ŚPIEWNIK KOŚCIELNY KATOLICKI - PIEŚNI DO NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY I

ZEBRANY STARANIEM TOWARZYSTWA WZAJEMNEJ POMOCY ORGANISTÓW DYECEZYl KRAKOWSKIEJ

UŁOŻONY NA 1 GLOS Z ORGANEM L I NA 4 GLOSY MIESZANI 9 i

ZAWIERAJĄCA: PIEŚNI DO DUCHA ŚW, DO TRÓJCY ŚW, NA BOŻE CIAŁO, HYMNL SACRL SUPLIKACYE, PIEŚNI DO PANA JEZUSA, DO SERCA PANA JEZUSA, DO MATKI BOSKIEJ. GODZINKI, LITANIE, RÓŻANIEC I KORONKI Wybór, opracowanie i wstęp: TOMASZ FLASZA Nota historyczna: ks. TADEUSZ PRZYBYLSKI SDB

WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH KRAKÓW 2002

Redaktor serii WANDA GŁADYSZ

Redaktor techniczny O. BENEDYKT BELGRAU OCD Skład komputerowy nut PIOTR KWAŚNIEWSKI

Pozwalamy drukować.

Z Książęco-Biskupiego Konsystorza.

W Krakowie, dnia 20 września 1927 L. S. Adam Stefan Sapieha X. A. Obrubański, kanclerz L. 7023/27

© Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2002. Ali rights reserved.

PROSIMY NIE KOPIOWAĆ Każda nielegalna odbitka to strata dla wydawnictwa i dla muzyki — mniejsza ilość drukowanych egzemplarzy oznacza mniejszą ilość nowych drukowanych utworów polskiej muzyki religijnej.

PLEASE DO NOT MAKE COPIES! All unlawful duplications are a loss to the publisher and to music itself — a lesser amount of sales of these releases will mean a reduced amount of future releases of Polish religious music.

WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH 31-222 Krakow, ul. Z. Glogera 5 tel.: (012) 415-22-45, 415-46-19 fax: (012) 415-29-88 e-mail: wydawnictwo@karmel.pl http://www.karmel.pl

ISBN 83-7305-053-1

Od wydawnidwa Oddajgc w Imię Boże do użytku PP. Organistów dragę część wielkiego „Śpiewnika kościelnego katolickiego" nadmienia się, źe z powodu bardzo ofafiiego materyału pieśni, okazała się potrzeba wydania jeszcze trzeciej części iegoź śpiewnika; iak, źe całość będzie liczyła około, a może i przeszło 1000 pieśni, nowo, przystępnie i pięknie harmonizowanych.

Imponujęce io dzieło, to skarbnica naszych polskich pieśni kościelnych, iak obecnej doby, jak i od wieków nam przekazanych.

W polskiej literaturze kościelnej, niewiele mamy pieśni kościelnych, o prawdziwie pięknej i poważnej melodyi. Ostatniemi czasy zakradło się wiele pieśni, szczególnie po klasztorach, gdzie popodkładano bardzo piękne słowa pod różne światowe aryjki, których bez zupełnego przerobienia nie można było umieścić. Być może, że znajdzie się tu jaka pieśń, której melodya przypomina nam motyw z jakiej świeckiej piosenki, skoro jednak znalazła u nas już niejako prawo obywatelstwa i została drukowana w innych śpiewnikach, trudno więc było i nam jej nie umieścić.

Wiele też pieśni jest zupełnie nowych, których melodye odnaleziono w starych manuskryptach, tudzież w mało znanych, a wyczerpanych już śpiewnikach. iliektóre pieśni dziwaczne, bez należytego zakończenia na tonice, przytem w rytm niewłaściwie ujęte, poprawiono rytmicznie, melodyę nieznacznie zaokrąglono lub uproszczono.

