Pocket 'De Groote Oorlog in de Westhoek'

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 1

16/01/18 09:15

© kaart: IPS creation, Poperinge

WESTKUST

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 2

WESTHOEK

16/01/18 09:16

INHOUD INLEIDING ............................................................................................................................................................... 5 GESCHIEDENIS ............................................................................................................................................... 6 EVENEMENTEN 2018 ........................................................................................................................ 14

ALVERINGEM .................................................................................................................................................. 22 DIKSMUIDE ....................................................................................................................................................... 26 HEUVELLAND ................................................................................................................................................ 34 HOOGLEDE ......................................................................................................................................................... 40 HOUTHULST .................................................................................................................................................... 42 IEPER ........................................................................................................................................................................... 44 KOEKELARE ...................................................................................................................................................... 58 KORTEMARK .................................................................................................................................................... 61 LANGEMARK-POELKAPELLE ............................................................................................... 62 LO-RENINGE ..................................................................................................................................................... 68 MESEN ....................................................................................................................................................................... 70 POPERINGE ...................................................................................................................................................... 74 STADEN ................................................................................................................................................................... 80 VEURNE ................................................................................................................................................................... 82 VLETEREN ............................................................................................................................................................ 86

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 3

16/01/18 09:16

WERVIK .................................................................................................................................................................... 88 ZONNEBEKE ..................................................................................................................................................... 92 DE KUST .................................................................................................................................................................. 98 LEIESTREEK ...................................................................................................................................................... 99 HENEGOUWEN ......................................................................................................................................... 100

TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN ............................................................................ 101 TOERISTISCHE ROUTES 14-18 ..................................................................................... 102 HERDENKINGSPARTNERS WESTHOEK .......................................................... 108 BATTLEFIELD TOURS .................................................................................................................... 109 LOOPGRAVEN IN DE WESTHOEK .............................................................................. 110

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 4

16/01/18 09:16

inleiding

5

INLEIDING De Eerste Wereldoorlog 1914–1918 gooit het leven van mens en natuur compleet overhoop. Vier jaar lang snijdt het meest Noordelijke deel van het Westelijke front dwars door deze regio.

Mijnontploffingen, artilleriebeschietingen en veldslagen verminken het landschap ingrijpend. De Westhoek wordt na 1918 herdoopt tot de ‘Verwoeste Gewesten’.

Na de oorlog verrijzen honderden militaire begraafplaatsen en monumenten als stille getuigen van de verschrikkelijk hoge menselijke tol die deze oorlog heeft geëist. Musea houden de herinnering aan de ‘Groote Oorlog’ levendig.

De Westhoek ontvangt jaarlijks honderdduizenden bezoekers uit de hele wereld om er de relicten van de Eerste Wereldoorlog op te zoeken. Voor vele nationaliteiten heeft deze streek en zijn bewogen geschiedenis een grote historische en symbolische betekenis.

Meer dan ooit is inzicht in het mechanisme van oorlog en vrede actueel en relevant. Huidige en toekomstige generaties kunnen lessen trekken uit het verleden. Wie de restanten van de Eerste Wereldoorlog in deze streek bezoekt, wordt geconfronteerd met de gruwelijke gevolgen van oorlog. Een bezoek aan de Westhoek laat je stilstaan bij de impact van oorlog en vrede op mensen en hun omgeving. Op deze manier verbindt de Westhoek het verleden met heden en toekomst.

Deze gids is een leidraad voor een bezoek aan het erfgoed van de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek. Speciale aandacht gaat in deze editie uit naar het laatste oorlogsjaar 1918 en naar de herdenking ervan 100 jaar later.

WWW.FLANDERSFIELDS.BE

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 5

16/01/18 09:16

6

geschiedenis

GESCHIEDENIS WAAROM OORLOG? 100 jaar later blijft het nog steeds moeilijk om hierop een duidelijk en definitief antwoord te geven. Is het een combinatie van omstandigheden? Zoals de Franse nederlaag en het verlies van Elzas-Lotharingen tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1870 die de Fransen met een wraakgevoel opzadelde. Of is de uitbouw van de Duitse vloot een doorn in het oog van Groot-Brittannië? Of speelt een eventuele blokkade van de Duitse havens door de Britten ook in de oorlogskaart? En hoe zit het met de kolonies? Zit de niet aflatende bewapeningswedloop er voor iets tussen? En wat met de vele onderlinge akkoorden en geheime verdragen die worden gesloten om elkaar bij te staan? Is ten slotte het alles om zich heen grijpende nationalisme niet de grootste oorzaak? Of ligt de idee dat alles wel vanzelf in orde zou komen mee aan de basis?

SARAJEVO Op 28 juni 1914 bezoekt de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger aartshertog Frans-Ferdinand de provincie Bosnië-Herzegovina.

In Sarajevo staan de Bosnische student Princip en enkele kompanen de aartshertog op te wachten. Eerst mislukt de aanslag, maar bij toeval krijgt Princip een tweede kans. Met schoten uit zijn Belgische FN-pistool doodt hij zowel de aartshertog als zijn vrouw.

Bijna een maand nadien stelt Oostenrijk-Hongarije een ultimatum aan Servië. Zij verdenken de Serviërs van heimelijke steun aan de Bosniërs. Servië gaat in op het ultimatum, behalve op één punt.

Ze willen geen Oostenrijkse onderzoekscommissie ter plaatse.

En Oostenrijk-Hongarije verklaart hen de oorlog, niet zonder zich eerst te verzekeren van de ruggensteun van Duitsland. Dan volgt de ene oorlogsverklaring op de andere. Het raderwerk wordt in gang gezet en niemand kan of wil het nog stoppen.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 6

16/01/18 09:16

geschiedenis

7

‘Wereldwijd blijven 12 landen neutraal, waaronder Nederland’ DE PARTIJEN Bij de ’Centralen’ horen Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, het Ottomaanse Rijk en Bulgarije. Bij de ’Geallieerden’ zijn dit het Britse Rijk, Frankrijk, Rusland, wat later Italië en vanaf 1917 de Verenigde Staten. België is aanvankelijk neutraal. Tegen het eind van 1918 zijn 33 landen officieel in oorlog of 1,5 miljard mensen. Dit is 80% van de toenmalige wereldbevolking. Wereldwijd blijven 12 landen neutraal, waaronder Nederland.

Er is niet alleen een ’Westelijk Front’. Er wordt ook gevochten in het Oosten aan het Russische front, het Turkse front (GallipoliDardanellen) en in de Dolomieten bij de Italiaanse grens. En ten slotte woedt de strijd ook in een aantal Afrikaanse kolonies (Kameroen, Namibië en Oost-Afrika).

HET ‘VON SCHLIEFFEN’-PLAN Op 4 augustus 1914 vallen Duitse troepen België binnen.

Ze vroegen koning Albert I om een vrije doortocht door het land om zo de Fransen in de rug aan te vallen. Nadien zou Rusland worden aangepakt. Duitsland vreest een tweefrontenoorlog.

De Koning weigert. Het beruchte Schlieffenplan moet door de Duitsers militair worden doorgedrukt. Het wordt David tegen Goliath.

Groot-Brittannië garandeert de neutraliteit van België en verklaart de oorlog aan Duitsland.

LOOPGRAVENOORLOG Het front valt definitief stil bij de Franse Marne en wat later aan de IJzer. Iedereen graaft zich aan beide zijden in voor een verschrikkelijke stellingoorlog die uiteindelijk 4 jaar zal duren. Prikkeldraad, artillerie, mitrailleurs, ongedierte, ziektes, natte en koude, en later nog eens gifgas, vliegtuigen, vlammenwerpers en tanks… maken het front tot een hel. Aan het einde van 1914 begint het Westelijk Front vanaf het strand van Nieuwpoort, volgt de IJzer en het Ieperleekanaal, loopt dan verder rond Ieper en Heuvelland zo Frankrijk binnen en gaat tot aan de Zwitserse grens. Alles samen 40.000 km loopgraven.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 7

16/01/18 09:16

8

geschiedenis

VIER JAAR OORLOG IN DE WESTHOEK Willen de Duitsers de Franse kanaalhavens bereiken, dan moeten ze hiervoor de oude lakenstad Ieper innemen, want bij de IJzer is er door het water geen doorkomen aan. De hoogtes rond Ieper en in Heuvelland zijn van strategisch groot belang. Wie die hoogtes bezit, kan zich beter verdedigen, kan zijn artillerie beter richten en kan de vijand beter observeren. Vandaar dat de strijd er heftig is en blijft. ”The Ypres Salient” (de Ieperboog) is als een Britse bult in Duits gebied.

Intussen hebben zich duizenden Britten als vrijwilliger aangemeld.

“Remember Belgium”, staat op de affiches die Britse soldaten voor het front moeten werven. “Ypres”, zoals het op de meeste kaarten wordt vermeld, zou voor de Britten een naam als een klok krijgen. Zij spreken het uit als “Wipers”. Het Belgische leger beveiligt de sector vanaf Nieuwpoort, over Diksmuide tot aan het kanaal naar Ieper, dan nemen de Britten over tot een stuk in Frankrijk en vervolgens de Fransen zelf van Picardië tot aan de Zwitserse grens.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 8

16/01/18 09:16

geschiedenis

9

DE SLAG AAN DE IJZER EN DE SLAG OM DIKSMUIDE OKTOBER – 10 NOVEMBER 1914 Na de Val van Antwerpen wil koning Albert I de strijd staken.

Koningin Elisabeth en zijn ordonnans kunnen hem van het tegendeel overtuigen. De fel verzwakte Belgische troepen haasten zich naar de IJzer. Ze stellen zich midden oktober achter de IJzer op, de laatste natuurlijke barrière. Koning Albert I vraagt zijn soldaten om hier stand te houden in een ultieme poging om een stuk Belgische bodem te vrijwaren van Duitse bezetting.

Op 18 oktober bereiken de oprukkende Duitsers de IJzer en barst de strijd los. Keiem, Tervaete, Schoorbakke en Diksmuide liggen in de vuurlijn. De Duitsers slagen erin om op enkele plaatsen de IJzer over te steken. Belgische en Franse troepen verdedigen hardnekkig Diksmuide. Beschietingen herleiden de stad tot puin. Diksmuide wordt pas op 10 november 1914 door de Duitsers veroverd. De Geallieerden slagen echter in hun opzet. De Duitse opmars valt stil aan de Franse Marne en nu ook aan de IJzer, hun Schlieffenplan mislukt definitief, dankzij ondermeer het water.

DE KRACHT VAN HET WATER In oktober 1914 wordt op het Veurnse Stadhuis de onderwaterzetting van de IJzervlakte besproken met Karel Cogge. Hij is toezichter van de Noordwatering en kent de waterhuishouding in de streek als zijn broekzak. Een eerste poging lukt bijna. Wanneer Hendrik Geeraert, een schipper uit Nieuwpoort, ten slotte op 29 oktober ook de schuifdeuren van de Noordvaart ophaalt, stroomt er voldoende water landinwaarts. Deze oude verdedigingstruc is bijzonder effectief, want de Duitsers kunnen in die Belgische sector niet meer vooruit.

Op 30 oktober valt de Duitse aanval stil. De Duitse legerleiding zag het niet aankomen. Op de Duitse stafkaarten die ze gebruiken ligt hun ‘Duitse’ nul-meter-waterlijn bijna 2m40 hoger dan in werkelijkheid.

In dit gebied zal het gedurende de gehele oorlog relatief rustig blijven.

Enkele ”eilandjes” aan de westoever blijven echter in Duitse handen tot in 1918. In deze open vlakte blijft het wel aartsgevaarlijk.

1 STE SLAG BIJ IEPER 19 OKTOBER – 22 NOVEMBER 1914 De Duitse opmars in Noord-Frankrijk wordt in september aan de Marne gestopt. Het centrum van de strijd ligt nu in de Westhoek.

Het Belgische Leger slaagt erin de Duitse aanval te stuiten door de

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 9

16/01/18 09:16

10

geschiedenis

IJzervlakte, eind oktober 1914, onder water te zetten. In het zuiden hebben de Britten, samen met de Fransen de grootste moeite om hun linies rond Ieper stand te laten houden tegen de Duitse aanvallen.

Die 1ste Slag om Ieper vindt plaats van 19 oktober tot 22 november 1914. De Lakenhallen branden en de vernieling van Ieper is ingezet. Na die slag begint de stellingoorlog en valt het front stil.

De ”Ypres Salient”, een Britse uitstulping in Duits gebied, is geboren.

2 DE SLAG BIJ IEPER 17 APRIL – 24 MEI 1915 In de lente van 1915 proberen de Duitsers opnieuw bij Ieper door te breken. Ze veroveren Hill 60. Op 22 april 1915, tussen Steenstrate en Langemark, gebruiken de Duitsers voor het eerst chloorgas. 150 ton chloorgas ontsnapt uit 6.000 cilinders richting Fransen. De verrassing is compleet. De Geallieerden trekken zich een paar kilometer terug, maar nergens is er een doorbraak. Ook de Duitsers zijn verrast en kunnen daardoor die doorbraak niet benutten. In september gebruiken de Britten bij Loos chloorgas. Tot november 1918 bestoken de strijdende partijen elkaar met miljoenen gasgranaten. Vanaf 1917 zetten ook de Belgen gas in. In verhouding tot de globale verliescijfers, eist gas uiteindelijk ’weinig’ slachtoffers. Het is vooral een angstwapen en soldaten met gasmaskers lijken wel uniforme moordmachines zonder gezicht. Sommigen spreken van varkenssnuiten.

3 DE SLAG BIJ IEPER 31 JULI – 10 NOVEMBER 1917 De Mijnenslag bij Mesen-Wijtschate (7-14 juni 1917).

De Mijnenslag rond Wijtschate/Mesen (Messines Ridge in het Engels of Wijtschate Bogen voor de Duitsers) doet de aarde daveren, toen de Geallieerden op 7 juni 1917 19 dieptemijnen tot ontploffing brengen.

De explosies worden tot in London gehoord. Vanuit militair oogpunt is dit Britse offensief een succes. Het is meteen de proloog tot de 3de Slag bij Ieper.

De Slag bij Passendale Pas in augustus volgt de Slag bij Passendale. De Britse artillerie vuurt 107.000 ton obussen op de Duitse linies af. De aarde wordt omgewoeld. Samen met de vele regen wordt alles in een modderbrij herschapen. Vooruit komen is bijna onmogelijk. In vier maanden tijd en voor een terreinwinst van 8 km verliest het Britse Rijk zowat 400.000 man aan doden, gewonden, vermisten en krijgsgevangenen.

De Duitsers hebben sterke betonnen bunkers gebouwd die in

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 10

16/01/18 09:16

geschiedenis

11

combinatie met tientallen mitrailleurs bijna niet te veroveren zijn. De hel van Passendale is er een van modder en afzien. De Britten noemen het ”Passionsdale” of dal van het lijden. Voor het eerst wordt in 1917 door de Duitsers mosterdgas of ’ieperiet’ gebruikt. Zoals bij chloor en fosgeen worden niet alleen de ademhalingswegen aangetast, maar blaarvorming op de huid is een ware marteling.

1918 De vrede tussen Rusland en Duitsland wordt in maart 1918 getekend in Brest-Litovsk. Duitsland brengt massaal troepen van het oostelijk front naar het westen. Duitsland start in april een groots lenteoffensief in de hoop op een overwinning voor de Amerikanen eraan komen.

Ieper wordt door de Britten ontruimd en de Duitsers veroveren de Kemmelberg. Vanaf juni komen er per dag 10.000 USA-soldaten bij.

In juli worden de Duitse troepen tot staan gebracht. Vooral 8 augustus is voor het Duitse Leger een rampdag. De Geallieerden breken door bij Amiens. Erich Ludendorff heeft het over de: ‘Schwarzer Tag des deutschen Heeres’. Diverse geallieerde aanvallen bij de Argonne en de Maas worden gelanceerd met steun van de Amerikanen. In september vindt eindelijk de geallieerde grote doorbraak in Vlaanderen en aan het Franse front plaats. Het tij keert definitief. In Duitsland breken onlusten uit door voedseltekorten. De Duitsers zijn de oorlog grondig beu.

In de marinebasis van Kiel breekt een muiterij uit onder de matrozen.

Onlusten verspreiden zich snel over Duitsland. Keizer Willem II vlucht naar Nederland en vindt er asiel in Amerongen. In een treinwagon in het Franse Compiègne wordt de Wapenstilstand overeengekomen: op 11 november om 11 uur zullen alle wapens zwijgen.

DUITS LENTEOFFENSIEF APRIL 1918 In de lente van 1918 worden de Duitse troepen versterkt door divisies die terugkomen van het Russische front. De Oktoberrevolutie heeft er de oorlog beëindigd. Het Duitse offensief start einde maart tussen Arras en Laon. In april wordt een zware Duitse aanval gelanceerd bij Ieper waarbij de geallieerde linies het bijna begeven. In een week tijd wordt de Britse terreinwinst bij Passendale teniet gedaan.

Bij de Slag om Merkem (Houthulst) krijgt het Belgisch Leger op 17 april 1918 een massale Duitse aanval te verduren. ’De Kippe’, een gehucht in Merkem, en een aantal bunkers vallen in Duitse handen. Er wordt met dolk en bajonet man tegen man gevochten. Diezelfde avond slaan de Belgen de Duitsers op alle beginposities terug. Bilan van het treffen:

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 11

16/01/18 09:16

12

geschiedenis

155 Belgische doden en 254 Duitsers, 354 Belgische gekwetsten en 1.211 Duitsers. Meer dan 780 Duitsers zijn krijgsgevangen genomen.

Het is de eerste Belgische overwinning sinds Halen in augustus 1914.

Bij de Slag om de Kemmelberg krijgen vooral de Fransen het hard te verduren. Op 25 april wordt de Kemmelberg ingenomen en bijna valt Ieper in Duitse handen.

GEALLIEERD BEVRIJDINGSOFFENSIEF 28 SEPTEMBER – 11 NOVEMBER 1918

Maar de Duitse reserves raken uitgeput en de Amerikanen komen op het westelijke front volop in actie. Daarbij begint het Duitse thuisfront uit elkaar te vallen. Van 28 september tot 11 november heeft het Bevrijdingsoffensief plaats waarbij de Duitsers tot aan de Schelde worden teruggedrongen. 160.000 Belgische soldaten nemen aan dit offensief deel. Bijna een derde van de Belgische verliezen valt bij dit offensief te betreuren.

DE SLAG OM HET BOS VAN HOUTHULST Dit Vrijbos is gedurende de oorlog een belangrijk strategisch punt voor de Duitse verdediging. Het bos is een waar oorlogsarsenaal met een goed uitgebouwd smalspoornet met aansluiting op het gewone spoorwegennet. Op zaterdag 28 september 1918 vallen de Belgen aan.

Hiervoor wordt het gros van het Belgische leger ingezet, versterkt met het 2de Britse leger en enkele Franse divisies. Bij het einde van de 1ste dag zijn alle vijandelijke posten over een breedte van 18 km en een diepte van 6 km ingenomen. Van het bos van Houthulst blijven enkel nog boomstompen over.

