Wokół Narodzin IV/2016

Poradnik dla Rodziców

Dołàcz do klubu i poznaj mamy takie jak Ty

Zainspiruj si´: www.mamaklub.pl

wokół

narodzin

Droga mamo!

Drodzy Rodzice!

Przyjście dziecka na świat to wydarzenie, które zmienia niemal wszystko. Nawet jeśli nowo narodzony maluszek ma już rodzeństwo, emocje towarzyszące jego pojawieniu się są równie wielkie, a młodzi Rodzice tak samo potrzebują wsparcia.

Porady o rozwoju, pielęgnacji czy żywieniu dziecka są dzisiaj łatwo dostępne. Z ochotą udzielają ich babcie, mamy, przyjaciółki.

Jednak rozwój nauki prowadzi do tego, że wiedza ekspertów nieustannie się zmienia. Wiele z popularnych przekonań okazuje się być bezużytecznymi stereotypami…

Jak więc najlepiej zadbać o dziecko? W jaki sposób Mama po porodzie szybko odzyska formę? Jak znaleźć informacje naprawdę pomocne i godne zaufania? Aby wyręczyć Was w poszukiwaniach, specjalnie dla Was stworzyliśmy poradnik „Wokół narodzin”.

Dzięki niemu odpowiedzi na wszystkie te pytania będziecie mieć zawsze pod ręką.

Wydawca: Present-Service Sp. z o.o. Sp. k. ul. Armii Poznań 2 62-030 Luboń www.present-service.pl

Do współpracy zaprosiliśmy doświadczonych specjalistów – lekarzy i ekspertów w swoich dziedzinach. Dzięki temu zebrane tu artykuły będą dla Was źródłem rzetelnej i praktycznej wiedzy.

A prosty podział na rozdziały pomoże Wam szybko znaleźć informacje, których w danej chwili potrzebujecie.

Redakcja: Ewa Fulińska tel. 61 81 31 514, ewa.fulinska@present-service.pl

Życzymy Wam obojgu przyjemnej lektury, a Mamie szybkiego powrotu do świetnej kondycji. Mamy nadzieję, że nasz poradnik pomoże Wam rozwiać obawy i odpowie na pojawiające się pytania. Wszystko po to, byście mogli w pełni cieszyć się każdą chwilą spędzoną z Waszym maleństwem!

Zespół Present-Service

Urszula Sokołowska tel. 604 440 659, urszula.sokolowska@present-service.pl

mamaklub.pl to pierwszy portal klubowy dla mam.

Znajdziesz w nim informacje o rozwoju i pielęgnacji dziecka, konkursy, kupony rabatowe i forum dla mam.

Dołącz do nas!

Reklama: Justyna Skorubska tel. 61 81 31 514, justyna.skorubska@present-service.pl

Projekt graficzny i DTP Arip Next Sp. z o.o. tel. 22 82 45 792, www.arip.com.pl Zdjęcie na okładce: © petunyia Druk: R.R. Donnelley Europe Sp. z o.o., Kraków Copyright by Present-Service Sp. z o.o. Sp. k.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk tekstów w całości lub w części tylko za zgodą redakcji. Materiałów nadesłanych nie zwracamy. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam.

Wydanie 4/2016 ISSN 1733-3024

1

NATURAL NATURALNA NA ALTERNAT ALTERNATYWA YWA facebook.com/mamaklub

dla dlapopularnych popularnychmlek mlekmodyfikowanych modyfikowanych na nabazie baziemleka mlekakrowiego. krowiego.

www.capricare.pl www.capricare.pl

a jego a jego delikatny delikatny smak smak bazuje bazuje nana naturalnych naturalnych

Przebadane Przebadane klinicznie klinicznie Produkty Produkty Capricare® Capricare® Mleko Mleko Capricare® Capricare® jest jest to to efekt efekt ponad ponad 20-letnich 20-letnich produkowane produkowane przez przez Dairy Dairy Goat Goat Co-operative, Co-operative, zastosowaniem zastosowaniem mleka mleka producenta producenta produktów produktów

mleka mleka koziego. koziego.

badania badania kliniczne kliniczne z z

nana mleku mleku kozim. kozim.

Karmienie piersią piersią jest jest najlepszym najlepszym sposobem sposobem żywienia żywienia niemowląt. niemowląt.

Dystrybutor: Dystrybutor: Sp.Sp. z o.o.; z o.o.; ul.ul. Św. Św.

Szczepana Szczepana 25,25, Karmienie Przed Przed podjęciem podjęciem decyzji decyzji o zmianie o zmianie sposobu sposobu karmienia karmienia należy należy skonsultować skonsultować sięsię z lekarzem. z lekarzem.

61-465 61-465 Poznań; Poznań; www.miralex.pl; www.miralex.pl; tel.tel.

61 61 832 832 9090 7474

Spis treÊci Na dobry start.................. 4-9 Dom – miejsce dla dziecka................................. 4

Pierwsze tygodnie – Mama....12-23 Pierwsze dni połogu.......................................... 12 Karmienie piersią.............................................. 16 Dieta mamy karmiącej...................................... 20 Zadbaj o siebie................................................... 22

Pierwsze tygodnie – Dziecko...24-39

Skala Apgar....................................................... 24 Sen i płacz niemowlęcia.................................... 26 Adaptacja przewodu pokarmowego.................. 28 Atopowe zapalenie skóry................................... 30 Odruchy noworodkowe...................................... 32 Kąpiel i pielęgnacja niemowlęcia...................... 33 Rola witamin w diecie noworodków.................. 36 Jakie wybrać pieluchy?..................................... 38

Zdrowy maluszek.............40-59 Szczepienia ochronne....................................... 40 Rozszerzanie diety dziecka............................... 41 Polecamy dla Mamy i Dziecka.......................... 45 Ząbkowanie i higiena jamy ustnej niemowlęcia................................... 46 Zdrowie dziecka................................................. 48 Skóra noworodka............................................... 51 Kolka niemowlęca............................................. 52 Alergia pokarmowa........................................... 54 Katar u małego dziecka.................................... 55 Biegunka............................................................ 58

Màdry maluszek..............60-72 Test Denver........................................................ 60 Rozwój zmysłów................................................ 62 Zabawki.............................................................. 66 Zabawy, które uczą............................................ 67 Spacer z dzieckiem............................................ 71

3

Dom – miejsce dla dziecka dr Grażyna Kmita

Instytut Matki i Dziecka

Dziecko potrzebuje swojego miejsca Początkowo, ze względów praktycznych, warto umieścić łóżeczko dziecka w pokoju rodziców. Później, gdy dziecko będzie już większe i nie będzie budziło się w nocy na jedzenie, możecie mu urządzić oddzielny pokoik – o ile Wasze warunki mieszkaniowe na to pozwalają. Nawet w najbardziej ciasnym mieszkaniu znaleźć się powinno miejsce na oddzielne łóżeczko dla dziecka i kącik do przewijania.

W pokoju, w którym będzie spało dziecko, warto zamontować małą, boczną lampkę. Unikniesz w ten sposób niepotrzebnego rozbudzania dziecka w trakcie przewijania w nocy. Jeśli masz tylko jeden pokój, spróbuj wydzielić dla dziecka jego część, tak aby nie było ciągle narażone na nadmiar światła w postaci włączonego telewizora, komputera, dużej lampy itd.

Kącik do przewijania dziecka najlepiej urządzić w pobliżu łóżeczka, w taki sposób, żeby wszystko, co potrzebne, znajdowało się w zasięgu ręki.

Nigdy nie zostawiaj dziecka bez opieki na stoliku do przewijania! Nawet jeśli jest to jeszcze noworodek, a Ty jesteś przekonana, że nie jest na tyle ruchliwy, żeby spaść.

Na dobry start

Niezbędne wyposażenie

4

Łóżeczko dziecięce to ważna inwestycja. Twoje dziecko będzie z niego korzystać do około 3. roku życia. Dobre jest łóżeczko drewniane, z regulowanym poziomem, o wymiarach 120 x 65-70 cm i wysokości barierki ponad 60 cm, ze szczebelkami o odstępach 7-9 cm. Zawsze powinno mieć ATEST. Dobry materac to również materac atestowany, elastyczny, dobrze przylegający do boków łóżeczka, zaopatrzony w zdejmowany pokrowiec, który można samemu prać.

Do łóżeczka potrzebny Ci będzie jeszcze kocyk lub kołderka, najlepiej niepowodujące uczuleń i nadające się do prania w pralce, a ponadto 3 prześcieradła (mogą być z gumką), 3 poszewki i ewentualnie zwinięty kocyk lub wałek do podkładania pod plecy dziecka, gdy układamy je na boku (bardzo dobra pozycja, zapobiegająca zachłyśnięciu się przez dziecko np. ulanym mlekiem). Pamiętaj, że co najmniej do 2. roku życia nie wkładamy do łóżka dziecka poduszki.

Wiele maleńkich dzieci układanych jest do snu w kołysce, w specjalnej torbie dla niemowląt, w wózku czy w odpowiednio dużym, wiklinowym koszu. Jest to dobre rozwiązanie dla noworodka, który lepiej się czuje otulony i na mniejszej przestrzeni, ale pod warunkiem, że upewnisz się, czy jest to bezpieczne. Pamiętaj jednak, że to rozwiązanie tymczasowe i już na przykład po 3. miesiącu życia kołyska przestaje być dla niemowlęcia bezpieczna.

5

Na dobry start

Potrzebna Ci będzie również plastikowa, obszerna, stabilna wanienka. Będziesz z niej korzystać przez pierwsze dwa lub nawet trzy lata życia Twojego dziecka.

Kolejny ważny zakup to wózek głęboki lub uniwersalny. Powinien być obszerny (szerokość 38–40 cm, wysokość gondoli 22-23 cm), dobrze amortyzowany, koniecznie z atestem. Na polskich, często wyboistych drogach, dobrze sprawdzają się wózki z dużymi kołami.

Jeśli masz samochód, to konieczny będzie również odpowiedni do wieku i wagi dziecka fotelik. Jest to absolutny wymóg z punktu widzenia bezpieczeństwa Twojego malucha w trakcie jazdy samochodem.

Wielu rodziców bardzo chwali sobie nosidełka. W Polsce lekarze nie zalecają jednak korzystania z nich do czasu, gdy dziecko skończy 3 miesiące. Dla niemowląt dobre są nosidełka do noszenia dziecka z przodu, z usztywnieniem pod głowę.

Dla Twojej wygody nosidło takie powinno mieć szerokie pasy i nadawać się do prania w domu.

Ubranka Kupując ubranka, wybieraj te z włókien naturalnych. Wygodniejsze od ubranek z płótna są dzianinowe. O ile Twoje dziecko nie jest wcześniakiem, wybierz rozmiar 62 cm i licz się z tym, że noworodek bardzo szybko rośnie, a zatem nie warto kupować zbyt wielu ubranek w jednym rozmiarze, zwłaszcza tak małym.

Przed użyciem należy ubranka uprać i wyprasować.

Użyj w tym celu bezzapachowych płatków mydlanych.

Kiedy dziecko skończy 3 miesiące, możesz prać jego ubranka w proszku bez detergentów.

Na dobry start

Za czasów Twojej mamy noworodki zwykle owijało się, krępując nóżki kocykiem lub pieluchą. Obecnie zaleca się raczej ciepłe śpioszki lub śpiworek, niekrępujące ruchów dziecka.

6

Kosmetyki Wszystkie kosmetyki dla Twojego dziecka powinny być atestowane i mieć napis „dla niemowląt” lub dokładną informację, od którego miesiąca życia mogą być stosowane. Potrzebne będzie mydło dla niemowląt, płyn do kąpieli,

oliwka i krem przeciw odparzeniom. Szamponów i płynów do kąpieli zawierających detergenty nie stosuje się u dzieci do lat 3. Warto pamiętać, że dobór kosmetyków w dużej mierze zależeć będzie od cech indywidualnych Twojego dziecka. Dla jednego malucha najlepsze mogą okazać się kosmetyki danej firmy, dla innego te same kosmetyki mogą nie być odpowiednie, a sprawdzą się produkty innego producenta. Dla jeszcze innego maleństwa najwłaściwszym wyborem będzie zwykła mąka ziemniaczana (stosowana jako zasypka) i oliwka z oliwek.

Pięć wanienek i trzy wózki Zanim przystąpisz do kupowania, zorientuj się co do planów Twoich przyjaciół, znajomych, rodziny. Może się okazać, że w szafie przyszłej babci jest już przygotowana cała wyprawka.

Wiele osób będzie chciało coś Wam podarować – kupić lub oddać niezniszczone rzeczy po własnym dziecku. Powiedz im wprost, co już masz, a czego jeszcze Ci potrzeba, bo w przeciwnym razie może okazać się, że Twoje dziecko ma 5 wanienek i 3 wózki. W sklepach z artykułami dla dzieci znajdziesz tysiące różnych przedmiotów. Duża część z nich tak naprawdę nie jest koniecznie potrzebna, choć może cieszyć oko. Zastanów się dobrze, nim zdecydujesz, czy chcesz wydać na nie pieniądze.

7

Na dobry start

Opieka okołoporodowa Anna Otffinowska

Fundacja Rodzić po Ludzku

Standard opieki okołoporodowej – warto się Twoje prawa jako pacjentki zapoznać Oprócz wyboru osoby sprawującej opiekę nad Tobą w czasie Od 2011 roku obowiązuje, podpisany przez Ministra Zdrowia dokument pod nazwą Standard opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem.

Wszystkie placówki w Polsce świadczące opiekę okołoporodową powinny pracować zgodnie z zapisami w nim zawartymi.

ciąży, porodu i połogu możesz również wybrać, czy chcesz rodzić w szpitalu, czy w domu. Masz również prawo współdecydować o przebiegu porodu i oczekiwać, aby Twoje potrzeby były respektowane. Personel zobowiązany jest do poszanowania Twojej intymności i godności. Masz również prawo do pełnej informacji na temat stanu zdrowia Twojego i dziecka.

Może Ci towarzyszyć bliska osoba Celem standardu jest poprawa opieki okołoporodowej, między innymi poprzez ograniczenie negatywnych zjawisk, takich jak rutyna w opiece nad kobietami, brak poszanowania godności i intymności rodzących, brak możliwości decydowania o sobie, przestarzałe metody prowadzenia porodu.

Pierwsze tygodnie – Mama

Standard kładzie nacisk na ograniczenie nadmiernej medykalizacji porodu fizjologicznego, przestrzeganie praw pacjenta i zwiększanie satysfakcji pacjentek z opieki. Uwzględnione są w nim zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia i medycyny poparte dowodami naukowymi.

8

Najważniejsze regulacje: Ciąża W standardzie określony jest zakres świadczeń profilaktycznych, badań diagnostycznych i konsultacji medycznych w ciąży oraz okres, w jakim powinny być wykonywane. Ciążę możesz prowadzić zarówno u lekarza-ginekologa, jak i położnej.

Jeśli wybierzesz położną, ma ona obowiązek skierować Cię trzykrotnie w ciągu trwania ciąży na konsultację do lekarza.

Położna powinna także oferować spotkania przygotowujące do porodu, prowadzone w formie grupowej lub indywidualnej.

Twoim kolejnym prawem jest prawo do „dodatkowej opieki pielęgnacyjnej”. Oznacza to, że w czasie porodu może towarzyszyć Ci bliska osoba – mąż, partner lub inna wskazana przez Ciebie osoba, np. mama lub przyjaciółka, i wspierać Cię w trudnych momentach porodu. Szpital nie może domagać się opłat za pobyt bliskiej osoby przekraczających rzeczywiste koszty realizacji tego prawa (np. opłata za strój do porodu czy zjedzony posiłek). Standard zobowiązuje personel medyczny do współpracy z bliską osobą.

Plan porodu W trakcie ciąży możesz ustalić z osobą sprawującą opiekę (położną lub lekarzem) plan opieki prenatalnej, w tym również plan porodu. Określicie wspólnie konieczne świadczenia w ciąży i okres ich wykonania, a także działania i procedury w trakcie porodu. Oczywiście, plan opieki prenatalnej może być modyfikowany w czasie trwania ciąży w zależności od Twojej sytuacji zdrowotnej.

Indywidualne podejście Każda interwencja w przebieg porodu będzie musiała być uzasadniona indywidualną sytuacją Twoją i Twojego dziecka, a także względami medycznymi. Przyspieszanie porodu, nacinanie krocza, badania wewnętrzne częstsze niż co 2 godziny, stałe monitorowanie płodu za pomocą KTG mogą mieć miejsce tylko w uzasadnionych medycznie przypadkach.

Standard zaleca, abyś swobodnie poruszała się w czasie całego porodu, stosowała niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego, takie jak pobyt w wannie z ciepłą wodą, masaż. Możesz też korzystać z pomocnych sprzętów – piłki, drabinek. W trakcie porodu możesz również pić, jeśli będziesz miała taką potrzebę. W czasie parcia personel ma za zadanie pomóc Ci w przyjęciu jak najbardziej dogodnej pozycji do parcia, ze szczególnym uwzględnieniem pozycji wertykalnych (pionowych).

Pierwszy kontakt z dzieckiem Personel powinien umożliwić Ci pierwszy kontakt z dzieckiem tuż po porodzie „skóra do skóry” (nagie dziecko położone jest na Twoim nagim brzuchu). Wasz kontakt powinien trwać co najmniej 2 godziny. Może być przerwany tylko w sytuacji, gdy Tobie lub dziecku potrzebna jest pomoc medyczna. W trakcie trwania pierwszego kontaktu personel ma za zadanie pomóc Ci w prawidłowym przystawieniu dziecka do piersi. Wstępne badanie dziecka (wg. skali Apgar) może odbywać się, kiedy maluch leży na brzuchu mamy i jest wykonywane przez osobę, która do tej pory opiekowała się Tobą przy porodzie. Bardziej szczegółowe badanie dziecka powinno być wykonane w ciągu 12 godzin od porodu przez lekarza neonatologa lub pediatrę.

Pomoc w karmieniu w pierwszych dniach po porodzie Standard zobowiązuje personel do dostarczenia Ci wyczerpujących informacji na temat karmienia piersią i przeprowadzenia instruktażu w zakresie prawidłowego przystawienia do piersi (częstotliwość przystawiania, długość karmienia itp.). Standard zobowiązuje też personel medyczny do niepodawania wody, wody z glukozą czy sztucznego mleka dziecku, które jest karmione piersią.

Opieka w połogu W ciągu kilku dni od powrotu do domu możesz spodziewać się wizyty położnej środowiskowej-rodzinnej (pamiętaj, aby w czasie ciąży wypełnić w przychodni deklarację, że chcesz korzystać z jej opieki). W trakcie wizyty położna oceni stan zdrowia Twój i Twojego dziecka, udzieli rad i wskazówek na temat pielęgnacji oraz karmienia piersią. Położna powinna odwiedzić Cię co najmniej 4 razy.

Podziel się s woimi d oświadczeniami na forum. www.mamaklub.pl

Jesteśmy organizacją pozarządową, not for profit, działającą na rzecz kobiet w ciąży i matek małych dzieci, wpływającą na zmiany systemu opieki okołoporodowej w Polsce. Naszą misją jest wzmocnienie kobiet w otwartym komunikowaniu swoich potrzeb i domaganiu się swoich praw. Wnosimy ich doświadczenie do przestrzeni publicznej, ponieważ uważamy, że stosunek społeczeństwa do narodzin i macierzyństwa jest miarą wrażliwości społecznej i demokratyzacji.

Przekaż 1% twojego podatku na rzecz Fundacji Rodzić po Ludzku.

Każda nawet najmniejsza kwota się liczy! numer konta 79 1560 0013 2353 7811 8000 0001 ul. Nowolipie 13/15, 00-150 Warszawa

KRS 0000150773

Poszukujesz przydatnych informacji o ciąży, porodzie, opiece nad dzieckiem?

Zajrzyj na www.rodzicpoludzku.pl lub napisz: fundacja@rodzicpoludzku.pl

Pierwsze tygodnie – Mama

Możesz rodzić aktywnie

9

10

Pierwsze tygodnie – Mama

Pierwsze tygodnie – Mama

Little One

11

Pierwsze dni połogu

prof. dr hab. Bogdan Chazan Nareszcie w domu!

Opuszczenie szpitala po porodzie jest szczęśliwą chwilą – wreszcie jedziecie ze swoim dzieckiem do domu. Pierwsza wspólna podróż, pierwsza kąpiel maluszka w domu – wszystko to zapada na długo w pamięć. Jednocześnie chwilom tym towarzyszy zwykle niepokój oraz pytanie, które zadają sobie wszyscy rodzice: jak sobie radzić bez stałej obecności położnej? Nie warto jednak martwić się na zapas.

Pomocy zawsze możesz szukać: w szpitalu, w którym odbył się poród u położnej środowiskowej, która kilkakrotnie odwiedzi Wasz dom, pomoże przy pierwszej kąpieli dziecka i zabiegach pielęgnacyjnych oraz doradzi w rozwiązaniu problemów zdrowotnych nie tylko dziecka, ale i Twoich u lekarza ginekologa, najlepiej u tego, który opiekował się Tobą podczas ciąży

Pierwsze tygodnie – Mama

w rodzinie – jeżeli czujesz się osłabiona, możesz poprosić o pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego i zakupach mamę czy koleżankę.

Nie odrzucajcie pochopnie oferty pomocy. Prędzej czy później może się przydać.

