ŚPIEWNIK KOŚCIELNY KATOLICKI - PIEŚNI WIELKANOCNE I O WNIEBOWSTĄPIENIU PAŃSKIM [format mały]

ŚPIEWNI: KOŚCIELNY KATOLICKI NAJWIĘKSZY ZBIÓR PIEŚNI NABOŻNYCH Z NUTAMI DO ŚPIEWU NA 2 GLOSY

CZĘŚĆ PIERWSZA PIEŚNI ADWENTOWE, KOLĘDY, PIEŚNI POSTNE, WIELKANOCNE I O WNIEBOWSTĄPIENIU PAŃSKIM

PIEŚNI WIELKANOCNE PIEŚNI O WNIEBOWSTĄPIENIU PAŃSKIM Wybór i opracowanie TOMASZ FLASZA Nota historyczna ks, TADEUSZ PRZYBYLSKI SDB

WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH KRAKÓW 2002

R e d a k t o r serii WANDA GŁADYSZ

S k ł a d komputerowy BOGUSŁAWA MACHETA

Przejrzałem Śpiewnik kościelny katolicki opracowany przez p. Tomasza Flaszę i nie znalazłem nic niewłaściwego, wobec czego może być drukowany.

Ks. Kazimierz Prażmowski — cenzor Za zezwoleniem władzy duchownej Z Książęco-Metropolitalnej Kurii w Krakowie L. 10173/30 Kraków, 7 listopada 1930

© Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2 0 0 2 . All rights reserved

PROSIMY NIE KOPIOWAĆ Każda nielegalna odbitka to strata dla wydawnictwa i dla muzyki — mniejsza ilość drukowanych egzemplarzy oznacza mniejszą ilość nowych drukowanych utworów polskiej muzyki religijnej.

PLEASE DO NOT MAKE COPIES! All unlawful duplications are a loss to the publisher and to music itself — a lesser amount of sales of these releases will mean a reduced amount of future releases of Polish religious music.

WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel. (012) 415-22-45, 415-46-19 fax: (012) 415-29-88 e-mail: wydawnictwo@karmel.pl http://www.karmel.pl

ISBN 83-7305-050-7

NOTA HISTORYCZNA Święta Wielkanocne wzięły swój początek od żydowskiej Paschy czyli wyjścia Narodu Wybranego z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Żydzi świętowali Paschę 14-go dnia księżycowego miesiąca Nisan. Wtedy to dokonała się Chrystusowa Pascha, przejście Chrystusa przez śmierć do chwały zmartwychwstania. Na soborze nicejskim w roku 325 ustolono, że Wielkanoc w Kościele będzie obchodzona w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, gdyż wówczas najprawdopodobniej nastąpiło Zmartwychwstanie Chrystusa.

W historii naszego zbawienia najważniejszym jest zmartwychwstanie Chrystusa Pana, zaś liturgiczna pamiątka tego faktu jest pierwszym i największym świętem całego chrześcijaństwa. Pieśni okresu wielkanocnego, paschalnego wyrażają ogromną radość, że Chrystus powstał z martwych swą Boską mocą. Jednocześnie treść ich przypomina nam, iż mamy umrzeć dla grzechu, co jest nieodzownym warunkiem naszego zmartwychwstania do nowego życia i wejścia do grona dzieci Bożych.

Polskie pieśni wielkanocne pojawiły się w liturgii polskiego Kościoła już w I połowie XIV wieku. Śpiewane były przez lud pomiędzy zwrotkami łacińskich śpiewów podczas procesji rezurekcyjnej. Najstarszym źródłem informującym o wykonywaniu przez lud polskich pieśni wielkanocnych jest księga liturgiczna zwana pontyfikałem płockim (Ordinale) pochodząca z połowy XIV w.

Znajdują się w niej trzy pieśni wielkanocne. Pierwszą z nich jest pieśń Wstał smartwich crol nas Synboży. Została ona w XIV wieku dołączona do dwóch najstarszych zwrotek Bogurodzicy, jako trzecia zwrotka. Później zmieniona: Nas dla wstał zmartivych Synboży, ostatecznie śpiewana dzisiaj: Narodził się dla nas Syn Boży. Drugą z kolei była łacińska sekwencja Vïctimae paschali landes (Ofierze paschalnej chwałę niech oddają chrześcijanie), której każda zwrotka śpiewana była przez kler po łacinie, a następnie powtarzana przez lud po polsku. Trzecią jest pieśń: Presstwe swete weschrznene („wskrzeszenie", później „zmartwychpowstanie").

