Wetenschapsknooppunt Universiteit Utrecht - jaarverslag 2019

onder is s a b t e h n e s s u De schakel t eit en de universit

wijs

9 Jaarverslag 201

t n u p p o o n k s Wetenschap t h c e r t U t i e Universit

Het Wetenschapsknooppunt van de Universiteit Utrecht verbindt scholen, lerarenopleidingen en wetenschappers met elkaar. Door samen te werken stimuleren we talentenontwikkeling en maken we wetenschappelijk onderzoek toegankelijker voor het onderwijs.

2

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2019

VOORWOORD

VOORWOORD

Maarten Reichwein

prof. dr. Toine Pieters

We zijn in 2020 aangekomen, het jaar waarin veel basisscholen Wetenschap & Technologie een vaste plek gaan geven in het onderwijs.

Veel lees- en kijkplezier.

Het Wetenschapsknooppunt zal ook de komende jaren een belangrijke rol spelen bij het verbinden van onderwijspartners in de regio als onderdeel van doorlopende leerlijnen primair PO-VO. Het Wetenschapsknooppunt vormt daarbij een belangrijke brug bij het stimuleren van talent in brede zin. Het spelenderwijs kennismaken met het hoe en wat van wetenschap in actie, en het onderscheid leren maken tussen feiten en meningen is en blijft belangrijk voor de ontwikkeling van leerlingen. Het is mooi om te zien dat het Wetenschapsknooppunt oog heeft voor de bèta-, alfa- en gammawetenschappen en de maatschappelijke relevantie daarvan.

De komende jaren staan we als Universiteit Utrecht voor de gemeenschappelijke opdracht om gelijke kansen te creëren voor leerlingen met een afstand tot kennismaking met de wetenschap.

Maarten Reichwein

Prof. dr. Toine Pieters

Wetenschapsknooppunt Universiteit Utrecht

lid stuurgroep PO Partnerschap, algemeen directeur Freudenthal Instituut en penvoerder van het U-Talent programma van de Universiteit Utrecht

Het Wetenschapsknooppunt van de Universiteit Utrecht verbindt en stimuleert onderwijspartners om hier blijvend aan te werken. Een mooi voorbeeld hiervan is het PO-Partnerschap: zeven schoolbesturen en drie lerarenopleidingen werken samen met de Universiteit Utrecht aan de kwaliteit van het basisonderwijs in stad en regio Utrecht.

In dit jaarverslag vindt u het resultaat van projecten waarin wetenschappers, studenten, lerarenopleiders en leraren met elkaar samenwerken. De opbrengsten? Veel nieuwsgierige en enthousiaste leerlingen én leraren!

INHOUD Jaarprogramma’s

4

Het jaar in cijfers

12

PO Partnerschap

14

Vooruitblik op 2020

15

“Ik vind het positief dat de leerlingen meer algemene kennis opdoen, dan alleen de kennis van de basisvakken op de basisschool. Er ontstaat een bredere ontwikkeling en nieuwsgierigheid.”

– Ghislaine van Ginkel, leerkracht op basisschool De Zevensprong in Houten over Slimme Gasten

VOORWOORD

3

Jaarprogramma’s Met onze programma’s voor het basisonderwijs brengen we wetenschap de klas in. We stimuleren de onderzoekende houding en nieuwsgierigheid van leerlingen en leraren.

4

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2019

1 DEBUUT Debuut is het buddyprogramma van de Universiteit Utrecht, bedoeld voor leerlingen van wie de ouders, broers en zussen niet gestudeerd hebben. Voor hen is het niet vanzelfsprekend om verhalen en ervaringen over de universiteit horen, waardoor de afstand tot de universiteit voor veel leer­lingen groot is.

Afgelopen jaar deden er 25 leerlingen mee aan Debuut. Zij kregen in januari 2019 elk een eigen student-buddy, om samen de universiteit te leren kennen. De duo’s trokken een paar maanden samen op; het laatste half jaar van groep 8 tot december op hun middel­bare school. Samen met de student ging elke leerling op pad binnen de universiteit: op tegenbezoek bij de professor van Meet the Professor, speeddaten met studenten in het Universiteitsmuseum Utrecht en ze volgden kindercolleges bij de MuseumJeugd­Universiteit.