12

Atmosfera w domu, jaką stworzycie razem z mężem, będzie miała ogromny wpływ na rozwój dziecka. Jesteście teraz matką i ojcem. Zmienia się nieco Wasz sposób widzenia siebie nawzajem, inaczej spostrzegać Was będą rodzice i znajomi. Mąż może i powinien pomagać małżonce podczas tych pierwszych, trudnych dni. Im więcej będzie zajmować się dzieckiem, tym silniejszy związek emocjonalny z nim zbuduje.

Jest sprawą naturalną, że matka i dziecko są w tym czasie w centrum uwagi otoczenia. Jakkolwiek mąż jest szczęśliwy i dumny

ginekolog położnik z faktu bycia ojcem, taka sytuacja może spowodować, że poczuje się odrzucony i zazdrosny. Odrobina serca i czułości będzie mu w tym czasie bardzo potrzebna. Pomimo zaangażowania w problemy rodzicielstwa, powinniście znaleźć trochę czasu dla siebie, by np. wyjść razem do znajomych.

Rodzice z pewnością będą udzielać Wam różnych rad. Nie martw się, jeżeli nie zgadzasz się z ich zdaniem. Rodzina jest bardzo ważna, rodzice nadal są dla Was oparciem, ale – Ty jesteś matką i Ty decydujesz o tym, co jest najlepsze dla Waszego dziecka.

Z pewnością zapragną odwiedzić Was znajomi, by zobaczyć Wasze dziecko i Was w roli rodziców. Nie powinni jednak tej wizyty przeciągać. A jeśli to zrobią, powiedzcie wprost, że jesteście zmęczeni.

Osoby chore i małe dzieci nie powinny Was odwiedzać.

.

Pierwsze tygodnie – Mama

.

13 13

Karmienie piersią jest bardzo potrzebne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka. Nie załamuj się trudnościami, jakie mogą w związku z tym wystąpić. Z reguły nie są one poważne.

Wynikają najczęściej z nieprawidłowej techniki karmienia czy niepotrzebnego podawania dziecku płynów. Poradę znajdziesz u lekarza lub położnej, dobrze jest też mieć pod ręką poradnik o karmieniu piersią.

Pamiętaj, że naturalne karmienie korzystnie wpływa na powrót macicy do prawidłowej wielkości i hamuje krwawienie poporodowe. Indywidualny dobowy cykl karmienia z przerwą nocną ustala się najpóźniej około 3. tygodnia życia dziecka. Niepokój czy płacz dziecka nie musi zawsze oznaczać, że jest głodne. Niemowlę dopomina się Twojej uwagi także wtedy, gdy ma mokro albo kiedy pragnie być blisko Ciebie, chce poruszać się razem z Tobą, słyszeć głos i bicie Twojego serca – tak jak przed narodzeniem.

Pielęgnacja krocza Coraz częściej kobiety są wypisywane do domu ze szwami założonymi na nacięte tkanki krocza. W celu prawidłowej pielęgnacji krocza należy: często je myć: po każdym oddaniu moczu czy stolca, zawsze w kierunku od przodu ku tyłowi osuszać za pomocą papierowych ręczników

Pierwsze tygodnie – Mama

za każdym razem wymieniać jałowy gazik lub wkładkę

14

nałożyć na wkładkę odrobinę wazeliny czy kremu, co pozwoli

uniknąć zahaczania o szwy jak najczęściej wietrzyć krocze – dopływ świeżego powietrza przyspiesza gojenie pamiętać o częstym oddawaniu moczu i regularnych wypróżnieniach.

Te same zasady postępowania obowiązują po zdjęciu szwów.

Bóle przy oddawaniu moczu lub po oddaniu moczu zmniejszają się po kąpieli w ciepłej wodzie bądź położeniu na bolące

miejsce plastikowej butelki wypełnionej ciepłą wodą. Jeżeli miałaś cesarskie cięcie, wypisano Cię prawdopodobnie z opatrunkiem na brzuchu i zaleceniem zgłoszenia się do lekarza lub położnej w odpowiednim czasie. Jeżeli w okolicy blizny pojawi się ból lub ropienie – poproś lekarza o dodatkową wizytę.

W pierwszych tygodniach połogu, także po cesarskim cięciu, utrzymywać się będą tzw. odchody z macicy, początkowo krwiste, potem brunatne i żółte, na początku obfite jak miesiączka, później coraz bardziej skąpe. Znikają one w różnym czasie, od tygodnia do sześciu tygodni po porodzie. Jeżeli pojawi się później ponownie świeża krew lub skrzepy, skontaktuj się z lekarzem lub położną, nie wyrzucaj wkładki przed badaniem.

Częstym problemem po porodzie są hemoroidy. Ulgę przynoszą kremy i ciepłe okłady. Dolegliwości zmniejszają się, a hemoroidy zwykle same po pewnym czasie ustępują.

Czas pojawienia się miesiączki po porodzie zależy od sposobu karmienia niemowlęcia. Jeżeli karmisz piersią, krwawienia miesięczne powrócą później, po kilku miesiącach. Owulacja może

Koniecznie skontaktuj się z lekarzem, jeżeli zauważysz następujące objawy: o gorączkę powyżej 38 C

mdłości, wymioty

ból przy oddawaniu moczu, parcie obfitsze niż zwykle krwawienie

ból, ciążenie w okolicy łydek intensywny ból

i stwardnienie piersi.

wystąpić przed pierwszą miesiączką, pamiętaj więc, że brak miesiączki nie oznacza, że jesteś niepłodna. Zachęcam do lektury wydawnictw, w których znajdziesz informacje, jak obserwować oznaki powrotu płodności po porodzie.

Współżycie seksualne możesz podjąć mniej więcej po 4-6 tygodniach po porodzie. Pomocny może okazać się żel nawilżający. W 6. tygodniu połogu powinnaś zgłosić się do lekarza ginekologa na wizytę kontrolną, najlepiej tego, który opiekował się Tobą podczas ciąży. Wykorzystaj tę okazję i zapytaj o wszystko, co Cię martwi i niepokoi.

Ratunku, nie nadążam!

Przeżycia związane z porodem, szczęście płynące z macierzyństwa, zmęczenie, a nawet rozłąka z mężem, mogą powodować u Ciebie wahania nastroju. Kiedy czujesz taką potrzebę, możesz sobie popłakać. Nie wpadaj jednak z tego powodu w panikę – to normalna reakcja poporodowa. Jeżeli jesteś zmęczona, poproś o pomoc, ale nie rezygnuj z obecności dziecka obok siebie. Jesteście sobie w tych dniach nawzajem potrzebni, zwłaszcza Ty swojemu dziecku. Brak dziecka blisko Ciebie raczej zwiększy Twój niepokój i obawy o maleństwo.

Nie wyrzucaj sobie, że nie należysz do matek adorujących dziecko, że nie kochasz tak jak one. Instynkt macierzyński zwykle budzi się stopniowo. Zmęczenie, brak snu, poczucie nienadążania z wykonywaniem codziennych obowiązków domowych są udziałem wielu kobiet podczas pierwszych miesięcy życia dziecka. Nie staraj się podołać wszystkiemu za wszelką cenę. Priorytety to dziecko i Ty. Inne sprawy mogą poczekać.

Pierwsze tygodnie – Mama

REKLAMA

Przyzwyczajanie się do roli rodzica może zająć kilka tygodni. Nierzadko towarzyszy temu uczucie wyczerpania i smutek. Porozmawiaj wtedy z kimś bliskim, opowiedz o kłopotach, wypłacz się. Jeżeli występują oznaki poważnej depresji, przygnębienia, zwróć się o pomoc do psychologa lub psychiatry. Zrób to, jeżeli Twoje otoczenie wyrazi opinię, że to konieczne. Leczenie przyniesie szybką poprawę.

415

Karmienie piersią mgr Elżbieta Bartha

Międzynarodowy Dyplomowany Konsultant Laktacyjny IBCLC

„Karmienie piersią jest jedynym prawidłowym żywieniem dziecka w pierwszych miesiącach jego życia.”

WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwszych sześć miesięcy życia dziecka.

Mleko matki zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe w pierwszym półroczu życia człowieka. Karmiąc piersią, nie trzeba dziecka „dopajać” ani dokarmiać, gdyż mleko kobiece zaspokaja głód i pragnienie. Karmienie mlekiem z piersi jest cennym uzupełnieniem stałego pożywienia aż do 2. roku życia lub dłużej.

Pierwsze tygodnie – Mama

Mleko matki jest idealnym pożywieniem dla nowo narodzonego człowieka. Skład mleka kobiecego jest unikalny.

16

Doskonała proporcja odpowiednich białek, tłuszczów, węglowodanów i składników mineralnych sprawia, że jest to substancja łatwo przyswajalna i niemal w całości trawiona.

Najlepsze dla dziecka Mleko matki jest zawsze świeże, ciepłe, czyste, zawsze gotowe do podania. Dzieci karmione piersią są zdrowsze, gdyż w naturalny sposób są chronione przed zakażeniami dzięki zawarto­ ści w mleku kobiecym przeciwciał i komórek zdolnych do walki z chorobą. Związane jest to z obecnością wydzielniczej immunoglobuliny IgA, której nie ma w żadnym innym pokarmie. Powstaje ona w wyniku kontaktu matki z alergenem, bakterią, wirusem, grzybem, pleśnią. W organizmie kobiety, a konkretnie w jej układzie limfatycznym, namnażają się immunokompetentne komórki plazmatyczne tworzące przeciwciała. Komórki te wędrują drogami krwionośnymi i limfatycznymi do gruczołu piersiowego i osiedlają się wokół pęcherzyków mlecznych, a także rozmieszczają się podśluzówkowo w obrębie układu pokarmowego czy oddechowego.

SIgA blokuje i unieczynnia na powierzchni śluzówek ww. układów wszelkie drobnoustroje chorobotwórcze, które znalazły się w otoczeniu matki i dziecka. Swoiste przeciwciała dostają się bezpośrednio do pokarmu. Dzięki nim pierwsze krople siary, a potem mleka dojrzałego, to gotowa „szczepionka”, jaką dziecko otrzymuje wraz z mlekiem matki.

Zalety karmienia piersią – dla dziecka

Karmienie piersią skutecznie skraca okres połogu, oksytocyna wydzielana podczas karmienia powoduje obkurczanie macicy i jej szybsze zwijanie po porodzie. Krótszy jest okres krwawienia, mniejsza utrata krwi i żelaza, a więc mniejsze jest także ryzyko anemii.

Karmienie naturalne poprawia sprawność metaboliczną kobiety, co powoduje szybsze pozbycie się zbędnych kilogramów z okresu ciąży.

Wielomiesięczna niepłodność laktacyjna daje szansę na stopniowe przechodzenie organizmu kobiety z okresu ciąży do okresu ponownej płodności.

REKLAMA

Zalety karmienia piersią – dla matki

Pierwsze tygodnie – Mama

Wyłączne karmienie piersią chroni dziecko przed alergią, ponieważ mleko kobiece jest wolne od betalaktoglobuliny – bardzo silnego alergenu, który stanowi największą frakcję mleka krowiego.

Dziecko karmione piersią jest chronione przed licz­ nymi chorobami wieku niemowlęcego, np. biegunką, zapaleniem ucha środkowego, infekcją dróg oddechowych, zakażeniem dróg moczowych, martwiczym zapaleniem jelit (NEC). Trzykrotnie zmniejsza się ry­ zyko nagłego zgonu niemowląt (SIDS).

Ssanie piersi zapobiega wadom zgryzu i wymowy, chroni przed próchnicą.

Dzieci karmione piersią mają wyższy iloraz inteli­ gencji, są zdrowsze jako osoby dorosłe. Rzadziej zapadają na choroby cywilizacyjne, takie jak: miażdżyca, cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, choroba wieńcowa czy zawał serca, a także astma, białaczka, chłoniaki złośliwe.

Wreszcie aspekt psychologiczny. Podczas karmienia piersią kobieta nawiązuje najbardziej intymny kontakt z dzieckiem, między nimi tworzy się unikalna więź.

Matka przekazuje dziecku ciepło, dotyk, miłość, człowieczeństwo.

17

Kobiety karmiące mają lepszy kontakt z dzieckiem, łatwiej znoszą trudy macierzyństwa. Prolaktyna (hormon odpowiedzialny za produkcję pokarmu) wyzwala instynkty macierzyńskie i jednocześnie relaksuje kobiety, stąd są one pogodne i czułe dla dziecka. Nie podlegają huśtawkom nastrojów związanym z cyklem miesiączkowym.

Karmienie piersią znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka sutka i jajników oraz późniejszej osteoporozy.

Więcej na temat karmienia piersią znajdziesz na www.mamaklub.pl

Pierwsze tygodnie – Mama

Dodatkowe aspekty: ekonomiczny – karmiąc piersią, oszczędza się czas i pieniądze, w ygoda – można wszędzie pójść z dzieckiem i nakarmić je niemal w każdej sytuacji.

18

Zanim zaczniesz karmić: r ozluźnij się, jeśli dziecko płacze, jest rozdrażnione, odpręż się, a potem uspokuj dziecko (łatwiej przystawić dziecko spokojne niż płaczące), postaw w zasięgu ręki coś do picia, abyś mogła ugasić pragnienie w czasie karmienia, przygotuj dobre miejsce dla siebie (karmienia piersią trzeba się nauczyć, a to wymaga czasu i prób ze strony dziecka i Twojej), w yszukaj najwygodniejszą dla siebie pozycję (w przeciwnym razie będziesz zdenerwowana i zmęczona), przytul dziecko do siebie, aby bez wysiłku mogło objąć pierś, przystaw dziecko do piersi, a nie pierś do dziecka.

19

Pierwsze tygodnie – Mama

Dieta mamy karmiącej dr n. med. Mariola Małecka ginekolog położnik

Dla kobiet, które decydują się karmić piersią, bardzo ważny jest zdrowy i prawidłowo zbilansowany sposób odży­ wiania się. Ważne, aby dieta wolna była od zbędnych kalorii, czyli od ilości większej niż jest potrzebna mamie i dziecku.

Jeżeli jest taka możliwość, warto skorzystać z pomocy dietetyka, który profesjonalnie ułoży dietę tak, aby była smaczna, odżywcza i wspierająca utratę zbędnych kilogramów.

Dieta mamy karmiącej

Pierwsze tygodnie – Mama

Zasady odżywiania mamy w okresie karmienia piersią są proste.

Dieta powinna być urozmaicona, a produkty służące do przygotowania posiłków naturalne, mało przetworzone i bez konserwantów.

W okresie karmienia piersią zapotrzebowanie na składniki odżywcze, takie jak białko, witaminy i składniki mineralne, jest wyższe niż w czasie ciąży. Mama karmiąca dostarcza codziennie dziecku w mleku ok. 750 kcal energii, w tym około 9,5 g białka oraz tłuszcze, cukier i witaminy. Dlatego powinna odżywiać się tak, aby pokryć zapotrzebowanie swojego organizmu i organizmu dziecka. Oznacza to spożycie dodatkowych 500-1000 kcal dziennie.

20

Posiłki powinny być zrównoważone pod względem zawartości składników odżywczych. Należy jeść mniejsze porcje, ale częściej i komponować je tak, aby dawka białka w całodziennej diecie była większa o ok. 20 g niż przed ciążą (w tym ok. 60% powinno stanowić białko zwierzęce). Przy ustalaniu diety trzeba także pamiętać o tym, że tłuszcz ma stanowić około 35% zawartości dziennych posiłków. Tu przewagę powinny mieć produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe: ryby morskie, oliwa, olej słonecznikowy, olej arachidowy. Skład diety mamy karmiącej wpływa bowiem na jakość tłuszczu mleka kobiecego, przy czym nie zmienia się jego ilość w pokarmie. Prawidłowa dawka kwasów tłuszczowych odgrywa istotną rolę w rozwoju układu nerwowego dziecka i w dużym stopniu zależy od ich ilości dostarczanej w diecie.

Należy być ostrożnym w kwestii węglowodanów czyli cukrów.

Mamy, w trosce o jakość swojego mleka, często zjadają ich zbyt wiele w postaci produktów mącznych i ciast. A to, niestety, zazwyczaj prowadzi do nadwagi.

UWAGA: dieta bogata w cukry najczęściej jest uboga w żelazo, witaminę C i białka zwierzęce.

Ze składników mineralnych największe zapotrzebowanie dotyczy wapnia (1,1-1,4 g na dobę). Taka dawka wapnia zawarta jest na przykład w: 1 litrze mleka, 100 g sera białego, 70 g sera żółtego.

W diecie bezmlecznej wapń należy dostarczać organizmowi pod postacią środków farmaceutycznych.

Przyrządzając posiłki, należy unikać potraw: ostro przyprawionych, ciężkostrawnych (takich jak tłuste wędliny i mięsa), smażonych, powodujących wzdęcia (groch, fasola, kapusta, cebula), o zdecydowanym zapachu i smaku (np. czosnek, kalafior).

Krótko mówiąc – mama karmiąca powinna odżywiać się zdrowo, ale nie powinna być na diecie. Nie zaleca się także stosowania diet odchudzających, polegających na włączeniu do diety środków farmakologicznych.

21

Pierwsze tygodnie – Mama

Zadbaj o siebie dr n. med. Mariola Małecka ginekolog położnik

Po porodzie kobieta staje wobec wielu wyzwań związanych z wydarzeniami dnia codziennego: z pełnieniem nowej roli mamy, opiekunki i żywicielki dziecka. Mogą się wtedy pojawić problemy, o których wcześniej nie myślała. Radość niejednokrotnie przeplata się z przewlekłym zmęczeniem oraz niewyspaniem i obawami o zdrowie i rozwój dziecka.

Jednak troska o dziecko – choćby najbardziej ukochane i wyczekiwanie – to przecież nie wszystko. Dlatego każda mama – kiedy sprawy domowe już się unormują – powinna się zmobilizować i mimo natłoku codziennych zajęć, nie czuć się zwolniona z zadbania o siebie.

Odzyskanie sylwetki sprzed ciąży jest bowiem bardzo ważne.

Zwłaszcza dla kobiecej psyche. Dlatego nie można załamywać się ani mówić, że to niemożliwe. Lepiej wziąć się w garść i przystąpić do konkretnego działania.

Zbędną tkankę tłuszczową i rozciągnięte mięśnie brzucha pomogą przywrócić do normy regularne ćwiczenia.

Powrót do formy nie nastąpi oczywiście z dnia na dzień – trzeba się liczyć z tym, że jest to praca na około 6 miesięcy.

Ale za to efekt osiągany wolniej jest na ogół trwalszy. Oto kilka wskazówek, na które należy zwrócić uwagę.

Pierwsze tygodnie – Mama

Gimnastyka

22

Przy dobrej organizacji domowych obowiązków i systematyczności, aktywność fizyczna po porodzie szybko zacznie przynosić pożądane skutki – dobrą figurę.

Bardzo ważne jest, aby jak najwcześniej rozpocząć wzmacnianie mięśni okolicy krocza – już nawet 24 godziny po urodzeniu dziecka. Odpowiednie napięcie mięśni krocza oraz pobudzenie krążenia krwi w miejscu po jego nacięciu pomogą przywrócić ćwiczenia Kegla. Można je wykonywać podczas karmienia dziecka, gotowania obiadu, w kolejce do sklepowej kasy i podczas wielu codziennych zajęć.

Potrzebna jest wola, konsekwencja i oczywiście świadomość, jakiemu celowi ma to służyć.

Opis ćwiczenia Ćwiczenie polega na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni okolic krocza i pochwy. Aby przyniosło efekt, trzeba je wykonywać co najmniej przez pierwsze 2-3 miesiące po porodzie. Systematyczne wykonywanie ćwiczeń sprawi, że mięśnie staną się elastyczne i napięte. Zapobiegnie to wystąpieniu w przyszłości wysiłkowego nietrzymania moczu i obniżeniu narządu rodnego.

Leczenie zębów

Choroby jamy ustnej są częste, a próchnica zębów stanowi najpowszechniejszą chorobę przewlekłą. Zakażenie przyzębia wykrywa się u około 40% kobiet w wieku rozrodczym. Dobry stan jamy ustnej uznaje się za istotny czynnik wpływający na zdrowie ogólne.

Po porodzie należy odbyć wizytę kontrolną u stomatolo­ ga, aby dokonać oceny stanu uzębienia i, jeżeli jest taka potrzeba, wyleczyć powstałe ubytki. Należy także regularnie usuwać kamień nazębny.

Podczas karmienia piersią można leczyć i wyrywać zęby w znieczuleniu miejscowym. Oczywiście należy poinformować lekarza stomatologa o swoim stanie (karmienie piersią) – na pewno dostosuje dawkę leku znieczulającego tak, aby jak najmniejsza jego ilość dostała się do krwi karmiącej mamy.

Po zakończeniu leczenia należy zapytać lekarza, jak długo podany lek znajduje się we krwi i kiedy można podjąć karmienie dziecka piersią. Warto na te kilka godzin mieć przygotowany wcześniej odciągnięty pokarm.

UWAGA: jak podają naukowe źródła, skład flory bak­ teryjnej jamy ustnej matki jest jednym z najważniej­ szych czynników prognostycznych składu środowi­ ska jamy ustnej u dziecka.

Pierwsze tygodnie – Mama

Codziennie każdy z nas traci od 100 do 200 włosów. To jest norma i fakt ten nie jest związany z problemami skórnymi. Przyczyną wypadania włosów są w tym wypadku zmiany fizjologiczne, związane z naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie.