WAPENSTILSTAND EN HET VERDRAG VAN VERSAILLES Begin november wordt de Wapenstilstand getekend in een treinwagon in het Franse Compiègne. Op 11 november 1918 komt om 11 uur een eind aan meer dan 4 jaar wapengeweld. Op 28 juni 1919 wordt het het Verdrag van Versailles gesloten. Dit is dag op dag vijf jaar na de fatale schoten in Sarajevo. Dan pas wordt ook de Britse vlootblokkade opgeheven. De Europese kaart is hertekend, de machtsverhoudingen liggen nu anders. Duitsland moet gebieden afstaan en zware herstelbetalingen aan de Geallieerden toestaan. Een zekere Adolf Hitler zal later stellen dat Duitsland nooit militair is verslagen en dat Versailles een onrecht is. De kiem voor de Tweede Wereldoorlog was daarmee een feit.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 12

16/01/18 09:16

geschiedenis

13

DE WEDEROPBOUW 1919 – 1967 België verliest door de oorlog 18% van zijn rijkdom. Na de oorlog komen veel vluchtelingen terug naar huis. Sommigen blijven in het vluchtland en bouwen er een nieuw bestaan op, zoals veel Vlaamse boeren in Frankrijk. In de frontstreek zijn Ieper, Nieuwpoort, Diksmuide en tientallen dorpen compleet vernield. ’De Verwoeste Gewesten’ krijgen een bijzonder statuut. De eerste noodwoningen worden vervangen door houten barakken. Er wordt puin geruimd en het front wordt ’opgekuist’. Loopgrachten, kraters en putten worden gedempt.

Munitie wordt onschadelijk gemaakt. Langzaam aan wordt alles heropgebouwd of nieuw gebouwd. In 1967 wordt het ’Nieuwerck’ bij de Ieperse lakenhallen als stadhuis in gebruik genomen. Het ’Nieuwerck’ sluit meteen de heropbouw definitief af. In 2014 doodt een ontploffing van een granaat op een industrieterrein 2 mensen. De oorlog zelf duurt nog geen generatie, doch het duurt meerdere generaties vooraleer de dodelijke sporen ervan zijn opgeruimd.

BALANS In totaal worden tijdens de oorlog meer dan 60 miljoen soldaten gemobiliseerd. Maar vooral kost die oorlog aan zo wat 10 miljoen van hen het leven. Ruim 65% wordt gedood door de artillerie. Zonder daarbij de miljoenen gewonden en verminkten in rekening te nemen. De burgerbevolking komt er, in vergelijking met de 2de Wereldoorlog, relatief goedkoop van af. De burgerslachtoffers tellen voor 5% in de 1ste Wereldoorlog. In de 2de Wereldoorlog wordt dit 48%. De Europese jeugd is gedecimeerd. Van de meer dan 700.000 Britse gesneuvelden is bijvoorbeeld ruim 71% tussen de 16 en 29 jaar oud! België verliest ruim 42.000 militairen.

En in 1918-1919 eist de Spaanse griep meer slachtoffers dan de gehele oorlog samen. Deze vernietigende influenzaepidemie wordt het eerst in Spanje vastgesteld, maar de bakermat van de ziekte zou in de Verenigde Staten liggen.

De schatting van het aantal doden loopt uiteen naargelang de bron, van 20 tot 100 miljoen doden wereldwijd.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 13

16/01/18 09:16

EVENEMENTEN 2018

14

eVeneMenTen 2018

T.e.M. 20/05/18 » TAlBOT hOUSe, POPeRinge

Poëzie en proza

Tijdelijke tentoonstelling / 057 33 32 28 / www.talbothouse.be

T.e.M. 01/07/18 » lAnge MAX MUSeUM, KOeKelARe

De gevolgen van de III. Flandernschlacht

Tijdelijke tentoonstelling / 051 50 02 86 / www.langemaxmuseum.be

23/01/18 – 03/06/18 » in FlAndeRS FieldS MUSeUM, iePeR

Van traditie naar bescherming: hoofddeksels van het Franse leger van WO I Dossiertentoonstelling / 057 23 92 20 / www.inflandersfields.be

25/01/18 – 28/02/18 » KOeKelARe, BROUWeRiJSiTe

WO I in woord en beeld

Tentoonstelling met poëzie over Käthe Kollwitz / 051 61 04 94

17/02/18 – 26/08/18 » in FlAndeRS FieldS MUSeUM, iePeR

Sporen van Oorlog – Archeologie van de Eerste Wereldoorlog Grote tijdelijke tentoonstelling met resultaten van meer dan 150 opgravingen van de laatste decennia; van spectaculaire vondsten tot interactieve presentaties van verdwenen sporen.

057 23 92 20 / www.inflandersfields.be

13/04/18 » MeRKeM (hOUThUlST)

Slag van Merkem

Tentoonstelling in de kerk van Merkem / 051 46 08 93

14 & 15/04/18 » MeRKeM (hOUThUlST)

Slag van Merkem

EXPO

Historische wandeltocht / 051 46 08 93

COMINGWORLDREMEMBERME

600.000 nAMen / 600.000 Beelden

— WWW.CWRM.BE —

30/03/18 – 15/11/18 » PROVinciedOMein de PAlingBeeK, iePeR Sinds 2014 kan iedereen die dat wil, een beeldje uit klei maken.

Elk beeldje staat voor één van de 600.000 slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog in België. Alle 600.000 beeldjes worden in 2018 samen gebracht en maken deel uit van een grote land art installatie tussen enkele werken van kunstenaar Koen Vanmechelen. Deze kunstinstallatie ‘ComingWorldRememberMe’ is vanaf 1 april 2018 gratis te bezoeken in het provinciedomein De Palingbeek, het voormalige Niemandsland van de frontzone rond Ieper. ComingWorldRememberMe moet ons herinneren aan de zinloosheid van oorlog: gisteren, vandaag en morgen.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 14

16/01/18 09:16

15 – 21/04/18 » NIEUWPOORT TOT POPERINGE

IJzer 2018

Unieke poëziefietstocht langs de littekens van de Eerste Wereldoorlog gekoppeld aan literaire avondvoorstellingen in de belangrijkste musea van de Westhoek. / www.flandersfields.be

14/04/18 – 31/12/18 » BELEVINGSCENTRUM ‘VRIJ VADERLAND’, VEURNE

Veurne! Laatste halte van Joe English

Tentoonstelling met diverse werken van Joe English over Veurne tijdens WO I en de link tussen hemzelf en Koning Albert I. 058 33 55 31 / www.vrijvaderland.be

21/04/18 – 15/11/18 » MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917, ZONNEBEKE

1918, Het Eindoffensief in Vlaanderen Tijdelijke tentoonstelling 051 77 04 41 / www.finaloffensive1918.org

21/04/18 – 21/04/19 » BEZOEKERSCENTRUM HET HEUVELLAND

The Final Offensive. De Slag om de Kemmelberg.

Tijdelijke tentoonstelling.

057 45 04 55 / www.toerismeheuvelland.be

15

EVENEMENTEN 2018

evenementen 2018

25/04/18 » BUTTES NEW BRITISH CEMETERY, ZONNEBEKE

ANZAC-Day met ontbijt

051 77 04 41 / www.finaloffensive1918.org

25/04/18 » IEPER

ANZAC-Day met speciale Last Post 057 23 92 20 / www.toerisme-ieper.be

25/04/18 » NEW ZEALAND MEMORIAL, MESEN

ANZAC-Day

057 22 17 14

27/04/18 » KEMMEL (HEUVELLAND)

Officiële herdenkingsplechtigheid van de Slag om de Kemmelberg Tijdens deze plechtigheid wordt ook de vlam overgebracht van de Arc du Triomphe. 057 45 04 55 / www.toerismeheuvelland.be

27 & 29/04/18 » KEMMEL (HEUVELLAND)

De Slag om de Kemmelberg

Een combinatie van muziek, toneel, beeldende kunst en geschiedenis die de sfeer oproept van het begin van de 20ste eeuw. Een mooie wandeling of rondrit door het landschap van Heuvelland.

057 45 04 55 / www.toerismeheuvelland.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 15

16/01/18 09:16

EVENEMENTEN 2018

16

evenementen 2018

21/05/18 – 09/10/18 » TALBOT HOUSE, POPERINGE

Tentoonstelling over de evacuatie (en herinrichting) van Talbot House 057 33 32 28 / www.talbothouse.be

25/05/18 – 31/07/18 » SINT-NIKLAASKERK DIKSMUIDE

Tentoonstelling ‘Dienaars van God’: dagelijks leven van aalmoezeniers in de loopgraven.

051 79 30 50

07/06/18 » KEMMEL – LOKER (HEUVELLAND)

William Redmond wandeling 057 45 04 55

08/06/18 » GROTE MARKT, DIKSMUIDE

De stad van 1918 tot heden

Openlucht spektakel met onder meer Koninklijke Muziekkapel van de Belgische Marine. 051 79 30 50

29/06/18 – 30/06/19 » WESTFRONT NIEUWPOORT

Architectuur en oorlog.

Heropbouw van stad en platteland.

Tijdelijke tentoonstelling 058 23 07 33 / www.westfrontnieuwpoort.be

30/06/18 – 16/09/18 » POPERINGE

Heelkracht – Belgische verpleegsters tijdens de Eerste Wereldoorlog Tijdelijke tentoonstelling / 057 34 66 76

01/07/18 – 31/12/18 » WOESTEN (VLETEREN)

Themawandeling WO I 057 40 09 01

01/07/18 – 06/01/19 » IN FLANDERS FIELDS MUSEUM, IEPER

Memorial Chairs

Te bezichtigen in de Artist in Residence ruimte.

057 23 92 20 / www.inflandersfields.be

01/08/18 – 30/09/18 » BROUWERIJSITE, KOEKELARE

Boter bij de vis

Tentoonstelling over de problematische voedselsituatie en de creativiteit van de Belgen om te overleven tijdens WO I. / 051 61 04 94

08/08/18 » IEPER

The Great Pilgrimage Heruitgave van de Royal British Legion Pilgrimage van 1928.

057 23 92 20 / www.toerisme-ieper.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 16

16/01/18 09:16

13/08/18 – 19/08/18 » LO-RENINGE / DIKSMUIDE / HOUTHULST

De bevrijding 1918-2018

Historische evocatie bestaande uit een colonne Belgische, Britse en Franse soldaten. De colonne trekt dwars door Vlaanderen langsheen diverse slagvelden. Van Lo-Reninge, via Diksmuide, Houthulst en Torhout tot Gent. www.flandersfields.be / www.debevrijding.be

21/08/18 – 24/08/18 » DIKSMUIDE / POPERINGE / IEPER

Vierdaagse van de IJzer

4-daags wandelevenement / www.4-daagse.be

24/08/18 » WESTHOEK

The Great War Remembrance Race www.flandersfields.be

26/08/18 » LOKER (HEUVELLAND)

Matinee-aperitief concert

In het kerkje van Loker, ter ere van de gevallen US soldaten op Heuvellandse bodem. / 057 45 04 55 / www.toerismeheuvelland.be

26/08/18 » KEMMEL (HEUVELLAND)

American Day

17

EVENEMENTEN 2018

evenementen 2018

Terug in de tijd: Amerikaanse soldaten en burgers ontmoeten Kemmelse inwoners en vieren feest met hapjes en drankjes, een basebal wedstrijd, een appel pie contest, een openlucht dansfeest, fly over van US WO I vliegtuigen…

057 45 04 55 / www.toerismeheuvelland.be

29/08/18 » KEMMEL (HEUVELLAND)

Herdenkingsplechtigheid: ‘1ste inzet van VS divisies in Vlaanderen’ Serene plechtigheid bij het Amerikaans momument.

057 45 04 55 / www.toerismeheuvelland.be

31/08/18 – 02/09/18 » LANGEMARK-POELKAPELLE

Broers – optreden gebracht door ‘Kotjesvolk’, ‘Bergen’ en Patrick Riguelle.

057 49 09 41 / www.langemark-poelkapelle14-18.be

21 – 23/09/18 » BELGISCHE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS HOUTHULST

Slag van Houthulst

Herdenking Italiaanse gesneuvelden met evocatie met aansluitend Vredesloop naar de Vredesmolen met ‘vredesvlam’. Op zaterdag een optreden van Patrick Riguelle olv Ypriana.

051 46 08 93

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 17

16/01/18 09:16

EVENEMENTEN 2018

18

evenementen 2018

28/09/18 » HOUTHULST / ZONNEBEKE

Herdenkingsplechtigheid ‘Eindoffensief’ 051 46 08 93 / 051 77 04 41 / www.passchendaele.be

28/09/18 – 30/06/19 » IN FLANDERS FIELDS MUSEUM, IEPER

To End all Wars? Van eindoffensief tot Vrede van Versailles

Tentoonstelling met focus op het Eindoffensief van 1918 en de balans na vijf jaar verwoed oorlogsgeweld. Deze tentoonstelling sluit de reeks van thematische tentoonstellingen over de eeuwherdenking op een beklijvende wijze af.

057 23 92 20 / www.inflandersfields.be

28/09/18 – 06/11/18 » DE BLANKAART, DIKSMUIDE

100 jaar Slag om de Blankaart

Tentoonstelling, 8 muzikale vertelwandelingen en 2 themawandelingen. / 051 79 30 50

29/09/18 – 30/09/18 » KASTEELDOMEIN ZONNEBEKE

Museumweekend ‘1918, Het Eindoffensief in Vlaanderen’ 051 77 04 41 / www.passchendaele.be

30/09/18 » KLERKEN (HOUTHULST)

Wandeltocht ‘In de voetsporen van het Eindoffensief’ 051 46 08 93

10/10/18 – 31/12/18 » TALBOT HOUSE, POPERINGE

World War One Home Front Exhibition Tijdelijke tentoonstelling 057 33 32 28 / www.talbothouse.be

09 & 11/11/18 » IEPER

The Great War Remembered concert Last Post Association. www.lastpost.be

10/11/18 » IEPER

Slotdag ‘Herdenkingsmars’ Wandeldag rond WO I sites Ieperboog Oost en Zuid.

057 23 92 22 / www.toerisme-ieper.be

10/11/18 » IJZERTOREN, DIKSMUIDE

Vredesdag aan de IJzer

051 50 02 86 / www.museumaandeijzer.be

11/11/18 » KOEKELARE

Wapenstilstandherdenking aan de oorlogsmonumenten.

051 61 04 94

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 18

16/01/18 09:16

100 JAAR WAPENSTILSTAND:

EEN OORLOG LAAT ALTIJD LEGE STOELEN ACHTER De eeuwherdenking ‘100 jaar Groote Oorlog 2014-2018’ wordt afgesloten met een ingetogen en universele vredesboodschap in een driedaags totaalprogramma.

Op VRIJDAG 9 NOVEMBER vindt de finale plaats van de Kunstinstallatie Assembly – Memorial Chairs in het Astridpark in Ieper. Aansluitend wordt de 11-novemberlezing gegeven.

De avond wordt afgesloten met het concert The Great War Remembered in de Sint-Maartenskathedraal.

19

EVENEMENTEN 2018

evenementen 2018

Op ZATERDAG 10 NOVEMBER gaat het herdenkingsconcert ‘Distortion, a Hymn to Liberty’ met Dirk Brossé, Sioen en Jef Neve door in de Memorial Gardens van Zonnebeke.

Het concert wordt voorafgegaan door de Passchendaele Ceremony aan Crest Farm Canadian Memorial in Passendale.

Op ZONDAG 11 NOVEMBER wordt 100 jaar Wapenstilstand herdacht op de tonen van de Last Post onder de Menenpoort om 11u en 20u. In de namiddag wordt voor de tweede keer het herdenkingsconcert The Great War Remembered in de Sint-Maartenskathedraal gehouden.

Dit project is een initiatief van de Vlaamse Overheid in samenwerking met de stad Ieper en de gemeente Zonnebeke, In Flanders Fields Museum, Last Post Association en Westtoer.

— ALLE INFO OP WW.100JAARWAPENSTILSTAND.BE —

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 19

16/01/18 09:16

GoneWest is de naam van de culturele herdenking van de Eerste Wereldoorlog in West-Vlaanderen. GoneWest wordt gerealiseerd in opdracht van de Provincie WestVlaanderen met de steun van de Vlaamse Overheid en Toerisme Vlaanderen.

HISTORISCHE CONTEXT EDITIE 2018: DE ZOMER VAN ‘18 Deze editie staat expliciet los van de historische gebeurtenissen van 1918 en focust op vrede, hoop en toekomst. Als apotheose wordt een muzikale vredesmarathon ‘Peace to the World’ voorgesteld op de Grote Markt in Ieper op zaterdag 25 augustus 2018 onder leiding van artistieke duizendpoot Wim Opbrouck, terwijl de eindpresentatie van ‘ComingWorldRememberMe” in het provinciedomein De Palingbeek opent op 30 maart 2018.

PROGRAMMA 2018 29 JUNI Openingsevenement ‘WATERFRONT’, Havengeul Zeebrugge tot havengeul Oostende

28 JULI Concerten Nieuwpoort

05 JULI Concerten Poperinge

17 & 18 AUGUSTUS Literaire happening ‘Zie ons, de Mens’, Kasteel van Loppem

08 JULI Concerten Veurne 20 JULI Concerten Diksmuide

02 AUGUSTUS Dranouter Festival

25 & 26 AUGUSTUS Slotevenement ‘Peace to the world’, Ieper

MEER INFORMATIE OVER GONEWEST EN DE PROGRAMMAKALENDER VOOR 2018 KAN JE TERUGVINDEN OP WWW.GONEWEST.BE

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 20

16/01/18 09:16

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 21

16/01/18 09:16

22

alveringem

ALVERINGEM Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelt Alveringem, als een van de eerste bewoonde dorpen achter het IJzerfront, een cruciale rol.

Vier lange jaren is het een kruispunt van leven en dood. Alveringem is ook het dorp van de controversiĂŤle priester-dichter Cyriel Verschaeve, die tijdens de Groote Oorlog uitgroeit tot een boegbeeld van het Vlaamsnationalisme.

Sint-Rijkersstraat 19 / 058 28 88 81 toerisme@alveringem.be / www.alveringem.be Elke werkdag open van 9u-12u en van 13u-16u.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 22

16/01/18 09:16

AlVeRingeM

23

KAPelAniJ VeRSchAeVe In dit huis van de voormalige onderpastoor Cyriel Verschaeve, krijg je het verhaal van Alveringem tijdens de Groote Oorlog. Ook in het landschap en op tal van sites kan je de oorlog herbeleven.

Sint-Rijkersstraat 22, 8690 Alveringem. Open van Pasen t.e.m. 11 november van maandag t.e.m. vrijdag, van 9u-16u. Van 12 november t.e.m. Pasen bezoek via de dienst Vrije Tijd. In juli en augustus open op zaterdag, zondag en feestdagen van 13u30-16u. Toegang is gratis.

MOUT- & BROUWhUiS de SnOeK Het museum in de Snoek brengt je het unieke verhaal van de dorst in de Eerste Wereldoorlog.

Fortem 40, 8690 Alveringem / bezoek@desnoek.be / www.desnoek.be.

Open op weekdagen van 14u-18u en op zaterdag, zondag en feestdagen van 10u30-18u. Gesloten op vrijdag. Gesloten in januari. Bezoek voor groepen op afspraak altijd mogelijk. Toegangsprijs: individuelen â‚Ź 5, kinderen tot 12 jaar gratis, groepen (min. 15 personen) â‚Ź 4.

MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 23

16/01/18 09:16

24

AlVeRingeM

BelgiSche MiliTAiRe BegRAAFPlAATS OeRen In de schaduw van het kerkje van Oeren ligt de kleinste maar wellicht meest pittoreske Belgische militaire begraafplaats in het IJzergebied. Vandaag telt het kerkhof nog 509 graven. Ooit hebben er 104 heldenhuldezerkjes gestaan. Daarvan zijn er slechts vijf bewaard gebleven. Op 26 augustus 1923 vindt hier onder grote belangstelling de vierde IJzerbedevaart plaats, met als thema “Eerherstel aan de geschonden graven�. In de nacht van 9 op 10 februari 1918 hebben grafschenners op het kerkhof van Oeren de letters AVV-VVK op 36 heldenhuldezerkjes dichtgepleisterd.

Oerenstraat, 8690 Oeren www.oorlogserfgoedalveringem.be

BELGISCHE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS OEREN

BelgiSche MiliTAiRe BegRAAFPlAATS hOOgSTAde Omdat er veel Belgische militairen sterven in het veldhospitaal, dat gevestigd is in het Gasthuis Clep in Hoogstade, wordt in april 1915 een nieuwe begraafplaats aangelegd langs de Brouwerijstraat bij de dorpsplaats. In 1968 breidt deze begraafplaats uit met 117 Belgische graven van op de opgeheven militaire begraafplaats in Reninge. Er liggen nu 806 Belgische militairen begraven, afkomstig uit 370 gemeenten. Deze begraafplaats telt nog zes heldenhuldezerkjes. Daarnaast staan er ook 20 Britse grafstenen.

Brouwerijstraat, 8690 Hoogstade www.oorlogserfgoedalveringem.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 24

16/01/18 09:16

alveringem

25

LANDSCHAPSKUNSTPROJECTEN Op de oostelijke oever van de Lovaart ligt de archeologische site Pannendorp. In de 18de en 19de eeuw was hier een dakpannenfabriek gevestigd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog had het Belgisch leger er loopgraven aangelegd met een ruimte voor een klein garnizoen. Nu simuleert het landschapskunstwerk uit 2004 van Stijn Claikens met twee speelse en felgekleurde betonnen muurtjes in rood en blauw de loop van de Belgische en Duitse frontlinies in de Westhoek.

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Aller/Retour – 37 km Startplaats: Domein Hof van Wyckhuize, Alveringem

• Niemandswater – 45 km Startplaats: Veurnestraat 4, Vleteren of Markt, Lo-Reninge • Vrij Vaderland – 92 km Startplaats: Grote Markt Veurne

WOI TOCHT VOOR KINDEREN Marie’s Groote Oorlog

Kinderen keren honderd jaar terug in de tijd. De Eerste Wereldoorlog is in alle hevigheid losgebarsten. Het meisje Marie is voor het oorlogsgeweld op de vlucht geslagen. Radeloos komt ze in Alveringem toe en gaat ze op zoek naar haar broer, die soldaat is. Maar alleen kan Marie deze klus niet klaren. Kinderen helpen het meisje door onderweg een aantal opdrachten uit te voeren. De zoektocht naar de broer van Marie begint in de tuin van het Hof van Wyckhuize.

Bij aankoop van deze brochure krijgen de kinderen ook een Bij aankoop van deze brochure krijgen kinderen een hebben rugzakje mee met enkele voorwerpen die ze nodig rugzakje mee met enkele voorwerpen die ze nodig hebben ombij om de opdrachten tot een goed einde te brengen.

Te koop de opdrachten tot een goed einde te brengen.

Toerisme Alveringem voor € 5.

Te koop bij Toerisme Alveringem voor € 5.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 25

16/01/18 09:16

26

diksmuide

DIKSMUIDE De IJzer was de laatste hoop in 1914. Na de inval van de Duitse troepen op 4 augustus 1914 en diverse pogingen om de opmars te sluiten, bracht de IJzer een halt aan de bewegingsoorlog. De IJzer werd de frontlijn en Diksmuide werd in vier jaar tot een grote ruĂŻne herleid.

Grote Markt 6 / 051 79 30 50 toerisme@diksmuide.be / www.bezoekdiksmuide.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 26

16/01/18 09:16

diKSMUide

27

IJZERTOREN, PAXPOORT EN IJZERCRYPTE

iJZeRTORen, PAXPOORT en iJZeRcRYPTe De eerste IJzertoren wordt ingewijd in 1930 als een gedenkteken voor de Vlaamse soldaten die in de frontstreek het leven lieten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de site een decor voor collaboratie.

Die IJzertoren wordt in 1946 tijdens een aanslag tot ontploffing gebracht.

Uit de ruïnes verrijst in 1965 een nieuwe toren. Sinds enkele jaren biedt de toren plaats aan een museum. Het Museum aan de IJzer vertelt het verhaal van het Belgisch-Duitse front tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de hand van verhalen van soldaten, vluchtelingen en burgers aan beide kanten van het front. Hier wordt geen vrijblijvende boodschap gebracht, maar een duidelijke opdracht meegegeven: Nooit meer oorlog! Daarnaast worden ook de politieke consequenties van deze oorlog die uitmondden in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd toegelicht. Naast het uitzicht over het voormalige IJzerfront kan je bovenop de 84 meter hoge toren ook genieten van een schitterend panorama over Diksmuide en de Westhoek.

IJzerdijk 49, 8600 Diksmuide / 051 50 02 86 info@aandeijzer.be / www.museumaandeijzer.be Open van 1 april t.e.m. 30 september van 9u-18u. Van 1 oktober t.e.m.

31 maart van 9u-17u. Weekend en feestdagen vanaf 10u. Tickets tot 1 uur voor sluiting. Toegangsprijs: € 8 – 7-18 j.: € 2,5. Gratis t.e.m. 6 jaar. Groepen (min.

20 pers.): € 6, t.e.m. 18 jaar: € 2,5.

08/05/18 t.e.m. 11/11/18 uniek kunstproject Vrede / www.floatingdreams.be

01/04 tot 30/09: dagelijks open van 9u-17u.

01/10 tot 31/03: ma - za: 10u-12u & 13u-16u.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 27

16/01/18 09:16

28

diKSMUide

STilTePAd Het Stiltepad is een betonnen wandel- en fietspad van 1 km. Het pad verbindt de Frontzate met de IJzerdijk. De route volgt ongeveer de ‘Verbindingsloopgraaf van de Hoop’ of ‘Boyau de l’Espoir’. Langs het pad geeft een ruïne van een voormalige boerderij de oorlogsschade weer.

Oude Dorpsstraat, 8600 Kaaskerke

O.-L.-VROUWHOEKJE

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 28

16/01/18 09:16

diksmuide

29

DE ENGELEN VAN PERVIJZE Twee Britse verpleegsters richten eind november 1914 een eerste hulppost in. Vooral Elisabeth Knocker ziet veel gewonden te vroeg overlijden, omdat de afstand en het noodzakelijke vervoer kostbare tijd in beslag nemen. Daarom wil ze dicht bij de frontlijn de eerste zorgen toedienen. In Pervijze werkt ze samen met Mairi Chisholm in een kelder op nog geen 50 meter van de frontlijn. Elisabeth bekomt van de Duitsers zelfs een ongewone overeenkomst. Ze mag de gewonden die tussen de linies zijn blijven liggen, ophalen. Eerst brengt haar hondje een verzoek over naar de bevelvoerende Duitse officier. Die geeft meestal toelating. Er zal niet worden gevuurd, maar ze moet wel haar hoofddeksel van verpleegster dragen en geen helm. In januari 1915 worden beide verpleegsters door koning Albert I onderscheiden.

DODENGANG De Dodengang is het enige bewaarde Belgische loopgravenstelsel uit de Eerste Wereldoorlog. In het interpretatiecentrum ontdek je het verhaal van leven en dood in de Belgische loopgraven. De persoonlijke verhalen van de gesneuvelden kruipen onder je huid. Naast het Belgische loopgravennetwerk is ook een Duitse bunker in het parcours opgenomen.

IJzerdijk 65, 8600 Diksmuide / 051 50 53 44. Open van 1 april t.e.m.

15 november van 10u-18u. Laatste toegang om 17u30. Van 16 november t.e.m.

31 maart op dinsdag en donderdag van 9u30 tot 16u (laatste toegang om 15u30). Gesloten van 25 december t.e.m. 1 januari 2019.

Individuelen: € 4 / groepen (min. 15 personen): € 2 Betalen enkel mogelijk met bankkaart.

DE PETROLEUMTANKS In het begin van de 20ste eeuw voorzien de oorspronkelijke petroleumtanks Diksmuide van brandstof, tot ze in oktober 1914 vernield worden. De huidige petroleumtanks zijn replica’s en vervaardigd uit houten balken rondom een metalen frame.

IJzerdijk, 8600 Diksmuide

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 29

16/01/18 09:16

30

diksmuide

O.-L.-VROUWHOEKJE STUIVEKENSKERKE Het O.-L.-Vrouwhoekje in Stuivekenskerke ligt tussen Nieuwpoort en Diksmuide. Tijdens de oorlog was de kerktoren een belangrijke Belgische voorpost. De herdenkingskapel, de restanten van de beschoten kerktoren met oriëntatietafel, de gedenkstenen voor diverse Belgische legereenheden en de ongeschonden demarcatiepaal met de tekst ’Hier werd de overweldiger tot staan gebracht’ vormen samen een beschermd dorpsgezicht en oorlogslandschap. Langs de oude ”spoorwegzate” van Diksmuide naar Nieuwpoort, kan je kennismaken met enkele merkwaardige oorlogsrestanten. Deze voormalige spoorwegberm vormde de Belgische frontlijn tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Altijd en gratis toegankelijk.

BUNKERTJE OUDEKAPELLE Het bunkertje aan het gehucht de Groigne is iets eigenaardigs. Het is zeker een Belgische bunker, want inscripties vermelden de eenheid die het in 1918 zou hebben gebouwd. Aan de zuidwestkant zit echter een merkwaardig detail. De toegang is een spitse hoefijzerboog met Arabische inscripties. De vertaling luidt: ’Er is geen grotere god dan Allah. Als je in Allah gelooft, zal je zegevieren zoals de zege over Tadmoor en Namar’.

Dit wijst op de tijdelijke aanwezigheid van Arabische soldaten die deel uitmaakten van het Franse Leger.

Grote Beverdijkstraat, 8600 Oudekapelle

DUITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS VLADSLO

Op deze Duitse militaire begraafplaats ligt de jonge oorlogsvrijwilliger Peter Kollwitz begraven. Hij is bijna 18, als hij in oktober 1914 sneuvelt.

Diep getroffen door de dood van haar zoon, maakt Käthe Kollwitz het wereldberoemde beeldhouwwerk ’Het Treurende Ouderpaar’. Ze werkt er jaren aan en het beeld wordt pas in 1932 op het ’Roggeveld’ in Esen geplaatst. De grafsteen, die voor de beeldengroep ligt, vermeldt naast nog andere namen ook: ’Peter Kollwitz Musketier † 23.10.14’.

De begraafplaats telt 25.645 doden. De beeldengroep wordt in 1957 naar het ’Praetbos’ in Vladslo verplaatst. Käthe Kollwitz was een bekende Berlijnse expressionistische beeldhouwster. Haar kunst wordt door de nazi’s veelal verwijderd uit musea en openbare gebouwen als een voorbeeld van ”Entartete Kunst”. Haar kleinzoon Peter valt aan het Oostfront in 1942. De beeldengroep overleeft merkwaardig genoeg de Tweede Wereldoorlog.

Houtlandstraat 3, 8600 Vladslo

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 30

16/01/18 09:16

diKSMUide

31

DUITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS VLADSLO

KÄTHE KOLLWITZ Ze is een bekende Duitse beeldhouwster en tekenares. Ze wordt in juli 1867 in Pruisen geboren in het toenmalige Köningsberg (nu Kaliningrad in Rusland) als Käthe Schmidt.

In 1891 huwt zij met de arts Karl Kollwitz.

Beiden zijn sterk sociaal bewogen. In 1892 wordt Hans geboren en in 1896 Peter. Käthe behoort tot het kruim van de expressionistische kunstenaars in Duitsland. Op 22 oktober 1914 sneuvelt haar zoon Peter als vrijwilliger bij Esen. Zij wordt pacifiste en plant een monument voor haar zoon. Zij doet er jaren over. In 1931 is het ’Treurend Ouderpaar’ eindelijk in gips klaar. In 1932 wordt de beeldengroep in Belgisch graniet gekapt door August Rhades en Fritz Diederich. In juli wordt de beeldengroep opgesteld op de Duitse begraafplaats ’Roggeveld’ in Esen bij Diksmuide. Later wordt de begraafplaats met de beelden overgebracht naar het Praetbos in Vladslo. Käthe Kollwitz wordt in 1933 door de nazi’s uit de ’Preussischen Akademie der Künste’ gezet. Vanaf 1935 mogen haar beelden en werken niet meer worden tentoongesteld. Zij overlijdt in Moritzburg op 22 april 1945.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 31

16/01/18 09:16

32

diksmuide

EDWARD EN FRANS VAN RAEMDONCK Beiden zijn beter bekend als de gebroeders Van Raemdonck.

Zij groeien uit tot een Vlaams symbool van broederliefde. Om het te versterken wordt hun verhaal met de tijd wat geromantiseerd.

Een tekening van Joe English draagt hier ook toe bij. Beide broers worden geboren in Temse, Edward in 1895 en Frans in 1897. Beiden zijn sergeant in de 6de compagnie van het 24ste Linieregiment. Het verhaal gaat dat zij in elkaars armen sneuvelen na een nachtelijke aanval op het ’Stampkot’ in Steenstrate in maart 1917. Wat er juist is gebeurd, zal wellicht voor altijd onbekend blijven. Frans zou bij de terugkeer zijn gekwetst. Een Waalse soldaat Aime Fiévez komt zijn sergeant ter hulp.

Allicht worden beiden gedood door een ontploffende obus. Intussen is Edward op zijn stappen teruggekeerd om zijn broer te zoeken die niet op de plaats van afspraak is. Hij wordt op zijn beurt getroffen door Duits mitrailleurvuur en sneuvelt op enkele meters van zijn broer.

Bombardementen volgen, de aarde wordt omgewoeld. Uiteindelijk worden de drie samen ter plaatse begraven. Later worden ze ontgraven en samen in één kist bijgezet in de crypte van de IJzertoren in 1932.

Het monument van de gebroeders van Raemdonck wordt in 1933 bij Steenstrate onthuld op de plaats waar de drie werden ontgraven.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 32

16/01/18 09:16

diksmuide

33

BELGISCHE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS KEIEM Dit is de rustplaats van 628 gesneuvelde militairen van het Belgische 8ste en 13de Linie Regiment. Tijdens de Slag aan de IJzer (oktober 1914) mislukte de herovering van het dorp Keiem. Toen sneuvelden ze tijdens de verwarde aftocht naar het gehucht Tervaete over de IJzer.

Keiemdorpstraat 170, 8600 Keiem

LANDSCHAPSKUNSTPROJECTEN Langs de Frontzate, de oude spoorwegbedding van Nieuwpoort naar Diksmuide, verwijst het ontwerp van Lucas Coeman naar de begin- en einddatum van de Eerste Wereldoorlog. 104 gelijkvormige betonnen blokken worden hiervoor gebruikt.

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • IJzer 14-18 – 41 km Startplaats: Grote Markt, Diksmuide

• Aller-Retour – 37 km Startplaats: Museum aan de IJzer, Diksmuide

• De Frontzate: oude spoorwegbedding ingericht voor fietsers, van Diksmuide naar Nieuwpoort • IJzerfrontommetje – 6 km

• 2-frontenwandeling – 17,4 km

• Käthe Kollwitzwandeling – 10,5 km • IJzerfront – 74 km Startplaats: Grote Markt, Diksmuide

• Niemandsland – 68 km Startplaats: Grote Markt, Diksmuide

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 33

16/01/18 09:16

34

heuvelland

HEUVELLAND BEZOEKERSCENTRUM HET HEUVELLAND De tentoonstelling ‘Landschap en oorlog. Het Heuvelland 1914-1918’ illustreert de invloed van de heuvels op het verloop van de Eerste Wereldoorlog. Ook de sporen die je vandaag nog in het landschap vindt, komen uitgebreid aan bod.

Vanaf april loopt de tijdelijke tentoonstelling ‘1918 Het laatste offensief: De Slag om de Kemmelberg’. De focus ligt op het laatste oorlogsjaar, het belang van de Amerikaanse deelname aan de oorlog en het geallieerd eindoffensief. De strijd om de Kemmelberg was hierin een dramatisch hoogtepunt.

In de kerk rechtover het bezoekerscentrum brengt de tentoonstelling ‘Iers bloed en Vlaamse modder’ de geschiedenis van Ierland en hun rol in WO I in beeld (t.e.m. augustus 2018) .

Sint-Laurentiusplein 1, 8956 Kemmel / 057 45 04 55 toerisme@heuvelland.be / www.toerismeheuvelland.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 34

16/01/18 09:16

heUVellAnd

35

The POOl OF PeAce, WiJTSchATe Wordt ook de ’Lone Tree Crater’ of de ’Spanbroekmolenkrater’ genoemd.

Het is nu een vredevol oord van bezinning. De krater herinnert aan de Mijnenslag of de ’Slag bij Wijtschate-Mesen’. Op 7 juni 1917 brachten de Britse troepen 19 ondergrondse mijnen onder de Duitse stellingen tot ontploffing. Deze stellingen bevonden zich in een wijde boog, gevormd door de heuvelrug waarop Wijtschate en Mesen gelegen zijn. De ontploffingen zorgden voor enorme kraters in het landschap. De grootste en meest indrukwekkende krater is ’The Pool of Peace’. De diepte bedraagt 12 meter, de volledige diameter met rand 129 meter. Het provinciebestuur van West-Vlaanderen beheert deze oorlogssite.

Kruisstraat, 8953 Wijtschate / 057 45 04 55 Permanent en gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang.

THE POOL OF PEACE, WIJTSCHATE

BAYeRnWAld, WiJTSchATe Deze site ligt 40 m hoog: strategisch interessant om de vijand in de gaten te houden en, waar nodig, te reageren. Ieper ligt 6 km in vogelvlucht hier vandaan. Na een verwoede strijd kwam de site in handen van de Duitsers die de plaats omdoopten tot ‘Bayernwald’ en het uitbouwden tot een grote, onneembare vesting. Hier krijg je (en dat is uniek) het verhaal van de Mijnenslag vanuit het Duitse standpunt. Het Bayernwald van vandaag is een waarheidsgetrouwe reconstructie van 320 m loopgraven, vier bunkers en twee mijnschachten. De loopgravensite is via een wandelpad naast de loopgraven ook toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

Tickets via het bezoekerscentrum / 057 45 04 55 Het Heuvelland: Sint-Laurentiusplein 1, 8956 Kemmel Bayernwald: Voormezelestraat langs het Croonaertbos, 8953 Wijtschate Toegangsprijs: individueel: € 4 / - 26 jaar: € 1,5 / groepen: € 2,5

01/04 tot 15/11: maandag t.e.m. zaterdag: 9u30-12u en 13u-17u.

Zon- en feestdagen: 10u-16u.

16/11 tot 31/03: dinsdag t.e.m. zaterdag: 9u30-12u en 13u-16u.

