płynu do kąpieli. Mydełko – musi być delikatne i hipoalergiczne,
Mit. Po kąpieli smarujemy ciało dziec-
o obojętnym pH. Zasadowe pH dodatkowo wysu-
ka oliwką – ponieważ lepsze działanie nawil-
sza. W pielęgnacji dziecka nie można stosować
żające mają często balsamy, emulsje i mlecz-
mydeł perfumowanych oraz antybakteryjnych.
ka. Oliwka przede wszystkim natłuszcza.
Szampon – w pierwszych miesiącach życia nie
Smarowanie oliwką jest absolutnie niewska-
jest produktem obowiązkowym, chyba że malu-
zane w przypadku pojawienia się potówek.
szek jest posiadaczem bujnej czuprynki. W wyborze szamponu kieruj się przeznaczeniem dla grupy
Gdy dziecko jest już ubrane, przeczesujemy delikatnie główkę miękką szczoteczką. Robimy to nawet wtedy, gdy dziecko nie ma włosków, zapobiega to tworzeniu się ciemieniuchy. Na koniec
wiekowej dzieci. Produkty dla większych szkrabów zwykle mocniej się pienią, posiadają też substancje zapachowe i barwiące, które mogą podrażnić skórę niemowląt.
karmimy dziecko i kładziemy spać.
Krem na odparzenia – nie używaj profilaktycz-
Kosmetyki do pielęgnacji skóry dziecka
i podrażnień. Na co dzień, przy zmianie pieluszki,
Odpowiednio dobrane kosmetyki zapewnią właściwą i skuteczną pielęgnację skóry maluszka. Poznaj kilka z nich: Oliwka dla dzieci – przyda się szczególnie w pierwszych tygodniach życia, gdy po porodzie skóra bę-
nie, ale w przypadku pojawienia się zaczerwień możesz używać kremu do smarowania pupy, zawierający składniki o działaniu natłuszczającym, np. wazelinę lub lanolinę. Krem na odparzenia ma najczęściej tlenek cynku lub d-pantenol, substancje o działaniu odkażającym i przeciwzapalnym. Krem do twarzy – stosuj tylko w przypadku ochrony przed słońcem i przed mrozem.
dzie wysuszona, ze skłonnością do łuszczenia się. Z upływem czasu rusza praca gruczołów łojowych, które nawilżają skórę. Oliwki nie wolno stosować przy potówkach, ponieważ może dodatkowo zatkać pory i jeszcze bardziej pogorszyć stan skóry. Mleczka, balsamy – skóra przesuszona czy z atopowym zapaleniem wymaga częstszego smarowania niż skóra normalna. Warto jest sięgnąć również po emolienty. Wybór preparatu jest kwestią indywidualną, każdy z nich nawilża, lekko natłuszcza i wzmacnia warstwę ochronną skóry. Olejek do kąpieli – natłuszczający, do kąpieli i pod prysznic – jeden z kosmetyków dermatogicznych – myje, chroni przed wysuszeniem, redukuje
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/7
ABC przewijania Pielęgnacja skóry małego dziecka i zmiana pieluch to dla rodziców ważne zagadnienie.
Dziecko przewijamy odpowiednio często, bez
zmoczeniem i zabrudzeniem (dzięki specjalnym
względu na rodzaj pieluchy, jaki używamy, tj. co
delikatnym ściągaczom wokół nóżek). W środku
najmniej sześć razy na dobę.
pieluszki znajduje się wkład silnie wchłaniający. Czasem wkład ten jest nasączony balsamem pie-
Maleńkie dzieci wygodnie jest przewijać na tzw.
lęgnacyjnym. Dzięki specjalnym zapięciom na rze-
przewijakach. Dobrze jest mieć takie specjalne
py można wielokrotnie zapinać i odpinać pieluszkę.
miejsce, gdyż w pierwszych miesiącach życia maluszka pieluchę trzeba zmieniać wielokrotnie w ciągu dnia i nocy. Przewijak może być umiesz-
Dostępne są specjalne pieluszki dla nowo-
czony na komodzie lub na łóżeczku. Taka wyso-
rodków z wycięciem na niezagojony jeszcze
kość zapewnia komfort naszemu kręgosłupowi.
pępek. Ponadto, z myślą o rodzicach rozpo-
Jednak, zawsze trzeba pilnować, żeby maluszek
czynających przygodę z przewijaniem, stwo-
nie spadł. Oczywiście, każdy rodzic wybiera so-
rzono pieluchy z paskiem zmieniającym kolor
bie dogodne miejsce. Może być to nawet łóż-
pod wpływem moczu (szczególnie przydat-
ko. Dobrym pomysłem są składane maty do
ne, gdy rodzic nie jest pewny czy dziecko
przewijania, przydatne zwłaszcza w plenerze.
Rola pieluch Pieluszki mają za zadanie jak najlepiej wchłaniać mocz i kał, nie odparzając przy tym skóry. Obecnie na rynku mamy do wyboru kilka rodzajów pieluch:
siusia wystarczająco, m.in. podczas karmienia piersią).
Pieluszki tetrowe (bawełniane) – do przewijania przygotowujemy w następujący sposób: składamy pieluchę „na cztery”, następnie w poprzek na
Pieluszki jednorazowe – wykonane są najczę-
pół – to będzie „wkład wchłaniający”. Na to zakła-
ściej z materiałów przepuszczających powietrze,
damy specjalne majteczki z materiału nieprzema-
a zarazem chroniących ubranka dziecka przed
kalnego i ubieramy dziecko w śpioszki.
8 / pielęgnacja
na „na trzy” jest szersza, można ją założyć nawet
Przewijanie dziewczynki a przewijanie chłopca
na pieluchę jednorazową, przez co dziecko utrzy-
Przewijanie polega na zdjęciu brudnej pieluchy,
muje kończyny dolne w pozycji odwiedzenia w sta-
oczyszczeniu pupy i założeniu czystej pieluszki.
Pieluchy tetrowe i flanelowe mogą być używane także do tzw. szerokiego pieluchowania (założo-
wach biodrowych) oraz do podkładania w trakcie kapania i przewijania czy wycierania buzi.
Pamiętajmy, że podczas przewijania dziecko
Pieluszki wielorazowe - są nie tylko ekologiczne,
zawsze podnosimy, podkładając dłoń pod
ale też chłonne i kolorowe. Regulowane zapięcie
jego pupę – w żadnym razie nie ciągniemy za
zapewniają rośnięcie wraz z dzieckiem. W ofercie
nogi, gdyż może to grozić, przy zbyt silnym
są pieluszki formowane, kieszonki oraz AIO („All in
ruchu, zwichnięciem w stawie biodrowym.
one”). Ponadto istnieje wiele gatunków wkładów, m.in. bawełniane czy mikropolarowe. Można również zdecydować się na zestawy dwuczęściowe – pielucha i tzw. otulacz. Cechami wspólnymi tych pieluch jest naturalność surowców, możliwość wielokrotnego użycia i brak konieczności prasowania. Poszczególne rodzaje pieluch również różnią się w zdecydowany sposób – użytym materiałem, tempem schnięcia, chłonnością, ceną czy rodzajem zapięcia: Pieluszka z kieszonką – wewnętrzna warstwa to zwykle mikropolar, który odciąga wilgoć. Wierzchnia warstwa wykonana jest natomiast z „oddychającej” tkaniny poliestrowej (po to, żeby wilgoć nie przedostawała się na zewnątrz). Między tymi dwoma warstwami znajduje się właśnie kieszonka, a w niej wkład chłonny (w razie potrzeby może być kilka).
Podczas przewijania warto zadbać, by dziecko miało podparte stópki, czyli możliwość oparcia, wierzgania w brzuch opiekuna lub ewentualnie złożenia podeszwami stópka do stópki. Niemowlę, szczególnie poniżej 5 miesiąca życia, będzie wtedy o wiele bardziej spokojniejsze. Trzeba również zwrócić baczną uwagę na kierunek oczyszczenia pupy. U dziewczynek zawsze od przodu do tyłu, czyli od cewki moczowej do pupy. W ten sposób unikamy przenoszenia bakterii z okolic odbytu w stronę cewki moczowej (w efekcie zapobiegamy zakażeniom układu moczowego). Oczywiście, pamiętamy o dokładnym oczyszczaniu wszelkich fałdek, okolic krocza i warg sromowych. U chłopców najlepiej jest rozpocząć od czysz-
Pieluszka składana – przypominające dawną
czenia „siusiaka”, ale bez odciągania napletka.
tetrę. Taka pieluszka jest tak naprawdę kawałkiem
Nie można zapomnieć o wszelkich zakamarkach
materiału, który trzeba odpowiednio złożyć, a na-
– pod siusiakiem, pod workiem mosznowym, czy
stępnie zapiąć. Użytym materiałem jest najczę-
pachwinach. Wszystkie te miejsca są szczególnie
ściej muślin lub włókno bambusowe. Jednak, to
narażone na odparzenia. Usuwamy również białą
jeszcze nie wszystko. Aby zapobiec przemoknię-
wydzielinę gromadzącą się na krawędzi napletka.
ciu, trzeba jeszcze zastosować otulacz (wykona-
Prącie malucha układamy wzdłuż moszny, gdyż
ny np. z wełny lub tkaniny poliestrowej).
kiedy będzie skierowane w bok, podczas siusiania mocz wycieknie na zewnątrz.
Pieluszki formowane – podobne do pieluszek składanych, z tą różnicą, że nie wymagają składa
Pupę dziecka najwygodniej jest oczyszczać chu-
nia. Potem trzeba je zawiązać lub zapiąć.
steczkami nawilżającymi. Sprawdzamy czy dany
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/9
Dla maluszka idealne będa pieluszki Dada Little One Newborn, które:
rodzaj chusteczek nie wywołuje reakcji alergicz-
Skórę pupy można posmarować kremem przeciw
nych. Niektórzy rodzice za każdym razem przemy-
odparzeniom, zwłaszcza jeśli pojawia się zaczer-
wają pupę wodę z mydłem lub specjalnym płynem,
wienienie. Przed założeniem pieluszki dobrze jest
przetestowanym i przeznaczonym dla malutkich
pozwolić maluszkowi na poleżenie z gołą pupą.
dzieci. Wrażliwą skórę można przemyć samą wodą.