Do naturalnych zmian fizjologicznych należy również przerzedzenie się włosów po porodzie. Można ich wtedy stracić nawet do 50%. Spowodowane jest to tym, że podczas ciąży hormony hamują wypadanie włosów, więc na głowie rosną zarówno te, które normalnie wypadłyby oraz nowe.

Po porodzie zmienia się poziom hormonów, a wtedy wypadanie włosów nasila się.

Jeżeli jednak młoda mama jest zaniepokojona tym stanem, należy pójść z wizytą do dermatologa. Wykona on badanie o nazwie trichogram, podczas którego ocenia się na 100 losowo wybranych włosach, w jakiej są fazie wzrostu oraz jaka jest ich struktura i wygląd. Po badaniu podejmuje się decyzję o dalszym postępowaniu. Dla kondycji włosów ważne jest, aby mama w czasie laktacji prawidłowo odżywiała się, dlatego do jadłospisu warto włączyć też suplementy diety – witaminy zalecane kobietom karmiącym piersią.

REKLAMA

Nadmierne wypadanie włosów

23

Skala Apgar dr n. med. Witold Galczak

Pierwsze tygodnie – Dziecko

pediatra neonatolog

24

Bezpośrednio po urodzeniu noworodek jest bacznie oglądany przez położną, a następnie przez lekarza neonatologa, przede wszystkim po to, żeby stwierdzić, czy dobrze oddycha, a w drugiej kolejności, czy rzeczywiście jego organizm funkcjonuje prawidłowo.

Dzieje się tak dlatego, że badanie obejmuje również dynamiczną ocenę stanu noworodka w ciągu okresu wczesnej adaptacji, oddanie przez niego smółki (pierwszy stolec) i moczu, a także jego zachowanie się przy pierwszych próbach karmienia piersią.

Służy do tego celu wprowadzony od 1953 roku w Stanach Zjednoczonych, a później na całym świecie, system punktacji Apgar, nazwany tak od nazwiska jego twórcy, amerykańskiej lekarki dr Virginii Apgar. Ocenia się przy jego pomocy pięć cech: w ygląd skóry, tętno, odruchy, napięcie mięśni, oddychanie.

Ocena może obejmować też niektóre badania diagnostyczne i laboratoryjne, takie jak: grupa krwi, jej skład morfologiczny, czasem RTG, EKG, USG i inne. Wszystkie istotne problemy zostają wpisane do książeczki zdrowia dziecka, co posłuży następnie jako punkt odniesienia dla badań kontrolnych, przeprowadzanych przez lekarza pediatrę w środowisku zamieszkania.

Za każdą z tych cech noworodek może uzyskać od 0 do 2 punktów. Jest to ocena dynamiczna, powtarzana po 1, 5 i 10 minutach od urodzenia. Najlepszy wynik świadczy o dobrej kondycji noworodka po porodzie i wiąże się z uzyskaniem 10 pkt., przy czym za wynik zadowalający przyjmuje się uzyskanie już 7 pkt. (zwłaszcza, jeśli dotyczy to 1. min po porodzie). Jeśli wynik badania wskazuje punktację niższą od wymienionej, noworodka umieszcza się na tzw. stanowisku resuscytacyjnym, gdzie poddawany jest zabiegom wspomagającym podjęcie normalnej funkcji oddechowej.

Gdy stan noworodka jest zadowalający, przystępuje się do dokonania pomiarów: masy ciała oraz obwodu głowy, klatki piersiowej i brzucha. Potem ogląda się noworodka jeszcze raz dokładnie ze wszystkich stron, sprawdza sondą drożność przełyku i odbytu, całość kości i kręgosłupa, prawidłowe funkcjonowanie stawów oraz uzupełnia badanie zgodnie ze schematem tzw. kompletnego badania pediatrycznego, obejmującego płuca, serce, brzuch, genitalia, narządy zmysłów: oczy, uszy itd.

Całość badania może być nieco rozciągnięta w czasie, tzn. rozpoczynać się na sali porodowej, a kończyć np. dwie godziny później, już po kąpieli noworodka.

25

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Sen i płacz niemowlęcia dr n. med. Witold Galczak pediatra neonatolog

Dlaczego sen jest bardzo potrzebny niemowlęciu?

Niemowlę w przeciągu pięciu miesięcy życia podwaja, a w przeciągu roku potraja swoją masę ciała. Wcześniaki potrafią zwielokrotnić masę urodzeniową w ciągu roku 5-7 razy. Tak ogromna dynamika rozwoju już nigdy później nie występuje w życiu człowieka. Aby rozwój przebiegał w optymalnym rytmie, malutki organizm potrzebuje dostatecznie dużo snu.

To właśnie w czasie głębokiego snu wydzielany jest przez przysadkę mózgową hormon wzrostu.

Małe niemowlęta podczas snu mogą zachowywać się dosyć głośno: wzdychają, pociągają nosem, pokasłują i wydają inne, charakterystyczne tylko dla siebie, odgłosy. Z czasem, gdy układ nerwowy dziecka staje się dojrzalszy, okresy głębokiego snu i czuwania stają się coraz dłuższe.

Rytm aktywności i snu musi jednak być świadomie przez rodziców programowany. Np. kąpiel, jedzenie, zabawa muszą przechodzić potem w fazę wyciszenia i sen – który powinien mieć miejsce w pomieszczeniu dobrze przewietrzonym, odizolowanym od hałasu i przyciemnionym.

Czy moje dziecko nie za dużo płacze?

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Dla niemowląt płacz jest jedyną formą sygnalizowania swoich potrzeb. Gdy dziecko płacze, każdy z dorosłych

26

znajdujących się w pobliżu chciałby natychmiast ten płacz ukoić. Może to wynikać z motywacji altruistycznych i chęci usunięcia niewygody odczuwanej przez dziecko lub też dlatego, że dźwięk ten jest po prostu nieprzyjemny. Płacz dziecka sprawia, że rodzic natychmiast zaczyna reagować: bujać, wozić w wózku, brać na ręce itp. Wtedy dziecko uspokaja się i płacz ustaje. Stopniowo maluszek uczy się kontrolować płaczem reakcje swych opiekunów. Wymaga to pewnego czasu, aby młodzi rodzice nauczyli się rozpoznawać różne odmiany płaczu, przez które dziecko stara się przekazać im informacje o rodzaju swoich problemów w sposób bardziej szczegółowy.

Rodzaje płaczu Charakterystyczny jest płacz głodnego dziecka. Sygnalizuje nim potrzebę jedzenia już od 30. minuty życia, systematycznie powtarzając ten sygnał aż do około połowy 1. roku życia.

Matki potrafią rozpoznawać ten rodzaj płaczu bezbłędnie.

Inny jest płacz związany z odczuwaniem bólu, jeszcze inny z irytacją, gdy jakieś bodźce (dźwiękowe, świetlne itp.) nie pozwalają mu zasnąć. Większość niemowląt reaguje na dyskomfort związany z mokrą pieluszką, gdy jest im za gorąco, za chłodno lub po prostu niewygodnie.

• W 2. miesiącu życia wiele niemowląt zaczyna przesypiać już nocne karmienie (przestaje ono być im potrzebne).

• W 3. miesiącu 70% niemowląt śpi już przez całą noc.

• W wieku 6 miesięcy niemowlę korzysta z drzemki dwu- lub trzykrotnie w ciągu dnia, a całkowity czas snu w ciągu doby wynosi od 16 do 18 godzin.

•P omiędzy 7. a 9. miesiącem życia mogą ponownie wystąpić okresy budzenia się i płaczu w ciągu nocy.

Są one zwykle związane z ząbkowaniem lub pojawieniem się snów i przetwarzaniem w ten sposób niektórych wrażeń z poprzedzających dni. Jest to objaw dalszego dojrzewania układu nerwowego.

• Około 10. miesiąca życia dziecko przesypia zwykle 10-12 godzin w ciągu nocy, korzystając dodatkowo dwukrotnie z drzemki w ciągu dnia.

• Roczne dziecko powinno przesypiać jednorazowo nadal 11-12 godzin w porze nocnej oraz dodatkowo 3 lub więcej godzin w ciągu dnia w formie jedno- lub dwukrotnej drzemki.

Bardzo interesującym rodzajem płaczu jest płacz „z obawy przed samotnością”, gdy niemowlę potrzebuje obecności bliskiej osoby. Płacz ten nasila się zwykle, gdy dziecko uświadamia sobie, że to nie matka przychodzi pierwsza na wezwanie, ponieważ musiała gdzieś wyjść. ależy starać się zapewnić niemowlęciu około 14 goN dzin dobrego snu w ciągu wieczora i w nocy, przerwanego ewentualnie na krótko przez jedno karmienie.

Warto pamiętać, że małe niemowlę nie odróżnia początkowo pory dnia od nocy, dlatego nie przerywając nocnych karmień, musimy stopniowo je nauczyć, że w nocy mówi się szeptem, używa przyciemnionego światła, by dziecko – nie wychodząc z fazy uspokojenia – szybko zasypiało ponownie.

Nieprzespane noce są bardzo wyczerpujące dla matki, dlatego należy koniecznie wykorzystać drzemkę maluszka w ciągu dnia na odpoczynek. Można również uzgadniać harmonogram pomocy przy dziecku wspólnie z mężem lub innymi osobami i oszczędzać siły na karmienie piersią.

Nie wolno przyzwyczajać dziecka do bezmyślnego podawania smoczka lub noszenia na rękach, trzeba natomiast starać się zrozumieć, o co mu chodzi. Po usunięciu problemu dla dalszego wyciszenia powinno wystarczyć lekkie kołysanie, cichy śpiew, a czasem pozytywka.

Trzeba pamiętać o tym, że dziecko oczekuje, aby bliskie mu osoby przemawiały do niego jak najczęściej i uśmiechały się. Chce dobrze widzieć ich twarz i poznać głos, zawsze stara się odpowiedzieć na uśmiech uśmiechem, nieraz nawet poprzez łzy.

Należy starać się usypiać dziecko coraz krócej, bardzo pomocna może być ukochana zabawka lub po prostu kawałek materiału czy też cienka pieluszka, którą dziecko lubi trzymać przy sobie.

REKLAMA

Więcej porad szukaj na www.mamaklub.pl

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Kilka praktycznych rad

427

Adaptacja przewodu pokarmowego dr n. med. Witold Galczak

pediatra neonatolog

Co to jest smółka?

W okresie życia wewnątrzłonowego płód połyka wody płodowe. Wodę wchłania do krwiobiegu, a połknięte cząsteczki stałe (meszek płodowy, złuszczone nabłonki, śluz, barwniki żółciowe, substancje trawienne itp.) oraz niewchłanialne produkty resztkowe gromadzi w jelitach, tworząc z nich bezzapachową, ciemnozieloną, gęstą masę o dość jednolitej konsystencji, nazywaną smółką.

Noworodek powinien wydalić smółkę w ciągu 24 godzin po porodzie. Gdy zdarzy się, że przy prawidłowym położeniu płodu smółka zostanie wydalona do wód płodowych jeszcze przed urodzeniem dziecka, można interpretować to jako zjawisko nienormalne, świadczące o niedotlenieniu płodu w okresie przedporodowym.

Wygląd stolca w pierwszych dniach życia

Pierwsze tygodnie – Dziecko

W 2. i 3. dobie życia resztki smółki mieszają się z wchłanianym pokarmem. Tworzą się tzw. stolce przejściowe, jasnozielone, lepkie, raczej wodniste, zawierające ścięte resztki niestrawionego

28

mleka. Ich oddawanie jest czasem „eksplozyjne”, co związane jest z obecnością gazów jelitowych. Od 4. doby życia wygląd stolca zmienia się niezależnie od rodzaju mleka, którym dziecko jest żywione. Dzieci karmione piersią oddają stolce żółte lub złociste o nieco kwaśnym zapachu, które utleniają się pod wpływem powietrza, zmieniając kolor na zielonkawy.

W pierwszych dniach po narodzinach dziecko może oddać 5 do 8 stolców w ciągu doby, stolce mają luźną konsystencję, co jest efektem przeczyszczającego działania niedojrzałego mleka kobiecego zwanego siarą. Pojawienie się ich należy więc interpretować jako sytuację normalną.

Po 4 tygodniach życia dzieci karmione piersią oddają już tylko 1-2 stolce dziennie, a niektóre oddają stolec co 2. czy nawet co 3. dzień. Bardziej spoiste stolce związane są z karmieniem sztucznym.

Zaparcia występują, gdy defekacji towarzyszy znaczny wysiłek i dyskomfort oraz gdy oddany stolec jest bardzo suchy i twardy. Od 4. miesiąca zaparcia można łagodzić, podając sok z surowych owoców (jabłka, marchwi). Przy uporczywych zaparciach niezbędna jest konsultacja lekarska.

O biegunce mówimy wtedy, gdy ilość i wygląd stolców odbiega od przedstawionych wyżej norm dla wieku, stolce stają się coraz liczniejsze, obfitsze, wsiąkające w pieluszkę, czasem z domieszką śluzu, krwi lub ropy. Towarzyszy im gorsze samopoczucie, spadek łaknienia, a w sytuacjach poważnych wymioty, apatia, czasem podwyższona temepratura. Przyczyny biegunki szczególnie u dzieci, mogą być różne. Biegunkę mogą powodować wirusy, bakterie, czasami pasożyty, a także przyjmowanie antybiotyków, zatrucia pokarmowe, alergia, nietolerancja na dane składniki diety, a nawet stres. Ryzyko wystąpienia biegunki można zmniejszyć. Wystarczy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Należy zachowywać podstawowe zasady higieny, takie jak: mycie rąk przed przygotowaniem posiłku, przechowywanie żywności w lodówce

w zamkniętych pojemnikach. Oczywiście nie zapominamy o przestrzeganiu zasad higieny w toalecie. Warto też wiedzieć, że stosowanie określonych szczepów probiotycznych, np.

Lactobacillus rhamnosus GG czy Saccharomyces boulardii w znaczący sposób może wspomóc pracę układu pokarmowego dziecka i zmniejszyć ryzyko wystąpienia biegunki. W łagodnej biegunce można opuścić jedno lub dwa kolejne karmienia, zastępując je wywarem z marchwi. Gdy jednak dziecko nie chce pić i jego stan zaczyna się pogarszać, należy natychmiast porozumieć się z lekarzem, aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu.

Różnica pomiędzy ulewaniem a wymiotami Prawie wszystkie noworodki mają mdłości i wymiotują przynajmniej jeden raz w ciągu pierwszych 36 godzin życia, aby wydalić śluz połknięty w czasie porodu. Odbijanie natomiast jest zjawiskiem związanym z uwalnianiem bańki powietrza

z żołądka przez usta, co ma miejsce zwykle po jedzeniu. Nawet karmione piersią niemowlęta podczas jedzenia połykają również trochę powietrza.

Ulewanie związane jest z pojawieniem się w jamie ustnej i wydostawaniem na zewnątrz niewielkiej ilości dopiero co spożytego pokarmu, często już nadtrawionego.

Wymioty polegają na przymusowym wydaleniu całej zawartości żołądka, zwykle poprzedzonym przez mdłości. Ulewania występujące po 3. miesiącu życia, a także wymioty, powinny być powodem konsultacji lekarskiej. Aby dziecko nie zachłysnęło się ulanym pokarmem, zaleca się układanie niemowląt do snu na prawym boku, a gdy posiada się odpowiedni materacyk – również na brzuchu (oczywiście bez poduszki!).

Pierwsze tygodnie – Dziecko

REKLAMA

29

Atopowe zapalenie skóry dr n. med. Agata Mościcka

pediatra neonatolog

Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest wrodzoną, przewlekłą, nawrotową chorobą skóry, której towarzyszy świąd, suchość i typowe rozmieszczenie zmian skórnych. Choroba, która według różnych statystyk, dotyczy 10-20% pacjentów, często zaczyna się w okresie niemowlęcym (60% przypadków) lub wczesnego dzieciństwa (90% do 5. roku życia) i przebiega z okresami remisji i zaostrzeń.

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Na rozwój choroby mają wpływ: czynniki genetyczne – ryzyko rozwoju atopowego zapalenia skóry wynosi 30%, jeśli jedno z rodziców choruje na AZS, do 70% w przypadku, gdy choroba dotyczy obojga; czynniki środowiskowe, takie jak: alergeny wziewne

(np. kurz, pyłki, sierść zwierząt), pokarmowe (mleko, jaja, owoce, ryby) oraz stres.

Postać atopowego zapalenia skóry IgE-zależna dotyczy około 70-80% chorych. Ta postać choroby jest związana ze swoistymi dla alergenów środowiskowych IgE. Zazwyczaj nasilenie atopowego zapalenia jest tym większe, im wyższy jest poziom przeciwciał IgE w surowicy chorego. U około 20% chorych stężenie IgE jest prawidłowe. Alergenami, które mają silne właściwości uczulające u chorych na IgE-zależną postać choroby, są: jajko, mleko, ryby, orzechy, soja, pszenica, kakao i czekolada, owoce cytrusowe, pyłki roślin i sierść zwierząt (kot, pies, koń itd.), roztocza kurzu domowego i alergeny bakteryjne (gronkowiec złocisty).

Wiele objawów wywołanych przez pokarmy pojawia się już po 15 minutach, ale u niektórych chorych dopiero po 8-24 godzinach od spożycia uczulającego pokarmu.

Przebieg choroby W przebiegu choroby można wyróżnić 3 fazy w zależności od wieku chorego, charakteru zmian skórnych i rozmieszczenia wykwitów.

Faza niemowlęca (do 2. roku życia) rozpoczyna się zwykle między 3. a 6. miesiącem życia i u połowy pacjentów ustępuje do 3. roku życia. Zmiany skórne o charakterze grudek i sączących zmian rumieniowych są zlokalizowane głównie na policzkach, czole i owłosionej skórze głowy.

W postaciach ciężkich mogą dotyczyć skóry całej twarzy, tułowia, kończyn po stronie wyprostnej, a często przybierają postać pieluszkowego zapalenia skóry. Zmiany na skórze głowy mogą przypominać łojotokowe zapalenie skóry. Zwykle u dzieci w tym wieku nie obserwuje się nasilonego świądu, a jedynie rozdrażnienie. U dzieci jednorocznych lub starszych AZS może mieć formę wyprysku pieniążkowego.

Faza dziecięca albo rozwija się z niemowlęcej, albo powstaje de novo i ustępuje zwykle między 4. a 10. rokiem życia. Typowo zmiany dotyczą okolic zgięciowych dużych stawów (łokciowe, kolanowe, nadgarstki), grzbiety dłoni i stóp. Świąd jest zwykle bardzo nasilony, a zmianom skórnym mogą towarzyszyć wtórne infekcje będące wynikiem drapania. Od 3. roku życia istotnie wzrasta znaczenie alergenów inhalacyjnych.

Faza trzecia rozpoczyna się zwykle po 12. roku życia. Zmiany skórne są symetryczne i dotyczą głównie twarzy (okolica oczodołów, ust, czoło, szyja, górna część klatki piersiowej i grzbiety dłoni). Świąd jest stały lub napadowy.

Wokół Narodzin poleca: Autoryzowany sklep marki JELP:

30

www.multishop24.pl

bezpłatna dostawa, pełen asortyment, 5% rabatu

Diagnoza Podsumowując, do rozpoznania atopowego zapalenia skóry konieczne jest stwierdzenie 3 cech podstawowych (świąd, typowa lokalizacja i charakter zmian, przewlekły i nawrotowy przebieg) i 3 kryteriów mniejszych, z których najważniejsze to suchość skóry, rogowacenie przymieszkowe, podwyższony poziom IgE w surowicy, wczesny początek choroby, łupież biały, świąd podczas pocenia, nietolerancja wełny, nietolerancja pokarmowa, tzw. biały dermografizm, przebarwienie skóry wokół oczu i powiek, objaw Dennie-Morgana czyli dodatkowy fałd skórny poniżej dolnej powieki.

Leczenie Leczenie AZS jest trudne i złożone, a polega głównie na dostarczaniu skórze substancji niezbędnych do jej prawidłowego funkcjonowania, odbudowy bariery ochronnej naskórka i ograniczeniu stanu zapalnego. Ogólne postępowanie ma na celu złagodzenie suchości skóry. Wielu chorych odczuwa wyraźną poprawę po użyciu preparatów natłuszczających i nawilżających (emolienty), które mogą być dodawane do kąpieli, stosowane bezpośrednio po niej lub też stale nakładane na skórę. To postępowanie należy uznać za podstawowe i niezbędne w procesie terapeutycznym. Większość chorych dowiaduje się metodą prób i błędów, które konkretne preparaty są najbardziej wskazane do pielęgnacji ich skóry. Drugim elementem leczenia jest unikanie materiałów drażniących, takich jak wełna, a trzecim – dążenie do zmniejszenia

lub wyeliminowania środowiskowego narażenia na alergeny (roztocza, kot, pies). W przypadku uczulenia na pokarmy, stosuje się diety eliminacyjne według zaleceń lekarza.

Leczenie farmakologiczne jest również ordynowane przez lekarza i obejmuje stosowane miejscowo kremy i maści kortykosteroidowe, które podzielono w Europie na cztery klasy o zwiększającej się mocy. W przypadku pojawienia się na skórze nadkażenia, konieczne jest jednoczesne stosowanie kremów lub maści z antybiotykiem lub stosowanie preparatów kortykosteroidowych w połączeniu ze środkami antyseptycznymi. Alternatywą lub uzupełnieniem dla miejscowych kortykosteroidów są tzw. inhibitory kalcyneuryny o działaniu przeciwzapalnym (w Polsce dostępny jest preparat Elidel i Protopic).