Ilie wymieniamy tu pierwszych autorów niniejszych pieśni, bo zebranie dokładnych dat wiele pracy by kosztowało, zaznaczamy tylko czyjej harmonizacyi jest każda pieśń. W tej drugiej części harmonizowali pieśni: Kazimierz Bemowski (K.B.), Walenty Dec (W.D.), Stanisław Iliepielski (S.I1.), Wincenty Richling (W.R.) i Tomasz Flasza.

Zaznaczamy jeszcze raz, że wydanie niniejszego dzieła ma na celu, nie zysk materyalny, ale zachowanie i przekazanie przyszłym pokoleniom naszego dorobku, a tern samem podniesienie choć w części muzyki kościelnej i śpiewu, tudzież powiększenie chwały Bożej, chwały Serca Jezusa i maryi, której w tej części śpiewnika najwięcej pieśni poświęcamy.

NOTA HISTORYCZNA Opracowania harmoniczne do jednogłosowych ludowych śpiewów religijnych na organy mają swoją odległą tradycję. Znajdujemy je bowiem już pod koniec XVIII wieku w rękopiśmiennych kancjonałach sióstr Benedyktynek w Staniątkach czy sióstr Klarysek w Krakowie. W kancjonałach tych wzorem ówczesnej praktyki europejskiej (Niemcy) zapisana jest tylko partia basu cyfrowanego.

Pierwsze drukowane zbiory pieśni kościelnych wraz z pełnym harmonicznie akompaniamentem organowym pojawiły się w Polsce z początkiem XIX wieku. Pierwszy taki zbiór zatytułowany Pienia nabożne wydał w Warszawie w 1825 roku Karol Kurpiński. Do końca wieku XIX pojawiło się ponad 20 tego rodzaju opracowań, o różnym poziomie technicznym i artystycznym. Trzeba też wiedzieć, że proces właściwego krystalizowania się akompaniamentu do pieśni religijnej, zgodnego z wymogami muzyki kościelnej przebiegał prawie przez cały wiek XIX. Droga ta biegła od układu czysto fortepianowego, poprzez organowo-fortepianowy oraz organowo-chóralny, aż do trzeciego, ostatniego stadium zdecydowanie organowego. Ostateczna krystalizacja artystycznej jakości pieśni religijnej z towarzyszeniem organowym oraz pełnej zgodności zarówno ze stylem jak i wytycznymi dla muzyki liturgicznej Kościoła dokonała się z początkiem XX wieku. Trzeba zarazem sobie uświadomić iż powstające w XIX wieku i w początkach XX wieku towarzyszenia organowe do pieśni religijnych stawały się często dla szerokiego grona muzyków kościelnych o niejednokrotnie nikłym przygotowaniu muzycznym wręcz szkołą organistowską, uczącą umiejętności czytania nut i prostej, poprawnej harmonii. Wpływało to korzystnie na podniesienie kultury muzycznej nie tylko kościelnej, ale i ogólnonarodowej.

Porządkowaniem spraw dotyczących towarzyszenia organowego do pieśni kościelnej zajęto się przede wszystkim w czterech regionach Polski: warszawskim, śląskim, poznańsko-pomorskim i krakowskim. Na terenie południowej Polski zbiory pieśni religijnych były niewielkich rozmiarów i nie uwzględniały ogółu pieśni roku kościelnego. Autorami najczęściej byli amatorzy gorzej niż w innych regionach kraju przygotowani do pełnienia funkcji muzyka kościelnego. Jedynym tu wyjątkiem jest odznaczające się poprawnością

harmoniczną opracowanie: Śpiewy chóralne... używane w harmonii na organy dla kościołów parafialnych (Kraków 1847) znakomitego, wieloletniego organisty Katedry wawelskiej Wincentego Gorączkiewicza (1789-1858). W zbiorach tego regionu dominuje typ niekościelnej melodyki, prostej, a bywało, że także i niepoprawnej harmonii. Wszystko to odzwierciedla bez wątpienia niski poziom praktyki organistowskiej.