Sprzyja to dokładnemu osuszeniu, zapobiega od-
Ważny jest sposób osuszania – nie pocieranie,
parzeniom i sprzyja leczeniu tych, które się poja-
a delikatne przykładanie ręcznika. Ręcznik trzeba
wiają.
często zmieniać, gdyż jest „pożywką” dla bakterii.
Notatki młodej mamy
12 / pielęgnacja
Odruchy noworodkowe Każde dziecko rodzi się z tzw. umiejętnościami odruchowymi (inaczej odruchami noworodkowymi lub pierwotnymi), generowanymi w rdzeniu kręgowym.
Odruchy noworodkowe pozwalają na reagowanie na nowe bodźce. Ich występowanie jest bardzo ważne, bo stanowi bazę pod późniejsze odruchy posturalne. Reakcje w odruchach noworodkowych są zupełnie automatyczne i niezależne od woli dziecka. Mają ograniczony czas występowania i powinny stopniowo wygasać do 6 miesiąca życia.
Odruchy noworodkowe Jednym z ważniejszych odruchów noworodkowych jest odruch szukania brodawki sutkowej, występujący u głodnego dziecka – dotknięcie policzka tuż obok kącika ust powoduje szybkie
Asymetryczny, toniczny odruch szyjny (ATOS) – obecny od 18 tygodnia życia płodowego. Gdy dziecko skieruje głowę w bok, po stronie twarzy, ręka i noga prostują się, a druga ręka i noga pozostają ugięte. Odruch grzbiety Galanta - od 20 tygodnia życia płodowego. Gdy ułożymy dziecko na brzuszku, a po jednej stronie kręgosłupa dotkniemy plecków, nastąpi zgięcie bioder o 45 stopni w kierunku bodźca. Odruch chodzenia – gdy podtrzymując noworodka pod pachy, postawimy jego stopy na twardym podłożu, zacznie iść do przodu.
ruch połykania.
Odruch pełzania – gdy leżącemu na brzuchu noworodkowi podeprzemy stopy, zacznie czołgać się do przodu.
Inne odruchy:
Takich odruchów jest więcej i mają one znaczenie dla lekarzy przeprowadzających badanie dziecka.
odwrócenie głowy w tę stronę i szukanie ustami brodawki. Z nim związany jest odruch ssania i od-
Odruch Moro – pojawia się w ok. 9 tygodniu życia płodowego. Jest to instynktowna reakcja na zagrożenie, np. na nagły hałas, która ma na celu alarmować i przywołać pomoc. Noworodek wyrzuca gwałtownie w bok obie ręce z otwartymi dłońmi i przywodzi ramiona, jakby chciał się czegoś chwycić. Odruch dłoniowo-chwytny – pojawia się w 11 tygodniu życia płodowego. Gdy przyłożymy własne palce do dłoni noworodka, zaciśnie on na nich swoje dłonie, skutecznie je chwytając. Obserwując noworodka widzimy, że przez większość czasu ma zaciśnięte dłonie, które z upływem czasu po-
Czy odruch pierwotny może stać się nieprawidłowy? Tak, jeśli nie zanika o czasie i utrzymuje się do 6-12 miesiąca życia. Może być to wynikiem niedojrzałości układu nerwowego, bądź poważniejszego problemu w układzie nerwowym. Utrzymujące się odruchy noworodkowe mogą skutkować powstaniem niedojrzałych schematów zachowań. Schematy takie potrafią dominować i wtedy wzorce zachowań np. u 2-latka będę przypominały te z okresu niemowlęctwa.
winny się rozluźniać.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/ 13
Skala Apgar
Bezpośrednio po urodzeniu noworodek jest bacznie oglądany przez położną, a następnie przez lekarza neonatologa, przede wszystkim po to, żeby stwierdzić, czy dobrze oddycha, a w drugiej kolejności, czy rzeczywiście jego organizm funkcjonuje prawidłowo. Do tego celu służy wprowadzony w 1953 roku
pierwszy, donośny krzyk, 1 punkt za krzyk słaby
w Stanach Zjednoczonych, a później na całym
i nieregularny, 0 punktów – brak krzyku.
świecie, system punktacji Apgar, nazywany tak od nazwiska jego twórcy, amerykańskiej lekarki dr Virginii Apgar. Badanie według skali Apgar należy przeprowadzić cztery razy: w pierwszej, trzeciej, piątej i dziesiątej minucie życia. Niekiedy oceny dokonuje się tylko dwukrotnie – w pierwszej i w piątej minucie życia. Pierwsza ocena ma miejsce od razu po urodzeniu i służy sprawdzeniu, czy maleństwo nie wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Druga oce-
3) Zabarwienie skóry – 2 punkty, gdy skóra jest różowa, czyli prawidłowo ukrwiona; 1 punkt – sine ręce i nogi, 0 punktów – zasinienie skóry na całym ciele. 4) Napięcie mięśni – 2 punkty za kończyny silne i energiczne (podczas zginania i prostowania kończyn noworodka przez lekarza), 1 punkt – gdy napięcie mięśniowe jest osłabione, 0 punktów – mięśnie całkowicie wiotkie.
na odbywa się nieraz po 10 i 15 minutach, a jej
5) Odruchy/ reakcje na bodźce – 2 punkty
celem jest kontrola – czy stan poprawia się, czy
za gwałtowną reakcję (płacz, krzyk lub kichanie)
pogarsza.
na drażnienie okolic ust oraz nozdrzy poprzez wprowadzenie cewnika do nosa, 1 punkt – gdy zostaje wywołany jedynie grymas na twarzy, 0 punk-
Noworodek jest w tym czasie poddawany pięciu testom. Ocenie podlega pięć cech: ⚫ Wygląd skóry, ⚫ Tętno, ⚫ Odruchy, ⚫ Napięcie mięśni, ⚫ Oddychanie.
tów – brak reakcji.
Ostateczna punktacja informuje o stanie dziecka: 8-10 punktów – stan bardzo dobry. 5-7 – stan średni (dziecko potrzebuje np. udrażniania dróg oddechowych i podania tlenu). Często podanie tlenu wystarcza, aby w kolejnych minutach życia wynik poprawił się.
Za poszczególne reakcje odpowiadają kolejne punkty: 1) czynność serca - 2 punkty za ponad 100 uderzeń serca na minutę, 1 punkt – poniżej 100 uderzeń, 0 punktów – brak czynności serca. 2) Praca płuc/ oddychanie – 2 punkty za
14 / zdrowy maluszek
0-4 – stan ciężki (konieczna intensywna pomoc medyczna). Punkty uzyskane w badaniu w skali Apgar jest odnotowywane w książeczce zdrowia dziecka wraz z innymi informacjami dotyczącymi noworodka, m.in. wagą urodzeniową oraz długością ciała w centymetrach.
Witaminy w diecie noworodków i niemowląt Noworodkom i niemowlętom zaleca się suplementację dwóch najważniejszych witamin: D i K.
Witamina D
Witamina K
Witamina D jest produkowana w skórze pod wpły-
Witamina K jest czynnikiem zapewniającym prawidłową krzepliwość krwi. U noworodków występuje niedobór czynników krzepnięcia związanych z witaminą K, wynikający z jej słabego przechodzenia przez łożysko, który nasila się w pierwszych dniach życia. W okresie między 7 a 14 dniem życia stężenie tych czynników stopniowo się zwiększa, aby osiągnąć taki sam poziom jak u osób dorosłych. W 1 proc. dzieci niedobór czynników krzepnięcia może przyczyniać się do wystąpienia choroby krwotocznej.
wem promieniowania słonecznego. W Polsce synteza skórna jest możliwa od kwietnia do września, przy ekspozycji na słońce 18 proc. powierzchni ciała (odsłonięte przedramiona i częściowo odsłonięte nogi), przez 15 minut w godzinach między 10.00 a 15.00, bez stosowania filtrów ochronnych, co w przypadku małych dzieci jest raczej niemożliwe do wykonania. Witamina D, zresztą podobnie jak pozostałe witaminy, pełni bardzo ważną rolę. Pobudza wchłanianie wapnia i fosforu, a także zapobiega nadmiernemu wydalaniu tych pierwiastków z moczem. Witamina D wpływa na prawidłowe kształtowanie się kości, na ich odpowiednią gęstość, ale i na stan naszego uzębienia. Jej obecność wpływa też korzystnie na system nerwowy, a nawet na słuch, decydując o dobrym stanie kostek ucha wewnętrznego. Zasoby witaminy D u płodu pozostają w prostej zależności od stężenia tej witaminy we krwi matki. Okazuje się, że mimo przyjmowania przez kobiety ciężarne preparatów wielowitaminowych zawierających zalecane noworodkom dawki witaminy D na poziomie 400 IU, u 70-100 proc. noworodków w pierwszych dniach po urodzeniu stwierdza się niedobór witaminy D. Mleko mamy ma niską zawartość witaminy D, dlatego zaleca się suplementację od pierwszych dni życia: Dla dziecka karmionego piersią – 400 IU, Dla dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym – dawkowanie należy skonsultować się z lekarzem pediatrą. Witaminę D powinny otrzymywać również dzieci starsze.
16 / zdrowy maluszek
Zgodnie z zaleceniem Zespołu Ekspertów w Dziedzinie Pediatrii z 2007 roku wszystkim noworodkom tuż po urodzeniu podaje się domięśniowo lub doustnie jednorazową dawkę witaminy K. Na oddziale noworodkowym każde dziecko po porodzie dostaje 1 mg witaminy K w zastrzyku domięśniowym w pierwszych 5 godzinach życia. Wcześniaki również ją otrzymują, ale dawkę uzależnia się od masy ciała. Jeśli rodzice nie wyrażają zgody na domięśniowe podanie witaminy K, zostanie ona zaaplikowana doustnie w ilości 2mg. Jeśli dziecko po narodzinach otrzyma domięśniowo dawkę witaminy K, profilaktyka doustna nie jest już konieczna. Niemowlętom karmionym piersią zaleca się doustne uzupełnianie witaminy K w dawce 25mcg dziennie od 8 doby życia do ukończenia 3 miesiąca życia. U niemowląt karmionych sztucznie nie jest wymagana dodatkowa dawka witaminy K.
Szczepienia ochronne
Dziecko, które się rodzi, ma wrodzoną odporność, gdyż w okresie życia pło dowego otrzymało naturalne przeciwciała. Niestety, z czasem zanikają, przez co układ immunologiczny nie jest wzmacniany.