Doustne leki antyhistaminowe (przepisuje lekarz) mogą łagodzić świąd (głównie w nocy). Według niektórych doniesień korzystne może być doustne podawanie nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak olej z wiesiołka. Inne, specjalistyczne metody leczenia (fototerapia, cytostatyki, steroidy systemowe), są zarezerwowane dla najcięższych postaci AZS i powinny być prowadzone w warunkach szpitalnych.

Pierwsze tygodnie – Dziecko

REKLAMA

31

Kàpiel i piel´gnacja niemowl´cia dr n. med. Witold Galczak

pediatra neonatolog

W jaki sposób należy kąpać niemowlę?

Kąpać należy codziennie. W zasadzie każda pora wygodna dla rodziców nadaje się do tego celu. Nie wolno jednak kąpać dziecka po jedzeniu, gdyż wtedy powinno ono spokojnie zasypiać, a przez zabiegi związane z kąpielą moglibyśmy zakłócić fizjologiczny proces trawienia i sprowokować wymioty.

Wybieramy więc porę przed karmieniem, po którym następuje dość długa przerwa na sen. Po kąpieli dziecko zwykle więcej zjada. Warunek taki spełnia przedostatnie lub ostatnie karmienie wieczorne, kiedy tata dziecka już jest w domu.

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Pomoc drugiej osoby, zwłaszcza w okresie początkowym, jest bardzo przydatna. Zwłaszcza osoby niepewne siebie odczuwają lęk przed pierwszą kąpielą maleństwa, boją się, że mogą je upuścić i uszkodzić. Warto poprosić o instruktażową kąpiel pielęgniarkę lub położną środowiskową lub własną mamę czy koleżankę, jeśli potrafią to dobrze zrobić.

32

Najpierw zapewniamy odpowiednie warunki i kompletujemy niezbędne przedmioty. Temperatura w pokoju powinna wynosić minimum 22°C, dla najmniejszych noworodków przydatny jest dodatkowy podgrzewacz. Najwygodniej ustawić wanienkę na stole, a obok przygotować podkład (np. kocyk przykryty ceratką) i na nim kąpielowy ręcznik. Ustawiamy też w pobliżu mydelniczkę, pojemniki z wacikami, małe miseczki plastikowe, niemowlęce środki kosmetyczne itp.

Przygotowujemy czystą pieluszkę, koszulkę i kaftanik.

Następnie do wanienki nalewamy niewielką ilość letniej wody (przy pierwszych kąpielach wystarczy 5 cm od dna). Temperatura powinna wynosić 37°C, sprawdzamy ją termometrem albo łokciem lub przegubem dłoni, doprowadzając jej wysokość do temperatury ciała. Na dno wanienki wkładamy pieluszkę lub mały ręczniczek, aby było ono mniej śliskie.

W pierwszym okresie zaleca się namydlanie całego ciałka dziecka (wraz z głową, ale z pominięciem twarzy) przy pomocy myjki, na ręczniku (na stole) obok wanienki, a następnie przeniesienie go do spłukania na chwilę do wody. Po wyjęciu z wody owija się całe dziecko w suchy ręcznik, osusza raczej dotykiem ręcznika niż wycieraniem i przystępuje się do precyzyjnych zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak: mycie twarzy, delikatne doczyszczanie naturalnych otworów (oczy, uszy, nos i inne), ewentualne zabezpieczenie okolicy pępka, staranne przeglądanie skóry, a zwłaszcza fałdów i zagłębień (pachwiny, pachy) itp.

Najważniejszy jest prawidłowy, pewny chwyt małego dziecka w kąpieli, aby po namydleniu nie wyślizgnęło się do wody. Lewe przedramię i częściowo dłoń podpiera plecy oraz głowę dziecka, a równocześnie dwa palce: kciuk i wskazujący obejmują od spodu jak w kleszczach lewe ramię dziecka. Prawą ręką podtrzymujemy dolne partie ciała, a gdy umieścimy dziecko w wanience, ta sama ręka – uwolniona – służy do wszelkich manipulacji związanych z namydleniem, opłukiwaniem itp. Lewą ręką przez cały czas trzymamy mocno dziecko, z głową i częściowo górną częścią ciała uniesioną ponad wodę.

Drobne zabiegi pielęgnacyjne Na stole przygotowane są pojemniczki z wacikami, gazikami itp. oraz dwie miseczki: tzw. „czysta” na czystą przegotowaną wodę, drugą tzw. „brudną” przeznaczymy na wykorzystane waciki. Dobrze, gdyby miseczki te różniły się kolorem, co powinno uniemożliwić ich przypadkową zamianę.

33

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Buzia

Paznokcie

Przemywamy letnią, przegotowaną wodą bez mydła, przy pomocy tamponu z waty.

Jeśli skóra na policzkach łuszczy się, smarujemy ją cienką warstwą oliwki lub kremu dla niemowląt.

Najlepiej obcinać delikatnie małymi, zdezynfekowanymi spirytusem nożyczkami o zakrzywionych ostrzach, wtedy, gdy dziecko śpi.

Higiena intymna Oczy Spojówki obmywane są ciągle i spłukiwane przez łzy, dlatego nie trzeba dodatkowo zakraplać oczu. Wystarczy przy przymkniętych powiekach przemyć wilgotnym wacikiem zmoczonym w wodzie osobno każdą szparę powiekową od zewnątrz w kierunku nosa. Dla każdego oka za każdym razem bierze się nowy wacik, odrzucając zużyty do miseczki. Gdy dziecko pociera oczy rączką lub gdy przy brzegach powiek pojawia się ropna wydzielina, należy bezzwłocznie porozumieć się z lekarzem.

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Uszy

34

Wystarczy przemyć wacikiem zakamarki małżowiny usznej. Nie należy czyścić przy pomocy pałeczek higienicznych przewodu słuchowego zbyt głęboko, gdyż łatwo go skaleczyć i wprowadzić zakażenie. Woskowina, którą widać czasem w ujściu przewodu, jest substancją chroniącą i oczyszczającą przewód w sposób naturalny. Usuwa się ją bardzo rzadko, gdy jest jej za dużo i robi to zwykle lekarz.

Nos Nie należy zbyt głęboko wkładać do noska wacików nawiniętych na zapałkę lub pałeczek higienicznych. Czasem udaje się delikatnie usunąć przy ich pomocy zeschniętą wydzielinę, ale tylko gdy znajduje się ona w pobliżu otworów nosa, a nie w głębi przewodów.

U chłopców w czasie kąpieli nie należy zsuwać napletka, u dziewczynek przemywa się delikatnie szparę pochwy tamponem waty w kierunku od przodu do tyłu, zmieniając za każdym razem tampon na nowy. Następnie układa się niemowlę na brzuszku i ogląda oraz ewentualnie smaruje okolicę pośladków i odbytu. Skóra w tej okolicy narażona jest na kontakt z moczem i kałem. Gdy zmiesza się mocz razem z kałem, powstaje amoniak, który zalegając w dłużej niezmienianej pieluszce, może silnie podrażniać skórę niemowlęcia.

Dlatego, gdy skóra jest zaczerwieniona, po umyciu wodą bez mydła delikatnie natłuszcza się ją oliwką, aby zabezpieczyć przed dalszym podrażnieniem przez amoniak.

Dobrze jest też czasem przewietrzyć narażone partie ciała, pozostawiając je zupełnie odkryte, np. pod bezpiecznym promiennikiem ciepła (lampą) lub bez dodatkowego ogrzewania, gdy w pokoju jest dostatecznie ciepło. Gdy używamy pieluszek wielokrotnego użytku, oprócz prania należy je gotować, a po wysuszeniu przeprasować gorącym żelazkiem. Korzystne jest suszenie pieluszek i bielizny niemowlęcia na słońcu, które

skutecznie niszczy drobnoustroje, grzyby i pleśnie. Gdy podrażnienie skóry zaistniało w okresie używania pieluszek jednorazowych, należy brać pod uwagę odczyn kontaktowy (uczulenie) i rozważyć przejście na inny rodzaj pieluszek.

Jeśli zaczerwienienie jest intensywne i nie wykazuje tendencji do ustępowania lub gdy pojawiają się drobne pęcherzyki czy zmiany sączące, należy koniecznie porozumieć się z lekarzem.

Przewijanie to podstawowy zabieg pielęgnacyjny wykonywany przy dziecku. Zawsze powinno być połączone z opisanymi powyżej zabiegami higienicznymi. Trzeba wiedzieć, że skóra niemowlęcia pod wieloma względami różni się od skóry osoby dorosłej. Skórę dojrzałą zaczyna przypominać dopiero po 2.-3. roku życia. Niedojrzałość jest przyczyną słabszego funkcjonowania skóry dziecka jako bariery ochronnej, czego najczęstszym objawem, w przypadku noworodków i niemowląt, jest podrażnienie w okolicy okołopieluszkowej.

Dlatego poza rutynową zmianą pieluszki, myciem i wietrzeniem, ważny jest dobór i umiejętne stosowanie kosmetyków do pielęgnacji skóry pośladów dziecka.

Przewijanie dziecka w czyste pieluszki kontynuuje się obecnie nawet do 2.-3. roku życia dziecka. Uważa się, że nie należy zmuszać dziecka do korzystania z nocnika, chyba że zacznie używać go samo – w sposób naturalny i bez niechęci. Moment taki przychodzi w różnym czasie – wcześniej u dziewczynek niż u chłopców. Przy każdym przewijaniu i kąpieli należy delikatnie gimnastykować dziecko i bawić się z nim. Wkrótce maluszek zrozumie, że są to chwile przyjemne zarówno dla niego, jak i dla rodziców, i zacznie z radością uczestniczyć we wspólnej zabawie.

REKLAMA

Więcej o pielęgnacji niemowląt znajdziesz na www.mamaklub.pl

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Zmiany na skórze nie stanowią jedynie problemu estetycznego, ale również zdrowotny. Dlatego warto wybierać dobre kremy, które nie tylko redukują zaczerwienienia, ale również chronią, ograniczając ryzyko powstania bolesnych i trudnych w gojeniu ran.

35

Rola najważniejszych witamin w diecie noworodków i niemowląt dr n. med. Agata Mościcka

pediatra neonatolog

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Witamina D

36

Witamina D3 to związek obecny w organizmach zwierzęcych, a produkowana jest w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego.

witaminy D na poziomie 400 IU, u 70-100% noworodków w pierwszych dniach po urodzeniu stwierdza się niedobór witaminy D. Zalecana podaż witaminy D u kobiet ciężarnych wynosi 800-1000 IU, począwszy od II trymestru.

W Polsce synteza skórna jest możliwa od kwietnia do września, przy ekspozycji na słońce 18% powierzchni ciała (odsłonięte przedramiona i częściowo odsłonięte nogi), przez 15 minut w godzinach między 10.00 a 15.00, bez stosowania filtrów ochronnych. Warto odnotować, że powszechne dziś stosowanie kremów z filtrami (SPF 8-15) redukuje ten proces nawet o 99%.

Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla niemowlęcia, jednak z uwagi na niską zawartość witaminy D oraz brak skórnej syntezy w tym okresie życia zaleca się obecnie jej suplementację od pierwszych dni życia w dawce 400 IU. W przypadku karmienia mlekiem modyfikowanym dawkowanie witaminy D należy skonsultować z lekarzem pediatrą.

Witamina D, podobnie jak pozostałe witaminy, pełni bardzo ważną rolę. Pobudza wchłanianie wapnia i fosforu, a także zapobiega nadmiernemu wydalaniu tych pierwiastków z moczem. Jaką funkcję pełni wapń? Jest on przede wszystkim budulcem kości i zębów. Witamina D wpływa nie tylko na prawidłowe kształtowanie się kości u niemowląt, dzieci i dorosłych, na ich odpowiednią gęstość, ale i na stan naszego uzębienia. Jej obecność wpływa korzystnie na system nerwowy, a więc również na skurcze mięśni, a nawet serca – odpowiednia ilość wapnia umożliwia sprawne przewodzenie impulsów nerwowych.

Witamina K

Witamina D jest potrzebna także innym tkankom: zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry, reguluje wydzielanie insuliny, a tym samym wpływa na odpowiedni poziom glukozy w organizmie.

Ma korzystny wpływ na słuch – decyduje o dobrym stanie kostek ucha wewnętrznego. Oddziałuje ponadto na komórki szpiku kostnego produkujące komórki obronne (monocyty).

Zasoby witaminy D u płodu pozostają w prostej zależności od stężenia tej witaminy we krwi matki. Okazuje się, że mimo przyjmowania przez kobiety ciężarne preparatów wielowitaminowych zawierających zalecane noworodkom dawki

Witamina K jest czynnikiem zapewniającym prawidłową krzepliwość krwi. Zapobiega wypływowi krwi w przypadku zranienia, zmniejsza obfite krwawienia miesiączkowe.

U noworodków występuje niedobór czynników krzepnięcia związanych z witaminą K, wynikający z jej słabego przechodzenia przez łożysko, który nasila się w pierwszych dniach życia. W okresie między 7. a 14. dniem życia stężenie tych czynników stopniowo się zwiększa, aby około 3. miesiąca życia osiągnąć taki sam poziom jak u osób dorosłych. U 1% dzieci niedobór czynników krzepnięcia może przyczyniać się do wystąpienia choroby krwotocznej.

Zgodnie z zaleceniem Zespołu Ekspertów w Dziedzinie Pediatrii z 2007 roku, wszystkim noworodkom tuż po urodzeniu podaje się domięśniowo lub doustnie jednorazową dawkę witaminy K, a niemowlętom karmionym piersią zaleca się doustne uzupełnianie witaminy K w dawce 25 mcg dziennie od 8. doby życia do ukończenia 3. miesiąca życia. U niemowląt karmionych sztucznie nie jest wymagana dodatkowa dawka witaminy K.

Badania noworodka dr n. med. Witold Galczak pediatra neonatolog

Ogólnie stwierdza się, że jeśli noworodek urodził się o czasie, jest właściwie rozwinięty w stosunku do swego wieku płodowego (czyli nie jest ani za duży, ani za mały) oraz nie wykazuje żadnych objawów sugerujących obecność choroby lub wady wrodzonej – to może być wcześnie wypisany wraz z matką do domu i po okresie dalszej obserwacji uznany za zdrowego.

gdyby nie zostały wcześnie rozpoznane i prawidłowo leczone.

Za pomocą testów przesiewowych wykrywa się: fenyloketonurię – wrodzone zablokowanie metabolizmu jednego z egzogennych aminokwasów, wrodzoną niedoczynność tarczycy.

Wczesne rozpoznanie pozwala na zastosowanie w pierwszym

Czy noworodek może zostać wypisany wraz przypadku specjalnej diety eliminacyjnej, a w drugim hormoz matką do domu w 1. dobie życia? nów tarczycy. Dzięki temu dzieci dotknięte chorobą mogą

Diagnostyczne testy przesiewowe Są to badania wykonywane z kropli krwi pobieranej na specjalną bibułę u wszystkich noworodków i odsyłanej do wybranych laboratoriów. Laboratoria te są w stanie wykryć obecność dwóch (rzadkich na szczęście) chorób, przebiegających początkowo bezobjawowo lecz prowadzących do bardzo poważnych zmian patologicznych w okresie późniejszym,

rozwijać się dalej prawidłowo. Do diagnostycznych badań przesiewowych zalicza się również jeszcze inne, wykonywane rutynowo, badania. Jest to np. wykrywanie wrodzonej dysplazji lub zwichnięcia stawów biodrowych.

Co to jest dysplazja stawów biodrowych?

W przypadku dysplazji niedostatecznie głęboka panewka stawowa nie obejmuje w sposób pewny swym obwodem główki kości udowej i w niektórych skrajnych położeniach główka może przemieszczać się poza staw. Natomiast w przypadku zwichnięcia główka znajduje się poza stawem (zwykle powyżej), co prowadzi do skrócenia nóżki po stronie chorej w stosunku do drugiej, znajdującej się po stronie zdrowej, a w przyszłości do nieprawidłowego chodu.

W przypadku dysplazji postępowanie profilaktyczne polega na utrzymywaniu nóżek niechodzącego jeszcze niemowlęcia przez okres kilku tygodni, a czasem kilku miesięcy w tzw. odwiedzeniu (podwójna pieluszka, specjalne majteczki ze sztywną wkładką lub tzw. pajacyk – aluminiowa lub drewniana rozporka z układem pasków podtrzymujących). Takie działanie prowadzi do pogłębienia i wzmocnienia panewki oraz zapobiega dalszym negatywnym skutkom tego stanu.

W przypadku zwichnięcia w stawie biodrowym decyzja odnośnie optymalnego postępowania należy do lekarza-ortopedy.

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Teoretycznie jest to możliwe. Warunków jest jednak kilka: dobry stan zdrowia matki, prawidłowy przebieg ciąży i porodu, dobry stan noworodka w okresie obserwacji szpitalnej, w ykluczenie jakichkolwiek innych czynników ryzyka związanych z wcześniejszym wypisem, zapewnienie stałego nadzoru medycznego (położna, pielęgniarka, lekarz domowy) nad matką i noworodkiem w domu, w ykonanie w 1. dobie życia szczepienia przeciw gruźlicy i żółtaczce zakaźnej oraz w 4. dobie pobranie krwi celem wykonania diagnostycznych testów przesiewowych, a czasem również badania morfologicznego krwi lub poziomu bilirubiny.

Im wcześniej noworodek został wypisany do domu, tym częściej w pierwszym okresie życia musi być oglądany przez pediatrę (np. początkowo 2 razy w tygodniu, potem 1 raz w tygodniu, następnie co 2 tygodnie i wreszcie raz na miesiąc).

Położna lub pielęgniarka pediatryczna powinny również w razie potrzeby poinstruować praktycznie rodziców na temat sposobu pielęgnacji, kąpieli, karmienia itp.

37

Jakie wybrać pieluchy? lek. med. Maria Adanowicz

pediatra neonatolog

Pielęgnacja skóry małego dziecka i zmiana pieluch to dla rodziców ważne zagadnienia. U noworodków skóra w stosunku do masy ciała ma największą powierzchnię i wszelkie zmiany chorobowe są odpowiednio większym problemem pielęgnacyjnym niż u dzieci starszych.

Skóra niemowlęcia nie jest w pełni dojrzała, dopiero w wieku 3 lat ma budowę jak u człowieka dorosłego. Dlatego tym bardziej trzeba zadbać o wygodę i komfort malucha.

Rola pieluch Pieluszki mają za zadanie jak najlepiej wchłaniać mocz i kał, nie odparzając przy tym skóry. Obecnie na rynku mamy do wyboru pieluchy tetrowe i flanelowe oraz jednorazowe.

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Pieluszki jednorazowe wykonane są najczęściej z materiałów przepuszczających powietrze, a zarazem chroniących ubranka dziecka przed zmoczeniem i zabrudzeniem (dzięki specjalnym delikatnym ściągaczom wokół nóżek).

W środku natomiast znajduje się wkład silnie wchłaniający.

Czasem wkład ten jest nasączony balsamem pielęgnacyjnym.

Dzięki specjalnym zapięciom na rzepy można wielokrotnie zapinać i odpinać pieluszkę, nawet rękoma zabrudzonymi oliwką czy pudrem.

38

Dostępne są specjalne pieluszki dla noworodków z wycięciem na niezagojony jeszcze pępek.

Pieluszki tetrowe (bawełniane) do przewijania przygotowujemy w następujący sposób: składamy pieluchę „na cztery”, następnie w poprzek na pół – to będzie „wkład wchłaniający”. Na to zakładamy specjalne majteczki z materiału nieprzemakalnego i ubieramy dziecko w śpioszki. Zawsze ubieramy malucha tak, by kończynami mógł wykonywać swobodne ruchy.

Pieluchy tetrowe i flanelowe mogą być używane także do

tzw. szerokiego pieluchowania (złożona „na trzy” jest szersza i można ją założyć nawet na pieluchę jednorazową, przez co dziecko utrzymuje kończyny dolne w pozycji odwiedzenia w stawach biodrowych) oraz do podkładania w trakcie kąpania i przewijania czy wycierania buzi.

Ilości i rozmiary Noworodek zużywa około 6-10 pieluch na dobę, a kilkumiesięczne niemowlę – 6-7. Gdy używamy pieluch tetrowych, warto ich mieć w wyprawce dla dziecka 40-50 sztuk. Zaopatrując się zaś w pieluchy jednorazowe, pamiętajmy, że najbardziej opłaca się kupować je w dużych paczkach (wtedy za 1 sztukę zapłacimy mniej). Dzieci korzystają z pieluch nawet do wieku 2-3 lat.

Pieluchy tetrowe mają zazwyczaj rozmiary: 70x80 cm i 80x80 cm, dodatkowo pieluszki mogą mieć różną grubość.

Oczywiście im grubsza tetra, tym lepsze jej właściwości wchłaniające.

Ceny pieluszek tetrowych wahają się w granicach 2-3 złotych za sztukę. Może być tak, że im tańsza pieluszka, tym cieńsza tetra, z której została uszyta.