Zadania zmiany tego stanu rzeczy podjął się jeszcze przed I wojną światową krakowski muzyk, nauczyciel śpiewu szkół średnich, organista i prężny działacz na niwie muzyki kościelnej Tomasz Flasza, wydając w latach 1903-1909 trzyczęściowy Śpiewnik kościelny katolicki czyli największy podręcznik dla organistów w kościołach katolickich ułożony na 1 głos z organem lub na 4 głosy mieszane.

Nieco wcześniej, bo w roku 1891 ukazał się w Tarnowie Śpiewnik kościelny dla organistówr Stefana Surzyńskiego, w którym partia organowa spełniała również rolę partytury dla chóru mieszanego.

Tomasz Flasza urodził się w Krakowie w 1865 roku. Naukę muzyki rozpoczął pod kierunkiem swojego ojca, który był organistą przy kościele oo. Pijarów w Krakowie. Starannie przygotowany przez ojca do zawodu organistowskiego objął w 15 roku życia funkcję organisty przy kościele szpitalnym św. Łazarza. Następnie podjął dalszą naukę w Szkole muzycznej istniejącej przy Towarzystwie Muzycznym w Krakowie przekształconej w roku 1888 w Konserwatorium. Kształcił się w grze organowej i w zakresie teorii muzyki pod kierunkiem Wincentego Richlinga, następnie u Władysława Żeleńskiego. Po ukończeniu studiów w roku 1901 rozpoczął intensywną działalność muzy cz n o-o r g a n i z a cyj ną w środowisku organistowskim jako dyrygent szeregu zespołów kościelnych. Równocześnie podjął działalność twórczą, pisząc i opracowując na chóry pieśni religijne. Pisywał też przed I wojną światową jak i w okresie międzywojennym artykuły do różnych czasopism (Muzyka i Śpiew, Przewodnik CecyHański, Dwutygodnik Organistowski) dotyczące muzyki kościelnej i problematyki organistowskiej. Od roku 1885 brał aktywny udział we wszystkich zjazdach Galicyjskiego Komitetu dla Spraw Polepszenia Bytu Organistów. Przez 25 lat uczył młodzież śpiewu w krakowskich szkołach średnich. Na pierwszym po I wojnie światowej zjeździe ogólnopolskim organistów w Warszawie był jego przewodniczącym.

W 1927 roku na zaproszenie prymasa Kardynała Augusta Hlonda brał udział w Poznaniu wraz z innymi (ks. Wacławem Gieburowskim, Feliksem Nowowiejskim) w obradach nad ujednoliceniem melodii pieśni kościelnych. Obdarzony pięknym głosem był przed I wojną światową członkiem zespołu „Rorantystów", męskiego kwartetu wokalnego, który zastąpił skasowaną przez rząd austriacki w roku 1872, a istniejącą przez 350 lat w Katedrze wawelskiej „Kapelę Rorantystów". Jego pomnikowym dokonaniem jest wydanie trzyczęściowego Wielkiego Śpiewnika Kościelnego w postaci towarzyszenia organowego do pieśni religijnej wraz z tekstem. Pierwsze wydanie powstało w latach 1903-1909. Zbiór ten zawierał 784 pieśni kościelne, które w znacznej mierze przez tę publikację ocalił od zagłady. Ostatnie III wydanie śpiewnika miało miejsce w 1927 roku co świadczyło o jego stałej aktualności, zapotrzebowaniu i popularności jaką cieszył się wśród muzyków kościelnych i wiernych. Ostatnim miejscem jego działalności organistowskiej był kościół ss. Wizytek w Krakowie. Tomasz Flasza zmarł w roku 1940. Śpiewnik kościelny katolicki czyli największy podręcznik dla organistów w kościołach katolickich został zebrany staraniem istniejącego w tym czasie „Towarzystwa wzajemnej pomocy organistów diecezji krakowskiej". Część pierwsza zawiera pieśni adwentowe, kolędy, pieśni postne, Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim.