“Ik doe mee aan Debuut omdat ik later dokter wil worden en dan is het handig als ik al iets weet over studenten, studeren en de univer­ siteit zelf.”

– Behnaz Wasighi (12 jaar) over Debuut

2 WETENSCHAP & TECHNOLOGIE-ACADEMIE Op 6 februari 2019 organiseerden we samen met het Kenniscentrum Wetenschap & Technologie van de Universiteit Utrecht, de Hogeschool Utrecht en schoolbesturen de W&T Academie voor basisschoolleraren in regio Utrecht.

Aardwetenschapper prof. dr. Arwen Deuss vertelde in een lezing over haar onderzoek naar de mantel en de kern van de aarde, waarna leraren van een Utrechtse basisschool de vertaalslag maakten naar de klas. Daarnaast was er een aantal workshops op verschillende niveaus en tijd voor het uitwisselen van kennis en inspiratie.

JAARPROGRAMMA’S

5

3 MEET THE PROFESSOR Op 27 maart 2019 fietsten 145 hoogleraren van alle faculteiten van de Universiteit Utrecht naar basisscholen in de stad Utrecht, om daar te vertellen over hun onderzoek en de universiteit.

Leerlingen uit groep 6, 7 en 8 mochten ‘hun’ professor een uur lang de toga van het lijf vragen.

Voorafgaand aan het bezoek was in het Academiegebouw een opening voor de deelnemende hoogleraren. Na de opening stapten de hoog­ leraren op de fiets naar leerlingen in alle hoeken van Utrecht. Eenmaal aangekomen werden de meesten verwelkomd door enthousiaste kinderen en leraren met heel veel vragen. De leerlingen van Daltonschool Rijnsweerd in Utrecht ontdekten dat hoogleraren helemaal niet zoveel verschillen van kinderen, vertelt hun leraar: “Het is fantastisch dat leerlingen zien dat ook professoren moeten doorzetten, geduld moeten hebben, vele uren moeten werken en tegenslagen moeten overwinnen, om uiteindelijk kleine stapjes te zetten om iets te ontdekken!”

6

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

“Ik dacht dat het saai zou zijn, maar ineens was het alweer tijd voor de professor om te gaan. Het was superleuk en ik heb heel veel geleerd over strafrecht.”

– Leerling van de Da Costaschool in Hoograven over Meet the Professor

JAARVERSLAG 2019

4 SLIMME GASTEN In het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) werken een heleboel Slimme Gasten. Dokters natuurlijk, maar ook veel onderzoekers. Tijdens het programma Slimme Gasten op 9 mei 2019, gingen die onderzoekers een uurtje op bezoek bij basisscholen in de buurt van Utrecht, om kennis te maken met groep 7 en 8 en de leerlingen te vertellen over hun werk. Wat doet een onderzoeker in het ziekenhuis of op de universiteit? Wat wilden ze vroeger worden? En wat is het gekste dat ze ooit hebben meegemaakt tijdens hun onderzoek? De Slimme Gast vertelde de leerlingen alles, en de leerlingen stelden al hun slimme vragen.

We organiseerden Slimme Gasten in 2019 voor het eerst, in samenwerking met het WKZ en speciaal voor de basisscholen in de regio die niet aan Meet the Professor kunnen meedoen.

In 2020 doen naast Slimme Gasten van het WKZ, ook onderzoekers van het UMC Utrecht en het langlopend onderzoek YOUth van de Universiteit Utrecht mee. We vergroten het programma dan naar 64 deelnemers.

“Het leukste aan Slimme Gasten vind ik dat er heel veel nieuwe informatie in de groep komt, van iemand die verstand heeft van heel iets anders dan de eigen juf of meester.”

– Willemien van Dijk, leerkracht op basisschool Wereldwijs in Houten over Slimme Gasten

5 WAAR OF NIET WAAR Het Wetenschapsknooppunt Utrecht heeft met de Utrecht Young Academy (UYA) het programma Waar of niet Waar ontwikkeld, speciaal voor de groepen 5 en 6 van basisscholen in de regio Utrecht. Tijdens Waar of niet Waar ontdekken leerlingen samen met publieksbegeleiders van het Universiteitsmuseum Utrecht hoe je goed onderzoek doet, én hoe leuk dat kan zijn! De publieksbegeleiders nemen allemaal een mysterieuze, knalgele koffer mee naar de school. In één uur tijd bedenkt de groep samen met de begeleider een onderzoek voor in de klas, en wordt het antwoord op de onderzoeksvraag gezocht.