Pieluchy jednorazowe kupujemy w różnych rozmiarach, zależnie od wagi naszego dziecka. Pamiętajmy, żeby pieluszki te nie były zbyt małe – ponieważ mogą za bardzo uciskać w miejscu przylegania. Kiedy czujemy, że tak jest, po prostu zmieńmy rozmiar na większy. Trzeba dodać, że wraz ze zwiększaniem rozmiaru pieluszki rośnie również jej cena. Dlatego też opakowania pieluszek o małych rozmiarach zawierają więcej sztuk niż opakowania z większymi pieluszkami.

Przewijanie a stan skóry Dziecko przewijamy odpowiednio często bez względu na rodzaj pieluchy, jaki używamy, tj. co najmniej sześć razy na dobę, przemywając krocze dziecka wodą i smarując dziecku skórę kremem natłuszczającym.

Mokra i brudna pieluszka działa u dziecka jak kompres i drażni delikatną skórę, doprowadzając do pojawienia się zmian o charakterze pieluszkowego zapalenia skóry, wywołując

u dziecka poczucie dyskomfortu, zwiększając drażliwość i powodując płacz. Takie działanie może mieć długo niezmieniana pielucha jednorazowa, jak i tetrowa, którą najczęściej zakładamy razem z dodatkowymi nieprzemakalnymi majteczkami.

W przypadku odparzenia pupy należy: częściej zmieniać pieluchy, każdorazowo myć i dokładnie osuszać skórę, często wietrzyć pupę na rozłożonej pieluszce jednorazowej lub w luźno założonej tetrowej, w przypadku braku poprawy podjąć leczenie.

Pieluszka (tetrowa i jednorazowa) nie może być zbyt ciasno ani zbyt luźno założona. Przewijając chłopców zawsze układamy prącie malucha wzdłuż moszny, gdyż kiedy będzie skierowane w bok, podczas siusiania mocz wycieknie na zewnątrz, a ilość kocyków i ubranek do prania zdecydowanie wzrośnie.

Co z brudnymi pieluchami?

REKLAMA

Brudne pieluchy jednorazowe po zabezpieczeniu po prostu wyrzucamy do śmieci (nigdy do sedesu!). Natomiast pieluchy tetrowe należy przygotować do prania. Najpierw spłukać zimną wodą pozostający na pieluszce kał, a następnie wyprać w proszkach przeznaczonych dla niemowląt lub płatkach mydlanych bez środków zmiękczających. Prane pieluchy powinny być gotowane, dobrze wypłukane, suszone najlepiej na słońcu i prasowane.

Pierwsze tygodnie – Dziecko

Pamiętajmy, że podczas przewijania dziecko zawsze podnosimy, podkładając dłoń pod pupę malucha – w żadnym razie nie ciągniemy za nogi, gdyż może to grozić, przy zbyt silnym ruchu, zwichnięciem w stawie biodrowym.

39

Szczepienia ochronne dr n. med. Witold Galczak pediatra neonatolog

Celem szczepień jest ochrona dziecka przed zachorowaniem na określone choroby zakaźne, poprawienie ogólnej odporności oraz ochrona społeczeństwa przed epidemicznym szerzeniem się chorób. Planowanie szczepień leży w interesie rodziców i ich dzieci, a lekarz służy im zawsze pomocą konsultacyjną w tym zakresie.

Szczepienie polega na wprowadzeniu do organizmu dziecka żywych lub zabitych drobnoustrojów, które są pozbawione właściwości chorobotwórczych.

Ewentualne przeciwwskazania do szczepień są ustalane indywidualnie dla każdego dziecka. Przed każdym szczepieniem dziecko musi być zbadane przez lekarza. Dopiero po rozmowie z matką, przejrzeniu dokumentacji i zbadaniu dziecka, lekarz kwalifikuje je do szczepienia. Warto podkreślić, że łagodnie przebiegające infekcje, przeziębienia czy katar nie stanowią na ogół przeciwwskazania do szczepienia. Rodzice wcześniaków powinni wiedzieć, że samo wcześniactwo również nie stanowi przeciwwskazania do szczepień ochronnych.

Ogólny stan dziecka może jednak uniemożliwić zaszczepienie

od razu, wtedy wykonuje się szczepienia nieco później, gdy stan dziecka na to pozwala.

Odczyn poszczepienny U niektórych dzieci po szczepieniach mogą wystąpić odczyny poszczepienne. Odczyn poszczepienny to przemijająca reakcja organizmu na wprowadzoną szczepionkę.

Reakcja poszczepienna z reguły trwa krótko, ustępuje po 2-3 dniach i nie stanowi zagrożenia dla dziecka.

Odczyn ogólny – to krótkotrwałe podwyższenie temperatury ciała, ogólne rozdrażnienie i złe samopoczucie dziecka.

Odczyn miejscowy – to zaczerwienienie, obrzęk i bolesność w miejscu wstrzyknięcia. Objawy miejscowe można złagodzić, stosując na miejsce wkłucia okłady z roztworu sody oczyszczonej (½ łyżeczki na ½ szklanki przegotowanej i ostudzonej wody). W przypadku jakichkolwiek innych, niepokojących reakcji występujących po szczepieniu należy porozumieć się z lekarzem.

Zdrowy maluszek

Terminarz szczepień.

40

po urodzeniu

WZW B, gruźlica

błonica, tężec, krztusiec (DTPw), Hib, WZW B, pneumokoki

2. miesiąc

3/4. miesiąc

błonica, tężec, krztusiec (DTPw), Hib, polio (IPV), pneumokoki

5/6. miesiąc

błonica, tężec, krztusiec (DTPw), Hib, polio (IPV), pneumokoki

WZW B

7. miesiąc

13-14. miesiąc

odra, świnka, różyczka, , pneumokoki

16-18. miesiąc

błonica, tężec, krztusiec (DTPw), Hib, polio (IPV) Hib - szczepionka przeciwko Hib (Haemophilus influenzae typu B); DTPw - szczepionka skojarzona przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (pełnokomórkowa); WZW B - szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B

Rozszerzanie diety dziecka pediatra neonatolog

Dla prawidłowego rozwoju dziecka bardzo ważne są pierwsze 3 lata życia. W czasie tak intensywnego wzrostu i rozwoju powinniśmy zadbać o odpowiednią dietę malucha.

Najkorzystniejsze dla dziecka jest karmienie piersią na żądanie przez minimum 6 miesięcy. Zarówno częstość, jak i wielkość porcji, jaką dziecko zjada, zależy od jego indywidualnego zapotrzebowania.

Pierwsze bezmleczne posiłki wprowadzamy: w 6. miesiącu życia dzieciom karmionym piersią, w 4. miesiącu życia dzieciom karmionym mlekiem modyfikowanym.

Pierwszymi bezmlecznymi posiłkami, które włączamy do diety dziecka, są dania z jabłek. Możemy korzystać z gotowych dań ze słoiczka pod postacią musu jabłkowego lub soku.

Zaczynamy od produktów o wysokim stopniu rozdrobnienia i gładkiej konsystencji.

Wszystkie posiłki uzupełniające podajemy łyżeczką.

Nowe produkty wprowadzamy stopniowo i pojedynczo, zaczynając od małych ilości.

Zaczynamy od 1-2 łyżeczek na dzień i stopniowo zwiększamy ilość.

Należy kierować się zasadą: 1 nowy produkt na tydzień. Wprowadzając nowy produkt, uważnie obserwujemy reakcję dziecka. W przypadku pojawienia się dużego niepokoju, wysypki, stolców zawierających dużą ilość śluzu i z obecnością krwi oraz wymiotów odstawiamy pokarm. Przy podejrzeniu reakcji uczuleniowej na dany produkt, należy skontaktować się z pediatrą.

W 2. półroczu życia dziecka Po 6. miesiącu (zamiast jednego karmienia) możemy wprowadzić jedno danie jarzynowe zawierające marchew i brokuły (u dzieci karmionych butelką zaczynamy od 5. miesiąca).

Gdy dziecko nie chce jeść posiłków bezmlecznych, można zacząć mu podawać te produkty z dodatkiem mleka matki lub mleka, które dostaje do picia. Nie należy zmuszać dziecka do jedzenia. Jeżeli nie ma ochoty na dane warzywo mimo kilku prób, można spróbować podać inną zalecaną jarzynę.

Przy karmieniu butelką można dodatkowo zastąpić 1 posiłek mleczny porcją kleiku ryżowego na mleku. W tej sytuacji mamy 6 posiłków, w tym 1 z kleikiem.

Wprowadzamy stopniowo obiad, którego skład poszerzamy o dalsze warzywa: dynię, fasolkę żółtą i podajemy mięso: indyka, królika.

Po 7. miesiącu poszerzamy gamę warzyw w daniu obiadowym w postaci ugotowanej o pomidory (np. w zupce pomidorowej), groszek, ziemniaki i wprowadzamy mięso: kurczaka, cielęcinę, jagnięcinę.

Zamiast kolejnego karmienia mlekiem podajemy dziecku sok lub deser owocowy, w którym mogą znajdować się: gruszki, morele, brzoskwinie, winogrona, maliny. Możemy przygotować kisiel mleczny na mleku modyfikowanym następnym, dodając 2-3 razy w tygodniu ½ żółtka. W ten sposób uzyskujemy 1 posiłek warzywno-mięsny, 1 deser, 1 zawierający kleik ryżowy i 2-3 posiłki mleczne (karmienie piersią lub butelką).

Pod koniec 2. półrocza życia dziecka dieta staje się coraz bardziej urozmaicona oraz zmienia się konsystencja podawanych posiłków. Staramy się, by w potrawach pojawiały się małe kawałki warzyw i owoców. Ma to na celu pobudzanie rozwoju prawidłowego odruchu gryzienia. Zmiana składu i wzrost objętości porcji zaspokaja zwiększone zapotrzebowanie dziecka na składniki odżywcze i kalorie.

W 9. miesiącu życia dziecka możemy włączać do posiłku: banan, biszkopty, chrupki kukurydziane. Podajemy całe żółtko

Zdrowy maluszek

lek. med. Maria Adanowicz

41

42

Zdrowy maluszek

„Nie mogę się doczekać, aż poznasz pierwszych przyjaciół”

Rozwój społeczny to obok mowy, ruchu i rozwoju poznawczego jeden z najważniejszych procesów zachodzących u Twojego dziecka.

Enfamil Premium 2, mleko następne, zawiera kwas alfa-linolenowy ważny dla rozwoju mózgu. 1

Zdrowy maluszek

Dowiedz się więcej o rozwoju dziecka na www.enfamil.pl

Bo nie możesz się doczekać, aż Twoje dziecko zrobi następny krok Enfamil Premium 2, mleko następne. Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowlęcia. Karmienie sztuczne powinno następować w przypadku, gdy karmienie piersią jest niemożliwe lub utrudnione. 1. EFSA 2011; 9(4):2130.

PL 15.143

43

co drugi dzień (ugotowane na twardo, które możemy dodać do zupy jarzynowej lub podać z ziemniakiem).

W 10. miesiącu w zupce podajemy maleńkie kluseczki.

Składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych w tym wieku jest przede wszystkim masło, oliwa z oliwek i olej rzepakowy bez zawartości kwasu erukowego. W tym też czasie, jeżeli nie ma w rodzinie wywiadu obciążającego dziecko alergią pokarmową, możemy wprowadzić owoce egzotyczne. Oprócz produktów bezglutenowych, podajemy już także te zawierające zboża glutenowe – kasze, chleb, sucharki. Obiad powinien zawierać dwa dania.

W 11. miesiącu podajemy całe jajko 3-4 razy w tygodniu (najczęściej w postaci jajecznicy zrobionej na parze), włączamy twarożek, jogurt – 1-2 razy w tygodniu. W przypadku występowania w rodzinie alergii pokarmowych należy podawać dziecku nowe produkty bardzo ostrożnie. Włączamy je do diety pojedynczo, unikając tych najbardziej uczulających, tj. ryb, orzechów, orzeszków ziemnych, czekolady, owoców cytrusowych. Produkty zawierające gluten podajemy wówczas dopiero po ukończeniu 1. roku życia.

Soki w diecie niemowlęcia

Zdrowy maluszek

Od 6. miesiąca u dzieci karmionych piersią (a butelką – od 4.)

44

możemy podać dziecku sok owocowy. Zaczynamy od soku jabłkowego – najbardziej wskazane jest podawanie dzieciom produktów gotowych lub z owoców z upraw ekologicznych bez dodatku cukru (soki zawdzięczają słodycz naturalnym cukrom owocowym). Soki podajemy łyżeczką, zaczynając od małych ilości i stopniowo zwiększając je. Ostatecznie będziemy podawać dziecku soczek kubeczkiem.

Ułatwieniem dla rodziców korzystających z gotowych soków dla niemowląt jest informacja na opakowaniu, od którego miesiąca życia można wprowadzić sok z określonego owocu.

Pamiętaj Dieta dziecka nie powinna zawierać produktów ciężkostrawnych, grzybów i potraw ostro przyprawionych. Dbając o tak dobraną dietę naszego dziecka, możemy być pewni, że nie zabraknie mu odpowiednich ilości białka i wapnia, niezbędnych do prawidłowego rozwoju młodego organizmu, a witaminy, błonnik i węglowodany będą dla naszego malucha źródłem energii.

Więcej na temat żywienia niemowląt szukaj na www.mamaklub.pl

Polecamy dla Mamy i Dziecka Ozonella BABY, Ozonella Len BABY Wspomagajàce oliwki ozonowane

ONKOMED SP. Z O.O. tel. 22 652 13 76

Regenerujà i piel´gnujà okolic´ pieluszkowà. Łagodzà i natłuszczajà w problemach dermatologicznych (AZS, łuszczycy, egzemach i in.). Działajà ochronnie przed wiatrem, mrozem, słoƒcem, suchym powietrzem. Zabezpieczajà przed utratà wody, tworzàc barier´ hydrolipidowà.

Regenerujà skór´ wysuszonà, skłonnà do podra˝nieƒ, czyniàc jà gładkà i jednolità. Wzmacniajà barier´ ochronnà naskórka. Odstraszajà komary i meszki, a przy ugryzieniu łagodzà obrz´k i Êwiàd. Zastosowanie ju˝ od 1. miesiàca ˝ycia: bezpoÊrednio na skór´, jak i do kàpieli. Idealne do masa˝u. W 100% naturalny skład (OZON + oliwa z oliwek lub len), zapach i kolor. Przebadane dermatologicznie. Hipoalergiczne. www.ozonella.pl

Ozonella BABY: 300 ml – 51 zł; 500 ml – 68 zł; Ozonella Len BABY: 300 ml – 49 zł; 500 ml – 66 zł

Capricare®

naturalna alternatywa

Miralex Sp. z o.o.

Mleko nast´pne Capricare 2 przybywa do nas prosto z czystych, nieska˝onych pastwisk słynàcej z ekologii Nowej Zelandii. Z miejsca, gdzie trawa jest zielona przez 10 miesi´cy w roku, gdzie hodowcy zwierzàt kierujà si´ pasjà i miłoÊcià do natury. To dlatego tamtejsze kozy dajà tak doskonałe mleko. Od ponad 20 lat jest ono podstawà Capricare – wyjàtkowej jakoÊci mleka modyfikowanego opartego na mleku kozim. StworzyliÊmy pełnowartoÊciowy, niskoprzetworzony pokarm, który zapewnia niemowl´tom bezpieczeƒstwo i komfort - łatwe i szybkie trawienie, bogaty skład.

Do tego przyjemny zapach i wyjàtkowy smak – takie właÊnie jest mleko nast´pne Capricare 2 dla dzieci powy˝ej 6. miesiàca ˝ycia. www.capricare.pl

Poznaj pierwszy portal klubowy dla kobiet w cià˝y i mam z dzieçmi. Codziennie dostarczymy Ci niezb´dnych informacji o połogu, karmieniu dziecka oraz jego rozwoju i piel´gnacji. Na mamaklub.pl spotkasz si´ z innymi mamami, wymienisz doÊwiadczeniami i zasi´gniesz porad ekspertów. U nas mo˝esz dzieliç si´ swoimi pomysłami, wygrywaç nagrody w konkursach i pobieraç kupony zni˝kowe na zakupy.

JesteÊmy energicznym zespołem młodych mam, takich jak Ty. Dołàcz do naszego klubu! www.mamaklub.pl

Zdrowy maluszek

MAMAKLUB.pl

45

Ząbkowanie i higiena jamy ustnej niemowlęcia Bartosz Niedziółka

lekarz stomatolog

Ząbkowanie to naturalny etap rozwoju

Objawy ząbkowania

W czasie ząbkowania zęby wyrzynają się aż do przebicia na powierzchnię dziąsła. Tam pozostają do czasu wyrośnięcia zębów stałych, które je stopniowo zastępują. Czasem dziecko traci ząbki mleczne wcześniej. Jest to głównie spowodowane próchnicą i przewlekłymi procesami zapalnymi miazgi zęba.

Ten fizjologiczny proces wyrastania dwudziestu zębów mlecznych to jedno z pierwszych i mniej przyjemnych doświadczeń zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców.

Ząbkowanie jest łatwe do rozpoznania. Główne objawy to nasilone ślinienie i ssanie paluszków. Wówczas zwykle na obrzękniętym dziąśle pojawia się czerwona, sina, niebieskawa lub biała plamka. Czasami pojawia się niewielki stan zapalny i krótkotrwałe krwawienie z dziąsła. Stosunkowo częstymi objawami towarzyszącymi ząbkowaniu są: płacz, bolące lub swędzące dziąsła, obfite ślinienie, zaczerwienienie policzka po stronie wyrzynającego się zęba, luźne stolce, podrażniona pupa, zły humor, niespokojny sen, podwyższona temperatura, zazwyczaj poniżej 38˚C, utrzymująca się do 48 godzin.

Ząbkowanie trwa zwykle od 6. do 36. miesiąca życia dziecka i najczęściej związane jest z wieloma niedogodnościami i dolegliwościami.

Na przebieg procesu ząbkowania wpływ ma wiele czynników – płeć, klimat, odżywianie mamy karmiącej, a nawet nawyki żywieniowe w czasie ciąży. Z reguły wcześniej ząbkują dziewczynki, a wcześniaki średnio o miesiąc do dwóch później niż dzieci donoszone.

Konsultacja z lekarzem zalecana jest w przypadku, kiedy dziecko nie ząbkuje pomimo upływu 12. miesiąca życia. Jeśli dziecko rozwija się ogólnie prawidłowo, przybiera na wadze, rośnie, jest prawidłowo odżywiane i nie jest obciążone chorobą ogólnoustrojową, czas oczekiwania i obserwacji można przedłużyć do 16. miesiąca życia.

Zdrowy maluszek

Zęby górne

46

Wyrzynanie się Wypadanie

Siekacz przyśrodkowy

8-12 mies.

6-7 lat

Siekacz boczny

9-13 mies.

7-8 lat 10-12 lat

Kieł

18-22 mies.

Pierwszy ząb trzonowy

13-19 mies.

9-11 lat

Drugi ząb trzonowy

25-33 mies.

10-12 lat

Zęby dolne

Wyrzynanie się Wypadanie

Drugi ząb trzonowy

25-31 mies.

Pierwszy ząb trzonowy

14-18 mies.

10-12 lat 9-11 lat

Kieł

17-23 mies.

9-12 lat

Siekacz boczny

10-16 mies.

7-8 lat

Siekacz przyśrodkowy

6-10 mies.

6-7 lat

W przypadku wystąpienia gorączki konieczny jest kontakt z lekarzem pediatrą w celu wykluczenia innych chorób.

Należy również pamiętać, że w wyniku rozpulchnienia dziąseł w okresie ząbkowania dochodzi do osłabienia miejscowej odporności. Łatwiej wtedy o infekcję górnych dróg oddechowych.

Łagodzenie dolegliwości związanych z ząbkowaniem Po pierwsze, rodzice powinni być wyjątkowo troskliwi dla swoich dzieci, nie żałować czułości, pieszczot i wsparcia.

Po drugie, warto zaopatrzyć się w silikonowy gryzak, który po schłodzeniu (uwaga! nie zamrożeniu) świetnie nadaje się do gryzienia, łagodząc jednocześnie nieprzyjemne objawy. Bywa, że samo zajęcie się chłodnym i dość oryginalnym przedmiotem, jego kąsanie, ssanie i wkładanie do buzi na tyle pochłania dziecko, że kapryśny maluch zapomina o dolegliwościach.

Po trzecie, w aptekach dostępne są żele na ząbkowanie. Ich skuteczność bywa bardzo różna u różnych dzieci. Stanowią z pewnością dodatkowy środek w walce z dolegliwościami ząbkowania. Należy pamiętać, by przestrzegać zaleceń producenta i lekarza. W ich składzie, oprócz wyciągu z rumianku, mięty czy tymianku, może występować skuteczny w znieczulaniu powierzchniowym chlorowodorek lidokainy, którego dawkowania należy bardzo ściśle przestrzegać.

Wyjątek stanowią leki homeopatyczne, które pod względem składu są zupełnie bezpieczne. Oczywiście, o ile dziecko nie jest, jak w przypadku każdego leku, uczulone na którykolwiek ze składników.

Po czwarte, doskonałą pomocą mogą być leki homeopatyczne działające ogólnie, zmniejszające napięcie, zdenerwowanie, rozdrażnienie i niepokój.

