Wetenschapsknooppunt Universiteit Utrecht - jaarverslag 2020

onder is s a b t e h n e s s u De schakel t eit en de universit

wijs

0 Jaarverslag 202

t n u p p o o n k s Wetenschap t h c e r t U t i e Universit

Het Wetenschapsknooppunt van de Universiteit Utrecht verbindt scholen, lerarenopleidingen en wetenschappers met elkaar. Door samen te werken stimuleren we talentontwikkeling, maken we wetenschappelijk onderzoek toegankelijker en ontstaat er meer wetenschapscommunicatie gericht op het onderwijs.

2

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2019

VOORWOORD Femke den Boer Het Wetenschapsknooppunt heeft zich in 2020 van zijn allerbeste kant laten zien. Het coronavirus dwong de verschillende programma’s tot nog meer out-of-thebox denken. Er werden bijzondere online, offline en hybride varianten ontwikkeld. Zo kwamen de professoren niet met de fiets, maar via de ether de scholen binnen met Stream the Professor. Verschillende wetenschappers deden er alles aan om voor de camera zo beeldend mogelijk uit te leggen wat hun onderzoek behelst en beantwoordden vragen van leerlingen. ­Tijdens de Grote Wetenschapsdag gingen 675 basisschoolklassen, zo’n 17.000 kinderen, op onderzoek uit naar het binnenste van de aarde, net als professor Arwen Deuss. Zij sprak vanuit museum en sterrenwacht Sonnenborgh, de kinderen op school toe en nam hen mee in de wondere wereld van de aarde en haar kern. Dit jaar konden kinderen online deelnemen aan programma’s als Summerschool Junior, Debuut, Slimme Gasten en nog een aantal activiteiten.

In de eigen achtertuin werden proefjes gedaan en via de chat analyseerden de deelnemers resultaten.

Een bijzondere prestatie in een buitengewoon jaar, waar het Wetenschapsknooppunt van de Universiteit Utrecht heeft laten zien dat kennis over de waarde van wetenschap niet vroeg genoeg kan worden bijgebracht.

En uit de evaluaties blijkt dat dat dit jaar extra werd gewaardeerd door leerkrachten, onze partners en natuurlijk de kinderen en hun ouders!

INHOUD Jaarprogramma’s

4

Het jaar in cijfers

12

PO Partnerschap

15

Vooruitblik op 2021

15

“Het is leerzaam, de kinderen kunnen goed aangeven wat ze geleerd hebben.

Er was ­verbazing bij de kinderen over hoe onderzoek gaat.”

– Anneke van der Veen, leerkracht Wolderwijs in Zuidwolde over de Grote Wetenschapsdag

Femke den Boer

Directeur Centrum voor Wetenschap en Cultuur

VOORWOORD

3

Jaarprogramma’s Met onze programma’s voor het basisonderwijs brengen we ­wetenschap de klas in. We stimuleren de onderzoekende ­h ouding en nieuwsgierigheid van leerlingen en leraren.

4

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2020

1 STREAM THE PROFESSOR Kort voor Meet the Professor op 25 maart 2020 brak de coronacrisis uit in Nederland.

De lustrum­editie met 155 hoogleraren en 3600 leerlingen uit groep 7 en 8 kon daardoor niet doorgaan. Daarom bedachten we een digitale variant: geen prof op de fiets, maar achter de webcam! Speciaal voor de leerlingen die mee zouden doen aan Meet the Professor, maar ook voor andere geïnteresseerden. Van maart t/m mei organiseerden we wekelijks een livestream op YouTube met een hoog­ leraar van de Universiteit Utrecht. Leerlingen konden vragen stellen en reageren via de chat.

Gemiddeld keken 200 kinderen live mee, en ook na afloop werd de stream goed bekeken.

Verschillende leraren namen tijdens de school­sluiting Stream the Professor op in hun lesprogramma.

Benieuwd naar Stream the Professor?

Bekijk hier de afleveringen en hier een compilatie.

VERVOLG In schooljaar 2020-2021 verwerken we Stream the Professor in de Meet the Professor-quest. Elke maand openen de deelnemende klassen een gouden envelop met een hint over de professor die op 24 maart 2021 bij ze op bezoek komt. Bij elke hint hoort een lesactiviteit en een livestream met een hoogleraar. Zo maken de leerlingen kennis met verschillende onderzoeken en leren ze meer over de universiteit en onderzoek doen.

“Leuke Stream the Professor! Alleen jammer dat mijn kinderen nu de palenboor in de schuur aan het zoeken zijn.