Wciąż niska odporność nie zapewnia ochrony
* Szczepienie przeciw rotawirusom (preparat ma
przed wirusami i bakteriami, więc szczepienia
formę doustną) możemy rozpocząć tylko pomiędzy 6. a 12.tygodniem życia. W zależności od typu szczepionki podawana jest zróżnicowana liczba dawek, między którymi odstępy powinny wynosić minimum 4 tygodnie. Ostatnia dawka (w zależności od typu szczepionki) podawana do 24. lub 32.tygodnia życia.
mają ją wspomagać. Choroby zakaźne rozprzestrzeniają się w łatwy i szybki sposób, a szczepienia są najskuteczniejszym przeciwdziałaniem. Po wprowadzeniu zawartości szczepionki do ciała, tworzą się przeciwciała, zapewniające ochronę na wiele lat lub co najmniej łagodzące przebieg choroby. Pełna odporność rzadko nabierana jest po jednorazowej dawce, więc szczepionki muszą być co jakiś czas powtarzane. Szczepienia w Polsce są obowiązkowe, a podstawowym źródłem informacji jest Kalendarz Szczepień Ochronnych. Za jego ustalenie odpowiada Główny Inspektor Sanitarny. Kalendarz uwzględ-
**
Szczepienie przeciw meningokokom podajemy od 2.miesiąca życia, ale można później. Dawki według zaleceń producenta. Szczepienia można również rozpocząć po 1.roku życia. Szczepienie przeciw ospie wietrznej – I dawkę można podać między 12. a 18.miesiącem życia, II dawkę – w odstępnie co najmniej 6.tygodni od podania I dawki
nia dwa podstawowe rodzaje szczepień: Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne) Szczepienia zalecane (płatne) Szczepienia rozpoczynają się już po narodzinach, w pierwszych dobach życia dziecka, a na następne
Od roku 2017 r. w kalendarzu szczepień znajduje się również obowiązkowe szczepienie przeciw pneumokokom. Szczepieniami zostają objęte wszystkie dzieci urodzone od 1 stycznia 2017 roku.
trzeba umówić się w pobliskiej przychodni zdrowia.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/ 17
Szczepienia OBOWIĄZKOWE
Wiek dziecka Po urodzeniu
WZW B (I dawka) Gruźlica
2.miesiąc
WZW B (II dawka) Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (I dawka) Hib (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) I dawka
3.-4.miesiąc
Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (II dawka) Hib (II dawka) Polio (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) II dawka
5.-6.miesiąc
Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (III dawka) Hib (III dawka) Polio (II dawka)
Szczepienia ZALECANE
Rotawirusy* Meningokoki**
Po 6.miesiącu do 19 lat
Grypa (zalecana co roku)
7.miesiąc
WZW B (III dawka)
13.-14.miesiąc
Odra, świnka, różyczka (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) – dawka przypominająca, co najmniej 6 miesięcy od ostatniej dawki pierwotnej.
Ospa wietrzna (I dawka) WZW A (po 1.roku – w dowolnym czasie) Meningokoki
16.-18 miesiąc
Błonica, tężec, krztusiec (IV dawka) Hib (IV dawka) Polio (III dawka)
Ospa wietrzna (II dawka)
6.rok życia
Błonica, tężec, krztusiec (dawka przypominająca) Polio (I dawka przypominająca)
W dowolnym czasie
Ospa wietrzna WZW A Meningokoki Kleszczowe zapalenie mózgu Grypa
Po 9.roku życia
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)
10.rok życia
Odra, świnka, różyczka (dawka przypominająca)
14. rok życia
Błonica, tężec (II dawka przypominająca)
19.rok życia
Błonica, tężec (III dawka przypominająca)
18 / zdrowy maluszek
Źródło: opracowanie własne redakcji poradnika „Już jestem” na podstawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2017
Sen i płacz niemowlęcia By rozwój przebiegał w optymalnym rytmie, malutki organizm potrzebuj e dostatecznie dużo snu.
To właśnie w czasie głębokiego snu wydzielany
Samych przyczyn płaczu może być naprawdę
jest przez przysadkę mózgową hormon wzrostu.
wiele:
Rytm aktywności i snu musi jednak być świadomie
⚫ głód/ pragnienie,
przez rodziców wypracowany, np. kąpiel, jedzenie i zabawa przechodzić w fazę wyciszenia i snu.
Czy moje dziecko nie za dużo płacze? Dla niemowląt płacz jest jedyną formą sygnalizowania swoich potrzeb. Płacz dziecka sprawia, że rodzic natychmiast zaczyna reagować: brać na
⚫ brudna pieluszka, ⚫ zmęczenie, ⚫ senność, ⚫ nadmiar wrażeń, silne pobudzenie, ⚫ znudzenie, ⚫ uczucie gorąca/ chłodu, ⚫ potrzeba bliskości, przytulenia,
ręce, kołysać, zabawiać, itp. Wtedy dziecko uspo-
⚫ ból fizyczny, zwłaszcza brzuszka.
kaja się i płacz ustaje. Stopniowo maluszek uczy
Charakterystyczny jest płacz głodnego dziecka.
się kontrolować płaczem reakcje swych opieku-
Sygnalizuje nim potrzebę jedzenia już od 30 minu-
nów. Wymaga pewnego czasu, aby młodzi rodzice
ty życia, systematycznie powtarzając ten sygnał
nauczyli się rozpoznawać różne odmiany płaczu.
aż do ok. połowy 1 roku życia.
20 / zdrowy maluszek
W 2 miesiącu życia wiele niemowląt zaczyna przesypiać już nocne karmienie (przestaje ono być im potrzebne). W 3 miesiącu życia 70 proc. niemowląt śpi już przez całą noc.
Kilka praktycznych rad Pamiętaj, że noworodek nie odróżnia początkowo pory dnia od nocy, dlatego nie przerywając nocnych karmień, mów w nocy szeptem, używaj przyciemnionego światła, ułatwiając szybsze ponowne zasypianie. Nieprzespane noce są bardzo wyczerpujące dla matki, dlatego koniecznie wykorzystuj drzemkę maluszka w ciągu dnia na odpoczynek. Nie przyzwyczajaj dziecka do ciągłego podawania smoczka lub noszenia na rękach lecz staraj się zrozumieć, o co mu chodzi. Płacz dziecka nie musi oznaczać nic złego.
Notatki młodej mamy
www.zabkowaniebezbolu.pl Dentinox N (Chamomillae tinctura + Lidocaini hydrochloridum + Macrogoli aether laurilicum) (15% + 0,34% + 0,32%) żel do stosowania na dziąsła. Wskazania: Produkt leczniczy tradycyjnie stosowany w łagodzeniu dolegliwości związanych z bolesnym wyrzynaniem się zębów mlecznych (podrażnienia dziąseł i dolegliwości bólowe). W przypadku pojawienia się silniejszego zaczerwienienia lub obrzęku dziąseł oraz w razie wystąpienia reakcji nadwrażliwości na skórze lub błonach śluzowych należy skontaktować się z lekarzem. To samo odnosi się do wystąpienia wtórnych dolegliwości towarzyszących. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nietolerancja rumianku lub innych roślin z rodziny Asteraceae, lidokainy lub podobnych środków miejscowo znieczulających (typu amidowego). Reakcje nadwrażliwości na rumianek (np. kontaktowe zapalenie skóry) są bardzo rzadkie. Reakcja krzyżowa może wystąpić u ludzi uczulonych na rośliny z rodziny Asteraceae (np. bylica). Ze względu na zawartość sorbitolu, lek nie powinien być używany przez pacjentów cierpiących na rzadką wrodzoną nietolerancję fruktozy. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany u niemowląt poniżej 3 miesiąca życia. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany również u niemowląt poniżej 12 miesiąca życia, jednocześnie leczonych środkami wywołującymi methemoglobinemię. Dentinox Gesellschaft für pharmazeutische Präparate Lenk&Schuppan KG *Sprzedaż wg KAMSOFT styczeń - grudzień 2015 r.
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.
Stymulacja rozwoju dziecka w pierwszych 3 miesiącach życia Zmysły dziecka, które dopiero co się urodziło, są pobudzane dużą ilością bodźców. Jednak, maleństwo zupełnie inaczej niż my postrzega otaczającą rzeczywistość.
1. miesiąc życia
Śmieszne minki - świetnie, jeśli robieniu zabaw-
Utarło się, że dziecko w 1. miesiącu życia tylko
cze trochę, a maluch spróbuje cię naśladować.
śpi i je. Dużo w tym prawdy, ale nie do końca. Już w tym wieku możemy urozmaicać maluszkowi czas. Na pewno nie jest to jeszcze moment na zabawę w pełnym tego słowa znaczeniu, ale poprzez dodatkową aktywność warto stymulować rozwój. Tak bliska twarz mamy i taty - noworodek przez pierwsze dwa tygodnie widzi wręcz słabo. Obrazy są jakby zamazane. Maluszek zza gęstej mgły rozpoznaje jednak znajome kształty mamy i taty. Czy
nych min towarzyszy wydawanie odgłosów. Jesz-
Kontrast barw - najwyraźniejszymi dla noworodka są zdecydowane zestawienia barw, w szczególności białej i czarnej. Warto pokazywać takie układy kolorów, np. rysując czarnym markerem kreski na białej kartce. Zawieś taką kartkę w okolicach łóżeczka. Idealnie sprawdzą się również przedmioty właśnie biało-czarne (książeczki, grafiki). Jaskrawe barwy wprowadzamy dopiero po 3-4 tygodniu życia.
można zrobić z tego zabawę? Oczywiście! Najlep-
Nucenie i piosenki - o ile wzrok noworodka jest
szą atrakcją jest uśmiech. Dowiedziono nawet na-
słaby, o tyle słuch pozwala na wychwytywanie
ukowo, że maluszki uwielbiają ładne buzie – ładne
większej ilości bodźców, choć wciąż przytłumio-
w sensie uśmiechnięte, o miłym wyrazie.
nych. Głośne dźwięki przerażają, ale już słucha-
22 / zdrowy maluszek
nie cichego śpiewu czy nucenia jest cudownym,
sie spędzanym z noworodkiem, a czego potrzebu-
uspokajającym doświadczeniem.
je każdy niemowlak. Opowiadaj o tym, co widzicie
Kołysanie i noszenie na rękach - kołysanie po-
i co robicie.
woduje stymulację tzw. układu przedsionkowego
Kładzenie na brzuszku i trenowanie podnosze-
w mózgu, co wpływa na koordynację dziecka i na-
nia główki – początkowe ćwiczenia będą krótkie.
ukę utrzymywania równowagi (a to z kolei będzie
Zachęcaniu do podejmowania aktywności posłu-
bardzo ważne w późniejszym opanowywaniu umie-
ży zabawka lub kolorowa ilustracja położone przed
jętności raczkowania czy chodzenia).
niemowlakiem. Bardzo ważne – leżenie powinno
W pierwszym miesiącu życia dziecka ogranicz
odbywać się na twardym podłożu (z rączkami pod
ilość bodźców. To nie jest czas na karuzelki czy
klatką piersiową) i koniecznie pod nadzorem osoby
machanie przed twarzą grzechotką. Warto po-
dorosłej.
myśleć jedynie o wspomnianych już elementach
Stymulacja koordynacji wzrokowej - w odle-
o barwie biało-czarnej. Odwracanie główki czy
głości ok. 30 cm od twarzy dziecka przytrzymaj
marudzenie może świadczyć o tym, że maluszek
kolorowy przedmiot i powoli zataczaj nim kręgi.
jest zmęczony.