Zondagen: 10u-16u. Maan- en feestdagen gesloten.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 35

16/01/18 09:16

36

heUVellAnd

FRANS MONUMENT, KEMMEL

de leTTenBeRg, KeMMel Is een bijheuvel (97 m) van de Kemmelberg. Eind 1916 beginnen British Engineers and Tunnellers op de Kemmelberg - dé Britse observatiepost bij uitstek –ondergrondse hoofdkwartieren uit te graven. Zo werkt de 175th Tunnelling Company onder de Lettenberg aan een brigadehoofdkwartier.

De betonnen bunkers die hiertoe toegang verschaffen zijn nu weer vrijgemaakt. Het betreft vier schuilplaatsen in gewapend beton en gegoten in grove kiezel op golfplaten met telkens één toegang en een vensteropening aan de westzijde. De site is gratis toegankelijk via een wandelpad met informatiepanelen.

Lokerstraat, 8956 Kemmel / 057 45 04 55 Permanent en gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang.

FRAnS MOnUMenT, KeMMel De gedenkzuil op de top van de Kemmelberg is één van de belangrijkste Franse monumenten van de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek. Het herinnert aan de vele Fransen die hier in april 1918 vochten tijdens de Slag om de Kemmelberg. Het gedenkteken, in de volksmond ook wel ‘Den Engel’ genoemd, is een 17 m hoge zuil uit wit cement. Op de sokkel staat het beeld van de overwinningsgodin Nikè in Grieks gewaad, met haar vleugels gespreid tegen de beide zijden van de zuil. In elke hand houdt ze een lauwerkrans. De Griekse godin staart met treurende blik naar het lager gelegen massagraf en het voormalige slagveld. De site is toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 36

16/01/18 09:16

heUVellAnd

37

FRANSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS, KEMMEL

FRAnSe MiliTAiRe BegRAAFPlAATS, KeMMel ’Ossuaire français’ Het Frans massagraf ligt tegen de westelijke flank van de Kemmelberg, met uitzicht op de Zwarteberg, Rodeberg en Scherpenberg. Het prachtig uitzicht geeft meteen ook inzicht in het strategisch belang van deze sector en van de Slag om de Kemmelberg. Het massagraf (in feite gaat het om vier massagraven) werd pas aangelegd na de wapenstilstand van november 1918. Vandaag liggen er 5.294 Franse soldaten begraven. Slechts 57 van hen konden worden geïdentificeerd, sommigen slechts gedeeltelijk. Hun namen staan op het dodenmonument, de obelisk uit witte natuursteen met bovenaan een Gallische haan, die verrijst in het midden van het massagraf.

De site is toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 37

16/01/18 09:16

38

heUVellAnd

AMeRiKAAnS MOnUMenT KeMMel In 1929 richtte de American Battle Monuments Commission (ABMC) dit monument, in witte Rocheret-steen, op. Aan de voorzijde worden twee Amerikaanse zwaarden afgebeeld, onder de tekst een Amerikaanse helm, rustend op een lauwerkrans. De kentekens van de 27th en de 30th Division zijn aan de achterzijde aangebracht. Het monument herdenkt de eerste aanval, eind augustus 1918, van Amerikaanse troepen in België.

Het werd samen met de begraafplaats in Waregem officieel ingehuldigd op 8 augustus 1937. De Amerikaanse soldaten die hier tijdens de aanval gesneuveld zijn, liggen allemaal op deze begraafplaats begraven.

Kemmelbergweg, 8956 Kemmel

AMERIKAANS MONUMENT KEMMEL

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Mijnenslag – 43 km Startplaats: Bezoekerscentrum Het Heuvelland, Kemmel • Lost trails: VS in Vlaanderen tijdens WO I – 38 km • ’Kraters en Mijnen’ – 7 km Startplaats: Sint-Medarduskerk, Wijtschate • Zero Hour – 8 of 10 km • De Slag om de Kemmelberg 1918 – 5 of 10 km • Oorlogen zonder Einde: overzichtskaart met alle toegankelijke WO I, WO II en koude oorlog sites in Heuvelland • Frontleven – 87 km Startplaats: Grote Markt, Poperinge

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 38

16/01/18 09:16

heUVellAnd

39

ACHIEL VAN WALLEGHEM Tijdens de oorlog is hij onderpastoor in Dikkebus. Achiel houdt een dagboek bij over de gebeurtenissen in de streek. Hij noteert wat hij ziet en beleeft. Het manuscript dat van zijn sublieme getuigenis getuigt, is een door hem geredigeerde en overgeschreven versie van net na de oorlog. ’…. In den nuchtend wordt hier aan de muur van ’t klooster een engelsch soldaat gefusilleerd die weigerde naar de tranchées te gaan.

Het zijn de eigene maten die daartoe aangesteld worden.

Vele soldaten hebben reeds verklaard hoe pijnlijk hen dat valt.

Er zijn er die krijschen van spijt…’.

Zo schrijft hij over de executie van Pte. William Smith die op 14 november 1917 om 6u30 in een weide achter het klooster van Reningelst wordt terechtgesteld. ’Shot at dawn…’.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 39

16/01/18 09:16

40

hooglede

HOOGLEDE Ook Hooglede en Gits kwamen niet ongeschonden uit de Eerste Wereldoorlog. De Duitse bezetting was voor de twee dorpen een periode van relatieve rust. Ze lagen wel in het ’Etappengebiet’ en dus dicht tegen het front. Veel gewonden werden hier naartoe gebracht. Sommigen haalden het niet en werden begraven op het Soldatenfriedhof. Tijdens het Bevrijdingsoffensief in september 1918 kwamen beide dorpen zwaar gehavend uit de strijd.

Marktplaats 24 / 051 23 13 97 toerisme@hooglede.be / www.hooglede.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 40

16/01/18 09:17

hooglede

41

DUITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS Dit is de kleinste van de vier Duitse verzamelbegraafplaatsen en telt 8.247 doden. De begraafplaats dateert uit 1917. De ’Ehrenhalle’ werd later gebouwd met stenen van het Duitse paviljoen dat in 1928 op de Wereldtentoonstelling in Parijs stond. Bij mooi weer heb je een prachtig uitzicht op de omgeving. Met steun van de Vlaamse regering, de diensten van Erfgoed Vlaanderen en de gemeente Hooglede heeft de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge de begraafplaats volledig kunnen renoveren. Sinds december 2017 kan het nieuwe onthaalpaviljoen worden bezocht.

Beverenstraat, 8830 Hooglede

SINT-AMANDUSKERK De kerktoren was tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog een uitkijkpunt voor de Duitse bezetter en werd verwoest op het einde van de Eerste Wereldoorlog. Een bezoek aan de kerktoren confronteert je niet alleen met deze geschiedenis, maar biedt je ook een fantastisch panorama.

Gratis te bezoeken op aanvraag. Infopunt Trimard: 051 23 13 97.

SCHUILBUNKER Deze bunker, vermoedelijk een manschappenverblijf of opslagplaats, werd opgetrokken in de berm van de Kortemarkstraat en bevindt zich onder het wegdek. Deze militaire post lag ongeveer op het tracé van de Artillerie-Schutz-Stellung, die op haar beurt deel uitmaakte van de Flandern-I-Stellung, die vanaf de winter van 1917 werd aangelegd ten westen van Roeselare. Deze stelling bestond uit losse bunkers zonder loopgravensysteem die bijzonder goed gecamoufleerd waren en dus moeilijk te detecteren door de observatievliegtuigen van de geallieerden.

Kortemarkstraat, 8830 Hooglede. De open bunker is gratis te bezoeken.

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Duits Hinterland – 52 km Startplaats: Duitse militaire begraafplaats, Hooglede

• Hooglede-Gits 14-18 – 40 km Startplaats: Duitse militaire begraafplaats, Hooglede

ma - vr: 9u-12u & 14u-18u za: 9u-12u / zo: 10u-12u.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 41

16/01/18 09:17

42

hOUThUlST

HOUTHULST VRedeSMOlen Deze stenen windmolen uit 1879 is een stille getuige van de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek. Het Duitse leger nam de molen in gebruik als observatiepost. Tijdens het eindoffensief van 1918 werd de molen tot ruïne herleid. Na een grondige restauratie is de Vredesmolen omgevormd tot een uitkijkplatform met een uniek panorama over de historische slagvelden en het heuvellandschap.

Molenweg (t.o. nr. 10), 8650 Klerken / De molen is vrij toegankelijk.

BelgiSche MiliTAiRe BegRAAFPlAATS Deze begraafplaats is de laatste rustplek voor 1804 militairen, onder wie 1723 Belgen en 81 Italianen. De meeste soldaten sneuvelden tijdens het Eindoffensief in 1918 op 28 of 29 september. Het is de tweede grootste Belgische militaire begraafplaats. De ligging in de zoom van het Vrijbos en de opvallende (David)stervorm geven deze plaats een sereen en waardig karakter. Sinds 2016 herbergt een crypte op het grondgebied van de begraafplaats restanten van nietgeïdentificeerde oorlogsslachtoffers.

Poelkapellestraat (tussen nr. 42 en 44), 8650 Houthulst

VREDESMOLEN

Markt 17 / 051 46 08 93 toerisme@houthulst.be / www.houthulst.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 42

16/01/18 09:17

houthulst

43

DRIE GRACHTEN MERKEM Deze brug is in 1914 en 1915 een belangrijke voorpost van eerst de Belgische en later de Franse troepen. Een gedenkplaat tegen de muur van het café herinnert aan de strijd van de Franse zoeaven.

Op 10 november 1914 vallen 500 zoeaven de Duitsers aan.

De stormloop mislukt, omdat de Fransen luidkeels aanvallen onder hun strijdkreet ’en avant à la bayonette’ en ook nog eens op de klaroen blazen. Het verrassingseffect is weg. Hevige gevechten leiden tot grote verliezen aan beide kanten. Twee dagen later vallen de Duitsers Drie Grachten aan. Ze drijven een gevangengenomen zoeaaf voor zich uit om de Fransen te misleiden. Tot een van de gevangen zoeaven roept: ’Tirez donc nom de Dieu, ce sont les Boches’. De aanval mislukt. In 1915 veroveren de Duitsers toch deze voorpost en houden er stand tot de Fransen eind 1917 Merkem heroveren.

Driegrachtensteenweg, 8650 Merkem

EPERNONBUNKER De Duitse bunker werd in november 1917 bemand door 18 Belgische soldaten. Op 28 november werd de bunker opgeblazen, na een tegenaanval door de Duitsers. Adjudant Taymans en zijn mannen bevonden zich in de bunker. Hun lichamen werden nooit allemaal teruggevonden. Een hardstenen gedenkplaat en een kruis op de restanten van deze bunker herinneren aan deze dramatische gebeurtenis.

Kloosterstraat 1, 8650 Merkem, vrije toegang via een landbouwweg

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Duits Hinterland – 52 km Startplaats: Dienst voor toerisme Houthulst, Duitse militaire begraafplaats Hooglede of Statiestraat Staden • Niemandsland – 68 km Startplaats: Grote Markt Diksmuide

Open op ma., di. en woe. van 8u30-12u en 14u-16u.

Do. van 8u30-12u en 14u-19u30. Vrij. van 8u30-12u.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 43

16/01/18 09:17

44

ieper

IEPER SYMBOOL VAN HET LIJDEN Ongeveer 5 miljoen Britse en Gemenebest militairen stappen tijdens de oorlogsjaren door Ieper op weg naar het front. In november 1914 branden de Lakenhallen, in 1915 moeten de laatste burgers Ieper definitief verlaten en tegen het einde van de oorlog was de stad tot een grote puinhoop herleid. Nadien wordt de stad steen voor steen in haar oude glorie heropgebouwd. Niet zonder problemen, want oorspronkelijk wilden de Britten de stad niet op dezelfde plaats heropbouwen. De ruĂŻnes zouden een groot herinneringsmonument vormen. Maar de Ieperling wou opnieuw in zijn stad leven.

Uiteindelijk bleef het oude stratenpatroon behouden en werden de meeste historische gebouwen nauwgezet gereconstrueerd. Pas tegen het eind van de jaren zestig was de restauratie praktisch compleet.

Ieper lijkt een oude stad, maar telt nog geen honderd jaar. Ieper is een leugen, zingt Bram Vermeulen.

Grote Markt 34 / 057 23 92 20 toerisme@ieper.be / www.toerisme-ieper.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 44

16/01/18 09:17

iePeR

45

IN FLANDERS FIELDS MUSEUM

in FlAndeRS FieldS MUSeUM Het In Flanders Fields Museum is de poort naar de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen en brengt het verhaal van deze oorlog in de frontstreek.

Het museum is een plaats waar meer dan ooit duidelijk wordt dat mensen van over de hele wereld honderd jaar geleden deel uitmaakten van een zelfde verhaal. Bij aankomst ontvang je een persoonlijke ‘Poppy-armband’. Dankzij de chip wordt de taalkeuze automatisch ingesteld en kan je 4 persoonlijke verhalen ontdekken doorheen de permanente tentoonstelling. De oorlog is nog overal aanwezig in het actuele landschap. In het museum wordt dit gevisualiseerd met luchtfotografie en kan je het landschap van nu vergelijken met dat van de oorlogsperiode. Het museumparcours biedt bovendien de mogelijkheid het belfort te beklimmen en een uniek zicht te krijgen over de stad en de omliggende slagvelden.

Lakenhallen / Grote Markt 34, 8900 Ieper 057 23 92 20 / www.inflandersfields.be Van 1 april t.e.m. 15 november elke dag van 10u-18u*. Van 16 november t.e.m.

31 maart van dinsdag t.e.m zondag van 10u-17u*. Het museum is gesloten op 25 december, 1 januari en van 7 t.e.m. 21 januari 2019. Toegangsprijzen: Volwassenen € 9 / kinderen 7-18 € 4 / jongeren 19-25 € 5 / Bezoek Belforttoren € 2 extra. * Ticketverkoop stopt 1 uur voor sluiting.

01/04 t.e.m. 15/11 elke dag van 9u-18u. Weekend van 10u-18u.

16/11 t.e.m. 31/03 elke dag van 9u-17u. Weekend van 10u-17u.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 45

16/01/18 09:17

46

ieper

KENNISCENTRUM ’IN FLANDERS FIELDS’ Het centrum bezit meer dan 13.000 boeken en 500 loopgravenkaarten, een uitgebreide fototheek en honderden kranten en tijdschriften over WO I. Sint-Maartensplein 3, 8900 Ieper / 057 23 94 50 / kenniscentrum@ieper.be Periode april – half november: maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 13u-17u + woensdag van 10u-12u en van 13u-17u. Periode half november – maart: dinsdag, donderdag en vrijdag van 13u-17u + woensdag van 10u-12u en van 13u-17u (gesloten op maandag). Gesloten tijdens de kerstvakantie en sluitingsperiode museum (7 t.e.m. 21/01/2019).

MENENPOORT De Menenpoort is het bekendste oorlogsgedenkteken van de Commonwealth (Britse Gemenebest) in Vlaanderen. De poort werd nog tijdens de oorlog op Londense tekentafels ontworpen door Sir Reginald Blomfield. Het oorlogsgedenkteken werd gebouwd op de plaats van de oude Menenpoort, want langs deze weg trokken de troepen naar het front. In 1927 werd de Menenpoort onthuld. De stenen panelen dragen de namen van 54.896 soldaten uit de Ieperboog (Salient) die als vermist werden opgegeven en dus geen bekend graf hebben.

Je vindt er alleen de namen van hen die vielen tussen augustus 1914 en 15 augustus 1917. Zij die als vermist werden opgegeven vanaf 16 augustus 1917 tot het einde van de oorlog, staan gebeiteld op de stenen tafels op het Tyne Cot Cemetery in Passendale. Het zijn meer dan 34.000 namen. De Menenpoort wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC).

In 2017 kreeg de stad Ieper tijdelijk de oorspronkelijke stenen leeuwen, die vroeger aan de stadspoort stonden, van het Australian War Memorial uit Canberra terug. De ernstig beschadigde leeuwen werden door het Ieperse stadsbestuur in 1936 aan Australië geschonken.

Om de eeuwherdenking van de Australische inzet tijdens WO I en de Derde Slag bij Ieper te herdenken en de nog steeds duurzame vriendschap tussen Ieper en het Australian War Memorial te onderstrepen, werden de leeuwen (24/4/17 – 11/11/17) tijdelijk terug naar Ieper, net buiten de Menenpoort gehaald. Doordat dit gebaar op danig veel bijval kon rekenen, beslist de Australische overheid dat zij twee exacte replica’s van de stenen leeuwen zullen plaatsen aan de Menenpoort (zomer 2018).

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 46

16/01/18 09:17

iePeR

47

MENENPOORT

LAST POST Iedere avond om 20u stipt wordt onder de indrukwekkende Menenpoort de Last Post geblazen. Het verkeer valt eventjes stil en de blazers van de Vrijwillige Brandweer Ieper stellen zich in het midden van de straat op. Al in 1928 start de brandweer met deze ingetogen ceremonie. Zomer of winter, nat of droog, warm of koud… elke avond opnieuw weerklinkt de ”Last Post”.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de ceremonie onderbroken, vanaf mei 1940 tot september 1944. Toen werd de ceremonie overgenomen door “The Brookwood Barracks” in Engeland. De eerste dag na de Bevrijding zijn de klaroenspelers opnieuw present.

Bij plechtigheden wordt meestal luidop een fragment van het gedicht ’For the Fallen’ van Laurence Binyon geciteerd: ‘They shall grow not old, as we that are left grow old: Age shall not weary them, nor the years condemn. At the going down of the sun and in the morning We will remember them’

www.lastpost.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 47

16/01/18 09:17

48

iePeR

ST. geORge’S MeMORiAl chURch De kleine kerk, schuin tegenover de Sint-Maartenskathedraal, werd in 1929 gebouwd ter herinnering aan de gesneuvelde soldaten van de ”Ypres Salient”. De kerk werd ontworpen door Sir Reginald Blomfield en gebouwd in de typische stijl van een Engelse parochiekerk. Binnenin herinneren heel wat voorwerpen, bronzen naamplaten, vlaggen… aan de oorlog. Het schooltje naast de kerk staat beter bekend als ”Eton Memorial School”. De kinderen van de vele Britse werknemers van de Commonwealth War Graves Commission, die voor het onderhoud van de vele begraafplaatsen zorgden, kregen er een Britse opvoeding. Die grote Britse aanwezigheid in Ieper verdween met de Duitse inval in 1940. Het zou nooit meer hetzelfde worden. In 2017 kreeg deze kerk acht Engelse herdenkingsklokken om in de toren op te hangen.

Elverdingestraat 1, 8900 Ieper / Alle dagen open.

KAnAAldiJK - SiTe JOhn MCcRAe Een van de best bekende sites van de Ieper Salient is ”Essex Farm Cemetery” en A.D.S. (Advanced Dressing Station, een vooruitgeschoven verpleegpost) waar John McCrae op 2 en 3 mei 1915 zijn wereldberoemde gedicht ”In Flanders Fields” schreef. Naast de begraafplaats en de ”concrete shelters in the Canal Bank” kan ook de kanaaldijk zelf worden bezocht over een afstand van 450 meter. Hier stonden in april 1915 de stukken geschut van de ”1ste Canadese artilleriebrigade”, en hier bouwden korte tijd later de ”Royal Engineers” een hele reeks ”shelters” en ”dug-outs” in de hoge kanaaldijk. Die was in de 17de eeuw door de Franse militaire architect Vauban aangelegd als een ’retranchement’, een grote verdediging langs het kanaal, die gedurende meer dan 50 jaar de noordgrens van het Franse rijk van Louis XIV vormde. Kort na de wapenstilstand van 1918 deden de vele bunkers in de kanaaldijk ook dienst als eerste noodwoning voor de vele vluchtelingen die terug naar huis kwamen. Hoog op de kanaaldijk staat ook het monument van de ”49th West Riding Division” die hier in de zomer van 1915 voor het eerst werd ingezet en hoge verliezen leed.