Ben bang dat na de lock-down de hele tuin is omgespit…”

– Ruben van der Made keek samen met zijn kinderen naar Stream the Professor met prof. dr. Appy Sluijs van de faculteit Geowetenschappen

JAARPROGRAMMA’S

5

2 PROEVEN AAN ­STUDEREN In de periode dat basis­school­ leerlingen thuis­onderwijs kregen, plaatsten we elke week twee studentenvlogs. In de video’s lieten studenten van de Universiteit Utrecht kinderen uit groep 6 t/m 8 proeven aan hun studie. Daarnaast kregen de kinderen tips om thuis of in de tuin zélf aan de slag te gaan met een onderzoekje of ‘proef’, zoals: richt je eigen wijk opnieuw in, haal eiwitten uit een glas melk of maak een historische bron.

Bekijk hier de vlogs.

3 SLIMME GASTEN Ook het programma Slimme Gasten hebben we omgezet naar een online versie. Normaal gesproken gaan elk jaar in mei onderzoekers van het Wilhelmina Kinderziekenhuis, UMC Utrecht en de Universiteit Utrecht op bezoek bij basisscholen in de buurt van Utrecht. In de groepen 7 en 8 maken ze kennis met de leerlingen en vertellen ze over hun werk.

6

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

In de online versie nam elke onderzoeker een video op waarin ze vertelden wat ze doen in het ziekenhuis of op de universiteit en wat ze onderzoeken. De video’s worden bekeken door kinderen die in het ziekenhuis liggen en gebruikt in de voorbereiding op Slimme Gasten 2021.

De onderzoekers kregen van het Wetenschapsknooppunt een korte training met praktische tips voor het uitleggen van onderzoek aan jonge kinderen en voor het opnemen van een video.

JAARVERSLAG 2020

4 ALLE SCHOLEN VERZAMELEN! Op 15 mei deden 700 leerlingen uit heel Nederland onderzoek naar de kwaliteit van beekjes, sloten en rivieren in hun omgeving voor Alle Scholen Verzamelen, een gezamenlijk citizen science-project van de Wetenschapsknooppunten in Nederland. Onderzoekers van de TU Delft schakelden de hulp in van basisschoolleerlingen uit het hele land, om samen verschillende observaties, metingen en tellingen aan de waterkant te doen. Zo kregen de leerlingen inzicht in de kwaliteit van het water in hun omgeving, en ervaarden ze wat het belang is van een goede waterkwaliteit. In 2021 doen basisscholen opnieuw onderzoek naar de vraag ‘hoe gezond is het water in jouw omgeving?’

JAARPROGRAMMA’S

7

5 SUMMERSCHOOL JUNIOR Bij Summerschool Junior ontdekken kinderen hoe leuk en fascinerend wetenschap is. Helaas konden we in de zomer van 2020 geen kinderen verwelkomen bij de Universiteit Utrecht, dus draaiden we het om: Summerschool Junior kwam naar de kinderen toe! Van 20 t/m 22 juli hielpen 65 leerlingen uit groep 7 en 8 een Schotse ­botanicus met zijn onderzoek naar een bijzondere plant, kropen ze in de huid van een echte journalist en ontdekten ze of ze de voedselkeuzes van hun familie konden beïnvloeden. Gewoon vanuit huis, met een box vol onderzoeksmateriaal.

De materialen, digitale groepjes met andere deelnemers en de begeleiding door de studenten zorgden voor een afwisselend programma met een hoge waardering door de deelnemers en hun ouders. Alle complimenten voor het studententeam dat zo snel schakelde en het online p ­ rogramma van begin tot eind heeft georganiseerd!

“Het zijn allemaal dingen die je niet op een normale school leert! Het allerleukste aan Summerschool Junior vind ik dat je als een echte onderzoeker kunt werken.”

– Deelnemer Morris over Summerschool Junior

8

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2020

6 DEBUUT LIVE Als je opgroeit in een familie waarin je familieleden hebben gestudeerd, hoor je onbewust veel verhalen over de universiteit. Als je familieleden niet gestudeerd hebben, mis je deze informatie soms. Ons programma Debuut is gericht op kinderen die als eersten in hun familie kunnen gaan studeren. In vorige schooljaren was Debuut een buddyprogramma: we koppelden studenten aan leerlingen, samen gingen ze een halfjaar lang op pad binnen de universiteit. Vanaf september 2020 vullen we Debuut op een andere manier in.