Potrząsaj grzechotką, użyj dzwoneczka i obserwuj reakcje.
2. miesiąc życia Dziecko z każdym dniem staje się coraz bardziej „towarzyskie”. Wykracza poza sferę spania i jedzenia, interesując się otaczającym światem. Zwraca uwagę na poruszające się przedmioty, nadsłuchu-
Nauka chwytania – już taki maluszek ćwiczy chwytanie. Na początku trzeba mu w tym trochę pomóc. Umieszczamy zabawkę blisko jego rączki, a gdy próbuje ją uchwycić, wkładamy w piąstkę i delikatnie rozprostowujemy paluszki.
je dźwięków, coraz lepiej panuje na swoim ciał-
Urozmaicanie czasu w łóżeczku - 2-miesięczne
kiem, a nawet zaczyna się uśmiechać. Zabawka
dziecko żywo reaguje na widok rodzica. Bezczyn-
lub przedmiot w zasięgu rączki prawdopodobnie
ne leżenie w łóżeczku zaczyna stawać się nud-
zostaną uchwycone i włożone do buźki. Osesek
ne. Warto zawiesić kolorowe zabawki i bawić się
zauważa, że ma dłonie, patrzy na nie i uderza nimi,
z maluszkiem, gdy leży. Jednak to nie jest jeszcze
badając otoczenie. Macha energicznie nóżkami
odpowiedni czas na wprowadzenie maty edukacyj-
i nawet przez krótką chwilę potrafi utrzymać unie-
nej.
sioną główkę. Czas spędzany z maleństwem ma być przede wszystkim okazją do okazywania bliskości i czułości. Bycie razem - każda czynność pielęgnacyjna i wspólny czas powinny sprzyjać wzajemnemu poznawaniu się. Połóż się, a dziecko na swoim brzuchu. To są niezapomniane chwile, w których czujecie wzajemne ciepło i słychać twoje bicie serca.
Niemowlak, który wkracza w trzeci miesiąc życia, powinien: ⚫ Poruszać główką na boki, ⚫ Odpowiadać uśmiechem na uśmiech, ⚫ Wodzić wzrokiem za przesuwającym się przed oczami przedmiotem. Pamiętaj jednak, że „wytyczne” tego rodzaju są ogólnym wskazaniem. Każde dziecko rozwija się
Noszenie na rękach, kołysanie, śpiewanie, „zaga-
indywidualnie i opanowuje nowe umiejętności
dywanie” – wszystko to, co było ważne już w cza-
w odpowiednim dla siebie czasie.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/ 23
3. miesiąc życia
przepada za tego typu aktywnością. Jest to
Dziecko interesuje się tym, co je otacza. Reaguje,
podkładaj żadnych poduszek. Zachęćmy do pod-
gdy się do niego mówi. Samo szuka dialogu. I naj-
noszenia główki, prezentując zabawki.
ważniejsze – uśmiecha się! Niemowlak w 3 miesiącu życia w ciągu dnia coraz mniej śpi, a jego okresy aktywności sukcesywnie wydłużają się. Nagle wszystko wokół staje się arcyciekawe, zwłaszcza własne ciało. Dziecko bada je, obserwuje, rączki świetnie smakują! Teraz przychodzi czas m.in. na zapieranie się nóżkami o podłoże czy prostowanie tułowia. Ruchy stają się jakby bardziej skoordyno-
świetne ćwiczenie dla mięśni szyi i pleców. Nie
Stymuluj wzrok, pokazując przedmioty o jaskrawych kolorach i umieszczając nad łóżeczkiem karuzelę. Na nadgarstkach możesz na krótko przypiąć specjalne maskotki (małe pluszaki umieszczone na pasku zapinanym na rzep). Maluszek na pewno zainteresuje się wydawanymi odgłosami, co zachęci do częstszego poruszania rączkami.
wane i zamierzone. Przejdź się przy łóżeczku i za-
Stymuluj słuch dziecka, prezentując różne od-
uważ, że maluszek wodzi wzrokiem za tobą.
głosy, np. szeleszczenie, dzwonienie budzika czy
Dziecko w 3 miesiącu próbuje również wykonywać różne akrobacje. Potrafi obie nóżki jednocześnie unieść i wymachiwać nimi energicznie w górze. Ułożony na brzuszku utrzymuje przez kilka sekund główkę, oparte na przedramionach. Zdarza się, że jedną rękę wysuwa przed siebie, co jeszcze bardziej trenuje równoważne leżenie na brzuchu. Niekiedy maluszek może przewrócić się na bok, szczególnie gdy mocno odegnie główkę, ale jeszcze nie jest to świadomy obrót.
stukanie łyżeczką w kubek. Ćwiczcie lokalizowanie zasłyszanych dźwięków. Pamiętaj jednak, że nadmiar bodźców jest dla takiego maluszka bardzo męczący. Niemowlak na pewno da ci znać, gdy będzie mieć dość wrażeń.
Co może niepokoić? Mimo że rozwój przebiega jak najbar dziej indywidualnie, pewne zachowania
Taki maluch jest już świetnym towarzyszem za-
czy brak określonych umiejętności
baw. Wspólny czas może być wypełniony mnó-
powinny zwrócić naszą uwagę:
stwem aktywności:
⚫ Nieunoszenie główki podczas leżenia
Przytulaj, głaszcz, kołysz, dotykaj, całuj swojego
na brzuchu,
maluszka. Ucz go mapy ciałka, nie zapominając
⚫ Nieukładanie głowy w symetrii,
o nosku czy policzkach. Tańcz z dzieckiem na ręku.
⚫ Wkładanie do buźki tylko jednej,
Baw się z użyciem maleńkich rączek, z wykorzystaniem znanych rymowanek, np. Idzie rak nieborak, Sroczka kaszkę ważyła, Kosi kosi łapci. Mów do maluszka, opowiadając m.in. o wykonywanych czynnościach, robiąc jednak przerwy i czekając na „odpowiedzi”. Śmiej się, żywo reaguj, taki rodzaj dialogu jest niepowtarzalny. Opowiadaj historyjki, śpiewaj. Układaj dziecko na brzuszku – jak najczęściej, choćby na krótko, jeśli maleństwo jeszcze nie
24 / zdrowy maluszek
wciąż tej samej rączki, gdy druga rączka pozostaje na podłożu, ⚫ Nieprzejawianie zainteresowania, otoczeniem, brak reagowania na dźwięki. Wszelkie wątpliwości powinny być skonsultowane z pediatrą.
Siatki centylowe Siatki centylowe są wykresami obrazującymi wzrastanie i przybory masy ciała, zarówno u chłopców, jak i dziewczynek, w poszczególnych przedziałach wiekowych. Aby prawidłowo odczytać siatkę centylową, trze-
przy czym 3 centyl oznacza dolną granicę nor-
ba korzystać z aktualnych siatek oraz dopasować
my, a 97 – górną. Innymi słowy, jeśli rozpatrujemy
je do płci dziecka i daty narodzin. Siatki centylowe
na przykład wzrost dziecka, to wynik w okolicach
dla dziewczynek różnią się od tych dla chłopców.
3 centyla będzie dotyczył dzieci bardzo niskich,
Oprócz standardowych siatek wyróżnia się rów-
a im bliżej 97 centyla – maluchów zdecydowanie
nież siatki centylowe dla dzieci karmionych piersią
wyższych od swoich rówieśników.
oraz dla wcześniaków.
Normę określają nie tylko centyle. Wykres powinien przebiegać przede wszystkim regularnie.
Na siatce centylowej możemy sprawdzić rozwój dziecka pod względem
Równie istotne jest zachowanie proporcji pomiędzy wynikami dotyczącymi wzrostu i wagi. Nie może być między nimi zbyt dużej rozbieżności.
⚫ Wagi
Pomiarów można dokonywać podczas wizyt
⚫ Wzrostu
w przychodni zdrowia. Bardzo ważna jest kontrola
⚫ Obwodu główki
zwłaszcza u noworodków. Pediatra najlepiej zin-
⚫ Obwodu ramienia
terpretuje otrzymane wyniki pomiarów. Ważenia
⚫ Wskaźnika BMI
i mierzenia można dokonywać również samodziel-
Odczytywanie siatek centylowych
nie w warunkach domowych, ale dla niemowląt warto jest mieć specjalną, bardzo dokładną wagę.
dziecka, na osi pionowej – oceniany parametr (m.in.
Czy moje dziecko dobrze waży?
waga, wzrost, obwód głowy). Następnie z obu tych
W okresie niemowlęcym dziecko powinno być czę-
punktów przeprowadzamy linie proste. Interesuje
sto ważone. Światowa Organizacja Zdrowia uznała
nas punkt przecięcia się tych prostych. Jest to
za normę przyrost wagi w okresie niemowlęcym
pozycja, którą nasze dziecko zajmuje w siatce
minimum 450 gramów na miesiąc. Jednak, anali-
centylowej. Następnie musimy przeanalizować,
zując przyrost masy ciała, zawsze trzeba brać pod
w jakim przedziale znajduje się to miejsce i czy
uwagę indywidualne cechy dziecka. Aby dokonać
mieści się w polu wyznaczonym przez krzywe siat-
rzetelnych pomiarów, należy posługiwać się wła-
ki. Norma mieści się pomiędzy 3 a 97 centylem,
śnie siatkami centylowymi.