Całość licząca 320 pieśni jest obecnie wydana w 4 zeszytach. W drugiej części znajdują się pieśni do Ducha Św., Trójcy Przenajświętszej, do Pana Jezusa, na uroczystość Bożego Ciała, Hymni Sacri, do Najświętszego Serca Pana Jezusa, do Najświętszej Maryi Panny, Godzinki, Litanie i Koronki. Trzecia część obejmuje pieśni przygodne, pieśni mszalne, żałobne, o Świętych Pańskich, nieszpory i hymny. Śpiewnik ten przeznaczony na głos i organy lub 4 głosy mieszane zawiera tylko jedną zwrotkę tekstu. Pozostałe umieścił Tomasz Flasza w wydanym nieco później opracowaniu na 2 głosy. Ostatnie III wydanie tej wersji śpiewnika pochodzi z 1930 roku. Zdecydowana większość

pieśni zawarta w śpiewniku została opracowana przez Tomasza Flaszę. Opracowanie to charakteryzuje niezwykła prostota i wybitnie wokalny typ harmonizacji, uwypuklające i ukazujące całe bogactwo i piękno pieśni religijnej.

Tylko nieliczne zostały opracowane przez pięciu muzyków kościelnych zrzeszonych we wspomnianym Towarzystwie. Byli to: Walenty Dec (1852-1838) studiował w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie u Wincentego Richlinga i Władysława Żeleńskiego. Początkowo był organistą w kościele św. Anny, a od roku 1890 w Katedrze na Wawelu. W latach 1895-1928 uczył gry organowej w Konserwatorium. Ponadto był nauczycielem śpiewu w gimnazjach krakowskich.

Stanisław Niepielski (1865-1927) kształcił się w grze organowej w latach 1886-1892 u Wincentego Richlinga, a następnie u Władysława Żeleńskiego w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. W latach 1906-1927 był dyrygentem chóralnym i organistą przy kościele Mariackim. Uczył też śpiewu w krakowskich gimnazjach ogólnokształcących.

Stanisław Ochmański (1856-1906) w grze organowej uczeń Wincentego Richlinga. Organista i dyrektor chóru przy kościele Mariackim i św. Barbary.

Wincenty Richling (1841-1896) Czech z pochodzenia. W grze organowej i teorii muzyki był uczniem Józefa Krejćiego w Pradze.

Od 1869 roku był organistą przy katedrze na Wawelu. W latach 1888-1895 uczył teorii muzyki i gry organowej w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Był kompozytorem szeregu utworów religijnych.

Michał Świerzyński (1868-1957) kompozytor, uczeń Władysława Żeleńskiego. Od 1909-1930 uczył w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, a następnie w Poznaniu, Łodzi, Warszawie. Zmarł w Warszawie.

Ks. dr hab. Tadeusz Przybylski SDB

PIEŚNI D O NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY (I) 1. Bądź pozdrowiona Panienko Maryja

ił (<Tr94 «r i

•——

i -4=\ , n

^ n ^ ± ^-Mh Bądź

po -

zdro

i

-

wio -

—r—

»

^

i—e

n-

p——— 1 r

-

r •F

9 4

d

i

J f —

1= ^

c

1——i

tf==r Bo

-

że

J _ . Am *

-

ę

— 1

>—r:

mu,

1

stąd

J

i

po

i

gm

f f - M

L

t—

• a

i-

-

4i

Bc:>ś

ja.

V-

w—

-

"t ^

t

l

1

cie - cl

J + = 4

.J•

r:

*

ry

•

9

grze — sz ni

M!a

J•

p

P'

J—J.

*

ip

WSzys ~ cy

i

Sy - no - wi

Pa - nien - k

J - r

rf - ją

:o

- na

9

- wa -

1

J ^ U - .pL_ —i * ~ff t-P 1

j

r

jću

— 1

n

Cie -

— —t l — ii? : —

J

Ty

1

_

J

jest

L

J ^

- bie

wzy -

iF — f -

_sJ

- -

i

• w—

J

1

Mat,

-

ką

«L ::

>

= 3 = i»

1

każ - de - mu

»

J

grzesz —

ne -

i i J i m P m REFT r ^

i -. ••

k-

m u.