Waar of niet Waar werd in het voorjaar en najaar gegeven op totaal 40 basisscholen. Vanaf 2020 wordt het programma georganiseerd door het Universiteitsmuseum Utrecht.

JAARPROGRAMMA’S

7

6

7

ALLE SCHOLEN VERZAMELEN! Op 12 juni 2019 vond de eerste editie van Alle Scholen Verzamelen! plaats. Alle Scholen Verzamelen! is een gezamenlijk citizen science-project van alle Wetenschapsknooppunten in Nederland. Onderzoekers aan een universiteit in Nederland schakelen de hulp in van basisschoolleerlingen uit het hele land, om samen een onderzoeksvraag op te lossen. Zo’n project is alleen een succes als er zo veel mogelijk kinderen meedoen. Want hoe meer kinderen er mee doen, hoe eenvoudiger het is om een enorme hoeveelheid informatie te verzamelen.

In 2019 werden de 3.000 deelnemende leerlingen gevraagd om onderzoek te doen naar buiten spelen.

Door een tekening te maken van hun favoriete buiten­ speelplek en die te analyseren, ontdekten ze of ze liever buiten speelden op een plek met meer natuur.

Ze stuurden hun tekeningen naar wetenschappers aan Radboud Universiteit, die de tekeningen gebruiken in hun onderzoek naar de natuurbeleving van kinderen.

8

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

COLLEGETOUR ANDRÉ ­KUIPERS Voor 450 basisschoolleerlingen was maandag 24 juni een heel bijzondere dag; ze mochten naar een college van niemand minder dan André Kuipers!

Hij nam de leerlingen mee op zijn reis naar de ruimte. Voorafgaand aan het college vertelden Utrechtse onderzoekers dr. Peter Kuipers Munneke en dr. ir. Inge Loes ten Kate over hun onderzoek naar respectievelijk het ijs op de koudste plekken op aarde en de mogelijkheid van leven op andere planeten. Vooraf mochten de leerlingen vragen insturen.

JAARVERSLAG 2019

8 SUMMERSCHOOL JUNIOR Bij Summerschool Junior ontdekken kinderen tussen de 8 en 14 jaar hoe leuk wetenschap is. Kinderen kregen afgelopen zomer voor het achtste jaar op rij de kans om kennis te maken met wetenschappelijk onderzoek en de universiteit.

Vier dagen lang deden ze zélf onderzoek, onder andere naar nepnieuws, het heelal, chemische reacties en duurzaamheid.

“Het leukste aan Summer­s chool Junior vond ik dat ik veel n ­ ieuwe dingen leerde, niet de hele tijd hoefde te zitten en echte p ­ roefjes en experimenten deed!”

– Deelnemer (10 jaar) over Summerschool Junior

De kinderen maakten tijdens Summerschool Junior niet alleen kennis met verschillende faculteiten van de universiteit, maar ook met andere deelnemers. Er was volop ruimte om te spelen en nieuwe vrienden te maken. Summerschool Junior biedt een unieke kans voor kinderen om op een bijzondere manier kennis te maken met de wetenschap. Het uitgangs­punt is dat kinderen zelf op onderzoek uitgaan onder begeleiding van studenten van de Universiteit Utrecht.

Met het diverse programma van Summerschool Junior willen we kinderen al vroeg laten kennismaken met wetenschap en onderzoek doen. Dankzij bijdrages van Rabobank Utrecht en organisatieadviesbureau TWST konden 60 kinderen, die van huis uit niet gemakkelijk in aanraking komen met de universiteit, dit jaar ook deelnemen.

JAARPROGRAMMA’S

9

“Kinderen gingen deze dag actief aan de slag met het onderwijs­ materiaal dat inzicht en bewustwording vergroot.

Juist omdat zoveel soor­ ten worden bedreigd met uitsterven vanwege de illegale handel is dat van belang voor onze toekomstige generaties!”