Na osi poziomej wykresu nanoszony jest wiek
26 / zdrowy maluszek
Kolka niemowlęca Kolka jest trudnym doświa dczeniem zarówno dla maluszka, jak i jego rodziców. Dziecko płacze, ponieważ boli go brzuszek, rodzicom trudno jest znieść cierpienie maleństwa.
Co powoduje kolki?
źródeł kolek, wskazują ponadto na możliwość po-
Kolka jest bolesnym skurczem jelit i może do-
trza i niemożność pozbycia się jego pęcherzyków
kuczać już 2-3-tygodniowemu noworodkowi.
poprzez odbicie się brzdącowi. Winowajcy upatru-
Niestety, nie można jednoznacznie wskazać,
je się także w stanach napięcia, zbyt wielu wrażeń
co wywołuje bóle brzuszka. W przypadku dzieci
oraz w zdenerwowaniu mamy.
karmionych piersią koniecznie trzeba przeana-
łykania przez maluszka w czasie karmienia powie-
wszystkim kapusty, fasoli i cebuli, a także pikant-
Sposoby radzenia sobie z kolką
nych i smażonych. Lepiej nie spożywać jednorazo-
Rodzice zazwyczaj próbują wyciszyć maleństwo.
wo dużych ilości owoców, soków i słodyczy. Waż-
Tulenie, bujanie, kołysanie w ramionach często
na jest uważność mamy, być może odpowiednia
przynoszą ulgę tylko na chwilę. Przeraźliwy krzyk
dieta nie zlikwiduje kolek, ale przynajmniej złago-
zdaje się nie mieć końca. W takiej kryzysowej
dzi dolegliwości. W przypadku alergii na mleko wy-
sytuacji konieczny jest spokój mamy i taty! Pa-
eliminowanie produktów nabiałowych zazwyczaj
miętajmy, że dziecko doskonale wyczuwa emocje
przynosi zdecydowaną ulgę. Niestety, czasami
otoczenia. Przede wszystkim trzeba zdać sobie
konieczna jest dość restrykcyjna dieta. Rozważ-
sprawę, że kolka często dokucza maluszkom. Ich
ne spożywanie pokarmów przez mamę karmiącą
przewód pokarmowy dopiero się rozwija i nie za-
piersią wspomaga bowiem niedojrzałą pracę jelit
wsze potrafi poradzić sobie w warunkach życia
u niemowlęcia.
poza ciałem mamy. Poza tym kobieta karmiąca
lizować jadłospis mamy. Należy unikać pokarmów ciężkostrawnych i wzdymających – przede
piersią dziecko cierpiące z powodu kolek nie jest Przyczyną kolki może być również nietolerancja
złą mamą! Przecież świadomie nie zje garnka ka-
laktozy. Lekarze, nie określając jednoznacznych
pusty. Kolka po prostu się zdarza, nie można jej
28 / małe i duże problemy
leczyć, jedynie łagodzić objawy (a jeśli doszukamy się przyczyny – nawet zapobiegać jej).
Co robić, gdy po południu lub wieczorem maluszek głośno płacze? Najpierw upewnijmy się czy jest to kolka. Pomocne nie jest wtedy ani zmiana pieluszki czy karmienie. Dziecko sygnalizuje wtedy coś innego. Pierś uchwycona jest na krótko, a po chwili ssania, maluszek krzyczy nadal. Sprawdźmy brzuszek – zazwyczaj wyczuć można wzdęcie, a malec gwałtownie wierzga nóżkami i wymachuje rączkami, czerwieniąc się. Usłyszeć można odgłosy oddawania gazów i „przelewania się” w brzuszku. Ponadto silny płacz trwa długo, często ponad godzinę, po czym zmęczone dziecko zasypia. Ulga przychodzi najczęściej z chwilą oddania gazów. Niestety sytuacja powtarza się, nawet każdego kolejnego dnia.
Herbatka na bazie kopru włoskiego, rumianku i melisy, Zawiesina doustna Infacol, Sab Simplex, krople Esputicon, czopki Viburcol, Leki poprawiające perystaltykę jelit, która może być niedojrzała, np. Debridat, „dobre bakterie” Bio Gaia, wiaderka do kąpieli (dziecko przyjmuje pozycję podobną do tej w brzuchu mamy), termofor z pestek wiśni. Dość popularną metodą łagodzenia dolegliwości kolkowych jest masaż dziecięcego brzuszka. Został on wymyślony przez V. Schneider i regularnie wykonywany (na przykład dwa razy dziennie przez dwa tygodnie) ma polepszyć pracę jelit. Masaż cierpiącego brzuszka można ograniczyć do okrężnych ruchów, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara. Ma to na celu ułatwienie pozbycia się gazów.
W takiej sytuacji trzeba przestrzegać zasady pionizowania malucha po karmieniu i pilnowania, aby mu się odbiło. Jest to szczególnie ważne w przypadku niemowląt karmionych sztucznie. Starymi, sprawdzonymi sposobami prakty kowanymi przy kolkach są: przyłożenie do brzuszka ciepłej pieluszki tetrowej (najlepiej jest przeprasować ją ciepłym żelazkiem), przytulanie maluszka w pionie z jednoczesnym delikatnym przyciskaniem małego brzuszka do ciała osoby noszącej.
Produkty antykolkowe dostępne na rynku Producenci przychodzą z pomocą zaniepokojonym rodzicom, oferując: Butelki i smoczki antykolkowe (z systemem odpowietrzającym),
30 / małe i duże problemy
Notatki młodej mamy
Ulewanie Ulewanie jest dla dziecka bezbolesne i polega na wypływaniu z ust niewielkiej ilości mleka.
Ma to miejsce szczególnie krótko po karmieniu.
Podczas nawału mlecznego przed karmieniem
Ulewanie nie jest tym samym co wymiotowanie.
odciągaj trochę mleka, aby maluch nadążał ssać.
Wynika najczęściej z niedojrzałości układu nerwowego oraz pokarmowego i ustępuje do 6 miesiąca życia. Ważne jest w szczególności osiągnięcie
Po zakończonym karmieniu pionizuj dziecko, czekając na „odbicie”.
dojrzałości przez zwieracza dolnego przełyku, co
Po karmieniu nie układaj malucha na plecach,
następuje do 8 miesiąca życia.
z uwagi na ryzyko zakrztuszenia się podczas ula-
Niemowlęta często ulewają na skutek łapczywego połykania pokarmu. W żołądku zostaje uwię-
nia. Dobrą pozycja jest leżenie na prawym boku, na materacu delikatnie uniesionym od strony główki.
zione połknięte powietrze, które wydostaje się
Tuż po karmieniu nie wykonuj gwałtownych ru-
na zewnątrz wraz z pokarmem. Przyczyn ulewania
chów i nie zmieniaj od razu pieluszki.
może być jednak znacznie więcej, m.in. alergia pokarmowa na mleko, zbyt krótkie przerwy pomiędzy karmieniami czy nieprawidłowe ułożenie podczas karmienia. Postać ulanego mleka zależy od miejsca, do którego dotarł pokarm. Jeśli tylko do przełyku, jego konsystencja w trakcie ulania nie zmieni się . Natomiast, ulewający się pokarm aż z żołądka będzie już zwarzony, o kwaśnym zapachu.
Ulewanie jest stanem przemijającym, z którego dzieci wyrastają. Można jednak wskazać na określone objawy, które współtowarzysząc ulewaniu, wymagają konsultacji lekarskiej, m.in.: ⚫ Niski przyrost masy ciała, ⚫ Krztuszenie się, bądź kaszel, ⚫ Zielony lub brązowy odcień ulanego mleka, ⚫ Gorączka, ⚫ Biegunka lub zaparcia,
Jak pomóc ulewającemu dziecku?
⚫ Ból brzucha,
Zadbaj o prawidłowe ułożenie dziecka podczas
Konsultacja lekarska jest zalecana również w przy-
karmienia (główka wyżej niż reszta ciała).
padku obfitego ulewania.
⚫ Niepokój i płacz.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/ 31
Katar u małego dziecka Katar jest często bagatelizowany lub już od razu zwiastuje poważną chorobę. U niemowlaka trzeba działać od razu. U niego zapchany nos nie tylko przeszkadza w swobodnym jedzeniu i oddychaniu, ale może przyczynić się do rozwoju poważnej infekcji, np. ucha, gardła lub oskrzeli.
Jedno jest pewne – zawsze wzywamy lekarza do przeziębionego noworodka. Konsultacja pediatryczna jest konieczna również, gdy katarowi towarzyszy gorączka, ogólne złe samopoczucie lub wydzielina z noska zmienia kolor na żółty, bądź zielony. Pilnujemy, żeby nosek był często oczyszczany, szczególnie przed karmieniem, co umożliwi ssanie. Zdarza się, że czynność trzeba powtórzyć też w trakcie karmienia. Trudne dni czekają rodziców dzieci, które jeszcze nie siadają. Pozycja leżąca powoduje, że katar zamiast wypływać noskiem, schodzi do niższych partii dróg oddechowych, a stąd już krótka droga do poważnej infekcji. Materac w łóżeczku takiego maluszka musi być podwyższony od strony głowy, a opiekunów czeka długie noszenie na rękach (ważne zadanie dla taty!). Stan zdrowia takiego brzdąca należy konsultować z lekarzem, który sprawdzi osłuchowo oskrzela i płuca. Zabarwienie żółte lub zielone wydzieliny z nosa może świadczyć o nadważeniu bakteryjnym, zwłaszcza jeśli katar jest gęsty i utrzymuje się powyżej tygodnia. W takim przypadku dziecku wizyta u pediatry jest niezbędna. Zdarza się, że trzeba zastosować antybiotyk.
32 / małe i duże problemy
NIE ZWLEKAJ Z KONSULTACJĄ PEDIATRYCZNą GDY: ⚫ Przeziębiony jest noworodek lub wczesny niemowlak, ⚫ Katarowi towarzyszy gorączka, znaczne pogorszenie samopoczucia, silny kaszel lub inne, niepokojące nas objawy, ⚫ Wydzielina z noska ma zabarwienie żółte lub zielone, ⚫ Maluch płacze, krzyczy, łapie się za ucho lub próbuje pocierać uchem o podłoże – może to wskazywać na zapalenie ucha, ⚫ Dziecko ma alergię lub inne schorzenia, powodujące, że zwykły katar przebiega ciężej lub zwykle prowadzi do poważniejszych infekcji, ⚫ Podczas poprzednich przeziębień katar zapoczątkowywał gwałtowny wzrost temperatury, bądź miał nietypowy przebieg.