We werken samen met de Brede School Academie Utrecht, een naschools programma voor gemotiveerde en getalenteerde kinderen met een taalachterstand. In elk lesblok van de BSA nemen we een video op met een student of wetenschapper die werkt aan het thema waar de kinderen dat blok mee bezig zijn. De kinderen horen vooraf wie er komt en sturen vragen voor hem/haar op.

“De leerlingen vonden het erg leuk dat ze hun naam soms hoorden. Het dikke boek dat Ama liet zien en moet bestuderen vonden de kinderen indrukwekkend!”

– Inge de Zeeuw, leerkracht Brede School Academie (BSA) over Debuut Live met masterstudent strafrecht Ama Boahene

Bekijk hier de video’s die we tot nu toe hebben ­opgenomen.

Presentator Lieke Dekker met masterstudent strafrecht Ama Boahene

JAARPROGRAMMA’S

9

7 GROTE WETENSCHAPSDAG Op 30 september 2020 deden 675 basisschoolklassen uit heel Nederland mee met de Grote Wetenschapsdag. Met deze dag inspireren we leraren van groep 5 t/m 8 om ­wetenschap de klas in te brengen via onderzoekend leren.

Ieder jaar komt er een ander wetenschappelijk thema aan bod waar de leerlingen onderzoek naar doen.

Dit jaar was het thema ‘Op zoek naar het binnenste van de aarde’. De leerlingen gingen aan de slag met het thema van prof. Arwen Deuss van de faculteit Geowetenschappen. Ze deden zelf seismologisch onderzoek, aan de hand van echte resultaten van meetstations. In een livestream met Arwen Deuss stelden de leerlingen vragen en bespraken ze hun resultaten met Arwen.

Bekijk hier de livestream met Arwen Deuss voor groep 7 en 8.

“De leerlingen zijn enthousiast over het feit dat zij nu weten hoe er onderzoek gedaan wordt naar het binnenste van de aarde. Het maken van een eigen seismograaf was best moeilijk, maar gaf ze wel inzicht in het meten van trillingen.”

- Marijn Klapwijk, leerkracht KBS St. Joseph in Hooglanderveen over de Grote Wetenschapsdag

8 VIDEOBELLEN MET ALPOEN PABOSTUDENTEN Elk jaar werken wij samen met de ALPO en pabo om studenten te laten zien wat wetenschap is, zodat zij dit in toekomstige werksituaties - in de klas - kunnen gebruiken.

Daarnaast willen we voor hen de drempel verlagen om contact te leggen met wetenschappers. We werken in dit project samen met de Hogeschool Utrecht, de Marnix Academie en de ALPO. In 2020 was er een online meet & greet tussen 14 wetenschappers en 80 studenten. Na een gezamenlijke start interviewden de studenten in groepjes een wetenschapper over zijn/haar onderzoek.

9 RED DE KROMMIES Samen met Kromkommer, een organisatie die zich inzet tegen de verspilling van groenten en fruit, hebben we een lespakket ontwikkeld over de verspilling van kromme groenten en fruit. Kinderen uit groep 5 en 6 leren waarom kromme groenten en fruit niet altijd in de supermarkt liggen, terwijl ze wel vers, veilig en lekker zijn. Ook onder­zoeken ze wat er moet gebeuren om deze vorm van verspilling tegen te gaan.

Bekijk hier het lesmateriaal.

10

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2020

10 OPERATIE BREINBREKER Hoe klonken dinosauriĂŤrs? Wat zijn zwarte gaten?

En waarom bestaan er grenzen tussen landen?

Op 4 oktober 2020 ontdekten families samen met onderzoekers de antwoorden op deze vragen in de wetenschapsshow Operatie Breinbreker. Vooraf en na afloop deden kinderen mee aan experimenten en onderzoekjes. De show vond plaats in TivoliVredenburg en trok 150 bezoekers. Daarnaast werd de show gestreamd op YouTube en was na afloop te zien op RTV Utrecht.

Operatie Breinbreker is een programma van het Centrum voor Wetenschap en Cultuur van de Universiteit Utrecht. Het Wetenschapsknooppunt droeg bij aan de inhoud van de show.

Kijk hier de show terug.

JAARPROGRAMMA’S

11

TOTAAL

TOTAAL

DEELNEMERS

37

703

TOTAAL

97

TOTAAL

17.765

Programma’s

Leerlingen

Alle Scholen Verzamelen!