Langs Diksmuidseweg naast nr 148, 8900 Ieper / Gratis toegankelijk.

KANAALDIJK - SITE JOHN MCCRAE

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 48

16/01/18 09:17

ieper

49

JOHN McCRAE In 1915, tijdens de 2de Slag bij Ieper, bevindt zich in Boezinge een verpleegpost. John McCrae werkt er als militaire arts. Geboren in Canada in 1872, heeft hij reeds de Boerenoorlog (1899-1902) achter de rug waar hij vrijwillig als arts dienst doet. In 1901 neemt hij ontslag uit het leger. Begin augustus 1914 meldt hij zich opnieuw als vrijwilliger.

Op 22 april 1915 wordt voor het eerst een aanval met chloorgas gelanceerd. McCrae is diep onder de indruk en schrijft begin mei het gedicht ’In Flanders Fields’. McCrae sterft op 28 januari 1918 aan de gevolgen van een longontsteking waarbij een hersenbloeding hem uiteindelijk fataal wordt. Hij ligt begraven op de gemeentelijke begraafplaats van het Franse Wimereux. De ’Poppies’ of klaprozen zijn het symbool van de oorlog geworden. Ze groeien waar al het andere dood is en bij voorkeur waar alles is omgewoeld. Rood is het blad en het bloed, zwart is het hart van rouw. ’In Vlaamse velden klappen rozen open Tussen witte kruisjes, rij op rij, Die onze plaats hier merken, wijl in ’t zwerk De leeuweriken fluitend werken, onverhoord’ John McCrae (vertaald door Tom Lanoye, 2000)

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 49

16/01/18 09:17

50

iePeR

HILL 60

MiJnKRATeRS De Mijnenslag van 7 juni 1917 was in verhouding een van de succesvolste Britse operaties van de oorlog op het Westelijke Front.

Van de oorspronkelijk 19 grote mijnen die tot ontploffing werden gebracht, zijn tot vandaag nog de sporen van 17 kraters zichtbaar, bijna allemaal in de vorm van diepe vijvers. Tot voor kort was enkel de bekende Lone Tree Crater in Wijtschate, vooral bekend als de ”Pool of Peace”, toegankelijk voor het publiek. In 2001 verwierf de Provincie West-Vlaanderen ook het ”Domein De Vierlingen”, waarin de ”Caterpillar Crater” ligt, de pendant van de dieptemijn van Hill 60.

Door de nabijheid van de spoorweg is de laatstgenoemde krater de enige in Vlaanderen die niet vol water staat. Ook de mijnkrater van Sint-Elooi kan worden bezocht, die het resultaat is van de grootste dieptemijn die in de oorlog tot ontploffing werd gebracht. De mijnkrater, waarnaast ook een intacte Britse bunker uit 1917 ligt, bevindt zich op slechts 100 m van een andere krater, het resultaat van een van de zes mijnen die ontploften op 27 maart 1916 bij de ”Attack on St.Eloi”.

Langs de Rijselseweg 214, 8902 Voormezele.

Gratis toegankelijk. Toegangscode verkrijgbaar bij Toerisme Ieper.

Caterpillar: Zwarteleenstraat, 8902 Zillebeke

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 50

16/01/18 09:17

iePeR

51

hill 60 De heuvel werd gevormd door de ophoping van uitgegraven aarde bij het aanleggen van de spoorwegbedding. In 1914 veroveren de Duitse troepen de heuvel op de Fransen. De Britten nemen de sector over en het ondergronds gevecht begint. Allicht is het hier dat op 17 februari 1915 de eerste Britse dieptemijn tot ontploffing wordt gebracht. Bij een volgende ondergrondse actie op 17 april 1915 komt de heuvel in Britse handen. De ondergrondse oorlogsvoering duurt tot begin juni 1917 (Derde Slag bij Ieper). Veel soldaten die werkten en vochten in de donkere tunnels zijn er ook gestorven en liggen nog steeds naamloos in de klei begraven. Hill 60 is een begraafplaats zonder grafstenen. In 2015 werd de site toegankelijker gemaakt door houten loopplanken en extra informatiepanelen. Van hieruit kan je via de Caterpillar krater en het domein De Vierlingen tot een het provinciedomein De Palingbeek (instappunt Zuid/The Bluff ) wandelen. Deze site wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC).

Zwarteleenstraat, 8902 Zillebeke

hill 62 - SAncTUARY WOOd Een indrukwekkend Canadees monument bij Hill 62 in Zillebeke. ”Maple Avenue” vormde in 1916 de Canadese frontlinie. Na de oorlog werd de laan beplant met ahornen en esdoorns, ter herinnering aan de vele Canadezen die hier sneuvelden. Op de heuveltop ligt het door sierheesters en rozenstruiken omringde Canadese gedenkteken.

Om deze heuvel werd in juni 1916 verbeten gevochten. Nu kan je er vreedzaam genieten van een prachtig panorama op Ieper en zie je meteen het strategische belang van deze heuvel. Deze site wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC) onder beheer van de Veterans Affairs Canada.

Canadalaan, 8902 Zillebeke

HILL 60

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 51

16/01/18 09:17

52

ieper

INSTAPPUNTEN IEPERBOOG Langs de frontlijn van de Ieperboog vertellen 3 gratis instappunten het verhaal van het lokale landschap en welke sporen er op vandaag nog te zien zijn. De Ieperboogfietsroute (36 km, start Grote Markt Ieper) brengt je langs de drie instappunten. De gratis digitale applicatie Ypres Salient toont je met uitzonderlijke luchtfoto’s het verwoestende karakter van de oorlog in het mooie glooiende landschap. Vanuit de drie instappunten zijn er ook wandellussen uitgetekend om zelf op verkenning te gaan.

NOORDEN

OOSTEN

Hier komt de gasaanval van 1915 en de vele archeologische vondsten uit dit gebied in beeld. Van hieruit start het pad naar de Yorkshire Trench & Dug Out. Deze Britse loopgraaf werd nauwkeurig gerestaureerd in het oorspronkelijke tracé.

Er is ook een in- en uitgang te zien van een ‘deep dug-out’, een ondergrondse constructie.

Deze film wijst op de vele aanvallen van Bellewaarde Ridge en het vlakbij gelegen kasteeldomein Hooge. Deze wandellus verkent onder andere het nieuw toegankelijke kraterbosje, het monument van de Liverpool Scottish en de frontsite ’t Hooghe.

Hoeve Klein Zwaanhof

Het Hooge Crater Museum

ZUIDEN The Bluff in het provinciedomein De Palingbeek Een film belicht de oorlogsvoering in het zuiden van de Ieperboog en op de ondergrondse oorlog die er tussen 1915 en 1917 werd uitgevochten. Deze film kan je bekijken in een paviljoen dat uitkijkt op het niemandsland. Een wandellus vertrekt naar Hill 60 en de Caterpillar krater.

Afzonderlijke Ieperboogkaart en wandelbrochures verkrijgbaar in de instappunten en bij Toerisme Ieper.

Instappunt Noord: Kleine Poezelstraat 6, 8904 Boezinge Instappunt Oost: Hooge Crater Museum, Meenseweg 467, 8902 Zillebeke Instappunt Zuid: Provinciedomein De Palingbeek, Palingbeekstraat, 8902 Zillebeke

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 52

16/01/18 09:17

ieper

53

HERDENKINGSBOMEN Langs het traject van de drie instappunten van de Ieperboog werden 140 herdenkingsbomen aangeplant op plaatsen waar de eerste frontlijnen een (openbare) weg of pad kruisen. Je herkent deze bomen aan de metalen gekleurde korf errond. Rode korven duiden op de Duitse frontlijn, blauwe markeren de geallieerde (Frans en/of Britse) frontlijn. Deze kleuren verwijzen naar de kleuren op de frontkaarten.

De meeste korven hebben een infobord met frontfoto en situering van de frontlijnen. De herdenkingsbomen zijn olmen, de boomsoort die eeuwenlang het landschap rond Ieper typeerde. Door de oorlog en de iepenziekte verdwenen bijna alle olmen. De aanplanting van resistente olmen als herdenkingsboom, betekent meteen een stuk eerherstel voor deze mooie laanboom. De gratis applicatie Ypres Salient is een ideale leidraad om het oorlogslandschap langs de herdenkingsbomen te verkennen.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 53

16/01/18 09:17

54

iePeR

HOOGE CRATER MUSEUM

hOOge cRATeR MUSeUM Op de plaats waar één van de hevigste slagvelden van Ieper uitgevochten werd, en recht tegenover ‘Hooge Crater Cemetery’ is een uniek WO I-museum gevestigd in een gerestaureerde kerk.

De reconstructies van oorlogstaferelen, de uitgebreide collectie wapens, de uitrustingen en unieke foto’s maken van het museum een echte aanrader! In het nieuwe gedeelte ontdek je jaarlijks een tijdelijke tentoonstelling en de filmzaal biedt je een uniek zicht op de slagvelden rond het Hooge.

Je kan er ook genieten van een indrukwekkende collectie bewerkte hulzen, ‘trench-art’ in de gezellige cafetaria. Met de titel ‘Simply the best private museum in Flanders Fields’ staat het museum garant voor een geslaagd en leerrijk bezoek over de groote oorlog!

Meenseweg 467, 8902 Ieper 057 46 84 46 / www.hoogecrater.com Toegangsprijs: € 5 / Gesloten op maandag en van 23 december tot en met 31 januari 2019.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 54

16/01/18 09:17

ieper

55

FRANCIS LEDWIDGE Hij is een Ierse dichter en ondanks zijn Iers nationalistische opvattingen neemt hij dienst in het Britse Leger. Hij wordt geboren in Slane, het oudste hart van Ierland, in 1887. Hij sneuvelt op 31 juli 1917 of de 1ste dag van de Derde Slag bij Ieper bij ’Carrefour des Roses’ in Boezinge. Hij ligt er begraven op het ’Artillery Wood Military Cemetery’. Zijn gedichten handelen meestal over Ierland. ’Soliloquy’, ’A Soldier’s Grave’, ’Home’ en ’Ascension Thursday: 1917’ zijn er enkele van. Zijn bekendste gedicht schrijft hij voor Thomas MacDonagh die bij de verloren Paasopstand in 1916 door de Britten wordt gefusilleerd. Zijn leven lang wou Ledwidge alleen maar een goede dichter zijn. Een monumentje ter zijner ere bevindt zich langs het fietspad op de oude spoorwegbedding naar Torhout.

He shall not hear the bittern cry In the wild sky, where he is lain, Nor voices of the sweeter birds, Above the wailing of the rain.

(From ’Lament for Thomas MacDonagh’)

SITE ’T HOOGHE - KASTEELHOF ’T HOOGHE In de tuin van het hotel Kasteelhof ’t Hooghe zijn de restanten te zien van de vele mijninslagen bij ’t Hooghe, een erg strategische plaats.

In 1995 werd een originele loopgracht uitgebaggerd.

Meenseweg 481, 8900 Ieper 057 46 87 87 / www.hotelkasteelhofthooghe.be Iedere dag toegankelijk van 10u-19u.

SAINT-CHARLES DE POTYZE Op deze Franse militaire begraafplaats rusten meer dan 4.000 Franse soldaten. 600 onbekende soldaten vonden een laatste rustplaats in het massagraf. Een Bretoens kruis met piëta van de beeldhouwer J. Fréour rouwt over de doden.

Zonnebeekseweg, 8900 Ieper

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 55

16/01/18 09:17

56

iePeR

SAINT-CHARLES DE POTYZE

inFORMATiecenTRUM ‘cOMMOnWeAlTh WAR gRAVeS cOMMiSSiOn’ De ‘Imperial War Graves Commission’ werd gesticht in 1917 en is verantwoordelijk voor het onderhoud van de begraafplaatsen en de gedenktekens in zowat 150 landen van Albanië tot Zimbabwe. Zowat 1.700.000 gesneuvelden van de Commonwealth-strijdkrachten worden op meer dan 23.000 begraafplaatsen en memorials in heel de wereld herdacht. In 1960 veranderde de naam in ‘Commonwealth War Graves Commisson’. In het informatiecentrum wordt de werking van de organisatie voorgesteld.

Menenstraat, 8900 Ieper 057 22 47 50 / enquiries@cwgc.org / www.cwgc.org

BedFORd hOUSe ceMeTeRY Deze begraafplaats is een van de grootste Britse begraafplaatsen in de Westhoek. Bedford House Cemetery ligt op het voormalige domein van het kasteel Rosendael, door de Britten ook wel ‘Bedford House’ genoemd.

Het kasteel deed tijdens Wereldoorlog I dienst als medische post en brigadehoofdkwartier. In de kasteeltuin ontstonden verschillende kleine begraafplaatsen. De tuinarchitectuur maakt van Bedford House Cemetery een unieke WO I site. Deze begraafplaats wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission.

Rijselseweg 152, 8900 Ieper

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 56

16/01/18 09:17

ieper

57

NEW IRISH FARM CEMETERY Deze grote Commonwealth begraafplaats bereik je vanaf de Noorderring in Ieper. Ze ontstond in 1917 nadat dit gebied veilig werd verklaard. Voordien liep hier de frontlijn. New Irish Farm Cemetery bestond aanvankelijk uit 73 graven. Na WO I breidde de begraafplaats uit met meer dan 4500 gesneuvelde soldaten, door de opruiming van omliggende kleine begraafplaatsen. In ongeveer 70% van de graven rust een onbekende soldaat. Deze begraafplaats wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission.

Briekestraat, 8900 Sint-Jan

HOOGE CRATER CEMETERY Hooge Crater Cemetery werd in oktober 1917 gestart, toen Hoge bij het begin van de Derde Slag bij Ieper in geallieerde handen was gevallen. Na de wapenstilstand werd de begraafplaats uitgebreid met zo’n 5800 graven uit slagvelden en kleinere begraafplaatsen in de buurt. Opmerkelijk is dat de Stone of Remembrance, vooraan op de begraafplaats, in een cirkelvormige diepte is geplaatst: een symbool voor de vele kraters die hier in de omgeving zijn geslagen. Deze begraafplaats wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission.

Meenseweg 479, 8902 Zillebeke

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Ieperboog / Ypres Salient – 36 km Startplaats: Grote Markt, Ieper

• Vredesfietsroute Ieper – 45 km Startplaats: Grote Markt, Ieper

• Pionier – 38 km Startplaats: Kerk Zandvoorde (Zonnebeke) • Wandelnetwerk Ieperboog

• Reeks Verhalen voor Onderweg: Van ‘the Bluff naar die grosse Bastion’ – 4,3, 7,5 of 10 km Startplaats: Provinciedomein De Palingbeek, Zillebeke Het landschap als getuige – 6,5 km Startplaats: Museum Hooge Crater, Ieper

• Wandellussen vanuit de drie instappunten Ieperboog (Noord/Oost/Zuid) • Ypres Salient – 70 km Startplaats: Grote Markt, Ieper

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 57

16/01/18 09:17

58

koekelare

KOEKELARE De unieke gerestaureerde brouwerijsite is vandaag het onderkomen van onder meer de toeristische dienst, het aangrijpende Käthe Kollwitz Museum met het verhaal van de Duitse kunstenares die worstelt met het verlies van haar zoon aan het front in WO I en het vernieuwde Fransmansmuseum. Ook het Lange Max Museum is niet te missen voor de Wereldoorlog I-toerist.

Sint-Maartensplein 15B / 051 61 04 94 cultuurentoerisme@koekelare.be / www.toerismekoekelare.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 58

16/01/18 09:17

KOeKelARe

59

KÄThe KOllWiTZ MUSeUM Maak kennis met Käthe Kollwitz, haar zoon en haar werk op de unieke brouwerijsite. In het Käthe Kollwitz Museum vind je enkele originele kunstwerken van deze Duitse kunstenares. In 2016 zijn er 30 extra werken bijgekomen. Aan de hand van haar expressionistisch werk merk je hoe Käthe in opstand kwam tegen oorlog en armoede. Het museum benadert ook Käthe Kollwitz als moeder van haar gesneuvelde zoon Peter. Ook toetst het museum haar werk aan de hedendaagse kunstwereld. Käthe Kollwitz is in Vlaanderen vooral bekend om het beeldenpaar ‘Treurend Ouderpaar’, een meesterwerk dat nu op de Duitse militaire begraafplaats in Vladslo (Diksmuide) staat (zie p.30).

Sint-Maartensplein 15B, 8680 Koekelare / 051 61 04 94 www.toerismekoekelare.be / cultuurentoerisme@koekelare.be Open van dinsdag tot vrijdag van 9u30-12u en 13u30-17u (laatste toegang om 16u30). Van 15 mei tot en met 15 november ook open op zater-, zon- en feestdagen van 13u30-17u. Steeds gesloten op maandag en woensdagvoormiddag. Toegangsprijzen: Volwassene: € 5 / Kinderen van 0 tot 6: gratis / Kinderen van 6 tot 12: € 3,50 / Senioren (65+): € 4 / Groepen vanaf 10 personen: € 3,50 / Voordeelpas: € 4. De toegangsprijs omvat het Käthe Kollwitz Museum en het Fransmansmuseum.

KÄTHE KOLLWITZ MUSEUM

Open van dinsdag tot vrijdag: 9u30-12u & 13u30-17u.

15/05 tot 15/11: ook open op feestdagen & weekends: 13u30-17u.

Gesloten op maandag en woensdagvoormiddag.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 59

16/01/18 09:17

60

KOeKelARe

lAnge MAX MUSeUM Het Lange Max Museum richt zich bijna uitsluitend op de Duitse kant van de Eerste Wereldoorlog. Daarmee neemt het museum een unieke positie in onder de WO I-musea. Het belicht het voormalige grootste Duitse kanon dat voornamelijk vuurde op Duinkerke en informeert over het leven en werken achter het front. De indrukwekkende geschutbedding van het kanon is op wandelafstand bereikbaar vanaf het museum.

Clevenstraat 2, 8680 Koekelare 0476 21 68 59 / www.langemaxmuseum.be Juli en augustus: elke dag open van 14u-18u. Van september tot en met juni: open van woensdag tot en met zondag van 14u-18u.

Gesloten woensdagvoormiddag. Toegangsprijs: € 5 / Kinderen van 0 tot 6: gratis / Kinderen van 6 tot 12: € 3,50 / Groepen vanaf 15 personen: € 4

LANGE MAX MUSEUM

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Käthe Kollwitz – 42,5 km Startplaats: Brouwerijsite Koekelare • IJzerfront – 74 km Startplaats: Grote Markt Diksmuide

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 60

16/01/18 09:17

kortemark

61

KORTEMARK TABAKFABRIEK N°253 “SIGARENMAKERS UIT HANDZAME” In dit bezoekerscentrum ontdek je naast het verhaal van de fabriek, de geschiedenis van een dorp in evolutie en kom je meer te weten over de rol van tabak en de sigarenproductie in de regio. Rond 1900 stichtte Cyriel Vandenberghe Tabakfabriek N°253 die aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog was uitgegroeid tot een bloeiend familiebedrijf.