Wielką rolę w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej, a co za tym idzie – również zdrowia całego organizmu, odgrywa prawidłowa higiena. Już od pierwszych tygodni życia dobrze jest przecierać dziąsła wacikiem nawilżonym naparem rumianku lub przegotowaną wodą. W ten sposób dziecko przyzwyczaja się do powtarzających się czynności w okolicy ust, a masaż dziąseł dodatkowo przynosi ulgę i ułatwia ząbkowanie. W późniejszym czasie łatwiej będzie zachęcić dziecko do pierwszych prób używania szczoteczki do zębów, a potem już do prawidłowego mycia ząbków.

REKLAMA

Więcej porad: www.mamaklub.pl

Zdrowy maluszek

Higiena jamy ustnej

47

Zdrowie dziecka dr n. med. Witold Galczak pediatra neonatolog

Po czym poznać, że dziecko jest chore?

Chorobę dziecka rodzice wyczuwają instynktownie. Zwykle objawia się ona wyraźną zmianą nastroju. Dziecko staje się płaczliwe, niespokojne, odmawia jedzenia, chce być noszone na rękach. Jest to pierwszy etap, w którym rodzice powinni skupić się na czułej pielęgnacji i wnikliwej obserwacji dziecka, aby nie przeoczyć istotnych objawów choroby, wymagających interwencji lekarskiej.

Objawy choroby: gorączka, katar, kaszel, ból gardła, trudności w oddychaniu, w ymioty, bóle brzucha, biegunka (należy dokładnie obejrzeć i opisać lekarzowi charakter stolców: częstość, obfitość, wygląd, występowanie śluzu, krwi), osłabienie, senność, apatia, zawroty i bóle głowy, nudności, sztywność karku, dolegliwości związane z oddawaniem moczu, zmieniony kolor i wygląd moczu, rozległe zmiany skórne: wysypki, plamy, obrzęki itp.

Zdrowy maluszek

W przypadku stwierdzenia ww. objawów należy porozumieć się ze swoim stałym lekarzem pediatrą, który zna historię leczenia dziecka, w najbardziej obiektywny sposób oceni nasilenie objawów oraz zaproponuje najwłaściwsze postępowanie.

48

Szukaj natychmiastowej pomocy lekarskiej, gdy dziecko: • jest nieprzytomne, • ma drgawki, • miało silny uraz głowy, po którym wystąpiła krótkotrwała utrata świadomości, krwawienie z ucha lub nosa, zaburzenia widzenia, • wchłonęło do dróg oddechowych lub połknęło ciało obce, • połknęło trującą substancję, • oddycha z trudem, ma sine wargi i język, •m a głęboką, mocno krwawiącą ranę, • uległo poparzeniu, • prawdopodobnie ma złamaną kość, • zostało pokąsane przez zwierzę, • do oka zaprószyło szkło, opiłki, substancję chemiczną itp., • przebiło błonę bębenkową w uchu, np. bawiąc się patyczkiem.

Gorączka Małe dziecko nie powinno spać w nocy samo w osobnym pokoju. Jest jeszcze zbyt słabe i bezradne, a także nie potrafi skutecznie przywołać pomocy starszych. Gdy stwierdzimy podwyższoną ciepłotę ciała czyli gorączkę, należy dziecko dobrze napoić (np. herbatką z cytryną lub sokiem malinowym, kompotem, rozcieńczonym sokiem itp.).

Pomieszczenie, w którym będzie leżało chore dziecko, należy najpierw dobrze przewietrzyć, a potem utrzymywać w nim temperaturę na poziomie 20-22˚C. Ciało dziecka dobrze jest przemyć letnią (nie zimną) wodą i ubrać w przewiewną bieliznę. Nie należy maluszka przykrywać zbyt ciepłą kołderką,wystarczy kocyk.

Koniecznie trzeba podać dziecku środek przeciwgorączkowy, gdy temperatura przekracza 38,5˚C. Można podać go w postaci czopka lub syropu (przestrzegając ściśle podanego w załączonej ulotce sposobu dawkowania!).

Zdrowy maluszek

REKLAMA

Należy pamiętać, że podwyższona temperatura ciała jest reakcją obronną, uniemożliwiającą niektórym wirusom dalszy rozwój w komórkach organizmu. To, czego jednak obawiamy się najbardziej w związku ze znacznie podwyższoną temperaturą u małych dzieci, to wystąpienie drgawek gorączkowych. Skłonność do reagowania drgawkami na znacznie podwyższoną temperaturę należy do indywidualnych cech niektórych dzieci. Powinny one być w związku z tym pod ścisłą kontrolą lekarską, gdyż oprócz leków przeciwgorączkowych wymagają wtedy podawania również leków przeciw-drgawkowych. Inną przyczyną drgawek może być również niedobór witaminy D lub wapnia.

Drgawki trwają zwykle 1-3 min.

49

Sposób postępowania przy wystąpieniu drgawek Należy położyć dziecko na boku, aby nie zachłysnęło się śliną i zaobserwować, czy drgawki są jednostronne czy obustronne i jak długo trwają oraz bezzwłocznie porozumieć się z lekarzem lub zawieźć dziecko do szpitala.

Istotne jest jednak zapobieganie tak znacznym wzrostom temperatury, które mogłyby doprowadzić do wystąpienia drgawek. Dlatego dla zwiększenia efektu przeciwgorą­ c zkowego można zastosować owijanie nóg dziecka zmoczonym w wodzie prześcieradełkiem (należy jednak upewnić się wcześniej przez dotyk, czy całe nogi dziecka są rzeczywiście gorące, w przeciwnym razie owijania nie wolno stosować). Można również przemywać ciało myjką lub gąbką moczoną w letniej wodzie. Co 15 minut sprawdzamy temperaturę, aż do uzyskania efektu w postaci obniżenia temperatury do 38˚C, w tym momencie zabiegi przerywamy.

Jak mierzyć temperaturę

Zdrowy maluszek

Małym dzieciom temperaturę mierzymy w odbycie.

Staramy się robić to bezstresowo. Układamy dziecko przykryte kołderką na plecach, podkurczamy jego nóżki (kolanka do brzuszka), trzymając jedną ręką obie jego stopy. Posmarowany wazeliną lekarską lub oliwką niemowlęcą koniec termometru wsuwamy delikatnie do odbytu na głębokość 2-2,5 cm. Stabilizujemy go na tym poziomie palcami w stosunku do pośladków. Przez cały czas staramy się zabawiać dziecko rozmową.

Po ok. 2 minutach termometr spokojnie wyjmujemy, od odczytanego wyniku odejmujemy 0,5˚C.

50

Druga metoda polega na ułożeniu dziecka na swych kolanach twarzą w dół i przytrzymaniu ręką pleców, aby się nie wierciło.

Pomiaru temperatury nie wykonujemy na siłę, gdyż grozi to poważnym urazem w przypadku pęknięcia termometru.

Lepiej wtedy ograniczyć się do pomiarów orientacyjnych przy użyciu termometru paskowego (na ciekłych kryształkach) przykładanego do czoła dziecka.

Skóra noworodka dr n. med. Witold Galczak pediatra neonatolog

Włosy, z którymi dziecko przychodzi na świat, zwykle wycierają się w ciągu tygodnia lub dwóch po urodzeniu. Nie należy się tym martwić, ponieważ w ciągu 2-3 miesięcy wyrastają nowe, trwałe włosy.

Czerwone plamy – wiele noworodków ma na brzegach górnych powiek, na czole nad nosem, nad górną wargą lub od tyłu na granicy głowy i karku – tuż powyżej linii owłosienia – czerwone plamy, nazywane też „uszczypnięciem bociana”.

Zmiany te w większości ustępują samoistnie w ciągu roku.

Znamiona macierzyste barwnikowe – są to zwykle pojedyncze brunatne plamy, nieraz uwypuklone ponad powierzchnię skóry otaczającej, nierzadko z wyrastającą z nich kępką włosów. Nie mają one znaczenia klinicznego, chociaż czasem ich operacyjne usunięcie może być podyktowane względami kosmetycznymi.

Plamy mongolskie – są to płaskie, bladoniebieskawe plamy zlokalizowane w dolnej części pleców, na pośladkach, na zew­ nętrznych powierzchniach dłoni i stóp u dzieci o śniadej cerze.

Nie mają one znaczenia klinicznego i znikają do 5. roku życia.

Rumień toksyczny noworodków – małe, płaskie, czerwone plamki, nieraz żółtawe w środku. Pojawiają się nagle na dużych powierzchniach ciała noworodka w pierwszych dniach po urodzeniu i po kilku dniach znikają. Przyczyna ich

powstawania nie zawsze daje się zidentyfikować. Najczęściej jest to efekt kontaktu bardzo wrażliwej skóry noworodka z tkaninami lub też reakcja na środki chemiczne, w których prana była bielizna noworodka. Nie wymaga leczenia, chociaż może nawracać w ciągu 1. miesiąca życia.

Prosaki (milia) – „punkcikowate” białe grudeczki na nosie, bródce i czole spowodowane zaczopowaniem wydzieliny w przewodach niedojrzałych gruczołów łojowych. Nie wolno ich wyciskać! Prosaki znikają same w ciągu 2-4 tygodni w miarę dojrzewania gruczołów łojowych.

Potówki – drobne czerwone plamki, przechodzące stopniowo w pęcherzyki, nieraz wypełnione żółtawą (ropną) treścią, zlokalizowane w miejscach gromadzenia się potu u dzieci przegrzewanych. Miejsca te należy dokładnie przemyć, a następnie przetrzeć wacikiem zmoczonym w 70% spirytusie.

Szczególnie dokładnie należy ścierać pojedyncze potówki ropne, aby nie doszło do rozprzestrzeniania się zakażenia skóry.

Odparzenia i odczyny pieluszkowe – powstają, gdy skóra jest bardzo wrażliwa, a pieluszki są zbyt rzadko zmieniane.

Czasem potęgowane są przez odczyn alergiczny (tzw. alergia kontaktowa). Podrażniona, a następnie zmacerowana (uszkodzona działaniem wilgoci i amoniaku) skóra ulega łatwo zakażeniom, najczęściej grzybiczym. W leczeniu początkowym stosuje się odpowiednie maści przesuszające. Stosowanie środków przeciwgrzybicznych wymaga konsultacji z lekarzem.

Ciemieniucha – na skórze owłosionej głowy, czasem w okolicy brwi, pojawiają się drobne żółte strupki wykazujące tendencję do zlewania się w twardą skorupę. Na zmienioną skórę stosuje się najpierw okład z ciepłej oliwki, a po kilku godzinach zmiany sczesuje się grzebieniem lub szczoteczką.

Zdrowy maluszek

Skórę noworodka po porodzie pokrywa maź płodowa.

W zasadzie substancji tej nie należy zbyt szybko zmywać, czasem pozwala się nawet, aby wchłonęła się sama. Ma ona znaczenie odżywcze i ochronne dla skóry, zabezpiecza ją przed zakażeniem lub otarciem.

Po porodzie sucha skóra noworodków, zwłaszcza tych, które były przenoszone, złuszcza się. Jest to wyraźnie widoczne na dłoniach i podeszwach stóp, na tułowiu, czasem na czole.

Stan ten nie wymaga żadnego specyficznego leczenia.

Można posmarować ją w tych miejscach kremem lub oliwką.

51

Kolka niemowlęca Joanna Mitkowska pediatra

Co to jest kolka niemowlęca?

Kolka niemowlęca to napady niedającego się ukoić płaczu (lub nawet krzyku), występujące najczęściej w godzinach wieczorno-nocnych u zdrowego niemowlęcia. Zwykle towarzyszą im: gwałtowne podkurczanie nóg, zaczerwienienie twarzy, oddawanie gazów, niekiedy słyszalne jest głośne przelewanie treści jelitowej.

Napadowi może towarzyszyć oddanie zielonkawego stolca, które tylko na chwilę przynosi ulgę. Kryteria kolki określane są według reguły „trzech”, tj.: czas trwania napadu co najmniej 3 godziny, 3 dni w tygodniu i powtarzanie się ich przez co najmniej 3 tygodnie.

Kiedy występują napady kolki?

Zwykle napady kolki pojawiają się w pierwszych 3 tygodniach życia i nawracają przez pierwsze 4-6 miesięcy życia dziecka (możliwe jest jednak pojawienie się ich już w pierwszych dniach życia i utrzymywanie do około 8.-9. miesiąca). Stwierdzono, że im wcześniej pojawiają się objawy kolki, tym dłużej się one utrzymują. Napady kolki mijają samoistnie, zwykle po 4-6 miesiącach.

Zdrowy maluszek

Kolka występuje najczęściej u zdrowych dzieci, u których w czasie badania lekarskiego nie udaje się znaleźć oznak żadnej choroby. Przyczyn występowania napadów kolki dotąd nie udało się ostatecznie wyjaśnić.

52

Przyczyny występowania kolki: zaburzenia czynnościowe w obrębie przewodu pokarmowego (uwarunkowane jego niedojrzałością), które mogą prowadzić do nadmiernego, niezwykle bolesnego odcinkowego skurczu jelit, alergia na białko mleka krowiego, na soję, nietolerancja laktozy – cukru prostego, będącego głównym składnikiem mleka (konieczna porada lekarska), nadmierne połykanie powietrza podczas karmienia, nadprodukcja gazów jelitowych,

z aburzenia relacji emocjonalnych między rodzicami a dzieckiem, powstające na skutek nasilającego się stresu, niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego, nieprawidłowe techniki pielęgnacji niemowlęcia itp.

Czy napad kolki może być niebezpieczny?

Napady kolki same w sobie nie stanowią zagrożenia dla zdrowia niemowlęcia. Jednak jeżeli u podłoża kolki tkwi np. alergia pokarmowa czy nietolerancja laktozy, wówczas konieczne jest rozpoczęcie odpowiedniego leczenia (tj. diety eliminacyjnej).

Należy też pamiętać, że ból brzucha może towarzyszyć wielu poważniejszym chorobom, takim jak: zapalenie ucha środkowego, zakażenie jelitowe, niedrożności przewodu pokarmowego i inne schorzenia. Dlatego, jeżeli napad trwa długo, a stan dziecka pogarsza się, zawsze należy zasięgnąć porady lekarskiej.

Z R ZG ES EKOM OD PG EN NY HA DAC N JAM 20 I 14 1

www.dicopeg.pl

Zdrowy maluszek

PIERWSZY PREPARAT na zaparcie u dzieci już od 6. miesiąca życia!

53

Co robić w razie napadu kolki?

Zdrowy maluszek

Przede wszystkim należy pamiętać, że niepokój rodzica zajmującego się dzieckiem zawsze wywoła niepokój u niemowlęcia, a ten może potęgować objawy kolki. Wśród metod niefarmakologicznych o potwierdzonej skuteczności zalecane jest „pozostawienie dziecka w spokoju”, podawanie herbatek ziołowych zawierających wyciągi z rumianku, werbeny pospolitej, lukrecji, kopru włoskiego i mięty. Jednak przyjmowanie przez niemowlę dużych ilości herbaty może przyczynić się do zmniejszenia ilości spożywanego mleka lub mieszanek mlecznych, co w przypadku dłuższego stosowania może spowodować niedostateczny przyrost masy ciała.

Przytulanie, noszenie na rękach, kołysanie, wożenie dziecka w wózku zgodnie z obecną wiedzą nie przynoszą korzyści.

Jednak – z punktu widzenia ewentualnych przyczyn pow-stawania kolki – już sam delikatny, bezpośredni kontakt z rodzicem może przyczynić się do uspokojenia dziecka i zmniejszenia dolegliwości.

54

Czy w przypadku kolki skuteczna jest zmiana sposobu żywienia?

Na podstawie przeprowadzonych dotychczas badań nie potwierdzono jednoznacznie poprawy w każdym przypadku zastosowania diety u matki karmiącej. Jednak wyniki tych badań sugerują, że jej wprowadzenie może być korzystne.

Zalecane jest stosowanie u matki karmiącej diety hipoalergicznej, tj. z ograniczeniem mleka krowiego i jego przetworów, redukcją ostrych przypraw, kofeiny i teiny (unikanie picia kawy i czarnej herbaty), wzdymających warzyw (np. fasoli, grochu, bobu, kalafiora, kapusty), orzechów, czekolady, kakao.

W sytuacji, gdy niemowlę karmione jest sztucznie, zalecana jest próba wprowadzenia preparatów mlekozastępczych (tu za najkorzystniejsze uważa się tzw. preparaty mlekozastępcze o znacznym stopniu hydrolizy – serwatkowe lub kazeinowe, nie zaleca się mieszanek sojowych). W celu doboru odpowiedniego preparatu konieczna jest jednak konsultacja lekarska.

Pamiętać także trzeba, że ewentualnych efektów wynikających ze zmiany w diecie matki karmiącej lub dziecka można się spodziewać dopiero po kilku-kilkunastu dniach od jej wprowadzenia.

Katar u małego dziecka lek. med. Maria Adanowicz pediatra neonatolog

Podstawowe rodzaje kataru

Objawy kataru

Katar, inaczej nieżyt nosa, jest dolegliwością, która może dotyczyć każdego człowieka, najczęściej niemowląt i małych dzieci.

Jest to proces chorobowy błony śluzowej nosa. 80% populacji dziecięcej przebyło raz lub wielokrotnie ostre zapalenie górnych dróg oddechowych. Najczęściej chorują dzieci, które przebywają w dużych skupiskach dziecięcych, np. w żłobkach, przedszkolach, szkołach. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową.

Objawy kataru, bez względu na przyczynę, są do siebie podobne: uczucie zatykania nosa, z większona ilość wydzieliny, kichanie, pokasływanie, upośledzenie węchu i smaku, złe samopoczucie, zmęczenie, wysoka gorączka, ból głowy, kaszel (przy katarze wirusowym czy bakteryjnym).

Czasami może pojawić się wodnista wydzielina jako reakcja błony śluzowej nosa na nagłą zmianę temperatury otoczenia, tj. z niskiej na wysoką. W takim przypadku jest to przypadłość niewymagająca leczenia.

Trzeba pamiętać o tym, że noworodki i niemowlęta przez pierwsze miesiące życia oddychają tylko przez nosek. Stąd obecność kataru u malucha sprawia duże trudności w oddychaniu. Dlatego bardzo ważne jest zapobieganie infekcji, a w razie wystąpienia – podjęcie właściwego leczenia.

Jeżeli chodzi o małe dzieci, rodzice zauważą wówczas, że maluch ma trudności z oddechem przez nos. Szczególnie jest to widoczne podczas karmienia. Pije wtedy krótko, często puszcza pierś lub butelkę i jest bardzo niespokojny. Często słychać poświstywanie przy oddechu przez nos. Można zauważyć wydzielinę w przewodach nosowych. Zakatarzone dziecko ogranicza ilości spożytego pokarmu, gdyż cały czas połyka wydzielinę, która daje mu poczucie sytości. Stąd mniejszy apetyt na pokarmy stałe, a zwiększone pragnienie.

Powikłania kataru Do częstych, choć dosyć łagodnych powikłań kataru zaliczyć można zapalenie trąbki słuchowej lub ucha środkowego. Wirusy, które są najczęstszym czynnikiem chorobotwórczym, mogą torować drogę zakażeniom bakteryjnym, prowadzącym do zapalenia oskrzeli lub płuc. Czasami po ostrym katarze nosa może dochodzić do bakteryjnego, ropnego zapalenia zatok przynosowych czy węzłów chłonnych. (Zatoki przynosowe są to przestrzenie powietrzne, połączone z jamami nosa i wyścielone tą samą błoną śluzową. Najszybciej

Zdrowy maluszek

Możemy rozróżnić dwa typy kataru: katar sienny (alergiczny) oraz katar infekcyjny (wirusowy lub bakteryjny): katar sienny (alergiczny) – wydzielina jest wodnista i bezbarwna, katar infekcyjny (wirusowy lub bakteryjny) – wydzie­ lina początkowo jest wodnista i bezbarwna, w trakcie choroby staje się gęstsza i białozielona.

55

rozwijają się zatoki sitowe, natomiast rozwój zatok czołowych rozpoczyna się najpóźniej około 6.-7. roku życia.)

Leczenie W przypadku nieżytu alergicznego najprostszym i najpewniejszym sposobem leczenia jest usunięcie alergenu.

Często jest to obecność zwierząt domowych. Po usunięciu zwierzęcia z domu poziom alergenów znamiennie się obniży przed upływem 4-6 miesięcy.

Dziecko z katarem infekcyjnym przez kilka dni powinno pozostać w domu. Należy je izolować od dzieci zdrowych, gdyż jest to dla tych zdrowych najlepsza ochrona. Dzieci małe, zwłaszcza wcześniaki, powinny od początku być otoczone opieką pediatry.

Bardzo ważne jest oczyszczanie nosa z wydzieliny. W celu nawilżenia i ułatwienia oczyszczenia z wydzieliny można dziecku zakroplić nosek dostępną w aptekach bez recepty solą fizjologiczną lub specjalnymi roztworami soli morskiej w sprayu czy kroplach. Preparaty te są bezpieczne i mogą być używane już w pierwszych dniach życia. Stosować je można także profilaktycznie przy kontakcie z osobą zakatarzoną, by usunąć (spłukać) wirusy z błony śluzowej nosa (w przypadku infekcji) czy alergeny (po kontakcie z nimi).

Po zakropleniu maluch często usunie wydzielinę samodzielnie przez kichanie lub jej połknięcie. W innej sytuacji można pomóc mu, wyciągając ją gruszką, aspiratorem lub patyczkiem z watą. Pamiętajmy, że czynności te wykonujemy delikatnie, by uniknąć uszkodzenia błony śluzowej zbyt głębokim wsadzeniem gruszki czy patyczka do nosa.