Domowe sposoby na katar Oczyszczaj nosek używając aspiratora. Stosuj dostępną w aptece sól fizjologiczną i maść majerankową, szczególnie gdy wydzielina jest gęsta. Rozpuszczony katar łatwiej wypływa. Po kropelki sięgaj w ostateczności i na krótki czas. Smaruj nosek i jego podrażnione okolice, np. wazeliną. Od ciągłego kataru i przecierania chusteczką skóra może bardzo szczypać. Skorzystaj z inhalatora. Nawilżaj pokój, wietrz. Optymalna temperatura w pomieszczeniu wynosi 19-21 stopni Celsjusza. Noś dziecko w pozycji pionowej, gdy nie śpi – układaj na brzuszku.
Notatki młodej mamy
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
Pleśniawki Pleśniawki są małymi białymi plamkami w buźce dziecka (na języku, dziąsłach i podniebieniu), jakby zostały w niej resztki mleka.
Tymczasem nalot jest objawem infekcji grzybiczej Candida albicans. Grzybem łatwo jest się zarazić. Dziecko najczęściej podczas porodu lub ssąc pierś, na której ulokowały się drożdżaki. Źródłem zakażenia może też być smoczek oraz rączka
Notatki młodej mamy
34 / małe i duże problemy
dziecka, która wcześniej dotykała różnych przedmiotów. Pleśniawki są dla dziecka dyskomfortem, utrudniają karmienie, bardzo ważne jest ich leczenie – mogą się rozprzestrzeniać! Pediatra zaleci środek dezynfekcyjny lub grzybobójczy.
Potówki
Potówki mogą pojawić się już u kilkudniowego noworodka. Tworzą się na skórze dziecka najczęściej latem. Zwykle są efektem: trudności z regulowaniem temperatury ciała oraz niedojrzałych gruczołów potowych, przegrzewania dziecka, zbyt ciepłego ubierania, wysokiej temperatury podczas choroby, niewłaściwej pielęgnacji skóry dziecka i zbyt rzadkiego kąpania. Potówki tzw. zwykłe są maleńkimi pęcherzykami, które wypełnia przezroczysty płyn. Najczęściej pojawiają się na skórze szyi, głowy, pleców oraz w zgięciu łokci i kolan. Potówki te mają tendencję do powiększania się i pękania. O tzw. potówkach białych mówimy wtedy, gdy wypełniający je, do tej
pory przeźroczysty, płyn mętnieje. W nadkażeniu bakteryjnym płyn przemienia się w ropę. Wreszcie tzw. potówki czerwone są trochę większymi pęcherzykami, z otaczającą zapalną obwódką, a miejsce, w którym się pojawiają, swędzi i piecze.
Stan skóry, na której pojawiły się potówki, powinno poprawić zastosowanie preparatu hipoalergicznego do kąpieli dla dzieci. Krostek nie natłuszczamy oliwką lub tłustymi kremami, nie wyciskamy i nie smarujemy spirytusem. Jeśli stan skóry nie poprawi się, konieczna jest wizyta u lekarza.
Chustonoszenie Chusto noszenie jest często nazywane kangurowaniem. Tymczasem kangurowanie nie jest no szeniem.
Do chustonoszenia potrzebujemy chusty, do kangurowania – niekoniecznie. Do kangurowania możemy użyć pieluchy lub opaski, a więc czegoś, co ustabilizuje maleństwo, znajdujące się na klatce piersiowej rodzica. Zajmujemy pozycję leżącą lub półleżącą na specjalnym fotelu. Podstawą jest kontakt skóra do skóry, nie musimy się jednak rozbierać. Warto w te czynności zaangażować tatę, który ma szansę na nawiązanie fizycznej i psychicznej bliskości z maleństwem. Tata w takiej sytuacji czuje się szczególnie ważny i potrzebny. Kangurowanie cudownie wpływa na rozwój dzieci przedwcześnie urodzonych, nawet tych, które są jednocześnie podpięte pod różne urządzenia. Badania wykazują, że maleństwa kangurowane lepiej się rozwijają, a zmysły są intensywniej stymulowane, zwłaszcza dotyk. Nadrobione zostaje to, co zostało wcześniej odebrane – bicie serca mamy, zapach skóry, kołysanie, po prostu bezpośredni kontakt. Maleństwa mniej płaczą, szybciej się aklimatyzują po porodzie, znajdują ukojenie podczas kolki i szybciej się uczą. Stymulacji podlega również układ przedsionkowy, odpowiedzialny m.in. za rozwój integracji sensorycznej, równowagi, koordynacji, napięcia mięśniowego i wzroku.
38 / bezpieczeństwo dziecka
Noszenie noworodków stanowi także profilaktykę dysplazji stawów biodrowych. W chuście można nosić dopiero większe dzieci (min. 2,5 kg) i stabilniejsze. Oczywiście, chusta musi być dopasowana do dziecka i dla tych najmniejszych szkrabów wybieramy chustę wcześniaczą o szer. 45 cm (podczas gdy standardowa wynosi 60-70 cm). Chustonoszenie jest przedłużeniem kangurowania. Dodatkowo mamy wolne ręce, większą swobodę działania i wykonywania różnych czynności. Pamiętaj! Bez względu na to, czy nosimy w chuście czy w nosidle, musimy to robić dobrze. Warto zapisać się na specjalny kurs chustonoszenia. Wbrew pozorom wybór chusty nie jest wcale prosty, modele różnią się m.in. rodzajem tkaniny. Jeśli dziecko ma problemy zdrowotne, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Noszenie musi być zdrowe, bezpieczne i wygodne. Chusta powinna być tkana odpowiednim splotem, ale też odpowiednio zawiązana i dociągnięta.
Syndrom
śmierci łóżeczkowej [S IDS]
Nieoczekiwana i nagła śmierć dzieci do pierwszego roku życia, bez jakiegokolwiek, możliwego do zaobserwowania wcześniej powodu, stanowi w Polsce ok. 1,8 proc. z ogólnej liczby śmierci noworodków.
Większość śmierci następuje w wyniku zaprzestania oddychania. Z jakiegoś powodu mały człowiek „zapomina” o tym, żeby zaczerpnąć kolejny wdech. SIDS może też być powiązane z bezdechem nie-
Kup dobrej jakości materacyk na spód łóżeczka. Do łóżeczka nie wkładaj zabawek, miękkich pluszaków, poduszek, koców i luźnych ubrań.
mowlęcym lub z różnego rodzaju zaburzeniami ryt-
Przestrzegaj regularnego trybu życia dziecka
mu serca w początkowej fazie życia. Wciąż nie ma
(stałych godzin snu i karmienia).
jednak pewności co do przyczyn zespołu nagłej
Układaj dziecko do snu na plecach.
śmierci łóżeczkowej. Wiele instytucji, w tym Amerykańska Akademia Pediatrii, wydało zalecenia, które mają prowadzić do ograniczenia występowania SIDS. Ich stosowanie pozwala rodzicom przygotować właściwe środowisko dla bezpiecznego snu niemowlaka:
Unikaj palenia papierosów (również przez inne osoby) w obecności dziecka, jak w również w pomieszczeniu, w którym dziecko śpi i przebywa. Dla własnego spokoju rodzice mogą zaopatrzyć się w elektroniczny monitor oddechu dziecka. Oczywiście, nie jest to sposób na zapobiegnięcie
Wietrz pomieszczenie przed ułożeniem dziecka
wystąpienia SIDS. Jest to jednak urządzenie, któ-
do snu – zwróć uwagę, aby dziecko nie było prze-
re w tym krytycznym momencie ostrzeże rodzica.
grzane. Temperatura w pomieszczeniu podczas
Tym samym, da szansę na podjęcie działań ratują-
snu powinna być umiarkowana.
cych życie.
Dopilnuj, aby dziecko spało w swoim łóżeczku,
Pamiętaj! Nie wpadaj w panikę. Śmierć łóżeczko-
nie z rodzicami.
wa zdarza się bardzo rzadko.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/ 39
Dieta mamy
karmiącej Dieta mamy karmiącej piersią decyduje o tym, jakie składniki przenikają do organizmu maluszka. Jest więc niezmiernie ważne, aby to co kobieta je, było przemyślane i wartościowe.
Prawidłowo zbilansowana dieta wpłynie pozytyw-
Pojawienie się reakcji alergicznych wymaga pro-
nie na dochodzące do formy ciało kobiety i zapew-
filaktyki, czyli racjonalnego podejścia do diety
ni szkrabowi wartościowy pokarm.
mamy karmiącej i nie komponowania diety w spo-
Białko
sób jednorodny. Dobrym pomysłem jest skorzystanie z pomocy specjalisty dietetyka, który po-
Zapotrzebowanie na nie jest większe niż w cza-
może skomponować zbilansowaną dietę na mamy.
sie ciąży. Kobieta karmiąca powinna spożywać
Tłuszcze
mleko i jego przetwory, mięso, drób i ryby, a także kasze i warzywa. Ważna jest forma przygotowania mięsa. Po porodzie mama nie może raczyć się smażonymi, mocno przyprawionymi potrawami. Układ trawienny maleństwa dopiero będzie dojrzewać. Zetknięcie z produktami wzdymającymi (to wszystko przenika w mleku!) najprawdopodobniej wywoła ból brzuszka, trudności z oddawaniem gazów lub nawet kolkę. Początkowa dieta powinna być lekka (mięso przede wszystkim w formie gotowanej), a kolejne potrawy wprowadzane stopniowo, z jednoczesną obserwacją reakcji dziecka. U wielu maluchów pojawia się niestety alergia i ko-
Dostarczają one m.in. cenne kwasy tłuszczowe, pełniące ważną funkcję w rozwoju układu nerwowego. Mama karmiąca powinna więc jadać tłuste ryby, obserwując jednocześnie czy nie występują reakcje alergiczne u maluszka. Niezbędne są również jajka oraz tłuszcze pochodzenia roślinnego (oliwa z oliwek, wysokiej jakości masło).
Węglowodany Cenne są cukry złożone zawarte w kaszach, ziemniakach, makaronach i pieczywie razowym. Cukry proste nie tylko sprzyjają nadwadze i otyłości, ale też utrudniają przyjmowanie składników mi-
nieczne jest wyeliminowanie z diety mleka i jego
neralnych przez organizm. Ponadto, duża ilość
przetworów, a także mięsa. Tak dzieje się w przy-
węglowodanów w diecie mamy, słodkie mleko
padku alergii na białko mleka krowiego. Zdarza się
i zwiększona fermentacja powodują u dziecka kol-
u niektórych mam, że oprócz alergii na mleko kro-
ki i wzdęcia, zmienione stolce, a także odparzenie
wie pojawia się alergia krzyżowa na drób.
pupy.
