Θολωτοί τάφοι της Χλόης Βελεστίνου Εννέα μικροί κτιστοί θολωτοί τάφοι έχουν ερευνηθεί μέχρι σήμερα, βορειανατολικά της Χλόης Βελεστίνου, σε περιοχή όπου εκτεινόταν νεκροταφείο των αρχαίων Φερών πρωτογεωμετρικών και γεωμετρικών χρόνων (11ος-8ος αι. π. Χ.). Οι τάφοι είναι υπόγειοι ή ημιυπόγειοι και αποτελούνται από ένα κυκλικό θάλαμο με θολωτή κάλυψη και χαμηλό κτιστό στόμιο, στο οποίο οδηγούσε στενός κατηφορικός δρόμος λαξευμένος στο χώμα. Είχαν χρησιμοποιηθεί πολλές φορές και γι΄αυτό περιείχαν οστά από πολλούς νεκρούς, ενταφιασμένους στο δάπεδο του ταφικού θαλάμου μαζί με προσφιλή τους αντικείμενα και σκεύη των ταφικών τελετουργιών. Ναός του Θαυλίου Διός Ο λεγόμενος ναός του Θαυλίου Διός, κλασικής περιόδου (4ου αι. π. Χ. ), ένας από τους λιγοστούς ανασκαμμένους αρχαίους ναούς στη Θεσσαλία βρίσκεται στα βόρεια όρια του πολεοδομικού ιστού του Βελεστίνου, σε επαφή με το δρόμο Βελεστίνου-Χλόης. Σήμερα σώζεται μόνο το ανατολικό τμήμα της κρηπίδας του ναού, ελάχιστα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη του, κάποια βάθρα αναθημάτων των προσκυνητών καθώς και υποθεμελιώσεις αφιερωματικών ναΐσκων ή θησαυρών. Σύμφωνα με τις πρόσφατες μελέτες, ο ναός ανήκε σε μεγάλο ιερό της Εννοδίας, τοπικής Φεραίας θεάς, προστάτιδας των δρόμων, του κάτω κόσμου αλλά και των μικρών παιδιών. Στο ίδιο ιερό, που ήταν έξω από τα όρια της αρχαίας πόλης των Φερών, λατρευόταν επίσης ο Δίας Θαύλιος και ο Δίας Άφριος. Ο ναός, δωρικού ρυθμού, αναπαριστάται ως περίπτερος, με κίονες έξι κίονες στις στενές πλευρές και δώδεκα στις μακριές. Αρχαία αγορά, Στοά, Αρχαίο θέατρο Στα βορειανατολικά του λόφου «Καστράκι», εκτεινόταν η Αγορά των αρχαίων Φερών, πιθανότατα μία από τις
Αγορές που διέθετε η αρχαία πόλη. Στην περιοχή αυτή έχει αποκαλυφθεί τμήμα στοάς ελληνιστικής περιόδου με ημιτελείς δωρικούς κίονες πάνω στο στυλοβάτη τους, αλλά και σποραδικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα μεγάλων κτιρίων, επιγραφές και άλλα ευρήματα. Στην ίδια περιοχή, στα νότια της Αγοράς, η χαρακτηριστική διαμόρφωση του εδάφους αλλά και τα δεδομένα πρόσφατων γεωφυσικών διασκοπήσεων συνηγορούν για την ύπαρξη του του αρχαίου θεάτρου της πόλης, το οποίο είναι γνωστό από αναφορές σε αρχαία κείμενα (Πλουτάρχου, Πελοπίδας, ΧΧΙΧ,5). Αρχαίο τείχος στο λόφο «Καστράκι» Ο λόφος «Καστράκι» βρίσκεται στις βόρειες παρυφές του Βελεστίνου, στα ανατολικά του δρόμου ΒελεστίνουΧλόης. Εδώ σώζεται το μοναδικό τμήμα του αρχαιότερου οχυρωματικού περιβόλου των Φερών, ο οποίος κατασκευάστηκε πιθανότατα κατά την υστεροαρχαϊκή περίοδο (5ος αι. π. Χ. ). Την εποχή αυτή η πόλη επεκτάθηκε αρκετά καταλαμβάνοντας περιοχές, στις οποίες σε προγενέστερες περιόδους υπήρχαν νεκροταφεία. Πάνω στο τμήμα του υστεροαρχαϊκού οχυρωματικού περιβόλου εδράζεται