W przypadku kataru, oprócz preparatów do higieny jam nosowych, warto pamiętać o preparatach leczniczych. Wśród leków stosowanych u dzieci można wymienić: Nasivin (krople, spray), Nasivin Soft (krople, aerozol), Otrivin (krople, aerozol), Euphorbium Compositum S (aerozol), Oxalin (krople, żel).

Leki zmniejszają ilość produkowanej wydzieliny, poprawiają drożność nosa i ułatwiają oddychanie.

Jako pediatra, w przypadku stwierdzenia kataru, proponuję rodzicom zakraplanie nosa dziecka preparatami zawierającymi oxymetazolinę nie dłużej niż przez 5 dni, roztworem o stężeniu odpowiednim do wieku, w ilości po jednej kropli do każdej dziurki 2-3 razy dziennie. Dla noworodków dobrym wyborem będzie preparat bez konserwantów: Nasivin Soft. Można też stosować Euphorbium Compositum S w postaci aerozolu do nosa, który poprawia drożność nosa i ułatwia oddychanie. Można go bezpiecznie stosować dłużej, nawet u najmłodszych, gdyż nie wysusza błony śluzowej nosa, a po odstawieniu leku katar nie powraca.

Zdrowy maluszek

Katar najczęściej ustępuje w przeciągu kilku dni po zastosowaniu powyższych zaleceń, bez konieczności stosowania antybiotyków.

56

Jeśli z katarem występują zaburzenia oddychania (duszność), napadowy kaszel lub wysoka temperatura, trzeba skonsultować się z lekarzem pediatrą.

Zasady postępowania podczas kataru:

nawilżać powietrze, np. za pomocą mokrego ręcznika rozwieszonego w pobliżu łóżeczka lub stosując nawilżacz powietrza,

podawać więcej płynów: dzieci karmione piersią częściej przystawiać do piersi, a starszym dzieciom częściej podawać wodę, herbatę, soki,

do snu układać dziecko tak, aby główka była położona wyżej w stosunku do żołądka, można w tym celu podłożyć książkę pod materacyk lub nogi łóżeczka od strony głowy, dzięki temu wydzielina swobodnie spływa z nosa po tylnej ścianie gardła, co ułatwia jej wyplucie lub połknięcie.

Wymieniaj opinie z innymi mamami. www.mamaklub.pl

Zdrowy maluszek

regularnie wietrzyć pomieszczenie,

REKLAMA

°C

obniżyć temperaturę w pomieszczeniu do 18-20˚C, dzieci z zatkanym noskiem oddychają przez usta, a wyższa temperatura otoczenia zwiększa uczucie suchości błon śluzowych,

57

Biegunka

lek. med. Maria Adanowicz pediatra neonatolog

Co to jest?

Biegunka przewlekła

Biegunka to choroba, która jest główną przyczyną zachorowalności i śmiertelności dzieci na świecie. O biegunce mówimy wówczas, gdy dziecko oddaje liczne, luźne stolce z częstością większą niż trzy na dobę. Czasem towarzyszą temu wymioty, może pojawić się gorączka. Podczas biegunki przez luźne stolce i wymioty dziecko traci bardzo dużo wody z organizmu. Skrajne odwodnienie może prowadzić do śmierci.

Uwaga! Noworodek karmiony piersią może oddawać 10-12 luźnych stolców na dobę. Jeżeli jego stan jest dobry i przybiera prawidłowo na wadze, nie mówimy wtedy o biegunce.

Natomiast gdy dziecko oddaje tylko 1-2 luźne stolce, a jest odwodnione i cierpiące, należy również myśleć o biegunce, której pełen kliniczny obraz może rozwinąć się niebawem wraz z dramatycznym pogorszeniem stanu zdrowia.

Rzadziej mamy do czynienia z biegunką o charakterze przewlekłym, jaką jest przewlekła nieswoista biegunka tzw. colon irritabile, która występuje u dzieci zdrowych. Rozpoznaje się ją po wykluczeniu innych przyczyn, a charakteryzuje się tym, że ma różne nasilenie – możemy mieć do czynienia z 6 stolcami na dobę, a okresowo z zaparciami, często stwierdzamy domieszkę śluzu, niestrawione resztki pokarmowe. Mogą towarzyszyć temu kurczowe bóle brzucha. Aktywność i apetyt dziecka są zwykle normalne, nie stwierdza się zaburzeń rozwoju fizycznego. Podstawową przyczyną takiej biegunki są zaburzenia motoryki jelit oraz: dieta niskotłuszczowa, bogata w węglowodany, picie nadmiernej ilości soków, głównie owocowych, zimne pokarmy i napoje, stres i niepokój.

Przyczyny biegunki Biegunka może wystąpić jako wynik: infekcji: • bakteryjnej, • wirusowej, • pierwotniakowej; spożycia określonego pokarmu: • np. białka mleka krowiego w przypadku uczulenia na nie lub proteiny sojowej, w chorobie trzewnej (celiakia); zaburzeń czynności trzustki, wątroby lub jelit.

Zdrowy maluszek

Ze względu na czas trwania biegunki możemy podzielić na ostre i przewlekłe.

58

Biegunka ostra Najczęściej mamy do czynienia z biegunką o charakterze ostrym. Rozpoczyna się ona nagle pod postacią kurczowych bólów brzucha, wzdęcia i licznych stolców. Może temu towarzyszyć gorączka, a w niektórych przypadkach wymioty i infekcje górnych dróg oddechowych. W stolcu można zaobserwować krew. Dziecko w takiej sytuacji jest rozdrażnione.

Noworodek karmiony piersią może oddawać 10-12 luźnych stolców na dobę. Jeżeli jego stan jest dobry i przybiera prawidłowo na wadze, nie mówimy wtedy o biegunce. Natomiast gdy dziecko oddaje tylko 1-2 luźne stolce, a jest odwodnione i cierpiące, należy również myśleć o biegunce, której pełny kliniczny obraz może rozwinąć się niebawem wraz z dramatycznym pogorszeniem stanu zdrowia.

Pierwsza pomoc W pierwszych godzinach choroby, jeszcze przed konsultacją lekarską, podaje się dziecku tylko napoje, najlepsze są płyny nawadniające podawane w małych ilościach doustnie, nie podaje się dziecku nic do jedzenia. Jeżeli dziecko ma podwyższoną temperaturę (powyżej 38 stopni), należy ją obniżyć lekami przeciwgorączkowymi i chłodnymi kąpielami. Zwykle takie postępowanie przynosi efekt w postaci zatrzymania odruchu wymiotnego.

Kiedy przy takim postępowaniu liczba stolców ulegnie zmniejszeniu – stan dziecka poprawia się, kontynuujemy leczenie dziecka w domu, poszerzając jego dietę o potrawy lekkostrawne i gotowane, np. gotowane warzywa: marchew z ziemniakiem, gotowane lub upieczone jabłko, gotowane mięso i stopniowo wzbogacając dietę aż do powrotu do normalnego dla dziecka jadłospisu.

Kiedy szukać pomocy lekarskiej?

Jeżeli dziecko po każdym podaniu czegoś do picia wymiotuje, staje się apatyczne, jego skóra jest wiotka, a ciemiączko zapadnięte, należy w trybie pilnym udać się do szpitala. W przypadku stwierdzenia w stolcu dziecka obecności świeżej krwi także udajemy się do szpitala.

Dziecko w szpitalu zostanie nawodnione dożylnie (kroplówką) i będzie poddane obserwacji.

Trzeba jeszcze raz podkreślić, że tylko u dziecka karmionego piersią większa liczba stolców luźnych (przy dobrym stanie ogólnym) jest prawidłowa. W przypadku dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym nagłe zwiększenie liczby stolców powinno rodziców zaniepokoić. Wtedy należy pokazać dziecko lekarzowi.

Objawy odwodnienia: Dziecko sprawia wrażenie chorego. Przy łagodnym odwodnieniu można nie stwierdzić żadnych objawów klinicznych, a tylko zwiększone pragnienie. Przy nasilonym – gałki oczne mogą robić wrażenie wpadniętych, błona śluzowa jamy ustnej może być sucha. Skóra jest mało elastyczna (chwycony palcami fałd skóry na brzuszku dziecka prostuje się wolno). U małych dzieci, u których ciemię przednie nie jest zarośnięte, można obserwować jego zapadnięcie, ale może to ocenić lekarz, który zna już dziecko. W bardzo nasilonym odwodnieniu pojawiają się objawy niewydolności krążenia – skóra staje się zimna i marmurkowata, stwierdza się szybką akcję serca, słabe, napięte, nitkowate tętno, niskie ciśnienie. Dziecko jest senne, ma trudności ze skupieniem uwagi lub jest płaczliwe, marudne.

Antybiotyk + probiotyk Oprócz wymienionych wyżej czynników infekcyjnych jedną z częstych przyczyn ostrych biegunek jest antybiotykoterapia.

Antybiotyki, czasem niezbędne w leczeniu, niszczą większość bakterii, zarówno tych „złych” – wywołujących choroby, jak i tych „dobrych” – koniecznych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, o których mówi się, że są naturalną florą bakteryjną naszego przewodu pokarmowego. Wówczas może wystąpić biegunka i dlatego w trakcie kuracji antybiotykiem oraz przez kilka tygodni po jej zakończeniu zaleca się podawanie probiotyków, ale tylko tych o udokumentowanej badaniami klinicznymi skuteczności.

Probiotyki to dobroczynne drobnoustroje (kultury bakterii, drożdże), które obecne w organizmie w odpowiednich ilościach korzystnie wpływają na zdrowie organizmu. Najlepiej przebadanymi probiotykami są bakterie z rodzaju Lactobacillus, Bifidobacterium oraz niepatogenne drożdże Saccharomyces boulardii. Warto zwrócić uwagę, że ze względu na dobroczynne właściwości probiotyków można stosować je także u niemowląt już od pierwszych dni życia.

Podstawowym zadaniem probiotyków jest przywrócenie i pomoc w utrzymaniu prawidłowego składu flory bakteryjnej jelit. Podanie ich w trakcie i po antybiotykoterapii pozwala też chronić przewód pokarmowy pacjenta przed dodatkowymi infekcjami grzybiczymi, wirusowymi i wtórnym niedoborem witamin.

Zdrowy maluszek

Możemy mieć również do czynienia z biegunką o charakterze przewlekłym w przypadku dwóch stanów przewlekłego zapalenia jelit: wrzodziejącego zapalenia okrężnicy (colitis ulcerosa) i choroby Crohna, które trwają długo. Do rozpoznania dochodzi po przeprowadzeniu badań medycznych zleconych przez lekarza.

59

Test Denver dr n. med. Witold Galczak

Co potrafi Twój maluszek

pediatra neonatolog 1–2 MIESIĄC

• Spogląda na twarz (początkowo z odległości 15 cm).

• Śmieje się w odpowiedzi na uśmiech i słowa.

• Śledzi kolorowy przedmiot na łuku 90˚ (np. czerwony kłębuszek wełny lub czerwoną piłeczkę najpierw zatrzymujemy w polu widzenia dziecka, w odległości 15 cm od jego twarzy, a następnie przesuwamy w bok po łuku).

• Położone na plecach lub trzymane przez rodziców, równomiernie wymachuje obydwiema rękami i nogami.

• Reaguje na dźwięk dzwonka (trzymamy dzwonek z boku i nieco za uchem dziecka, by nie mogło go widzieć, spokojnie dzwonimy; dziecko powinno zareagować np. ruchem gałek ocznych, przyspieszeniem lub zmianą rytmu oddechu, przekręceniem głowy, wymachem ramion itp.

• Wydaje inne dźwięki niż płacz, np. gruchanie itp.

• Podnosi głowę w pozycji na brzuchu i na sztywnym podłożu do kąta 45˚ w stosunku do podłoża (broda nad podłożem, głowa na wprost).

3–4 MIESIĄC • Ś mieje się spontanicznie, bez pobudzania go uśmiechem lub głosem.

• Ś ledzi przedmiot na łuku 180˚.

• S kłada rączki razem.

•U jmuje grzechotkę w rączkę.

• S pogląda na rodzynek położony przed nim na białym tle.

• S ięga po zabawkę położoną przed nim na stole w zasięgu jego ręki.

• W czasie zabawy wydaje wysokie, radosne piski.

• W położeniu na brzuchu unosi głowę do kąta 90˚ w stosunku do podłoża.

• W położeniu jw., wspierając się na ramionach, unosi głowę i klatkę piersiową.

• Trzymane w pozycji siedzącej utrzymuje bez pomocy prosto głowę bez kiwania się.

• S amo przewraca się z brzuszka na plecy.

Mądry maluszek

5–6 MIESIĄC

60

• Usiłuje zatrzymać zabawkę, gdy delikatnie próbujemy mu ją zabrać.

• Próbuje przyciągnąć zabawkę, jeśli kładziemy ją nieco poza zasięgiem jego ręki.

• Siedzi, szuka kolorowej piłeczki (pokazujemy mu ją najpierw, a następnie usuwamy jednym ruchem poza zasięg jego wzroku; powinno podążyć wzrokiem za znikającą piłeczką).

• Siedzi, bierze dwa klocki (kładziemy je przed nim na stole i zachęcamy do ich wzięcia, powinno wziąć każdy do innej ręki i potrzymać).

• Przekłada klocek z ręki do ręki (jeśli damy mu drugi klocek do tej samej ręki, w której trzyma pierwszy, to powinno przełożyć pierwszy do drugiej ręki i chwycić drugi).

• Zagarnia rodzynek upuszczony na jasne podłoże w zasięgu jego rąk – stara się chwycić go zagarniającym ruchem ręki.

5–6 MIESIĄC • Odwraca się w kierunku głosu (gdy siedzi na kolanach, patrząc na matkę, druga osoba podchodzi cicho i z odległości 20 cm od ucha szeptem wymawia kilkakrotnie jego imię; powinno odwrócić się w kierunku głosu).

• Bawi się w „a ku-ku” (gdy wyglądamy np. z boku, spoza karty papieru, a następnie chowamy się za tę kartę, obserwując jego reakcję przez małą dziurkę, powinno spoglądać tam, gdzie uprzednio widziało twarz osoby dorosłej).

• Samo przewraca się z pleców na brzuszek.

• Postawione utrzymuje ciężar ciała na nogach, gdy częściowo zwolnimy podtrzymywanie.

• Siedzi bez podtrzymania 5 sekund, gdy posadzimy je na stole i powoli usuwamy ręce, upewniając się przez cały czas, że dziecko nie upadnie.

• Stoi podtrzymane, a właściwie oparte o stabilny przedmiot przez minimum 5 sekund.

• Zjada bezglutenowy biszkopcik trzymany w rączce.

7–8 MIESIĄC • Wykazuje reakcje niepokoju na obecność nieznajomych mu osób.

• Bawi się w „kosi-kosi” lub „pa-pa”.

• Uderza klockami jeden o drugi trzymanymi w obydwu rączkach (można mu to pokazać, ale nie można dotykać jego rąk i wykonywać ruchów za niego).

• Chwyta kciukiem i palcem np. rzucony przed nim na stole rodzynek.

• Słowa „tata” i „mama” mówi bez świadomości znaczenia; wypowiada te sylaby, chociaż nie musi kojarzyć ich z rodzicami.

• Naśladuje dźwięki mowy, powinny być podobne do tych, które właśnie słyszy.

• Siada samo z pozycji leżącej.

• Staje samo, przytrzymując się rączkami poręczy, siatki kojca, ale bez pomocy starszych.

• Zaczyna chodzić, przytrzymując się przedmiotów (mebli).

• Bawi się piłką (toczymy do niego piłkę i zachęcamy, aby potoczyło ją do nas z powrotem).

• Wyraża potrzeby nie płaczem, ale może wskazać, o co mu chodzi palcem lub wyrazić życzenie specyficznym określeniem słownym.

• Pije z normalnego kubka, nie rozlewając zbyt wiele.

• Rodzynek chwyta precyzyjnie, „pęsetowo" (przeciwstawiając kciuk i palec wskazujący).

• Słów „tata” i „mama” używa znaczeniowo, tylko o swych rodzicach, dokładnie wiedząc o kogo chodzi.

• Stoi samodzielnie (gdy odsuwamy ręce, ubezpieczając dziecko z pewnej odległości, powinno stać samodzielnie od kilku sekund coraz dłużej).

• Stojąc, schyla się i podnosi małą zabawkę.

• Chodzi samodzielnie, nie powinno przechylać się na boki i upadać zbyt często.

Przedstawiony schemat ma znaczenie orientacyjne. Należy dostrzegać indywidualne różnice w uzyskiwaniu określonych umiejętności przez dziecko. W przypadku znaczniejszych rozbieżności należy porozumieć się z lekarzem.

Mądry maluszek

9–12 MIESIĄC

61

Rozwój zmysłów dr n. med. Witold Galczak pediatra neonatolog

Słuch

Mądry maluszek

Wyzwalanie reakcji odruchowych (odruch Moro) u noworodka przez silne dźwięki już na sali porodowej wskazuje, że słyszy on od urodzenia. Niektóre dźwięki są mu dobrze znane i wywierają nań wpływ wyraźnie kojący, np. dźwięk bicia serca matki. Dziecko selektywnie wybiera i odpowiada na niektóre dźwięki, takie jak głos matki lub osoby opiekującej się, utrwala sobie cechy tego głosu: jego barwę, ton. Również matka, zwracając się do swego maleństwa, instynktownie modeluje głos i sposób mówienia w taki sposób, który już zdążył utrwalić się w mózgu dziecka podczas jego dotychczasowej percepcji. Dzięki temu noworodek najwcześniej potrafi rozpoznawać głos matki.

62

Ten sam sposób utrwalania głosu powinien dotyczyć oczywiście ojca i innych bliskich osób. Wkrótce z mimiki twarzy dziecka, radosnego wymachiwania rękami i nogami, będzie można wywnioskować, że poznaje głos bliskiej osoby i że cieszy się z tego powodu. Płaczące dziecko, słysząc głos zbliżającej się osoby, powstrzymuje zwykle płacz, słuchając, co się do niego mówi. Wiele matek dostrzega to, opowiadając: „Moje dziecko jest tak małe, a rozumie, co do niego mówię”.

Słysząc gdzieś z boku (poza linią wzroku) obcy lub dziwny dźwięk, niemowlę wyraża swym zachowaniem pewien niepokój, wierci się i stara się odwrócić w tę stronę głowę.

Zjawisko to jest wykorzystywane przy badaniu słuchu. Stając poza głową niemowlęcia ostrożnie dzwoni się kluczami lub uderza łyżeczką o filiżankę, obserwując reakcję dziecka.

W sytuacjach wątpliwych należy jak najwcześniej porozumieć się z lekarzem.

Wzrok Przez wiele lat uważano, że noworodki rodzą się ślepe i potrafią odróżnić tylko jasne światło od ciemności. Potwierdzała to niechęć do jasnego światła (zamykanie oczu) oraz obecność oczopląsu (wędrujące ruchy gałek ocznych).

Jednak wiele matek relacjonuje już w 1. dniu po porodzie: „Moje dziecko wpatrywało się tak badawczo w moją twarz, jakby wiedziało, że jestem jego matką". To prawda, noworodek potrafi dokładnie fiksować wzrok (skupiać go na obserwowanym obiekcie). Skomplikowane kształty i wyraźnie kontrastujące kolory w łagodnym oświetleniu pierwsze przyciągają jego uwagę. Zadziwiające jest szczególne upodobanie noworodka, a potem niemowlęcia do oglądania z bliska ludzkich twarzy w pozycji „oczy w oczy” i uczenia się uśmiechu.

Wiadomo obecnie, że już w 15 minut po urodzeniu noworodek potrafi wodzić wzrokiem za jasnym przedmiotem, chociaż jego ograniczone początkowo zdolności akomodacji utrudniają mu ostre widzenie przedmiotów.

Noworodek najlepiej widzi przedmioty znajdujące się w odległości 19-20 cm. Należy podkreślić, że już od momentu porodu zmysł wzroku odgrywa pierwszorzędną rolę w zakresie kształtowania i rozwoju funkcji sensorycznych oraz poznawczych.

Smak i zapach Wiele danych wskazuje na to, że również od urodzenia noworodki wolą np. słodzoną wodę od wody zwykłej, a mleko od wody słodzonej. Istnieją prace naukowe przekonujące, że dziesięciodniowe noworodki karmione piersią są w stanie rozpoznać zapach mleka własnej matki i wykonywać ruch czołgania bezbłędnie w kierunku brodawki sutkowej.

rozwój narządów i organizmu w całości. Bodźce nieprzyjemne, takie jak: ból, zimno, wilgotna pieluszka, powodują wzrost aktywności i niepotrzebne wydatkowanie energii, ze stratą kalorii tak bezcennych dla zdrowia i rozwoju organizmu.

Przeprowadzając zabiegi pielęgnacyjne, należy pamiętać, aby zawsze otulać dziecko miękką pieluszką lub kołderką i odkrywać w razie potrzeby przez moment tylko konieczny fragment ciała. W takich przypadkach można używać bezpiecznych promienników ciepła – noworodki bardzo tego potrzebują. Częste przytulanie i ogrzewanie swoim własnym ciałem sprawia, że dzieci rozwijają się szybciej i zdrowiej.