40 / wokół mamy
Witaminy i składniki mineralne Ważne jest spożywanie warzyw, owoców, uzupełnianie wapnia i magnezu. Chcąc mieć pewność NATURALNA ALTERNATYWA
o dostarczaniu wszystkich niezbędnych składników, mama może wspomagać dietę witaminami w kapsułkach, przeznaczonymi dla kobiet karmiących. Jednak spożywanie tych witamin powinno odbywać się w konsultacji z lekarzem. Składniki mineralne można przyjmować tylko z pożywieniem. Niezbędny jest wapń. Jego duże ilości przekazywane dziecku negatywnie wpływa-
mleko nastepne opar te na
MLEKU KOZIM powyzej 6. miesiaca zycia
ją na organizm mamy. Dlatego też konieczne jest
2
spożywanie mleka i jego przetworów. Jeśli mama
laktację, mama może sięgnąć po specjalną her-
przebywa na diecie bezmlecznej, konieczna jest
batkę laktacyjną dla kobiet karmiących.
suplementacja wapnia (1000mg na dobę). Tak samo ważny jest magnez (zawarty przede wszystkim w bananach, ciemnym pieczywie, kaszach)
Niezmiernie istotne jest stopniowe rozsze-
oraz żelazo (żółtko jajek, mięso, zielone warzywa).
rzanie diety kobiety po porodzie, z jednocze-
Woda
sną obserwacją reakcji maluszka. Profilak-
Równie ważne miejsce w jadłospisie zajmuje
alergizujących: owoców cytrusowych, tru-
woda. Jest ona bazą powstawania mleka w pier-
skawek, czekolady. Szczególną ostrożność
siach. Oczywiście, najlepsze są wody niegazowa-
należy zwrócić w rodzinach obciążonych
ne, ale warto jest sięgnąć także po soki i kompoty. Ze względu na przenikanie produktów do mleka niewskazane są mocne herbaty i kawa. Mogą niepotrzebnie działać pobudzająco na maluszka. Najbezpieczniejsza w takim wypadku jest kawa
tycznie można unikać produktów najbardziej
alergią. Konieczne jest ponadto unikanie produktów wzdymających (kapusta, fasola, groch, cebula), które mogą wywołać u maleństwa bóle brzuszka.
zbożowa. Warto pamiętać, że płyny nie są dostarczane tylko pod postacią soków czy wody, ale też
W okresie karmienia piersią nie stosuj diet od-
zup, a nawet soczystych owoców. Aby zwiększyć
chudzających!
Notatki młodej mamy
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl
/ 41
Baby blues
i depresja poporodowa Przeżycia związane z porodem, szczęście płynące z macierzyństwa, ale też zmęczenie mogą powodować u kobiety wahania nastroju.
Kiedy czujesz taką potrzebę, możesz sobie po-
Jego nasilenie następuje zwykle 3 – 5 dób po po-
płakać. Nie wpadaj jednak z tego powodu w pa-
rodzie, by z kolejnymi tygodniami stopniowo zani-
nikę – to normalna reakcja poporodowa. Jeśli je-
kać.
steś zmęczona, poproś o pomoc, ale nie rezygnuj z obecności dziecka obok siebie. Jesteście sobie w tych dniach nawzajem potrzebni, zwłaszcza Ty swojemu dziecku. Nie wyrzucaj sobie, że nie należysz do matek adorujących dziecko, że nie kochasz tak jak ono. Instynkt macierzyński zwykle budzi się stopniowo. Zmęczenie, brak snu, poczucie nienadążania z wykonywaniem codziennych obowiązków domowych są udziałem wielu kobiet podczas pierwszych miesięcy życia dziecka. Nie staraj się podołać wszystkiemu za wszelką cenę. Priorytety to Ty i dziecko. Inne sprawy mogą poczekać. Baby blues jest stanem emocjonalnym, odczuwanym bardzo często przez mamy po porodzie. Jest to pewien rodzaju smutek poporodowy, spowodo-
Bardzo ważną rolę pełni wtedy partner. Ważne jest, aby widząc baby blues u part nerki, mężczyzna: ⚫ Wspierał dobrym słowem i swoją obecnością. ⚫ Okazywał partnerce czułość i serdeczność, ale również cierpliwość. ⚫ Starał się odciążyć w pracach domowych i nie miał pretensji, że coś jest niezrobione. ⚫ Zachęcał partnerkę do odpoczynku i stwarzał ku temu warunki, np. idąc z dzieckiem na spacer. ⚫ Zaplanował wspólny czas z ukochaną. Baby blues nie wymaga leczenia lecz wspierania młodej mamy.
wany przede wszystkim zmianami hormonalnymi.
Jeśli jednak smutek poporodowy zamiast zanikać,
Pojawia się wtedy uczucie przygnębienia, ale też
zwiększa się, należy skontaktować się z lekarzem.
wzmożona nerwowość i lękliwość. Nietrudno
Może to oznaczać, że kobieta cierpi na depresję
o kłopoty ze snem i duże poczucie zmęczenia.
poporodową. Depresja jest chorobą, która wyma-
Baby blues jest jednak stanem krótkotrwałym.
ga pomocy specjalisty.
42 / wokół mamy
Pielęgnacja ciała
po ciąży
Po porodzie kobieta staje wobec wielu wyzwań związanych z wydarzeniami dnia codziennego. Jednak troska o dziecko to przecież nie wszystko. Ważne jest, aby każda mama, kiedy sprawy domowe już się unormują, zatroszczyła się również o pielęgnację własnego ciała.
Powrót do formy nie nastąpi oczywiście z dnia na
tem rozciągania skóry i zmian hormonalnych.
dzień – trzeba liczyć się z tym, że jest to praca na
Jeśli nie udało się uniknąć rozstępów, działania
około 6 miesięcy. Na co warto zwrócić uwagę?
sprowadzają się do ich spłycenia i rozjaśnienia.
Skóra
Nie warto odkładać tego w czasie, łatwiej jest
Po okresie ciąży skóra nie jest już tak jędrna,
są jeszcze czerwone). W codziennej pielęgnacji
staje się sucha i zwiotczała. Włókna kolagenu
bardzo ważne są masaże, stosowanie peelingów
i elastyny rozciągają się, co zmniejsza jędrność.
ścierających i kosmetyków wyspecjalizowanych
Kondycji skóry nie sprzyjają również wahania
w walce z rozstępami. Dość skuteczne działanie
wagi ciała, zmniejszona aktywność fizyczna i źle
mają oleje, np. kokosowy, arganowy. Niemniej, do-
zbilansowana dieta. Problemem może być nadmiar
mowe sposoby spłycają rozstępy, nie usuwają ich.
zwiotczałej skóry na brzuchu. Jeżeli skóra jest
Z pomocą przychodzą zabiegi estetyczne.
zadbana, nawilżona, a brzuszek w ciąży nie był aż tak duży, miękka „podusia” szybciej zniknie. Na
Żylaki
pewno wpływ na to mają liczba ciąż, predyspozycje
Jeśli pojawiły się na nogach, dobrze jest pokazać
genetyczne oraz wiek.
je specjaliście. Dostrzegalne zmiany mogą świad-
Rozstępy
czyć o przewlekłej niewydolności żylnej kończyn
Są dość trwałą pamiątką po ciąży, będącą efek-
zaburzeń układu krwionośnego.
44 / wokół mamy
się rozprawić ze świeżymi bliznami (wtedy, kiedy
dolnych. Nieleczone powodują często nasilenie
Żylaki „nie lubią”: ⚫ stania i siedzenia w jednej pozycji przez dłuższy czas, ⚫ braku odpoczynku, zwłaszcza z nogami uniesionymi do góry, ⚫ zakładania nogi na nogę, ⚫ podkurczania nóg, ⚫ noszenia obcisłych rzeczy, zwłaszcza rajstop i skarpet ze ściągaczami, ⚫ wylegiwania się na słońcu, ⚫ nadwagi.
Przebarwienia i pajączki
... gdy brodawki pękają i bolą ...
W walce z przebarwieniami pomocne są zarówno sposoby domowe, jak i te stosowane w gabinetach dermatologicznych. Do użytku domowego przeznaczone są preparaty wybielające, słabsze – do nakładania na całą twarz i silniejsze – do stosowania miejscowego. Kurację kremem albo serum, na dzień lub na noc, wspomagają specjalne peelingi wybielające. Preparaty wybielające składają się zwykle ze związków złuszczających naskórek oraz ze związków rozjaśniających (witamina C, pochod-
Maść do pielęgnacji brodawek sutkowych w okresie ciąży i karmienia piersią
ne witaminy A, kwasy owocowe, bądź glikolowy). Kosmetyki są bezpieczne, ale powinny być stosowane po okresie połogu, gdy gospodarka hormonalna organizmu wyrówna się.
Nadmierne wypadanie włosów Po porodzie zmienia się poziom hormonów, a wtedy wypadanie włosów nasila się. Można ich wtedy stracić nawet do 50 proc. Jeżeli kobieta jest zaniepokojona tym stanem, warto udać się na wizytę do dermatologa. Lekarz zadecyduje o dalszym postępowaniu. Dla kondycji włosów ważne jest, aby mama w czasie laktacji prawidłowo odżywia-
Przyjazna matce i dziecku Wskazania: Pęknięcia i otarcia skóry brodawek sutkowych. Pielęgnacja brodawek sutkowych przed porodem oraz w okresie karmienia piersią. Profilaktyka zapalenia gruczołu sutkowego.
ła się, dlatego do jadłospisu warto włączyć też suplementy diety – witaminy zalecane kobietom karmiącym piersią. Pamiętaj! Wypadanie włosów po porodzie jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym.
Dostępna w aptekach.
Karmienie
piersią
Mleko matki zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe w pierwszym półroczu życia człowieka. Karmiąc piersią, nie trzeba dziecka „dopajać” ani dokarmiać, gdyż mleko kobiece zaspokaja głód i pragnienie. Karmienie mlekiem z piersi jest cennym uzupełnieniem stałego pożywienia aż do 2 ro ku życia lub dłużej.