Opis procesji rezurekcyjnej zawarty w rękopisie Stella chori Plocensis z lat 1360-1370 (przechowywany był przed II wojną światową w Bibliotece Kapitulnej w Płocku) podaje ks. Józef Mi-

4

PIEŚNI WIELKANOCNE

chalak w Zarysie liturgiki (Płock 1939): „Po prześpiewaniu jutrzni i laudes w uroczystym pochodzie udają się do grobu śpiewając Cum rex gloriae... Dwaj kapłani odsłaniają krzyż, intonują dalszy ciąg rozpoczętej pieśni od słów ,¿\dvenisti"... Po tej pieśni cały lud śpiewał: Wstał smartwich crol nas Synboźy [!]. Pochód ruszał i śpiewano pieśni na przemian: lud zwrotkę po polsku, kler po łacinie zwrotkę prozy Victimae paschali (clerus litteraliter, populus vulgaliter). Następnie chłopcy śpiewali łaciński hymn Salve festa dies..., lud zaś po każdej zwrotce śpiewał Presstwe swete weschrznene".

Pieśń Przez Twoje święte zmartwychpowstanie śpiewana była nie tylko podczas Świąt Wielkanocnych, ale i w dniu Wniebowstąpienia Pańskiego lub na Zielone Świątki. Stosownie do uroczystości, jak zalecają w swoich śpiewnikach ks. M. M. Mioduszewski, T. Klonowski czy T. Flasza, słowa „Zmartwychpowstanie" i „z martwych powstał" zamienia się na „Wniebowstąpienie", „w Niebo wstąpił", „Ducha zesłanie", „Ducha zesłał".

Opracowanie tej XTV-wiecznej pieśni, której melodia jest wariantem melodii gregoriańskiej z V wieku znajduje się w tabulaturach organowych Jana z Lublina (z lat 1537-1548) i klasztoru św.

Ducha w Krakowie (ok. 1548).

Oprócz tych trzech pieśni w gradúale płockim zapisana została czwarta pieśń pochodząca z połowy XIV wieku — Chrystus z martwych wstał je.

Na przełomie XIV i XV wieku pojawiły się następne pieśni wielkanocne: Wssego świata wszystek lud, Wesoły nam dzień nastał (pieśń Wesoły nam dzień dziś nastał śpiewana i dzisiaj, pochodzi z wieku XV1-XVII) oraz pieśń Jezus Chrystus Bóg-człowiek Dawne polskie pieśni wielkanocne są tłumaczeniami łacińskich tekstów, a melodie bazują na melodyce chorału gregoriańskiego. Często były to parafrazy łacińskich sekwencji używanych w liturgii okresu paschalnego.

Następne wieki przynoszą nowe pieśni wielkanocne. Także i w wieku XX powstało szereg kościelnych pieśni wielkanocnych.

Popularną pieśń pochodzącą z Małopolski Otrzyjcie juz łzy płaczący cytuje w swoim śpiewniku z 1878 roku ks. J. Siedlecki.

5 PIEŚNI WIELKANOCNE

Melodie pieśni wielkanocnych wykorzystywali w swoich dziełach wybitni polscy kompozytorzy wieku XVI i XVTL Służyły one jako canti firmi w kompozycjach wielogłosowych, np. w mszy.

Szczególne miejsce w historii muzyki polskiej zajmuje Missa Paschalis (Msza Wielkanocna) Marcina Leopolity (1540-1589). Jest ona oparta na czterech znanych, ale wciąż żywych w tradycji polskiej pieśniach wielkanocnych: Chrystus Pan zmartwychwstał, Chrystus zmartwychwstań jest, Wstał Pan Chrystus, Wesoły nam dzień nastał.

Missa Paschalis Marcina Leopolity jest jedynym zachowanym kompletnie 5-głosowym cyklem mszalnym z XVI wieku, przy czym warto również nadmienić, że Agnus Dei I z tej mszy jest najdawniejszą ze znanych polskich kompozycji 6-głosowych.

Na tych samych pieśniach oparli swoje msze paschalne i inni twórcy. Franciszek Lilius (ok. 1660-1657), Włoch z pochodzenia, dyrygent katedralnej kapeli wawelskiej, w swojej Missa Tempore Paschali wykorzystuje materiał melodyczny pieśni Chrystus Pan zmartwychwstał.

