Shikar16

‫(کار و دەسەاڵتی زمانی شیعر بە وشە گۆڕین‪ ،‬وەرچەرخانی جیهان دێنێتە ئاراوە‪،‬‬ ‫شیعریش خاوەن واقیع دەبێت ئەگەر سنووری زمانی ھاوتەریب لە گەڵ بۆچوون و‬ ‫تێگەیشتنمان درێژ بکرێتەوە‪٠‬‬ ‫(ھایدگەر)یش لە بارەی مەزنی شیعر دەبێژێت (بە وشــە ــ زمان ــ بوونەوەر ــ‬ ‫دادەمەزێندرێت) * (‪)٣٦‬‬ ‫*کاتێ وشەیەک دەبێتە (رەمــز) ھێما ــ سیمبۆل ـــ جەفەنگ ـــ نیشانە ــ یان‬ ‫سیمۆلۆژیا کە لە زانستی (ئاماژە)وە ھاتووە یان ھەر سیفەتیکی تر کە بە ئەرێنی‬ ‫ھاتبێت لە پێکھاتەیی غەنیمەی شیعرێکدا‪ ،‬ئەو رەمــزە وەک ئەستێرەیەکی پڕشنگدار‬ ‫لە نێودیڕ و بەیت و رستەکاندا دەدروشێتەوە و ھەڵوەستەی بۆ دەکرێ‪ ،‬جا سیمبۆلەکە‬ ‫ناوی کەسێکی شۆرشگیر و قارەمان و ناودار بێت‪ ،‬یان ئەویندارێکی وەفادار ناوی‬ ‫دەرکردبێ وەک شیرین و فەرھاد بۆ نمونە‪ ،‬یان ناوێکی مێژوویی و ئەفسانەیی و داستانی‬ ‫لە بۆتەی ھەر مەسەلەیەکی رابردووی رووداو کە شیاوی ناو ھێنانەوەی بێت بە ئەرێنی‬ ‫و نەرێنی‪ ،‬ھەروەھا داھێنەرانی زانستی و ئەدەبی و ھونەری‪ ٠٠‬ھتد‪ ،‬کە مەرجیش نییە‬ ‫ئەو سیمبۆالنە راستە و خۆ بخرینە ڕوو جار وایە دەکەوێتە خانەی (ھێرمینۆتیکی) وەک‬ ‫میتافۆر (ئیستعارە) بە کار دێت‪ ،‬یان بە شێوە (مجاز ـــ خوازەیی) ھەندێ جاریش‬ ‫راستە و خۆ وەک ناو دەخرێتە ڕوو‪ ،‬گرنگ ئەوەیە ئەم ناوە یان بلێین ئەم وشەیە جیگای‬ ‫وەستانێکە لە کاتی ناو ھێنانی یان کە بەر چاو دەکەوێت لە نێو دێڕەکانی شیعرێکدا‬ ‫چونکە وشەیەکی بە پێز و ھێزدارە لە ڕاکێشانی خوێنەر بۆ تەئویل کردن و لێکدانەوە و‬ ‫بە دواداچوونی واتە ئەو رەمزانەی کە لە یەک وشەدا خۆی دەبێنێتەوە‪٠‬‬ ‫ئەگەر وەک ناو (مەم و زین) سیمبۆل و رەمزی قوربانین بۆ وەفا و خۆشەویستی‪٠٠‬‬ ‫یان (سپارتاکۆس) سیمبۆل و رەمزی تیکۆشەرێک بێت خۆ ڕاگر دژ بە ڕەگەزپەرستان‬ ‫و چەوساندنەوەی مرۆڤـ‪ ٠٠‬یان کە وشەی (شمشێر) بووە بە رەمزی عروبە الی‬ ‫عەرەبەکان (خەنجەر ــ کەو)رەمزی کوردە (بــا) رەمزی جولەیە یان بڵێین (نێرگز) لە‬ ‫نێو کوردەواریدا ھێمایەکە بۆ ھاتنی وەرزی بەھار و نەورۆز و سەرکەوتن واتە یەک وشە‬ ‫چەند دیڕێکت لێ کەم دەکاتەوە لە شیعردا لە پێناو چڕ و خەست کردنەوەی شیعر‪ ،‬کاتێ ‬ ‫سیمبۆلێک خەیاڵی خوێنەر رادەکێشێ یان ھەڵوەستەی پێ دەکات و لێکدانەوەی بۆی‬ ‫ھەیە‪ ،‬ئەگەر زانیاریشی دەربارەی ئەم وشەیە‪ ٠٠‬ئەم رەمزە نەبێ دەیخاتە حاڵەتی پرسیار‬ ‫یان بە دواداچوون ‪ ٠٠‬بۆی ھەیە ئەوەش بڵێین‪ ،‬بە تایبەتی لە پەیڕەوی نووسنەوەی‬ ‫شیعری کۆنکریتی زیاتر تەرکیز لە سەر وشە دەکرێت واتە بۆ کورتکردنەوەی زمانەوانی‪٠‬‬ ‫*(د‪ ٠‬پەخشان سابیر حەمەد) دەڵێت‪ :‬ـــ‬ ‫(لەوانەیە ــــ ئەرســـتۆ ـــ (‪ ٣٢٢‬ـــ ‪ ٣٨٤‬پ‪ ٠‬ز) دێرینتـرینیان بێت کە لە ئاستی زماندا‬ ‫ئاماژەی بۆ رەمز کردبێت و الی وابوو چەمکی شتە ھەستپێکراوەکان لە پلەی یەکەمدا و‬ ‫دواتریش ئەپستراکتە پەیوەستەکان لە پلەیەکی بەرزتر‪ ،‬لە پلەی شتە ھەستپێکراوەکاندا‪٠‬‬ ‫ھەروەھا دەڵێت ـــــ وشـــــە گوتراوەکان رەمزن بۆ حاڵەتە دەروونییەکان‪ ،‬رەمزن بۆ‬ ‫وشــە گوتراوەکان) *(‪)٣٧‬‬ ‫*ھەر لە دوتوێی باسەکەماندا ئەگەر لێی دانەبڕێین وەک کەرستەیەک لە کەرستەکانی‬ ‫ساڵی چواره‌م‬

‫‪16‬‬

‫ ‪249‬‬