By karmienie piersią spełniło swoje zadania, warto
w złej formie psychicznej, odczuwasz silne napię-
dołożyć wszelkich starań, żeby przebiegało do-
cie, stres i przemęczenie, wydzielanie hormonów
brze.
jest zaburzone i hamowane. Dlatego tak ważne
Zanim zaczniesz karmić: ⚫ Rozluźnij się. ⚫ Jeśli dziecko płacze, jest rozdrażnione, odpręż się, a potem uspokój dziecko (łatwiej przystawić dziecko spokojne niż płaczące).
jest dobre nastawienie do karmienia piersią i wiara we własne możliwości. Nawet będąc posiadaczką małych piersi, możesz dostarczyć maleństwu potrzebną mu ilość mleka. Maluszka przystawiaj często do piersi, noworodka
⚫ Postaw w zasięgu ręki coś do picia, abyś mogła ugasić pragnienie w czasie karmienia.
nie rzadziej niż co 3 godziny, w nocy co 6 godzin
⚫ Przygotuj dobre miejsce dla siebie (karmienia piersią trzeba się nauczyć, a to wymaga czasu i prób ze strony dziecka i Twojej).
jest bardzo ważne, bo wtedy pokarmu jest najwię-
⚫ Wyszukaj najwygodniejszą dla siebie pozycję (w przeciwnym razie będziesz zdenerwowana i zmęczona).
(minimum 8-10 razy na dobę). Nocne karmienie cej i jest on szczególnie bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3. Gdy dopadnie cię kryzys laktacyjny, postaraj się dużo odpoczywać i unikać stresu. W ciągu dnia
⚫ Przytul dziecko do siebie, aby bez wysiłku mogło objąć pierś.
kładź się z dzieckiem i pozwól mu ssać nawet co
Nastaw się pozytywnie
kowo odciągać pokarm. Koniecznie zwróć uwagę
Twoje samopoczucie psychiczne ma ogromny
mieć w buźce nie tylko brodawkę, ale też większą
wpływ na ilość wytwarzanego mleka. Jeśli jesteś
część otoczki. Jeśli pierś jest uchwycona zbyt
46 / wokół mamy
pół godziny. Pomiędzy karmieniami możesz dodatna sposób ssania twojego maluszka. Dziecko musi
Rozwój społeczny to obok ruchowego, poznawczego i mowy, jeden z najważniejszych procesów zachodzących u Twojego dziecka. Dowiedz się więcej o rozwoju dziecka na www.enfamil.pl Enfamil Premium 2, mleko następne, zawiera kwas alfa-linolenowy ważny dla rozwoju mózgu.1 Enfamil Premium 2, mleko następne. WAŻNA INFORMACJA: Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Karmienie sztuczne powinno następować w przypadku, gdy karmienie piersią jest niemożliwe lub utrudnione. 1. EFSA 2011; 9(4):2130. PO/ENF/16/0055
płytko, jej zawartość nie jest opróżniania. Ilość wytwarzanego mleka maleje, ponieważ jest to ściśle uzależnione od tego, ile maluch wyssie. Pilnuj również, aby w trakcie jednego karmienia podać dziecku kolejno obie piersi, a w trakcie następnego karmienia w pierwszej kolejności podać pierś, z której maluszek ostatnio jadł.
przedramię przytrzymujące niemowlę. Pozycja leżąca lub półleżąca – leżysz na plecach, a dziecko układasz na ciele, pomiędzy piersiami, bądź przytrzymując bardziej z boku. W pozycji leżącej na boku, przytul dziecko ramieniem, aby wasze brzuchy dotykały się.
Dobra dieta – dużo płynów
Pozycja spod pachy – ułóż dziecko pod pachą
Każda karmiąca mama musi mieć świadomość,
wać plecki , a dłonią szyję i głowę. Nóżki malucha
że ilość pokarmu w piersiach jest uzależniona
są znajdują się wtedy pod Twoją pachą.
od tego, co kobieta zjada. Twoje posiłki powinny być mniejsze, a częste (dziennie 5-6). Stawiaj na jakość, a więc na zawartość składników odżywczych. W twojej diecie niech nie zabraknie
w taki sposób, aby przedramieniem podtrzymy-
Pozycja krzyżowa – pozycja przypomina pozycję klasyczną siedzącą, ale dziecko jest podtrzymywane przez ręką przeciwną niż pierś.
owoców, warzyw, nabiału, ryb, chudego mięsa,
Bez względu na preferowaną pozycję do karmienia
produktów zbożowych. Równie ważne jest wypija-
pamiętaj, żeby przystawiać dziecko do piersi,
nie dużej ilości płynów (nawet 2-3 litry dziennie).
a nie pierś do dziecka.
Podstawą jest woda niegazowana. Sięgnij także po soki owocowo – warzywne (ograniczając ich ilość do 1-2 szklanek dziennie), mleko i herbatki, szczególnie laktacyjne.
Jak prawidłowo przystawiać dziecko? Prawidłowe przystawienie dziecka do piersi zapewnia nie tylko jego najadanie się, ale też chroni piersi, zwłaszcza brodawki. Zbyt płytkie chwytanie powoduje pękanie sutków, ich krwawienie i ból. Ulgę przyniosą wtedy specjalne maści na brodawki. O skorygowanie sposobu karmienia warto poprosić położną lub doradcę laktacyjnego. Nawet sama pozycja do karmienia nie jest tak ważna jak właśnie technika. Przystawiając dziecko do piersi, wypróbuj różne pozycje do karmienia i wybierz najwygodniejszą dla Ciebie: Pozycja klasyczna – pozycja siedząca, w której opierasz dziecko na swoim przedramieniu, dłonią podtrzymując pupę, w taki sposób, aby z maluchem dotykać się brzuchami. Ważne jest dobre podparcie dla pleców i podłożenie poduszki pod-
48 / wokół mamy
Notatki młodej mamy
Połóg
Kiedy dziecko pojawia się na świecie, ciało kobiety stopniowo powraca do stanu sprzed ciąży. Okres ten trwa do 6 tygodni i jest nazywany połogiem. Połóg jest czasem, gdy mama może czuć się zmęczona i osłabiona. Jest to zupełnie naturalne – okres 9 miesięcy ciąży i sam poród są ogromnym wyczynem. Mimo że w centrum uwagi znajduje się teraz maleństwo, kobieta potrzebuje równie dużo troski o siebie. Z połogiem wiążą się określone dolegliwości, które stopniowo będą ustępować: upławy połogowe – początkowo krwiste, potem brunatne i żółte, na początku obfite jak miesiączka, później coraz bardziej skąpe. Nie można wtedy używać tamponów. Odchody znikają w róż-
nym czasie, od tygodnia do sześciu tygodni po porodzie. Jeżeli później pojawi się ponownie świeża krew lub skrzepy, konieczna jest konsultacja z lekarzem lub z położną. Ból brzucha i skurcze w dole brzucha – związane są z procesem zmniejszania się macicy do stanu sprzed ciąży. Jeśli mama karmi piersią, skurcze mogą być bardziej dokuczliwe. Wynika to z wydzielania oksytocyny podczas karmienia. Ból w miejscu nacięcia krocza – bólowi może towarzyszyć odczucie ciągnięcia i drętwienia. Absolutnie konieczna jest właściwa pielęgna-
cja krocza: częste zmiany podkładów i podpasek, mycie krocza i osuszanie poprzez przykładanie papierowych ręczników, wietrzenie rany. Utrudnione wypróżnianie po porodzie – może wynikać ze strachu, że szwy popękają. Ważne jest wtedy spożywanie produktów bogatych w błonnik. Doraźnie pomaga zastosowanie czopka glicerynowego.
Koniecznie skontaktuj się z lekarzem, jeżeli zauważysz następujące objawy: ⚫ Gorączkę powyżej 38°C, ⚫ Mdłości, wymioty, ⚫ Obfitsze niż zwykle krwawienie, ⚫ Ból przy oddawaniu moczu, parcie, ⚫ Ból, ciążenie w okolicy łydek, ⚫ Intensywny ból i stwardnienie piersi.
Jako młoda mama musisz pamiętać o badaniach, które powinnaś przejść po porodzie. Zaaferowana dzieckiem nie możesz zapominać o sobie! Wizyta kontrolna u ginekologa – najlepiej po zakończeniu połogu.
dzie miała ogromny wpływ na rozwój dziecka. To właśnie partner powinien pomagać kobiecie podczas tych pierwszych, trudnych dni. Niemniej, jakkolwiek partner jest szczęśliwy i dumny z faktu bycia ojcem, taka sytuacja może spowodować, że poczuje się odrzucony i zazdrosny. Odrobina serca i czułości będzie mu w tym czasie bardzo potrzebna.
Jestem tatą – gdzie moje miejsce? Funkcja partnera jest teraz niezmiernie istotna – kobieta nie tylko potrzebuje przytulenia i akceptacji, ale pomocy przy maleństwie (przy kąpieli, przewijaniu, podaniu dziecka do karmienia, w jego utuleniu i ukołysaniu). Mężczyzna jest teraz jeszcze ważniejszy! Lista zadań zależy od potrzeb kobiety, od wspólnych relacji i postawy partnera.
Wspieranie psychiczne partnerki Organizacja: udanie się do przychodni, umówienie na pierwszą wizytę położnej środowiskowej, Czynności pielęgnacyjne: podczas przewijania, kąpania, a nawet karmienia (np. podawanie maleństwa mamie),
Badanie cytologiczne – ok. 6 miesięcy po poro-
Spacery z dzieckiem,
dzie.
Robienie zakupów,
Badanie laboratoryjne krwi – kontrolne ok. 2 miesiące po porodzie, chyba że zostało zalecone wcześniej. Kontrole lekarskie w przypadku wykrycia nieprawidłowości w ciąży, m.in. cukrzycy i anemii. Pamiętaj też, że zawsze możesz skorzystać z pomocy: Szpitala, w którym odbył się poród, Położnej i/lub pielęgniarki środowiskowej, Lekarz ginekologa, Rodziny. Niezwykle ważną rolę pełni wtedy twój partner. Atmosfera w domu, jaką razem stworzycie, bę-
50 / wokół mamy
Konieczne porządki w domu. Warto przy tej okazji zerwać z mitem „pomagania” partnerce. Dziecko jest wspólne i trzeba pozwolić tacie (czasem też zachęcać) na podejmowanie własnej inicjatywy.
KARTA DUŻEJ RODZINY
zaproponujfirme.3plus.pl