το τείχος της κλασικής περιόδου, που υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε τον 4ο αι. π. Χ. Υπέρεια Κρήνη (Κεφαλόβρυσο) Μνημείο της Φύσης και του Πολιτισμού, η πηγή αποτελεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το χαρακτηριστικότερο σημείο αναφοράς για την αρχαία πόλη των Φερών, αλλά και για το Βελεστίνο. Αρχαίοι ποιητές και γεωγράφοι, περιηγητές, λόγιοι, ιστορικοί και αρχαιολόγοι αλλά και ο ίδιος ο Ρήγας Βελεστινλής αναφέρονται στην Υπέρεια Κρήνη. Η ύπαρξή της αποτέλεσε μια από τις βασικές αιτίες για την πρώτη εγκατάσταση των κατοίκων στην περιοχή. Με τα νερά της υδρευόταν αρχικά η αρχαία πόλη και αργότερα η πόλη του Βελεστίνου, ενώ με υδραύλακες ποτίζονταν οι κήποι και τα περιβόλια του και κινούνταν οι υδροκίνητες βιοτεχνίες του. Στο χώρο που παλαιότερα κατακλύζονταν από τα νερά της, είναι ορατά τμήματα
αρχαίου
αναλημματικού
τοίχου
και
αρχιτεκτονικά
κατάλοιπα πιθανότατα ενός κρηναίου οικοδομήματος. Μυκηναϊκοί θαλαμοειδείς τάφοι Επτά θαλαμοειδείς τάφοι, οι μοναδικοί επισκέψιμοι θαλαμοειδείς τάφοι στη Θεσσαλία, βρίσκονται μέσα στον πολεοδομικό ιστό του Βελεστίνου, κοντά στην αρχαία Υπέρεια Κρήνη. Ανήκουν σε νεκροταφείο που βρισκόταν στις παρυφές της μυκηναϊκής πόλης των Φερών, σε χώρο που αργότερα καλύφθηκε από κτίσματα της πόλης των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων (5ος-2ος αι. π. Χ.). Οι τάφοι λαξευμένοι στο φυσικό σκληρό χώμα, στην πλαγιά του λόφου, αποτελούνται από ένα μικρό θάλαμο, κυκλικό ή ελλειψοειδή, στον οποίο οδηγούσε ένας στενός δρόμος. Ήταν ασύλητοι και περιείχαν αξιόλογα ευρήματα. Ανήκαν πιθανότατα σε οικογένειες απλών ανθρώπων και χρησιμοποιήθηκαν αρκετές φορές ο καθένας, στη διάρκεια της μυκηναϊκής εποχής, μεταξύ 14ου και 12ου αι. π. Χ. Ακρόπολη Φερών, «Αγ. Αθανασίου»
«Μαγούλα Μπακάλη»,
Λόφος
Ο λόφος γνωστός ως «Μαγούλα Μπακάλη» υπήρξε η θέση της πρώτης εγκατάστασης των κατοίκων των Φερών κατά τη χαλκολιθική πιθανότατα περίοδο (3000 π. Χ. περίπου). Είναι ο πυρήνας της αρχαίας πόλης και αποτέλεσε μαζί με το λόφο του «Αγ. Αθανασίου» ή «Παναγίας» την μετέπειτα ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Η πόλη τειχίστηκε πιθανότατα για πρώτη φορά τον 5ο αι. π. Χ., και στο πρώτο μισό του 4ου αι. π. Χ., στην κορύφωση της ακμής της υπό την κυριαρχία των τυράννων Λυκόφρονα, Ιάσονα και Αλέξανδρου, οχυρώθηκε με νέο, ισχυρό τείχος. Θεωρείται πιθανό ότι στις αρχές του 2ο αι. π. Χ., το τείχος επεκτάθηκε ακόμη περισσότερο για να συμπεριλάβει το ατείχιστο μέχρι τότε, πεδινό τμήμα της πόλης, που εκτεινόταν προς τα βόρεια και βορειοανατολικά. Το τείχος που είναι ορατό στο λόφο της «Παναγίας» έχει εντυπωσιακή κατασκευή, με μεγάλους ασβεστολιθικούς δόμους που διαμορφώνουν τις δύο πλευρές του. Σώζεται σε μεγάλο μήκος και έχει