– Criminoloog dr. Daan van Uhm over de Grote Wetenschapsdag

“De Grote Wetenschaps­ dag bracht ons veel nieuwe informatie en was uitermate geschikt voor groepsdoorbroken samenwerken. Kinderen zijn echt over de wereld aan het reizen geweest met de nieuwe informa­ tie!”

– Janneke van Os, leerkracht op Brede School Het Anker in Wijk bij Duurstede over de Grote Wetenschapsdag

9 GROTE WETENSCHAPSDAG Op 2 oktober 2019 deden 450 basisschoolklassen uit heel Nederland mee met de Grote Wetenschapsdag. Aan de hand van lesmateriaal doken de leerlingen in het onderzoek van criminoloog dr. Daan van Uhm van de Universiteit Utrecht.

Hij doet onderzoek naar de illegale handel in beschermde diersoorten.

Waarom worden dieren gesmokkeld? Hoe is dierensmokkel georganiseerd? En hoe erg is het eigenlijk? Voor het antwoord op deze vragen reisden de leerlingen met Daan van Uhm mee naar de apensmokkelaars in Marokko en de kaviaarhandelaren in Rusland. Met behulp van waargebeurde smokkel­verhalen, de smokkelroutes en prikkelende vragen gingen de leerlingen op zoek naar het wie, wat, waar, waarom en hoe van dierensmokkel en de schadelijke gevolgen.

Met de Grote Wetenschapsdag willen we leraren van groep 5 t/m 8 inspireren om wetenschap in de klas te brengen via onderzoekend leren. Ieder jaar komt er een ander wetenschappelijk thema aan bod, dat in de klas kan worden behandeld met onderzoekend lesmateriaal.

10 PABOPROJECT Het Wetenschapsknooppunt Utrecht werkt samen met de pabo om studenten te laten zien wat weten­schap is, zodat zij dit later voor de klas kunnen overdragen op hun leerlingen.

Dit jaar ontvingen wetenschappers van alle

10

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

faculteiten pabo­studenten om te vertellen over hun o ­ nderzoek en om vragen van de studenten te beantwoorden. We werkten samen met de Hogeschool Utrecht, de Marnix Academie en de Academische Leraren­opleiding (ALPO).

JAARVERSLAG 2019

11 APEKOOL Honden zijn muzikaal. Mensen in de Middeleeuwen aten vooral aardappels. Mensen werken alleen om geld te verdienen… Klopt dit allemaal wel óf is het kletskoek? Nadat kinderen over het Apekool-parcours zijn ge­klauterd, komen ze erachter of Utrechtse wetenschappers het echt hebben ontdekt.

Het parcours heeft in 2019 op het schoolfeest van de Rieten­dakschool in Utrecht gestaan en is gebruikt tijdens het Weekend van de Wetenschap op het Utrecht Science Park.

JAARPROGRAMMA’S

11

DEELNEMERS

TOTAAL

213

TOTAAL

842

TOTAAL

215

TOTAAL

24.755

Leerlingen Debuut

Leraren

Weten­ schappers

25

W&T Academie Meet the Professor

16 67

3.900

145

145

900

30

30

Waar of niet Waar

1.000

40

6

Alle Scholen Verzamelen!

3.000

100

2

Collegetour André Kuipers

450

10

2

Summerschool Junior

480

Slimme Gasten

Grote Wetenschapsdag

15.000

4 450

Paboproject

60

75

4 20

IN 2019 WERDEN:

64

50.000 dierenstickers GEMAAKT VOOR DE LESPAKKETTEN VAN DE GROTE WETENSCHAPSDAG

585 ijsjes GEGETEN TIJDENS SUMMERSCHOOL JUNIOR

Studenten

870 gouden enveloppen MET HINTS EN LESIDEEËN GESTUURD NAAR DE KLASSEN DIE MEEDEDEN AAN MEET THE PROFESSOR

12

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2019

IMPACTSSCHAAL De activiteiten van het Wetenschapsknooppunt zijn uiteenlopend in impact bij onze verschillende ­doelgroepen. Om de impact uit te drukken, ­gebruiken we een vierpuntsschaal:

1

2

3

4

Eenmalig, incidenteel

Verbindend enthousiasmerend

Vergrotend effect, indirecte verbinding met grotere doelgroep

Intensief traject, meerdaags programma

Apekool

W&T Academie

Slimme Gasten

Debuut

Collegetour André Kuipers

Waar of niet Waar

Meet the Professor

Alle Scholen ­Verzamelen!