Stymulowanie rozwoju Nie trzeba przekonywać, jak ważna jest rola matki i ojca w stymulacji rozwoju i inteligencji dziecka. W badaniach naukowych udowodniono, że okresem wychowania, mającym istotny wpływ na rozwój potencjału intelektualnego dziecka, jest czas od urodzenia do 18. miesiąca życia. Nie znaczy to, że stymulacja rozwoju i wszelkie aktywności podejmowane po tym okresie są chybione. Chodzi tylko o wyraźne podkreślenie, że w najwcześniejszym okresie życia kształtują się już cechy osobowości niezbędne do efektywnego uczenia się w okresach późniejszych i że największy wpływ na ich utrwalanie mają osoby opiekujące się niemowlęciem.

Noworodek od urodzenia jest szczególnie wrażliwy na bodźce dotykowe. Widać to najlepiej na przykładzie okolicy warg i policzków, gdzie delikatne dotknięcie brodawką sutkową wyzwala spontaniczny i bardzo energiczny odruch szukania piersi. Matki dziwią się często, skąd noworodek to potrafi. Jest również znaną prawdą, że właściwy kontakt fizyczny jest podstawą optymalnego rozwoju. Łagodny, uśmierzający negatywne odczucia dotyk pozwala dziecku rozluźnić się, kierując więcej energii metabolicznej na

Mądry maluszek

Dotyk

63

64

MÄ…dry maluszek

65

MÄ…dry maluszek

Zabawki

dr n. med. Witold Galczak

pediatra neonatolog

Wspólna zabawa

Jakie zabawki kupować dziecku?

Nie należy czekać na szczególne okazje do zabawy, lecz wykorzystywać każdą wolną chwilę, także przewijanie, kąpiel, karmienie.

Każda zabawka, niezależnie od wieku dziecka, powinna być przede wszystkim bezpieczna. Elementy bezpieczeństwa związane są z okresem rozwojowym dziecka. Największe wymagania stawiane są producentom zabawek i wyrobów dla dzieci najmłodszych, poniżej 3. roku życia, a zwłaszcza niemowląt. Wiadomo, że poznawanie początkowo wiąże się z braniem wszystkiego do buzi. Elementy, na które zabawka daje się ewentualnie rozłożyć, muszą być duże, o średnicy 3-4 cm, nie mogą mieć ostrych kantów, farbować, ulegać reakcjom chemicznym itp. Najlepiej, gdy dają się wyparzyć we wrzątku. Produkty dla niemowląt muszą mieć atest PZH, opinię Instytutu Matki i Dziecka oraz atest bezpieczeństwa „B”. Należy zwracać uwagę, czy zabawka ma graficzny znak ostrzegawczy dotyczący wieku: czerwone przekreślone koło, a w środku na białym tle czarny zarys twarzy dziecka i oznaczenie wieku, w którym zabawka nie może być stosowana.

Zabawa musi być bezpieczna. Konieczna jest tu wyobraźnia, która pozwoli przewidzieć negatywne zdarzenia. Trzeba patrzeć pod tym kątem na rodzaj zabawek, otaczające sprzęty, a przede wszystkim obserwować dziecko, nie zostawiać go samego ani na moment, gdyby mogło grozić mu jakieś niebezpieczeństwo.

Mądry maluszek

Rodzaj zabawy powinien być dostosowany do poziomu rozwoju dziecka. Dzieci, jeśli mogą wybierać, wolą zabawę trudniejszą, ten ambitny wysiłek jest potrzebny, aby pokonać kolejny próg dzielący umiejętności dziecka od umiejętności osób starszych.

66

Zabawki importowane, dopuszczone do obrotu na rynkach Unii Europejskiej, powinny mieć znak „CE”.

Stwierdzenie, że zabawka odpowiada wymaganiom norm i atestów, co powinno być wyraźnie oznakowane na jej opakowaniu, nie zwalnia opiekunów od dozorowania dziecka podczas zabawy.

Zabawki muszą być odpowiednie do wieku: I kwartał (stymulacja koncentracji wzrokowej i słuchowej, początki manipulacji rękami) – kolorowe zabawki nadmuchiwane, zawieszane w polu widzenia, łagodnie poruszające się karuzele, pozytywki, duże i gładkie grzechotki.

II kwartał (jw., dalszy rozwój ruchowy) – grzechotki-gryzaczki, pozytywki, piszczące lalki, dzwonki.

Pomysłów na zabawy z maluszkiem szukaj na: www.mamaklub.pl

REKLAMA

IV kwartał (jw., pobudzenie do pionizacji i przemieszczania się) – wiaderko i foremki, wózki, samochodziki, taczki, lalki, ruchome zwierzątka.

Mądry maluszek

III kwartał (rozwój manipulacji, rozwój ruchu, koncentracja wzroku i słuchu) – kolorowe kółeczka nakładane na patyk, piłeczki, klocki, wiaderka, kręgle plastikowe, duże misie, inne gumowe lub plastikowe zwierzątka, sztywna książeczka z dużymi obrazkami, zabawki pływające, bąk grający.

67

Zabawy, które uczą Katarzyna Rojkowska

psycholog

Najważniejszy okres w rozwoju

Naucz małe dziecko czytać

Nasze pragnienia zmieniają się, kiedy na świat przychodzi dziecko. Teraz na pierwszym miejscu jest maleństwo. Chcemy dać mu wszystko to, co najlepsze. Pragniemy dać mu szczęście. Myślimy o jego przyszłości. Jak będzie radziło sobie w szkole? Czy będzie zdolnym dzieckiem? Czy znajdzie przy­ jaciół? Jaki zawód wybierze?

Mojej córeczce czytałam – i to bardzo dużo – już wtedy, gdy miała miesiąc, a naukę czytania rozpoczęłam od 5. miesiąca życia. Sprawiało to nam obydwu bardzo dużo radości, choć nie zawsze podzielali ją wszyscy moi znajomi, gdy im o tym opowiadałam.

Poprzez właściwe zabawy możemy sprawić, by nasza pociecha była mądrzejsza, zdolniejsza, radosna i zadowolona z siebie. Są to zabawy stymulujące rozwój intelektualny, emocjonalny dziecka, wpływające na jego sprawność ruchową, wrażliwość muzyczną. Zabawy, które przyczyniają się do usprawnienia zmysłów: wzroku, słuchu, węchu, smaku, dotyku i równowagi. Poprawiają koncentrację, ćwiczą pamięć dziecka.

Rozpocząć zabawę powinniśmy już teraz, kiedy nasze maleństwo ma zaledwie kilka dni i kontynuować poprzez najbliższe lata, gdyż pierwsze 5 lat życia dziecka to najważniejszy okres w jego rozwoju. Teraz uczy się ono świata najłatwiej, najszybciej i sprawia mu to ogromną radość, gdyż robi to ze swoimi najbliższymi.

Mądry maluszek

Zapraszam wszystkich rodziców do poszukiwań zabaw rozwijających zdolności swoich pociech i życzę cudownych chwil podczas wspólnej zabawy.

68

Ucząc dzieci z miłością i szacunkiem, nie pozbawiamy ich radości dzieciństwa. Wręcz przeciwnie, tę radość wielokrotnie potęgujemy. Maluchy, które bawią się w czytanie lub naukę matematyki, nie tylko rozwijają swoje zdolności, ale również zyskują coś, co jest dla nich najcenniejsze: uwagę rodziców.

„Czy ty nie możesz się z nią po prostu bawić?”, „Musisz ją tak męczyć?”, „Jak można dziecku odbierać beztroskie dzieciństwo?” – słyszałam nieraz.

Najbardziej sceptycznie reagują zwykle ci, którzy nigdy nie mieli okazji widzieć, z jakim zapałem i radością małe dzieci zabierają się do czytania z mamą lub tatą. „Czas dzieciństwa to czas zabawy, a nie nauki” – uparcie pozostają przy swoim zdaniu niektórzy rodzice. Oczywiście, że tak!

Lecz pamiętajmy, że to, co my nazywamy nauką, dla małych dzieci jest fascynującą zabawą. Uczenie się w tak wczesnym okresie życia jest bezwzględną koniecznością.

ziecko wcześnie czytające ma dostęp do informacji, do D których ich nieczytający rówieśnik dotrze dopiero w wieku 8 lat.

Czytające dziecko ma lepszą zdolność koncentracji oraz pamięć.

Jest ciekawe świata i samodzielne – samo potrafi odnaleźć odpowiedzi na nurtujące je pytania. Zdecydowanie łatwiej będzie mu odnaleźć się w świecie informacji.

U dziecka, które potrafi czytać, jest z siebie dumne, samo tego dokonało, rośnie samoocena.

Dzięki tak wczesnemu opanowaniu umiejętności czytania, przez całe życie będzie czytało sprawniej niż ci, którzy nie mieli tego szczęścia.

Dzieci sprawnie czytające to w przyszłości dzieci dobrze uczące się, a w późniejszym czasie dorośli sprawnie pozyskujący cenne informacje.

Dzieci te nigdy nie będą bały się czytania i będą czytać swobodniej, gdyż nie kojarzą tego zajęcia z przedmiotem w szkole i oceną, lecz z zabawą z rodzicami.

Dziecko uczone czytania poznaje od razu całe słowa, szybciej rozumie to, co czyta, wzrasta więc również jego motywacja i chęć czytania.

Dziecko bawiąc się w czytanie tak wcześnie, uczy się szybciej i o wiele łatwiej niż po ukończeniu 7 lat. Nigdy później nie będzie miało takiej sprawności w nauce czytania, dlatego nie wolno zmarnować tego czasu.

Jak zacząć?

Naukowcy po wieloletniej obserwacji małych dzieci uczących się czytać, opracowali materiały optymalnie dostosowane do nauki czytania. Są to karty z pojedynczymi słowami zapisanymi na białym kartonie, dużymi czerwonymi lub czarnymi literami. Rodzic, pokazując kartę, jednocześnie wyraźnie odczytuje dane słowo.

Bardzo ważna jest postawa rodzica. Jeśli zaproponujesz dziecku zabawę w czytanie, będzie się ono w nią doskonale bawiło dopóty, dopóki Ty także będziesz się dobrze bawił.

Dla dziecka wszystko jest zabawą. Mały człowiek nie wie, że poznawanie czytania może być ciężką, nudną i wymagającą cierpliwości pracą. Jeszcze nie zdążył mieć takich doświadczeń. Nie dopuść do tego, by je kiedykolwiek poznał.

Mądry maluszek

Co dziecko zyskuje dzięki wczesnej nauce czytania?

69

Kiedy zacząć?

Im dziecko jest młodsze, tym lepiej.

Noworodek. Możesz rozpocząć nawet w kilka dni po urodzeniu dziecka. Nie będzie to jednak program czytania, lecz właściwej stymulacji drogi wzrokowej dziecka. Jest to etap zerowy i polega na pokazywaniu kart z wyrazami zapisanymi bardzo dużymi czerwonymi literami. Stymuluje to i rozwija wzrok noworodka – podobnie jak mówienie do dziecka w łonie matki i tuż po urodzeniu rozwija jego słuch.

Kilkumiesięczne niemowlę. Jeśli program zaczynasz z kilkumiesięcznym dzieckiem, nie potrzebuje ono już etapu zerowego. Między 3. a 6. miesiącem życia dziecko dobrze widzi szczegóły. Zatem od razu możesz przejść do właściwej zabawy w czytanie. Jest to bardzo dobry okres na zapoczątkowanie nauki czytania. Niemowlę całą swoją energię poświęca na jedzenie, wypróżnianie się, płacz i pozyskiwanie jak największej ilości informacji. Wchłania informacje jak gąbka wodę, bez żadnych uprzedzeń i upodobań. Robi to szybko, bez najmniejszego trudu.

Czas na zabawę Czas przeznaczony na tę zabawę powinien być bardzo krótki.

Materiał pokazywany jest dziecku w krótkich kilkusekundowych odsłonach kilka razy dziennie. Jeżeli wydłużysz czas zabawy, dziecko może stracić zainteresowanie pokazywanymi słowami i zająć się czymś innym.

Zawsze o tym pamiętaj: zabawa podzielona jest na kilka sesji, które nie mogą trwać dłużej niż kilka sekund.

Materiały do zabawy w czytanie

Mądry maluszek

Istnieją gotowe materiały do nauki czytania w języku polskim dla małych dzieci. Można je zakupić i od razu przystąpić do poszczególnych etapów zabawy. Ale możesz również samodzielnie przygotować karty i książeczki.

70

Jak się bawić w czytanie?

Przygotowane wcześniej karty ułóż w zestawy po 5 słów.

Każdy zestaw pokazujemy minimum 3 razy dziennie. W ciągu dnia można pokazać dziecku od 1 do 3 zestawów – w zależności od tego, ile masz czasu.

Na zabawę w czytanie wybierz odpowiednią porę, gdy Ty i dziecko będziecie w dobrej formie. Wymyśl zabawny sposób na wzbudzenie ciekawości dziecka. Usiądź naprzeciw dziecka tak, by światło padało na karty. Zachowaj taką odległość, by rączki dziecka nie mogły dosięgnąć kart.

Pokazując dziecku kartę ze słowem „mama”, wypowiedz wyraźnie i z entuzjazmem: „Tu jest napisane mama”. Wypowiadając słowa, nie sylabizuj! Pokazuj kartę bardzo szybko, a im starsze dziecko, tym szybciej. Pokazanie jednego zestawu powinno zająć kilka sekund. Nie obawiaj się, że dziecko nie zauważy. W tym wieku jest ono superspostrzegawcze i nic nie umknie jego uwadze. Jeśli natomiast wydłużysz czas pokazywania, dziecko szybko się znudzi.

Bawić się można nie tylko w czytanie. W ten sposób dziecko może poznać matematykę i uczyć się języka obcego. Świadome wspieranie rozwoju dziecka z pewnością ułatwi mu start w życiu szkolnym, zapobiegnie trudnościom w nauce i przyczyni się do tego, że nasza pociecha wyrośnie na zdolnego i otwartego na wiedzę człowieka.

Katarzyna Rojkowska, autorka książki pt. Naucz małe dziecko myśleć i czuć. Zabawa w czytanie, matematykę i muzykę od 1. do 5. roku życia, Ravi 2003.

Spacer z dzieckiem Świeże powietrze jest dla dziecka od pierwszych dni życia niemal tak ważne jak pokarm. Dlatego nie warto zwlekać z pierwszym spacerkiem. Wystarczy, że jego długość i przygotowania dostosujesz do panującej pory roku i pogody. Nie zapomnij także o aparacie fotograficznym – to ważne wydarzenie koniecznie trzeba zatrzymać w kadrze.

Pierwszy spacer

W czasie chłodów, gdy powietrze na zewnątrz jest znacznie chłodniejsze niż w domu, pierwszy spacer poprzedź „werandowaniem” noworodka. Dziecko ubierz i okryj tak, jakbyś ubrała samą siebie do leżenia w bezruchu w zimnym pomieszczeniu, dodatkowo włóż dziecku spacerową czapeczkę.

Wózek z maleństwem postaw w wywietrzonym wcześniej pokoju blisko otwartego okna. Pierwsze werandowanie powinno trwać, w zależności od pory roku, od 15 (mroźną zimą) do 30 minut. Po kilku dniach werandowania możesz już wybrać się z dzieckiem na pierwszy krótki spacer.

Jeśli temperatura na zewnątrz jest zbliżona do panującej w domu, na zewnątrz można wyjść już po kilu dniach po narodzinach, a spacer może być dłuższy. Zawsze jednak obowiązuje zasada: przedłużamy spacer stopniowo (aż do co najmniej 3 godzin dziennie wiosną, latem i jesienią).

Pamiętaj! Spacery są dla dziecka źródłem zdrowia – wzmacniają jego odporność i wzmagają apetyt – pod warunkiem, że unikamy zatłoczonych miejsc.

Jak ubrać dziecko?

Na spacer letni, wiosenny lub jesienny ubieraj dziecko na cebulkę, żeby w każdej chwili móc zdjąć lub włożyć dodatkową warstwę.

Przykładowy zestaw ubranek na spacer zimowy: body, pajacyk, dres, ciepłe skarpety, cienka, przylegająca do główki czapeczka, a na nią czapeczka grubsza, kombinezon lub śpiwór, rękawiczki.

Podstawowe zasady ubierania dziecka na spacer: niemowlę leżące w wózku ubieramy w jedną warstwę więcej niż siebie; maluszek mało się rusza, więc nie wytwarza dodatkowego ciepła; o każdej porze roku wskazana jest czapka chroniąca główkę przed chłodem, wiatrem i słońcem (odpowiednio ciepła lub przewiewna); nie należy przegrzewać dziecka, prowadzi to do częstych infekcji, o ile zimne rączki i stópki nie muszą oznaczać wyziębienia, o tyle pot na szyi, karku, główce i pod pachami to pewny sygnał, że dziecko jest przegrzane.

Mądry maluszek

Lepiej zrezygnować ze spaceru z niemowlęciem, jeśli temperatura na zewnątrz jest niższa niż -6˚C. Spacery z dwumiesięcznym dzieckiem powinny być stałym punktem dnia nawet zimą – gdy temperatura i wiatr są umiarkowane.

71

Uwaga! W mroźne dni nigdy nie zasłaniaj dziecku ust szalikiem. Wilgotne powietrze z płuc sprawia, że szalik staje się wilgotny i może zamarznąć, powodując odmrożenie w okolicy ust.

Najlepsza pora dnia Zimą i późną jesienią najlepsza pora do spacerów to godziny południowe: od 10 do 14. Właśnie wtedy zwykle jest najcieplej. Zrezygnuj ze spaceru, gdy temperatura spada do -6˚C lub nawet gdy jest -1˚C, a przy tym pada lub bardzo wieje. W wietrzne i wilgotne dni niską temperaturę odczuwa się znacznie silniej niż w dni mroźne i suche.

Latem nie jest wskazane wychodzenie z dzieckiem na spacer podczas upałów. W szczególnie gorące dni trzeba ograniczyć spacerowanie do godzin przedpołudniowych (ok. 8.00-10.00) lub wieczornych (17.00-20.00). Długim spacerom sprzyja ładna pogoda – umiarkowany wiatr, brak opadów i temperatura bliska pokojowej – około 20-25˚C. Niezależnie od warunków pogodowych dziecko nie może przebywać bezpośrednio na otwartym słońcu, zwłaszcza wiosną i latem, w godzinach 10.00-16.00.

Jak przygotować skórę dziecka przed spacerem?

Mądry maluszek

Zwłaszcza zimą i latem trzeba przed spacerem nasmarować skórę dziecka. Promieniowanie UV wpływa niekorzystnie na skórę dziecka nie tylko w słońcu, ale także w cieniu. Dlatego – latem i słoneczną wiosną – na pół godziny przed każdym wyjściem z domu wysmaruj solidną porcją kremu całe ciało maluszka, nawet pod ubrankiem. Nie pomijaj miejsc, takich jak uszy czy boki szyi.

72

Uwaga! Posmarowanie dziecka dopiero podczas spaceru może nie zapobiec poparzeniu skóry, gdyż krem musi się wchłonąć, żeby działał ochronnie. Właściwa ochrona skóry przed słońcem jest niezwykle ważna, gdyż poparzenia słoneczne, szczególnie te z wczesnego dzieciństwa, w przyszłości sprzyjają powstaniu zmian nowotworowych.

Zanim wybierzemy krem przeciwsłoneczny dla dziecka, trzeba upewnić się, czy chroni zarówno przed promieniami

UVA, jak i UVB. Po drugie, warto sprawdzić, który krem nadaje się dla naszego dziecka. Nie wszystkie bowiem przeznaczone są dla noworodków i niemowląt.

U niemowląt poniżej 1. roku generalnie należy stosować kremy ochronne bez filtrów chemicznych, które mogą uczulać. Dla najmłodszych najlepszy będzie kosmetyk o wysokim współczynniku ochrony przeciwsłonecznej (SPF 50 +), a na pewno nie mniejszym niż SPF 30 +, z naturalnymi filtrami mineralnymi, które nie tylko skutecznie zapobiegają przenikaniu promieni UV w głąb skóry, ale również zabezpieczają ją przed reakcjami alergicznymi i podrażnieniami. Najbezpieczniejsze są kremy z atestem Centrum Zdrowia Dziecka lub Instytutu Matki i Dziecka.

Jeśli musisz wyjść z dzieckiem w godzinach największego nasłonecznienia, nie tylko powinnaś posmarować je kremem.

Pamiętaj też o dodatkowej ochronie przed słońcem, np. parasolce przy wózku. Koniecznie nałóż dziecku czapkę z daszkiem, kapelusik lub zawiąż chusteczkę z daszkiem.

Pamiętaj! Zimą – zwłaszcza w górach – ochrona przed słońcem odsłoniętych części ciała jest równie ważna jak latem!

Skóra niemowlęcia jest cienka, gorzej znosi trudne warunki atmosferyczne i nie zapewnia dostatecznej ochrony przed zimnem. Dlatego, niezależnie od tego, czy słońce świeci, czy nie, buzię i rączki zimą zawsze zabezpieczaj przed zimnem i wiatrem, smarując je na 15 minut przed wyjściem grubą warstwą tłustego kremu, który nie zawiera wody. Również po spacerze warto posmarować skórę buzi dziecka kremem nawilżającym, by nie uległa przesuszeniu.

Zasadniczo lekki katar i lekkie przeziębienie nie wykluczają spacerów, zwłaszcza spacerów w idealnych warunkach. Warto jednak zawsze w takich okolicznościach zasięgnąć, choćby telefonicznej, opinii lekarza.