Hij is je virtuele gids door de tentoonstelling en vertelt je alles over de dramatische gevolgen van de oorlogsjaren voor het jonge bedrijf en zijn familie. Je komt te weten hoe het bedrijf zich na de oorlog vele malen heruitvond en hoe het in een snel veranderende wereld uitgroeide tot het moderne bedrijf dat het nu is. Het bezoek kan worden uitgebreid met een rondleiding in de huidige NEOS-fabriek.

Kronevoordestraat 21, 8610 Handzame 051 56 61 08 / toerisme@kortemark.be Open op zondag (van april t.e.m. november) van 14u-17u. Op aanvraag is voor groepen een rondleiding met gids mogelijk (enkel tijdens weekdagen). € 60/gidsbeurt. Max. 25 personen/gids.

Torhoutstraat 9 / 051 56 61 08 / 0476 21 44 36 toerisme@kortemark.be / www.kortemark.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 61

16/01/18 09:17

62

langemark-poelkapelle

LANGEMARKPOELKAPELLE Langemark-Poelkapelle was vier jaar lang hĂŠt decor van de allereerste Wereldbrand. Liggend tussen het kanaal Ieper-IJzer en de zwaarbevochten heuvelkam van Westrozebeke tot Wijschate, maakt het deel uit van de Ypres Salient. De gemeente is gekend om de Langemarck-mythe, het allereerste gebruik van chloorgas, de 3de Slag bij Ieper en de vermiste Franse piloot Guynemer.

Kasteelstraat 1 / 057 49 09 41 toerisme@langemark-poelkapelle.be / www.langemark-poelkapelle14-18.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 62

16/01/18 09:17

lAngeMARK-POelKAPelle

63

THE BROODING SOLDIER

The BROOding SOldieR Het ”Canadian Forces Memorial” werd opgericht ter herinnering aan de 2.000 doden van de 1ste Canadese Divisie die vielen tijdens de tegenaanvallen na de Duitse gasaanvallen in april en mei 1915.

Het monument, in de volksmond gekend als de ’Canadien’, is geen begraafplaats. Het beeld is van F.C. Clemenshaw, dateert van 1921 en wordt beschouwd als één van de meest aangrijpende uit de Ieperboog.

Het stelt een treurende soldaat voor, met het hoofd ontmoedigd voorover gebogen en met de handen rustend op de kolf van zijn geweer. Deze site wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC) onder beheer van de Veterans Affairs Canada.

Kruispunt Brugseweg-Zonnebekestraat, 8920 Sint-Juliaan

YPReS SAlienT TAnK MeMORiAl In het centrum van Poelkapelle stond jarenlang een gestrande tank uit de Eerste Wereldoorlog. Deze tank werd tijdens de Tweede Wereldoorlog weggehaald. Nu worden alle 244 slachtoffers van de tank regimenten die sneuvelden in de Ypres Salient herdacht aan het Ypres Salient Tank Memorial. Je vindt er ook een maquette van de originele tank.

Guynemerplein, 8920 Poelkapelle

Open van maandag tot vrijdag van 9u-12u; woensdag van 14u-16u; donderdag van 14u-18u30.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 63

16/01/18 09:17

64

lAngeMARK-POelKAPelle

gUYneMeR MOnUMenT en PAVilJOen Het indrukwekkende Franse gedenkteken is het monument voor de Franse jachtpiloot Georges Guynemer. Guynemer is ongetwijfeld een van de pioniers van de oorlogsluchtvaart. In 1916 en 1917 was ook het luchtruim boven Poelkapelle het theater van heroïsche luchtgevechten.

Guynemer was op 11 september 1917 opgestegen nabij Duinkerke maar verdween spoorloos na een vlucht boven Poelkapelle. Zijn lichaam werd nooit teruggevonden. Het monument voor Guynemer werd op 8 juli 1923 ingehuldigd. Het wordt bekroond door een sierlijke ooievaar, die verwijst naar het ‘Escadrille des Cigognes’, een gevechtseskader van de Franse luchtmacht.

Het nieuwe Guynemerpaviljoen (open vanaf maart 2019) brengt naast het verhaal van Guynemer ook info over andere piloten en de tactiek en techniek van de luchtvaart tijdens de Eerste Wereldoorlog. Blikvanger is de replica van Guynemers’ vliegtuig, de Morane-Saulnier.

Guynemerplein, 8920 Poelkapelle www.guynemerpaviljoen.be

GUYNEMER MONUMENT

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 64

16/01/18 09:18

lAngeMARK-POelKAPelle

65

GEORGES GUYNEMER Hij is een gevierde Franse piloot die menig luchtduel wint. Georges Guynemer wordt geboren in Parijs op 24 december 1894.

Zijn kleine gestalte speelt hem parten, maar uiteindelijk kan hij dienst nemen bij de prille luchtmacht. Hij begint als gewoon soldaat en wordt al vlug kapitein. In juli 1915 haalt hij het eerste vijandelijk toestel uit de lucht. Zijn 53 overwinningen bezorgen hem de bijnaam ’Guynemer de legendarische’. Zijn favoriet toestel is de Spad, een dubbeldekker. Op 11 september 1917 maakt hij een verkenningsvlucht over het Ieperse front en komt niet meer terug.

Toen de Britten wat later Poelkapelle veroveren, horen zij van een Spad die er zou zijn neergestort. Zware bombardementen wissen echter alle sporen. Tot op vandaag is zijn lichaam nooit gevonden.

heT VRedeSMOnUMenT Naast de Duitse militaire begraafplaats vind je het poppy- of vredesmonument. Het kwam tot stand door de samenwerking van meer dan 100 internationale smeden die op hun eigen manier een reflectie maakten op de Eerste Wereldoorlog. Bij het vredesmonument, met zijn 2016 poppy’s, vind je een register, waar je een vredesboodschap kan nalaten, en meer info over het monument en de panelen.

Klerkenstraat 86A, 8920 Langemark-Poelkapelle

HET VREDESMONUMENT

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 65

16/01/18 09:18

66

lAngeMARK-POelKAPelle

WelSh nATiOnAl MeMORiAl PARK Het Welsh National Memorial Park herdenkt alle Welshe slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog. De dolmen en de draak, allebei aangevoerd uit Wales, staan op de plaats waar de bekende Welshe dichter ‘Hedd Wyn op 31 juli 1917 om het leven kwam. Met het gedicht ‘Yr Arwr’ (Hero) won hij in 1917 postuum de belangrijkste poëzieprijs van Wales. De draak is het nationaal symbool van Wales. Elke eerste maandag van de maand wordt er aan dit gedenkteken een muzikaal eerbetoon gebracht.

Boezingestraat, 8920 Langemark

dUiTSe MiliTAiRe BegRAAFPlAATS Het ”Deutscher Soldatenfriedhof” getuigt van somberheid. De kracht van de eenvoud maakt deze begraafplaats zeer aangrijpend.

Achter de monumentale poort van roze Weserberg-zandsteen liggen 44.304 soldaten begraven, van wie 24.917 in een massagraf.

Onbekende soldaten die op verschillende plaatsen begraven lagen, worden in 1954 hier samengebracht. Ook begraven op de begraafplaats zijn meer dan 3.000 vrijwilligers, waarvan zo’n 600 cadetten en studenten. In oktober 1914 (eerste Slag bij Ieper) sneuvelen zij tijdens vergeefse pogingen om dichter bij Ieper te komen. Vandaar dat deze begraafplaats ook het ”Studentenfriedhof” wordt genoemd. De vier bronzen soldatenfiguren van de Münchense beeldhouwer Emil Krieger geven een aparte toets aan deze sombere begraafplaats.

Klerkenstraat 86A, 8920 Langemark

GUYNEMER MONUMENT

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 66

16/01/18 09:18

lAngeMARK-POelKAPelle

67

DUITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Gifgasfietsroute – 41 km Startplaats: Gemeentehuis Langemark • Vredesfietsroute – 45 km Startplaats: Grote Markt Ieper • Hedd Wynn Wandelpad – 9 km Startplaats: Welsh National Memorial Park • Guynemerwandeling – 10,5 km Startplaats: Guynemerplein Poelkapelle • Ypres Salient – 70 km Startplaats: Grote Markt Ieper • Niemandsland – 68 km Startplaats: Grote Markt Diksmuide

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 67

16/01/18 09:18

68

lo-reninge

LO-RENINGE BEZOEKERSCENTRUM DESTROOPER Hier ontdek je de rijke geschiedenis van de koekjes van Biscuiterie Jules Destrooper. Een deel van het bezoekerscentrum is ook gewijd aan de Eerste Wereldoorlog. De zoon van oprichter Jules Destrooper, Jules Destrooper Junior, werd van zijn militaire dienst ontslagen wegens ziekte en keerde naar zijn thuis Lo terug.

De koekjesfabriek was gesloten wegens tijdelijke schaarste en hij besloot om postkaarten uit te geven.

Markt 17A / 058 28 91 66 info@lauka.be / www.lauka.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 68

16/01/18 09:18

lo-reninge

69

Die postkaarten bevatten zowel zichten uit de streek als de typische oorlogstaferelen. De frontsoldaten pikten deze kaarten gretig op en stuurden ze naar huis. De collectie bevatte zo’n 150 verschillende kaarten. Vandaag kan je een deel van de collectie bekijken in het bezoekerscentrum Destrooper.

Gravestraat 5, 8647 Lo / 058 28 09 33 bezoekerscentrum@destrooper.be / www.destrooper.be Open van dinsdag t.e.m. zaterdag van 9u30-12u30 en van 13u30-17u30.

MILITAIRE VELDKEUKEN GAPAARD De Gapaardhoek was tijdens WO I een logistiek knooppunt.

Vlak naast het kamp lag een munitiedepot. Het weilandje met veldkeuken en bijhorende waterput werd aangekocht door de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Het beschermd monument deed tijdens WO I dienst als militaire veldkeuken en vormt het laatste restant van het ‘Camp des Américains’.

Nabij de Romanestraat

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Aller/Retour – 37 km Startplaats: Markt Lo-Reninge

• Niemandswater – 45 km Startplaats: Markt Lo-Reninge • Vrij Vaderland – 92 km Startplaats: Grote Markt Veurne

• Niemandsland – 68 km Startplaats: Grote Markt Diksmuide

01/04 tot 30/09: dagelijks open van 8u30-12u & 13u-17u.

Gesloten op zondag en maandag.

01/10 tot 31/03: dagelijks open van 8u30-12u & 13u-17u.

Gesloten op zater-, zon- en feestdagen.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 69

16/01/18 09:18

70

mesen

MESEN TOERISTISCH INFOPUNT Het startpunt voor elk bezoek aan het kleinste stadje van ’t land.

Het infopunt is gevestigd in het voormalig stadhuis, een beschermd pand dat volledig werd gerestaureerd en een voorbeeld is van wederopbouwarchitectuur. Het ‘Toeristisch Infopunt’ bestaat uit twee delen. Een algemeen toeristisch onthaal dat is opgebouwd rond de drie torens van Mesen en een thematisch onthaal met de focus op de Eerste Wereldoorlog (met onder meer de belangrijke rol van de Nieuw-Zeelandse troepen).

Markt 1 / 057 22 17 14 info@mesen.be / www.mesen.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 70

16/01/18 09:18

MeSen

71

heT ieRSe VRedeSPARK en de VRedeSTORen In het Ierse Vredespark staat een ronde toren als monument ter ere van alle gesneuvelden van heel het Ierse eiland die religieuze en politieke verschillen overstijgen. De toren wil een symbool van verzoening zijn voor het verleden, het heden en de toekomst. Gedurende de ’Tweede Slag bij Mesen’ die begon op 7 juni 1917 vochten zowel de katholieke als de protestantse Ierse divisie (de 16de en de 36ste) zij aan zij voor de verovering van de heuvel waarop Mesen was gebouwd. Deze site wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC).

Armentierssteenweg, 8957 Mesen Dagelijks vrij toegankelijk van 9u-17u. Gidsbeurten voor groepen kan je aanvragen bij de dienst Toerisme.

HET IERSE VREDESPARK EN DE VREDESTOREN

heT nieUW-ZeelAnd MOnUMenT Bij de Slag om Mesen in 1917 was ook een Nieuw-Zeelandse divisie betrokken. Ieder jaar opnieuw op 25 april (ANZAC Day) worden de Australische en Nieuw-Zeelandse doden er herdacht. Mesen is verbroederd met het stadje Featherston in Nieuw-Zeeland, letterlijk aan de andere kant van de wereld. Deze site wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC).

Nieuw-Zeelanderstraat, 8957 Mesen Dagelijks vrij toegankelijk van 9u-17u. Gidsbeurten voor groepen kan je aanvragen bij de dienst Toerisme.

Dagelijks open van 8u30 tot 17u30 (inclusief zon- en feestdagen).

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 71

16/01/18 09:18

72

MeSen

MESSINES RIDGE BRITISH CEMETERY

SAMUEL FRICKLETON Samuel Frickleton wordt als tiende van elf kinderen geboren in 1891 in Schotland. Na de dood van zijn vader emigreert zijn moeder in 1913 naar Nieuw-Zeeland. Samuel wordt mijnwerker en werkt er in de Blackball Mine. Later wordt hij onderofficier bij de ’New Zealand Rifle Brigade’. Op 7 juni 1917 tijdens de Mijnenslag om ’Messines Ridge’ raakt hij gewond. Toch slaagt hij er nog in om twee Duitse mitrailleursnesten buiten gevecht te stellen. Tijdens het verdedigen van de stelling wordt hij een tweede keer verwond. Hij ontvangt voor zijn moed het ’Victoria Cross’. Samuel Frickleton overlijdt in 1971. Zijn onderscheiding is nog steeds te zien in het ’Army Memorial Museum’ in Waiouru, Nieuw-Zeeland. Deze onderscheiding wordt uitzonderlijk toegekend voor: ‘gallantry in the face of the enemy that can be awarded to British and Commonwealth forces’. Het Victoria Cross werd ingesteld in 1856 door koningin Victoria en werd sindsdien zo’n 1.357 keer uitgereikt.

Monument Samuel Frickleton: opgericht als eerbetoon aan de Nieuw-Zeelandse ‘Victoria Cross Winner’ (VC).

Feateherstonplein, naast de kerk

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 72

16/01/18 09:18

mesen

73

VREDESBEIAARD In de toren van de Sint-Niklaaskerk hangt een Vredesbeiaard met 61 klokken, geschonken door instanties en personen uit meer dan vijftien landen.

Sint-Niklaaskerk / Kerkstraat, 8957 Mesen Dagelijks vrij toegankelijk van 9u-17u.

Gidsbeurten voor groepen kan je aanvragen bij de dienst Toerisme.

HET MESSINES RIDGE MONUMENT Het monument is gelegen op het Messines Ridge British Cemetery. Aan de ingang van de begraafplaats bevindt zich het ”Memorial to the Missing”, ter herinnering aan de 839 vermiste Nieuw-Zeelandse soldaten, die sneuvelden tijdens de ’Slag om Mesen’.

Samen met het monument op ”Tyne Cot Cemetery”, herdenken deze panelen de vermiste soldaten van het Nieuw-Zeelandse leger tijdens de Groote Oorlog.

Nieuwkerkestraat, 8957 Mesen

CHRISTMAS TRUCE MONUMENT De Britse kunstenaar Andy Edward ontwierp een levensgroot kunstwerk over Christmas Truce, het befaamde bestand dat tijdens de Eerste Wereldoorlog plaatsvond op kerstdag 1914 en waarbij de wapens even zwegen. Het kunstwerk omvat een Duitse en Britse soldaat die elkaar de hand reiken.

Markt, 8957 Mesen

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Mijnenslag – 43 km Startplaats: Markt Mesen • Messines Ridge Vredespad – 3,5 km

• Zero Hour – 8 of 10 km • Pionier – 75 km Startplaats: Memorial Museum Passchendaele 1917, Zonnebeke

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 73

16/01/18 09:18

74

poperinge

POPERINGE Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Poperinge of “Pop” de plaats waar soldaten tot rust konden komen achter het front. Winkeltjes, restaurants, hotels, herbergen, koffiehuizen, cinema-, theater- en danszalen… werden druk bezocht door de troepen. “Poperinge was toen een fantastische stad, één van de zeven wereldwonderen, ook al deden de andere zes even niet mee”, schrijft de Engelse dichter Edmund Blunden. Maar de rust is ook bedrieglijk. Vrijwel dagelijks werd de stad gebombardeerd. De Amerikaanse verpleegster Ellen N. La Motte omschrijft het Poperinge van toen als volgt: “De aanblik van de murw geslagen huizen vervulde me met ontzetting. Het grote publieke plein in het hart van de stad was omringd door met gaten doorschoten huizen, pokdalig van rondvliegende granaatscherven, metselwerk of stenen.”

Grote Markt 1 / 057 34 66 76 toerisme@poperinge.be / www.toerismepoperinge.be www.poperinge14-18.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 74

16/01/18 09:18

POPeRinge

75

liJSSenThOeK MiliTARY ceMeTeRY en BeZOeKeRScenTRUM Op het gehucht Lijssenthoek was van 1915 tot 1920 het grootste Britse evacuatiehospitaal van de Ieperboog ingericht. Vandaag is Lijssenthoek Military Cemetery een getuige van meer dan vier jaar oorlogsgeweld. Er liggen 10.784 slachtoffers begraven. Het is een multiculturele begraafplaats, met naast Britse soldaten ook slachtoffers uit onder meer Frankrijk, Canada, China, Zuid-Afrika, Nieuw-Zeeland, Duitsland en Australië. In het bezoekerscentrum kom je alles te weten over het hospitaalleven en de (her)aanleg van de begraafplaats. Een scheurkalender vertelt elke dag een ander verhaal van iemand die op Lijssenthoek begraven ligt. Langs de luisterwand spreken stemmen uit het heden en verleden je toe. Een voetpad leidt naar de begraafplaats en op de 1392 paaltjes langs dit pad wordt de dodengrafiek van Lijssenthoek weergegeven.

Boescheepseweg 35A, 8970 Poperinge / www.lijssenthoek.be Bezoekerscentrum dagelijks open van 9u-18u. Gratis toegang.

TAlBOT hOUSe & cOnceRT hAll Ben je bereid je rang of stand te vergeten, stap dan eens binnen in het Talbot House. Eind 1915 openden de aalmoezeniers Philip ‘Tubby’ Clayton en Neville Talbot een alternatieve ontspanningsgelegenheid. Het zou uitgroeien tot het bekendste soldatenhuis van het Britse leger. De bezoekers vonden er een thuis, ontspanning en een plaats om de oorlog te vergeten. Ze kregen er de kans om weer mens te worden. In “Every Man’s club” was elke militair welkom, van gewone soldaat tot hogere officier.

TALBOT HOUSE

Dagelijks open van 9u-12u en 13u-17u. Weekend en feestdagen van 9u-12u en 13u-16u. Gesloten op zondag in okt., nov., dec., jan., feb., maart).

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 75

16/01/18 09:18

76

POPeRinge

De unieke sfeer van het huis kan je het best ervaren op de zolderkapel, “the Upper Room”. Ook de Engelse tuin is tot op vandaag een verademing. In de “Concert Hall” wordt permanent een filmprojectie van een gere-ensceneerde Concert Party getoond en je kan er een digitale rondleiding volgen met de “Tubby’s Story Tablet”. Deze tablet gidst je door het huis en vertelt aan de hand van foto’s, video- en audiofragmenten het uitzonderlijke verhaal van deze plek. Op de tweede verdieping van de Concert Hall staat een diorama opgesteld.