Summerschool Junior

Grote Wetenschapsdag Paboproject

SOCIAL MEDIA

TOTAAL

TOTAAL

3.416

Kanaal

WEBSITE

29.189

Aantal volgers

Pagina

*Sessie: Een sessie is een groep interacties die plaatsvindt op een website. Eén sessie kan bijvoorbeeld meerdere pagina­weergaven en gebeurtenissen bevatten.

Aantal sessies* in 2019

Summerschool Junior 2.350

Summerschool Junior 16.309

Wetenschapsknooppunt 986

Wetenschapsknooppunt 3.943

Meet the Professor 732

Grote Wetenschapsdag 2.758

Wetenschapsknooppunt 235

Debuut 2.256 Meet the Professor 2.191 Samenwerking met het voortgezet onderwijs 1.289 Samenwerking met het basisonderwijs 443

HET JAAR IN CIJFERS

13

PO Partnerschap Op 19 juni ondertekenden tien bestuurders de samenwerkingsovereenkomst ‘PO Partnerschap regio Utrecht’. Zeven schoolbesturen in het primair onderwijs, twee pabo’s en de universiteit gaan de komende twee schooljaren intensiever samenwerken, gericht op de bevordering van de kwaliteit en het innovatieve vermogen van het primair onderwijs in de provincie Utrecht. Op deze manier kan onderzoek en de kennismaking met wetenschap toegankelijker worden gemaakt.

De samenwerking wordt vanuit de Universiteit Utrecht gecoördineerd door het Wetenschapsknooppunt Utrecht en het Kenniscentrum Talenontwikkeling, Wetenschap & Technologie (KTWT). De Universiteit Utrecht hecht grote waarde aan de samenwerking met onderwijs­ partners in de regio om gemeenschappelijk te werken aan het onderzoek, de ontwikkeling en de professionalisering van het primair onderwijs in de regio Utrecht.

14

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

In de samenwerking worden scholen via een ‘broker’ verbonden met onderzoekers en ontwikkelaars van de universiteit. Scholen kunnen ook meedoen aan bestaande activiteiten zoals De Grote Wetenschapsdag en conferenties bezoeken over onderzoek in het primair onderwijs. Daarnaast organiseren we sinds dit jaar gezamenlijk het Matinee Café voor leraren, pabodocenten, schoolleiders en onderzoekers. Zes keer per jaar praten we samen met hen over actuele onder­ werpen op het gebied van onderwijsonderzoek en de relevantie voor de praktijk.

JAARVERSLAG 2019

Vooruitblik op 2020 Naast onze jaarlijks terugkerende programma’s hebben we het komende jaar meer bijzondere plannen. Een aantal basisschoolklassen die hebben meegedaan aan Meet the Professor, krijgen in het voorjaar een uniek kijkje achter de schermen in het UMC Utrecht, dit project organiseren we samen met het UMC Utrecht. We kijken uit naar

25 maart 2020, dan vieren we ons allereerste Meet the Professor-lustrum met 155 hoog­ leraren en 89 basisscholen in regio Utrecht. Ook zijn we lesmateriaal aan het ontwikkelen voor een bedrijf dat voedselverspilling tegengaat.

Vanaf schooljaar 2020-2021 kunnen leraren dit lesmateriaal in de klas gebruiken.

“Het is voor kinderen heel goed om een kijkje te nemen in de wereld van de wetenschap en hun horizon zo te verbreden.

De ontmoeting met een professor (die toch een heel gewone meneer of mevrouw blijkt) is leuk en leerzaam.”

- Rob Zwaneveld, leerkracht op Patioschool de Kleine Prins over Meet the Professor

PO PARTNERSCHAP &VOORUITBLIK OP 2020

15

Colofon TEAM WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

Maarten Reichwein Lieke Dekker Eline Dondorp Pauline Blokdijk

VORMGEVING JAARVERSLAG

Bianca Enthoven

BEELD IN JAARVERSLAG

Lize Kraan Wessel Spoelder Ivar Pel

WEBSITE www.uu.nl/wetenschapsknooppunt CONTACT wetenschapsknooppunt@uu.nl