700

Summerschool Junior

12.194

28

17.000

Online programma’s

675

Aantal keer bekeken

Stream the Professor

9.976

Proeven aan studeren

1.475

3

Weten­ schappers

Studenten

10 9

321

3

Livestream Grote ­Wetenschapsdag

422

1

2

15 Bekend in 2021

70

10

18 YouTube-­ livestreams OP.

NAMEN WE

KREGEN WE ER

700 volgers BIJ OP ONZE SOCIAL MEDIA-KANALEN.

12

5

Debuut Live

Slimme Gasten

700

Studenten

16

Videobellen met ALPO- en pabostudenten

IN 2020:

Weten­ schappers

65

Grote Wetenschapsdag

TOTAAL

Leraren

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

WERDEN TIJDENS SUMMERSCHOOL JUNIOR

65 DNA-­puzzels OPGELOST.

JAARVERSLAG 2020

IMPACTSSCHAAL De activiteiten van het Wetenschapsknooppunt zijn uiteenlopend in impact bij onze verschillende ­doelgroepen. Om de impact uit te drukken, ­gebruiken we een vierpuntsschaal:

1

2

3

4

Eenmalig, incidenteel

Verbindend enthousiasmerend

Vergrotend effect, indirecte verbinding met grotere doelgroep

Intensief traject, meerdaags programma

Stream the Professor

Alle Scholen ­ erzamelen!

V

Summerschool Junior

Proeven aan ­studeren Debuut Live

Slimme Gasten Grote ­Wetenschapsdag Paboproject Red de Krommies

SOCIAL MEDIA

WEBSITE

TOTAAL

TOTAAL

5.012

Kanaal

26.241

Aantal volgers

Summerschool Junior 2.421

Pagina

Aantal ­websitebezoeken in 2020

Wetenschapsknooppunt 12.120

Wetenschapsknooppunt 1.063

Summerschool Junior

Meet the Professor

Meet the Professor 2.230

777

5.638

Wetenschapsknooppunt 361

Grote Wetenschapsdag

2.272

Wetenschapsknooppunt 390

Samenwerking met het voortgezet onderwijs 2.112 Samenwerking met het basisonderwijs

1.869

HET JAAR IN CIJFERS

13

14

WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

JAARVERSLAG 2020

PO Partnerschap 2020 was het tweede pilotjaar van het ‘PO Partner­ schap regio Utrecht’. Zeven school­besturen in het primair onderwijs, twee pabo’s en de Universiteit Utrecht werken samen aan de bevordering van de kwaliteit en het innovatieve vermogen van het primair onderwijs in de provincie Utrecht.

De samenwerking wordt vanuit de Universiteit Utrecht gecoördineerd door het Wetenschapsknooppunt Utrecht en het Kenniscentrum Talenontwikkeling, Wetenschap & Technologie (KTWT).

“Ik heb na de livestream nog digitaal nagepraat met mijn klas. Iedereen nam wel iets anders mee. De een was vooral bezig met de oorsprong van het virus, de ander met het nu inzien van het belang van alle maatregelen en een leerling wordt zeker te weten ook viroloog. Mooi om zo weer met elkaar bezig te zijn!”

– Marielle Roks-Evers, leerkracht Junioren Academie-Tien over Stream the Professor met prof. dr. Debbie van Baarle van het RIVM

In het partnerschap worden scholen via een ‘makelaar’ verbonden aan onderzoekers en ontwikkelaars van de universiteit. Daarnaast kunnen scholen meedoen aan programma’s als de Grote Wetenschapsdag en kunnen leer­ krachten ­con­ferenties bezoeken over onderzoek in het primair onderwijs. In mei 2021 delen we de opbrengsten van de samenwerking en ­besluiten we of er een vervolg komt.

Vooruitblik op 2021 Onze jaarlijks terugkerende programma’s worden verrijkt met de online ervaringen die we hebben opgedaan in 2020. We hebben daarnaast bijzondere plannen: een aantal basisschool­ klassen krijgt met VR-brillen een uniek kijkje achter de schermen van het UMC Utrecht. En natuurlijk kijken we uit naar de vijfde editie van Meet the Professor op 24 maart 2021, extra feestelijk vanwege het UU-lustrum.

PO PARTNERSCHAP &VOORUITBLIK OP 2021

15

Colofon TEAM WETENSCHAPSKNOOPPUNT UNIVERSITEIT UTRECHT

Maarten Reichwein Lieke Dekker Eline Dondorp Pauline Blokdijk

VORMGEVING JAARVERSLAG

Bianca Enthoven

BEELD IN JAARVERSLAG

Eline Dondorp Lize Kraan

WEBSITE www.uu.nl/wetenschapsknooppunt CONTACT wetenschapsknooppunt@uu.nl