De zeven meter lange treinmaquette brengt het spoorverkeer in en rond Poperinge 14-18 tot leven. Een bijgaande publicatie vertelt je alles over de lijn Poperinge-Hazebrouck, de vluchtelingentrein, de hospitaaltrein en het smalspoor.

Wie op zoek is naar een bijzondere overnachtingsplaats en tegelijk de ervaring achter het front aan den lijve wil ondervinden, kan ook overnachten in Talbot House. Verwacht er geen viersterrenhotel, maar de hoge authenticiteitsgraad zal je zeker weten te beroeren.

Gasthuisstraat 43, 8970 Poperinge / 057 33 32 28 / www.talbothouse.be Open van dinsdag t.e.m. zondag van 10u-17u30. Laatste toegang om 16u30.

Gesloten tussen Kerst en Nieuwjaar. Toegangsprijs: € 8

EXECUTIEPLAATS – DODENCELLEN

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 76

16/01/18 09:18

poperinge

77

NIEUW!

CHINESE HERDENKINGSSITE BUSSEBOOM Op de site “Busseboom” maak je kennis met twee monumenten die de inzet van de Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog herdenken. Het zijn de eerste en wereldwijd voorlopig de enige monumenten die hulde brengen aan deze specifieke groep WO 1-arbeiders.

Waarom twee monumenten? Stad Poperinge had zich al enkele jaren geleden ontfermd over het beeld ‘de sjouwer’, een bronzen sculptuur van Jo Bocklandt. Aan designer Stefan Schöning werd de opdracht gegeven om een shelter te creëren voor deze Chinese arbeider.

Het werd een subtiel uitgekiend houten paviljoen. Het beeld is zo geplaatst dat het uitkijkt over de voormalige begraafplaats van dertien Chinese arbeiders. Zij kwamen om tijdens een bombardement op het kamp nabij Busseboom, op 15 november 1917.

De Chinese ambassade gaf te kennen dat ze deze historische gebeurtenis ook graag wou herdenken, met een kunstwerk dat aansluit bij de Chinese culturele traditie. Kunstenares Yan Shufen werd aangeduid en ontwierp een bronzen beeldengroep met drie Chinese arbeiders. Beide monumenten werden op 15 november 2017 onthuld, honderd jaar na het bombardement op Busseboom.

De twee monumenten worden via een wandelpad met elkaar verbonden. Dertien hoogstambomen verwijzen op hun beurt naar de dertien omgekomen Chinese arbeiders. De site is voorzien van informatieborden met historische foto’s en kaartmateriaal. Zo kom je meer te weten over het Chinese WO 1-verhaal. Een zitbank en een fietsstalling maken de cultuur-toeristische ontsluiting compleet.

Hoek Visserijmolenstraat / St.-Jansstraat, Poperinge

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 77

16/01/18 09:18

78

poperinge

EXECUTIEPLAATS – DODENCELLEN De binnenkoer van het Poperingse stadhuis en de dodencellen vormen samen een symbolische plaats. Het is de enige site waar het executieverhaal zo direct wordt verteld.

In Groot-Poperinge liggen 25 Britse en twee Canadese geëxecuteerde soldaten begraven. Zeventien van hen liggen op Poperinge New Military Cemetery, een triest record. In de Westhoek kregen dertig Franse soldaten de dood met de kogel. Bij veertien van hen vond de executie plaats op het grondgebied van Poperinge. Het Britse leger voerde in de Westhoek in totaal 66 executies uit. Vier slachtoffers worden herinnerd op de Menenpoort. De overige slachtoffers met grafsteen liggen verspreid over 23 begraafplaatsen en er worden ook nog drie slachtoffers herinnerd op het Ploegsteert Memorial.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden op de binnenkoer van het Poperingse stadhuis zeker vier Britse soldaten gefusilleerd.

De executieplaats en de dodencellen zijn heringericht. Er werd gekozen voor een hedendaagse vormgeving die de nadruk legt op de symboliek van de site. In de dodencellen beleef je de laatste momenten van een ter dood veroordeelde soldaat en kan je de graffiti ontcijferen die gevangenen nalieten. Een zitbank en een wand – beide in beton – omsluiten de executiepaal en verhogen de grauwe intimiteit van de executieplaats. Betonklinkers met hier en daar de afdruk van een vogelpootje refereren aan de breekbaarheid van de mens. Het gedicht van Erwin Mortier legt de diepere dimensie van de site bloot.

De executieplaats en de dodencellen zijn dagelijks open van 6u-22u.

Gratis toegang. Ingang via de rode poort in de Guido Gezellestraat.

BEZOEKERSCENTRUM ‘WERELDOORLOG I ACHTER HET FRONT’ Op de zolderverdieping van ’t Jagershof bevindt zich een unieke tentoonstelling waarbij De Lovie, de Sint-Sixtusabdij en ‘t Jagershof centraal staan. Dagboekfragmenten van twee broeders uit de Sint-Sixtusadbij die het gebeuren in de streek neerpenden, vormen de leidraad. De vele unieke stukken, uniformen, documenten… schetsen een beeld van die woelige periode.

Bankelindeweg 58, 8972 Krombeke www.hetjagershof.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 78

16/01/18 09:18

POPeRinge

79

BEZOEKERSCENTRUM ‘WERELDOORLOG I ACHTER HET FRONT’

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • POP-route – 41 km Startplaats: Grote Markt Poperinge • We wanen ons in Parijs – 6,2 km Startplaats: Burg. Bertenplein, Poperinge • Frontleven – 87 km Startplaats: Grote Markt Poperinge

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 79

APPLICATIE ‘Poperinge 14-18’

De mobiele applicatie Poperinge 14-18 presenteert een aantal wandel-, fiets- en autoroutes langs WO I-locaties met een verhaal. Download de app gratis via de App Store of Google Play.

16/01/18 09:18

80

staden

STADEN Bij het uitbreken van de oorlog wordt Staden en deelgemeente Westrozebeke bijna volledig verwoest. Oostnieuwkerke blijft gedeeltelijk gespaard. Op Schuwe maandag 19 oktober 1914 worden 40 onschuldige burgers gedood. Bij het eindoffensief in 1917 is de strategische heuvelrug Stadenberg de inzet van zware gevechten. Aan de vooravond van de Slag bij Passendale wordt het kasteel van Staden (waar Duitse officieren hun hoofdkwartier hadden) door een Brits artilleriebombardement volledig tot puin herleid. Het wordt niet meer heropgebouwd. Met de stenen van de ruïnes werd een herdenkingsmonument opgericht. Ontdek het verhaal van het dagelijkse leven in een bezet dorp aan de hand van foto’s op 21 locaties.

Marktplaats 2 / 051 70 82 00 toerisme@staden.be / www.staden.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 80

16/01/18 09:18

staden

81

MONUMENT LT. JUUL DE WINDE WESTROZEBEKE Juul De Winde wordt geboren in Merchtem en in 1913 ingelijfd.

In 1917 wordt hij tot luitenant bevorderd, eerder een uitzondering voor een Vlaamsgezinde soldaat. Hij sneuvelt tijdens de aanval op Westrozebeke op 28 september 1918. In 1937 wordt zijn stoffelijk overschot bijgezet in de crypte van de IJzertoren.

Het monument in Westrozebeke wordt in 1938 onthuld. Het is een ontwerp van Karel Aubroeck. Hij is ook de ontwerper van het Koning Albertmonument in Nieuwpoort. Een andere gelijkenis is het gebruik van de gele Nieuwpoortse baksteen.

Hyndrickxbosstraat, Westrozebeke.

SPIONNE MARTHA KNOCKAERT WESTROZEBEKE Onder de laatst ontzette inwoners van Westrozebeke bevond zich ook Martha Cnockaert. Enkele dagen na haar aankomst in Roeselare werd ze door een lid van de Britse geheime dienst aangesproken en werd ze spionne. Ze gaf tijdens de oorlog tal van informatie over de Duitse bezetter in Roeselare door: troepenverplaatsingen, verblijfplaatsen van militairen, opslagplaatsen van munitie, etc… Ze was als verpleegster actief in het als lazaret ingerichte Klein Seminarie. Ze zou ook verantwoordelijk geweest zijn voor een aantal sabotagedaden, zoals het opblazen van een munitiedepot in Roeselare. Uiteindelijk werd ze in november 1916 aangehouden en opgesloten. Op het einde van de oorlog werd ze door Britse troepen uit haar cel in Gent bevrijd. In 1932 verscheen haar boek “I was a spy” dat later verfilmd werd. Martha Cnockaert ligt begraven op het kerkhof van Westrozebeke.

Graf Martha Cnockaert: Kerkhof, Westrozebeke

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Duits hinterland – 52 km Startplaats: Statiestraat Staden

Open op maandag, woensdag, donderdag, vrijdag en zaterdag van 9u-12u; op dinsdag van 16u-19u.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 81

16/01/18 09:18

82

veurne

VEURNE BELEVINGSCENTRUM “VRIJ VADERLAND, LEVEN ACHTER HET FRONT” Het belevingscentrum Vrij Vaderland, in het historische Stad- en Landshuis van Veurne, focust niet op het slagveld, maar op het kleine laatste stukje vrij België dat toen overbleef, de zogenaamde Belgische Sector. Van hieruit slaagde Albert I, Koning der Belgen, er in stand te houden tegen de Duitse bezetter. We beleven het verhaal achter het front, het dagelijkse leven in dit laatste stukje onbezet gebied en zien een ware smeltkroes van mensen samen, multiculturaliteit ‘avant la lettre’. Veurne en omstreken werden plots bevolkt met militairen uit eigen land, de buurlanden en uit vreemde continenten, maar ook door bewoners, vluchtelingen, dokters en verpleegsters. ‘Vrij Vaderland’ brengt dit verhaal in een sfeervolle scenografie met zowel moderne media als traditionele tentoonstellingstechnieken.

Grote Markt 29 infotoerisme@veurne.be / www.toerisme-veurne.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 82

16/01/18 09:18

veurne

83

STADHUIS In het Stadhuis was tijdens de IJzerslag het hoofdkwartier van het Belgisch Leger gevestigd. Koning Albert I had er zijn commandopost van 15 oktober 1914 tot 23 januari 1915. King George V, de Franse president Poincaré met zijn minister van oorlog, generaal Joffre, de Britse opperbevelhebber French, koning Victor Emmanuel van Italië en de Franse generaal Foch kwamen er op bezoek. In oktober 1914 werd de onderwaterzetting van de IJzervlakte er besproken met Karel Cogge. Vanaf de lente 1915 tot 1918 werd het hoofdkwartier ondergebracht in de pastorie van Houtem.

Grote Markt, 8630 Veurne

EMIEL FERFAILLE / DE LAATSTE ONTHOOFDING, 100 JAAR GELEDEN IN VEURNE OP 26 MAART 1918 Emiel Ferfaille (Menen, 1891 – Veurne, 26 maart 1918), een 26-jarige Belgische beroepsvrijwilliger en wachtmeester-foerier bij het 2de Regiment Zware Artillerie, vermoordde op 27 oktober 1917 zijn 20-jarige, zwangere vriendin Rachel Ryckewaert. Zij werd begraven op de stedelijke begraafplaats van Veurne. Als enige verdachte bleef onderofficier Ferfaille halsstarig ontkennen tot de speurders ontdekten dat de man nog een andere verloofde had. In januari 1918 verscheen Ferfaille voor de Krijgsraad van de 3de Legerafdeling en werd hij veroordeeld voor moord. Zijn beroep en gratieverzoek werden verworpen. Op 26 maart 1918 werd hij onthoofd op de binnenkoer van de gevangenis van Veurne. Het was de enige keer dat een ter dood veroordeelde militair niet voor het vuurpeloton kwam, maar op het schavot terechtgesteld werd. Het is meteen de laatste onthoofding in België. Ferfaille zou begraven zijn op het kerkhof van Adinkerke.

01/04 tot 11/11: dagelijks van 9u-17u; weekend en feestdagen van 10u-17u.

12/11 tot 31/03: dagelijks van 9u-17u; weekend en feestdagen van 13u-17u.

Laatste toegang: 16u15. Gesloten: 24/12 (vanaf 12u) – 25/12 – 31/12 en op 01/01.

Toegang: € 4 (€ 3 senioren / € 2 jongeren) / Groepen: € 3 (€ 2 schoolgroepen).

Gids op aanvraag.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 83

16/01/18 09:18

84

veurne

BORSTBEELD VAN KAREL COGGE Karel Cogge was de toezichter van de Noordwatering. Hij speelde een belangrijke rol bij de onderwaterzetting van de IJzervlakte, eind oktober 1914. Het monument werd gemaakt door Jules Lagae.

Het graf van Karel Cogge vind je op de Veurnse begraafplaats in de Oude Vestingsstraat.

Noordstraat, 8630 Veurne

HOOFDKWARTIER HOUTEM In de pastorie van de kerk van Houtem, installeert het Belgische Leger er zijn hoofdkwartier vanaf 23 januari 1915 tot en met oktober 1918.

Hier verblijft luitenant-generaal Wielemans. Koning Albert komt er drie tot vier keer per week. Hier ontmoet hij geallieerde legeraanvoerders en decoreert hij verdienstelijke militairen. Wielemans overlijdt op 5 januari 1917. Hij wordt begraven op het kerkhof van Houtem. Zijn graf is een zuil uit roze graniet. De oude pastorie is nu een privéwoning met aan de toegang een herinneringssteen.

Kerkhoek, 8630 Houtem

JOE ENGLISH Joe English is in 1882 geboren in Brugge. Hij overlijdt op 31 augustus 1918 in het legerhospitaal ‘L’Ocean 2’ in Vinkem aan de gevolgen van een onverzorgde blindedarmontsteking. Een naamsteen duidt de plaats van het hospitaal aan. Dit legerhospitaal was een groot tentenkamp.

In de zomer van 1917 wordt een deel van het hospitaal rond het hotel ‘L’Ocean’ in De Panne, wegens voortdurende beschietingen, naar Vinkem verhuisd. Joe English wordt in 2018 herdacht in het Belevingscentrum Vrij Vaderland (zie p.15).

Joe Englishstraat 3, 8630 Vinkem

CACHOT Nabij de oude gemeenteschool, staat het nu nog intact gebleven ’cachot’. Het bestaat uit een tongewelf van 1,80 m hoog en is 2,10 m breed. Het wordt afgeschermd met prikkeldraad.

Weerspannige soldaten werden erin opgesloten. Ze moesten de dag doorkomen met een homp brood en een kom water.

Wulveringemstraat 14, 8630 Wulveringem

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 84

16/01/18 09:18

VeURne

85

BelgiSche MiliTAiRe BegRAAFPlAATS Achter de kerk zijn 515 Belgische soldaten begraven waarvan 55 onbekenden. Joe English werd er eerst begraven, om later te worden bijgezet in de crypte van de IJzertoren. In de Joe Englishstraat in Vinkem herinnert een monumentje aan deze Vlaamse frontsoldaat.

Achter de Sint-Laurentiuskerk, 8630 Steenkerke

FRAnSe MiliTAiRe BegRAAFPlAATS OSSUAiRe FRAnÇAiS Op deze militaire begraafplaats is er een massagraf met 78 Franse soldaten. Nog eens 186 Fransen werden er individueel begraven waarvan 8 moslims.

Oude Vestingstraat, 8630 Veurne

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Cogge-Geeraert – 41 km Startplaats: Grote Markt Veurne • Vrij Vaderland – 92 km Startplaats: Grote Markt Veurne

STADHUIS & BELEVINGSCENTRUM ‘VRIJ VADERLAND’

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 85

16/01/18 09:18

86

VleTeRen

BELGISCHE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS

VLETEREN BelgiSche MiliTAiRe BegRAAFPlAATS In het dorp Westvleteren rusten op de Belgische militaire begraafplaats 1.208 soldaten waarvan 1.175 geïdentificeerd en 33 ongeïdentificeerd.

De grond van de Belgische begraafplaats, ‘Plaatshoek’ genaamd, werd in juni 1923 door het Ministerie van Landsverdediging aangekocht van de familie Van Den Bulcke uit Poperinge. Door de opheffing van de begraafplaats van Reninge komt er hier in 1968 een uitbreiding van de begraafplaats met 123 bijzettingen. Het kruisbeeld, uniek voor een Belgische militaire begraafplaats, werd waarschijnlijk ooit door de militairen zelf op de begraafplaats van Reninge opgericht en is met de overgebrachte graven meegekomen in 1968.

Sint-Maartensstraat, 8640 Westvleteren

Veurnestraat 4 / 057 40 09 01 toerisme@vleteren.be / www.toerismevleteren.be

Open van maandag tot vrijdag van 9u-12u en 13u-16u30.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 86

16/01/18 09:18

VleTeRen

87

dOZingheM MiliTARY ceMeTeRY Met het oog op het geallieerd offensief en de Derde Slag bij Ieper werden in juli 1917 in de omgeving een aantal veldhospitalen (Casualty Clearing Stations of c.c.s.) ingericht. Ten noorden van Poperinge waren er veldhospitalen op plaatsen die men Dozinghem, Mendinghem en Bandaghem noemde. De naam Dozinghem is afgeleid van het Engelse werkwoord ‘to dose’: het in kleine hoeveelheden toedienen van medicijn of verdovingsmiddel. Bij Dozinghem richtte men het 4th, 47th en 61st Casualty Clearing Station in. Er liggen nu 3.058 Britten (waaronder 1 die niet geïdentificeerd kon worden), 6 Australiërs, 81 Canadezen, 14 NieuwZeelanders, 15 Zuid-Afrikanen en 65 Duitsers. Er liggen ook drie Chinese arbeiders van het Chinese Labour Corps begraven. Later werden hier ook 73 doden (waaronder 6 die niet meer geïdentificeerd konden worden) uit de Tweede Wereldoorlog bijgezet. Zij sneuvelden bij de geallieerde terugtrekking naar Duinkerke in 1940. In 2009 werd de begraafplaats als monument beschermd. Op 7 augustus 2010 werd een gedenkplaat onthuld voor de Amerikaanse verpleegster Helen Fairchild, die in 1917 in Dozinghem werkte. Ze stierf in 1918 en werd begraven op het Somme American Cemetery and Memorial in Bony, Frankrijk.

Leeuwerikstraat 6, 8640 Westvleteren

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Niemandswater – 45 km Startplaats: Veurnestraat 4 Vleteren • Vrij Vaderland – 92 km Startplaats: Grote Markt Veurne

DOZINGHEM MILITARY CEMETERY

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 87

16/01/18 09:18

88

wervik

WERVIK Voor Wervik betekende vier jaar oorlog ook vier jaar Duits kantonnement. Wervik was toen een stad zonder grenzen, want Wervik en Wervicq-Sud in Frankrijk vormden opnieuw één entiteit.

Vooral de inkwartiering van de Duitse troepen, op een boogscheut van het front, gaf aanleiding tot ongewone activiteiten in het grensstadje.