.F 1

W.D.

SPIS PIEŚNI

1. Bądź pozdrowiona Panienko Maryja

6

21. Dnia każdego (mel. 4)

31

2. Biedny, kto Ciebie nie zna

7

22. Dnia każdego (mel. 5)

32

3. Boga chwalcie, pozdrawiajcie Maryją Pannę

8

23. Do Twej dążym kaplicy

32

4. Boga Rodzico Dziewico

9

24. Gdyśmy przyszli do kościoła

33

5. Boga Rodzica Dziewica

10

25. Gwiazdo morza

34

6. Boga Rodzico, Matko Dziewico

17

26. Gwiazdo śliczna, wspaniała....

35

7. Boga Rodzico, Matko Dziewico (mel. 2)

18

27. Gwiazdo zaranna

36

8. Boga Rodzico, przeczysta Panno

20

28. Gwiazdo z niebios lśniąca

37

9. Boga Rodzico, przeczysta Panno (mel. 2)

21

29. Idźmy, tulmy się jak dziatki

38

10. Boga Rodzico, Tyś świadkiem.......

22

30. Już majowe świecą zorze

39

11. Chwalcie łąki umajone

22

31. Już od rana rozśpiewana

41

12. Ciebie my Matką Boga wszyscy wyznawamy

23

32. Kto się w opiekę odda Pannie świętej..

13. Ciebie na wieki wychwalać będziemy....

24

33. Królowej Anielskiej śpiewajmy

43

14. Ciebie na wieki wychwalać będziemy (mel. 2)........

25

34. Królowo nasza, Królowo jedyna

44

15. Ciebie na wieki wychwalać będziemy (mel. 3)

26

35. Maj przeminie, zdrój przepłynie

45

16. Cześć Maryi, cześć i chwała

27

36. Maryja, Maryja nad księżyc piękniejsza

46

17. Cześć Maryi, cześć i chwała (mel. 2)

28

37 Maryja, Maryja, witaj ukochana.,

46

18. Dnia każdego (Omni die)

28

38. Maryjo Matko, gdy pozdrawiam Ciebie

48

19. Dnia każdego (mel. 2)

29

39. Maryjo, Matko łaskawa

49

20. Dnia każdego (mel. 3)

30

40. Maryjo, o Matko przedwiecznego Syna

50

,...42

41. Maryjo, źródło miłości

51

60. Nie opuszczaj nas (mel. 2)...

70

42. Matko Boska Częstochowska

.52

61. Nie opuszczaj nas (mel. 3)

71

43. Matko cierpiąca

53

62. Nie opuszczaj nas (mel. 4)

72

44. Matko Najświętsza

55

63. Nie płacz już dziecino

73

45. Matko Najświętsza (mel. 2)

56

64. Niepokalana śnieżna lilija

74

46. Matko nasza.

57

65. O Gospodze uwielbiona

74

47. Matko niebieskiego Pana

58

66. O Maria Virgo pia

75

48. Matko Pocieszenia

58

67. O Maryjo, cna patronko

76

49. Matko potężna

60

68. O Maryjo, cudzie chwały

77

50. Matko potężna (mel. 2)

.60

69. O Maryjo, czemu biegniesz w niebo

78

51. Matko Pomocy Nieustającej

61

70. O Maryja dobrotliwa

79

52. Matko Różańca świętego

62

71. O Maryja, dusz zbawienie

80

53. Matko Wszechwładcy

63

72. O Maryja, Matko Boga

54. Najświętsza Panno Maryja

64

73. O Maryja, Matko Boga (mel. 2)

55. Najświętsza Panno, o Matko Boża

65

74. O Maryja, moja radość...

56. Najświętsza Panno, w której łonie

66

75. O Maryjo, na głos sługi

83

57. Niebieskiego dworu Pani

67

76. O Maryjo, przyjm w ofierze

84

58. Niebios Królowo, Boga Rodzico

68

77. O Maryja, Twoja chwała

85

59. Nie opuszczaj nas

69

....80 81 .....82