Następcą w kapeli katedralnej na Wawelu po Liliusie był od 1657 roku Bartłomiej Pękiel (+1670), karmelita, wcześniej kapelmistrz na dworze Władysława IV w Warszawie, a następnie prebendariusz wawelskiej kapeli rorantystów w Krakowie.

To właśnie dla kapeli katedralnej na Wawelu skomponował mszę wielkanocną Missa Paschalis de Resurrectione Domini w oparciu o tę samą pieśń, która jest pierwszym i głównym tematem mszy Leopolity.

Grzegorz Gerwazy Gorczycki (ok. 1666-1734) należy do wybitnych osobowości w muzyce polskiej przełomu XVII/XVIII wieku.

Twórczość jego zamyka okres staropolski w kulturze muzycznej naszego baroku. Wszechstronnie wykształcony, studia filozoficzne, teologiczne i muzyczne odbywał w Pradze i w Wiedniu. Od 1694 roku był wikariuszem i kapelmistrzem katedry wawelskiej z tytułem Magister capellae musices Ecclesiae Cathedralis Cracoviensis. Materiał melodyczny jego Missa Paschalis 4 Vocibus cantanda kształtowany jest w oparciu o stare pieśni wielkanocne: Chrystus Pan zmartwychwstał, Wstał Pan Chrystus, Wesoły nam dzień nastał.

6

PIEŚNI WIELKANOCNE

Wiele pokoleń Polaków, poprzez wieki uczestnicząc w radosnych uroczystościach Świąt Zmartwychwstania Pańskiego, śpiewało majestatyczne, dostojne, o głębokiej treści teologicznej pieśni wielkanocne. Śpiew ten wypełniał jedyną i niepowtarzalną atmosferę procesji rezurekcyjnej wpisując się głęboko w naszą narodową tradycję.

Ks. dr hab. Tadeusz Przybylski SDB

PIEŚNI WIELKANOCNE

L Alleluja! Jezus żyje!

$

j.

Al Już

l e - lu - ja!

Go dłu - żej

I J-

P Tspo

dni

J

r

p r zus ży - je! nie kry - je,

Je grób J'

Wktó - rym trzy

J O

r

3e

Jl -

J

ER

czy-wał.

Alleluja! przezwyciężył Jezus czarta, co nas więził W tej haniebnej niewoli.

Alleluja! tryumfuje prawda, a fałsz ustępuje Z ziemi oswobodzonej.

Alleluja! złość zgromiona, a niewinność wyniesiona, Odzyskała swe prawa.

Alleluja! Zmartwychwstały jest zastawem wiecznej chwały, Którą krwawo wyjednał.

Wdzięcznem sercem, Alleluja! zaśpiewajmy, Alleluja!

Zbawcy zmartwychwstałemu.

SPIS PIEŚNI

PIEŚNI WIELKANOCNE 1. Alleluja! Jezus żyje!

2. Alleluja! Jezus żyje! (mel 2) 3. Chrystus zmartwychwstań jest 4. Chrystus Pan zmartwychwstał 5. Chrystus Pan zmartwychwstał (mel. 2) 6. Dziś nam nastał 7. Nie zna śmierci Pan żywota 8. Otrzyjcie już łzy płaczący 9. Ofiarujmy chwałę w wierze 10. Pan Chrystus zmartwychwstał ninie 11. PrzezTwoje święte Zmartwychpowstanie 12. Te są cuda 13. Wesoły nam dzień dziś nastał 14. Wesel się, Królowa miła , 15. Wesel się, nieba Królowa 16. Wesel się, Królowo rajska 17. Wstał Pan Chrystus 18. Wesel się ludu strapiony 19. Wysławiajmy ChrystaPana 20. Wysławiajmy ChrystaPana (mel. 2) 21. Złóżcie troski żałujący 22. Złóżcie troski żałujący (mel. 2) 23. Zwycięzca śmierci

7 8 8 9 10 10 11 12 13 14 15 16 16 18 19 20 21 22 24 25 25 27 27

PIEŚNI O WNIEBOWSTĄPIENIU PAŃSKIM 24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

Cieszcie się nieba Dziś bogowidne wzlatujcie orlęta Gdy z Gór Oliwnych Pan Jezus wNiebo wstępuje Otoczonświetnem gronem Otoczon świetnem gronem (mel. 2) Wstąpił Pan Chrystys dnia tego Wszystkie narody

30 31 32 33 34 35 36 37