Aankomsten en vertrekken van Duitse eenheden, transport van gewonden of krijgsgevangenen, begrafenisstoeten en collectieve teraardebestellingen, maar ook verplichtingen voor de inwoners, met zware boeten. De Duitse kunstschilder Max Beckmann beschreef in zijn brieven in 1915 de surrealistische situatie waarin de Duitse soldaten zich in Wervik toen bevonden. Allerlei militaire installaties werden in Wervik neergepoot. Een bezette stad die in de zomer van 1917, n.a.v. het verwacht Brits offensief, bijna volledig geëvacueerd werd.

Koestraat 63 / 056 95 24 25 toerisme@wervik.be / www.wervik.be/toerisme

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 88

16/01/18 09:18

WeRViK

89

nATiOnAAl TABAKSMUSeUM Het Nationaal Tabaksmuseum staat tijdens de herdenkingsperiode grotendeels in het teken van tabak en roken tijdens WO I. De uitgebreide collectie voorwerpen en militaria die voor de gelegenheid werd samengebracht, werpt een indringende blik op de niet te onderschatten rol van tabak tijdens de oorlogsjaren.

“A shared smoke was a way of connecting in a disconnected world”: alle legerleidingen beseften dit maar al te goed. Vele jongens overleefden vier jaar loopgravenoorlog, maar keerden terug als zware rokers. Maar wat en hoe rookten ze dan? Kozen ze voor een traditionele pijp of kregen sigaretten de voorkeur? Werd er onder de soldaten ook gesnoven of kauwden ze tabak? Was er wel altijd voldoende tabak aanwezig? Hoe geraakten krijgsgevangen aan het goedje? En welke waren toen de bekendste merken, als die dan al bestonden tenminste?

Maar dé vraag die blijft branden is vooral: hoe is de sigaret ‘the soldier’s friend’ geworden? Antwoorden op al deze en nog veel meer vragen, krijg je ongetwijfeld tijdens je bezoek aan het museum.

Koestraat 63, 8940 Wervik / 056 95 24 25 tabaksmuseum@wervik.be / www.nationaaltabakmuseum.be 1 februari t.e.m. 31 maart en 16 november t.e.m. 30 november: dinsdag t.e.m. vrijdag van 10u-12u en 14u-17u.

1 april t.e.m. 15 november: dinsdag t.e.m. vrijdag van 10u-12u en 14u-18u + zaterdag, zondag en feestdagen: 14u-18u / maandag: gesloten.

Groepsbezoeken mogelijk op andere tijdstippen na afspraak.

Ticketverkoop sluit een halfuur voor sluitingstijd.

Toegangsprijs: € 4,5 / 60+: € 3,5 / kinderen/jongeren/studenten (6-18j.): € 2 / kinderen < 6 jaar: gratis. Groepen vanaf 15 pers.: € 3,5.

NATIONAAL TABAKSMUSEUM

08/01 tot 20/03 en 16/11 tot 21/12: di t.e.m. vr van 10u-12u & 14u-17u.

Gesloten in het weekend en op maandag.

01/04 tot 15/11: di t.e.m. vr van 10u-12u & 14u-18u.

Weekend en officiële feestdagen van 14u-18u. Gesloten op maandag.

Gesloten tijdens eindejaarsperiode (22/12 - 06/01).

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 89

16/01/18 09:18

90

wervik

WILLIAM LEGGETT William Leggett werd in 1891 geboren in Australië. Op 21-jarige leeftijd vertrekt hij richting Engeland om zich aan te sluiten bij de King’s Life Guards.

William klimt er op tot ‘Corporal of Horse’ van het 1st Life Guards, een Brits cavalerieregiment. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog komt hij terecht in Geluwe.

Vijf dagen voor de Eerste Slag bij Ieper, op 14 oktober 1914, komt Leggett om bij schermutselingen met Duitse troepen. Hij is de eerste Australische militair die in de Ieperse frontzone sneuvelt. Hij werd eerst begraven in Geluwe maar later overgebracht naar het New British Cemetery in Harelbeke. Naast de kerk van Geluwe bevindt zich sinds 2001 een gedenkplaat en kunstwerk ter nagedachtenis van William Leggett.

GEDENKPLAAT JOHN EDEN KRUISEKE Tijdens de eerste Brits-Duitse schermutselingen die in oktober 1914 in het Wervikse gehucht Kruiseke plaats vinden, sneuvelt Lt. John Eden van de 12th Lancers. Hij is de broer van de latere Britse eerste minister.

Via de hier startende Kruisekewandelroute krijgen wandelaars een indringende kijk op het bultige slagveld van de Eerste Slag bij Ieper.

Steen ingemetseld in de voorgevel van de H.-Hartkerk in het gehucht Kruiseke. Eveneens de startplaats voor de provinciale Kruisekewandelroute.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 90

16/01/18 09:18

wervik

91

’FRANSE BERG’ IN WERVICQ-SUD Tijdens de Duitse bezetting vormen Wervik en Wervicq-Sud in Frankrijk opnieuw één geheel. Getuigenissen van vier jaar Duits kantonnement zijn op de zogenoemde ’Franse berg’ in Wervicq-Sud nog aanwezig. Het Wit Kasteel in het parkdomein Dalle-Dumont deed dienst als Feldlazarett. De militaire schuilplaatsen en het gedenkteken van het XVde Armeekorps uit 1915 herinneren ook aan die oorlogstijd. Het ’Deutscher Soldatenfriedhof’ is overgebracht van het parkdomein Dalle-Dumont naar de heuvelflank iets verderop. In 1974 zijn nog een aantal Duitse graven toegevoegd.

Kasteeldomein Dalle-Dumont: 21 Rue de Linselles, F-59117 Wervicq-Sud Gratis toegang.

Deutscher Soldatenfriedhof Wervicq-Sud: Chemin du Grand Perne, F-59117 Wervicq-Sud

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • Pionier – 38 km Startplaats: Kerk Zandvoorde, Zonnebeke

• Fietslus langs WO I-infoborden – 36 km Startplaats: Nationaal Tabaksmuseum, Wervik • Pionier – 75 km Startplaats: Toerisme Zonnebeke

WOI TOCHT VOOR WESTHOEK KD’S Op stap met Fritz door Wervik

Een eeuw geleden werd Wervik vier jaar lang overspoeld door ontelbare horden Duitse soldaten. Tijdens deze spannende tocht samen met Fritz & de Westhoek KD’s Jaek & Nink ga je op stap door het Wervik tijdens “De Groote Oorlog”. Onderweg voer je enkele mysterieuze zoekopdrachtjes uit waarmee je hints krijgt om finaal de geest van luitenant Wolfgang Kühne te kunnen bevrijden. Deze kinderwandelroute kan je maken aan de hand van een bijhorend opdrachtenboekje met de nodige instructies en een volledige wegbeschrijving van de route.

Een handig rugzakje met daarin de nodige attributen om de opdrachtjes tot een goed einde te brengen kan je aankopen voor € 5 (te koop bij Toerisme Wervik.).

Koestraat 63, 8940 Wervik

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 91

16/01/18 09:18

92

ZOnneBeKe

MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917

ZONNEBEKE In 1917 worden in honderd dagen meer dan 500.000 militairen buiten gevecht gesteld voor een terreinwinst (vanuit geallieerd perspectief) van slechts enkele kilometers. In het Memorial Museum Passchendaele 1917 wordt de herinnering aan de slag levendig gehouden met een unieke collectie historische voorwerpen, levensechte dioramaâ&#x20AC;&#x2122;s, foto- en ďŹ lmmateriaal.

Berten Pilstraat 5A / 051 77 04 41 toerisme@zonnebeke.be / www.toerismezonnebeke.be Dagelijks open van 9u-18. Gesloten tijdens de kerstvakantie.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 92

16/01/18 09:18

zonnebeke

93

MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917 Het museum bestaat uit vijf verschillende delen. Op de eerste verdieping krijg je een uitgebreid overzicht van de Eerste Wereldoorlog in de streek.

Vervolgens kan je zelf nagaan hoe de Commonwealth troepen in de winter van 1917 – 1918 onder de grond gingen leven omdat bovengronds alles vernietigd was en ze nergens konden schuilen. In de unieke ‘Dugout Experience’ ontdek je onder andere een verbandpost, werkplaatsen, keuken, sanitair en slaapplaatsen. Het derde deel beslaat een ondergronds gebouw over de Slag bij Passendale. Hier wordt stil gestaan bij de internationale dimensie van de oorlog door te focussen op de bijdrage van de verschillende naties tijdens deze slag. Naast de ‘Dugout Experience’ kan de bezoeker ook de ‘Trench Experience’ bezoeken in het vierde gedeelte.

Er werd een netwerk van Duitse en Britse loopgraven gereconstrueerd, waarlangs originele schuilplaatsen herbouwd zijn. Een bijzondere ervaring van hoe het leven in de loopgraven doorheen de oorlogsjaren geëvolueerd is. In het vijfde deel, de herinneringsgalerij, gaat het over de herdenking van en de herinnering aan de vele honderdduizenden slachtoffers die hier gestreden en vooral geleden hebben. Tot slot is er het beroemde kunstwerk van de Nieuw-Zeelandse kunstenares Helen Pollock, “Falls the Shadow”, gebakken uit klei van het slagveld in Passendale gemengd met klei uit Koromandel in Nieuw-Zeeland. Hier staan we even stil om te bezinnen bij het leed van die vele miljoenen mensen die direct en indirect de Groote Oorlog hebben ondergaan. Het museum is ondergebracht in het historisch kasteeldomein van Zonnebeke. In het kasteelpark vind je ook een evenementenweide, de Passchendaele Memorial Gardens (7 herinneringstuinen voor de naties die meestreden in WO I) en het landhuis Villa Zonnedael waar tijdelijke tentoonstellingen in worden ondergebracht.

Berten Pilstraat 5A, Kasteelpark, 8980 Zonnebeke 051 77 04 41 / www.passchendaele.be / info@passchendaele.be Open van 1 februari tot en met 15 december van 9u-18u. Laatste toegang om 16u30 / Toegangsprijs volwassenen: € 10,5 (inclusief audioguide)

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 93

16/01/18 09:18

94

ZOnneBeKe

TYNE COT CEMETERY EN BEZOEKERSCENTRUM

TYne cOT ceMeTeRY en BeZOeKeRScenTRUM De naam Passendale is gegrift in het collectieve geheugen van GrootBrittannië en het Britse Gemenebest. Tijdens de Derde Slag bij Ieper of de Slag bij Passendale (1917) werd, samen met het tot puin geschoten dorp Passendale, een totaal verwoest terrein veroverd. De Britten noemden het ‘Passiondale’ of ‘dal van het lijden’. De menselijke prijs was enorm en stille getuige hiervan is de grootste Commonwealth militaire begraafplaats op het Europese vasteland.

Oorspronkelijk was ’Tyne Cot’ een versterkte positie van de Duitse Flandern I-stelling, waar Australische troepen in oktober 1917 een eerste hulppost inrichtten. Er ontstond al snel een kleine begraafplaats met 340 bijzettingen van gewonden die ter plaatse bezweken. Tussen 1919 en 1921 brachten gespecialiseerde ’Exhumation Companies’ hier vanuit de omliggende velden de gesneuvelden samen. Slechts 3.800 zijn bij naam bekend. De begraafplaats met ’Missing Memorial’ werd ontworpen door Sir Herbert Baker en in 1927 onthuld. Zo’n 12.000 soldaten van het Gemenebest en ook enkele Duitse gesneuvelden liggen hier begraven. Op de muur achteraan de begraafplaats staan de namen gegrift van net geen 35.000 vermiste soldaten. Zij sneuvelden na 15 augustus 1917. De overige bijna 55.000 namen van vermisten gesneuveld tussen augustus 1914 en 15 augustus 1917 vind je op de Menenpoort in Ieper. Die Menenpoort, nog ontworpen tijdens de oorlog, was niet groot genoeg om alle vermisten te vermelden. De uniforme grafstenen gehouwen uit witte Portlandsteen, het grote stenen kruis met een bronzen zwaard (het ”Cross of Sacrifice”) en het grote stenen altaar (de ”Stone of Remembrance”) zijn erg indrukwekkend.

Het ”Cross of Sacrifice” werd op vraag van de Britse koning George V

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 94

16/01/18 09:18

ZOnneBeKe

95

bovenop de veroverde Duitse bunker gebouwd. Op 12 juli 2007 werd een volledig nieuwe bezoekersinfrastructuur ingehuldigd door de Britse Queen Elizabeth II en Koningin Paola van België. Het moderne bezoekerscentrum geeft een uitzicht op het slagveld en geeft meer inzicht en informatie over de slag. Er is eveneens een grote parking achter de begraafplaats met sanitair blok. De begraafplaats is door een 3 km-lang wandel- en fietstraject verbonden met het Passchendaele Memorial Park waarin ook het ‘Memorial Museum Passchendaele 1917’ gevestigd is. Dit traject wordt ook ’The Road to Passchendaele’ genoemd.

Tynecotstraat, 8980 Passendale Ingang en parking: Vijfwegestraat, 8980 Passendale De begraafplaats is permanent en gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang. Het bezoekerscentrum is dagelijks open van 1 februari tot eind november van 10u-18u.

POlYgOOnBOS Polygoonbos is met zijn dreven een wandelparadijs. Hier bevindt zich de Britse begraafplaats ’Buttes New British Cemetery’ met het ’New Zealand Memorial’, dat ongeveer 383 soldaten van de Nieuw-Zeelandse divisie herdenkt.

Op de ’Butte’ is er een monument voor de 5de Australische divisie.

POLYGOONBOS

In het bos bevinden zich nog verschillende bunkers. Aan de andere kant van de straat bevindt zich Polygon Wood Cemetery. Ieder jaar op ANZAC Day (25 april) vindt er hier een ’Dawn Service’ plaats.

De begraafplaatsen op deze site worden onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC).

Lange Dreve, 8980 Zonnebeke

cOMMAndOBUnKeR Even buiten de dorpskom van Zandvoorde staat een Duitse commandobunker uit 1916. De bunker heeft 6 kamers en 2 toegangen en deed dienst als verbinding tussen de frontlijn in Hollebeke en het hoofdkwartier in Komen.

Komenstraat, 8980 Zandvoorde Permanent en gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 95

16/01/18 09:18

96

ZOnneBeKe

cRYPTe Op de gemeentelijke begraafplaats van Zonnebeke is er een crypte met 15 tastbare kisten met Zonnebeekse gesneuvelden, een unicum in ons land.

Gemeentelijke begraafplaats, 8980 Zonnebeke Permanent en gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang.

cRYeR FARM Langs de weg Menen-Ieper (dicht bij Clapham Junction), bevindt zich nog een Duitse ondergrondse verbandpost uit 1916. De post werd in september 1917 veroverd door de Britse Luitenant Cryer, die er ook het leven bij liet.

Menenstraat, 8980 Geluveld Enkel toegankelijk na reservatie bij de Dienst voor Toerisme Zonnebeke.

Meer info via reservaties@zonnebeke.be

cReST FARM cAnAdiAn MeMORiAl Dit monument herdenkt de acties van het Canadian Corps dat tijdens de Slag bij Passendale zware verliezen leed, maar uiteindelijk toch de kerk van Passendale kon veroveren. Crest Farm is op een hoogte gelegen en biedt een goed overzicht op het slagveld. De kerk van Passendale is amper 700m verder, maar toch deden de Canadese troepen er bijna tien dagen over om tot in Passendale te geraken. De weg tussen het monument en de kerk is de Canadalaan. Jaarlijks is er op de avond van 10 november een plechtigheid met fakkeltocht naar de kerk. Deze site wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC) onder beheer van de Veterans Affairs Canada.

Canadalaan, 8980 Passendale / Vrije toegang

LEGACY FIETSROUTE EN WANDELLUSSEN

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 96

16/01/18 09:18

zonnebeke

97

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 • The Legacy – 37 km Startplaats: Toerisme Zonnebeke

• Vredesfietsroute – 45 km Startplaats: Grote Markt Ieper

• Pionier – 38 km Startplaats: Kerk Zandvoorde, Zonnebeke • Canadian Road to Passchendaele – 6,5 km Startplaats: Tyne Cot Cemetery Passendale

• The Legacy of Passchendaele: wandellus naar Tyne Cot

Cemetery (8,5 km) en wandellus Polygoonbos (9 km) Startplaats: Toerisme Zonnebeke

• The Legacy of Passchendaele: wandellus rond Geluveld – 4,4 km Startplaats: Kerk Geluveld

• Pionierwandelroute – 11,7 km Startplaats: Toerisme Zonnebeke

• New Zealand Road to Passchendaele – 8,2 km Startplaats: De Oude Kaasmakerij Passendale, Zonnebeke

• Wandellus rond Zandvoorde Startplaats: Kerk Zandvoorde • Pionier – 75 km Startplaats: Toerisme Zonnebeke

• Ypres Salient – 70 km Startplaats: Grote Markt Ieper

HARRY PATCH (1899-2009) streed bij Passendale toen hij

19 jaar was. Hij maakte deel uit van een Lewismachinegeweerteam bij de ’Duke of Cornwall’s Light Infantry’. Hij verloor op 22 september 1917 drie van zijn beste vrienden door een explosie. Hijzelf werd zwaar gewond en verbleef 12 maanden in een hospitaal. Pas op zijn 100ste verjaardag begon hij over de oorlog te spreken. Harry was de laatste nog levende veteraan die in de loopgraven had gevochten. Op 25 juli 2009 overleed hij in Wells (Somerset). ’Always remember both sides of the line’, zei hij tijdens de Last Post bij de Ieperse Menenpoort in 2008. Op initiatief van Harry Patch wordt op 27 september 2008 in Langemark aan de oever van de Steenbeek, een monument ingehuldigd voor alle oorlogsslachtoffers (Melkweg).

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 97

16/01/18 09:18

98

de kust

DE KUST NIEUWPOORT WESTFRONT NIEUWPOORT Nabij het sluizencomplex de ‘Ganzepoot’ opende in het najaar van 2014 een volledig nieuw bezoekerscentrum ‘Westfront’, waar je via een vaste tentoonstelling meer te weten komt over de rol van de Nieuwpoortse sluizen en de onderwaterzetting van de IJzervlakte tijdens WO I. Het permanente aanbod wordt aangevuld met tijdelijke tentoonstellingen, nocturnes en workshops.

Kustweg 2, 8620 Nieuwpoort / www.westfronnieuwpoort.be

OOSTENDE RAVERSYDE Raversyde bevat bunkers en de enige bewaarde kustbatterij uit de Eerste Wereldoorlog en bewaart een stukje Atlantikwall uit de Tweede Wereldoorlog. Deze verdedigingswal van de Duitse bezetter moest beschutten tegen geallieerde aanvallen van over zee, waarbij gebruik werd gemaakt van nog bestaande bunkers uit de Eerste Wereldoorlog.

Nieuwpoortsesteenweg 636, 8400 Oostende / www.raversyde.be

DE PANNE BELGISCHE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS In totaal zijn er 3.739 graven, waarvan 3.366 van Belgische gesneuvelden uit WO I. De begraafplaats is daarmee de grootste Belgische militaire begraafplaats.

Kerkstraat 67, 8660 De Panne

MIDDELKERKE DUITS MAUSOLEUM LEFFINGE Tijdens de Eerste Wereldoorlog begroef men hier ongeveer 1.700 Duitse soldaten. De lichamen werden kort vóór 1958 overgebracht naar het ’Soldatenfriedhof’ van Vladslo en het oorspronkelijke oorlogskerkhof veranderde in een begraafplaats voor burgers. Het mausoleum is een zeldzaam voorbeeld van Duits burgerlijke architectuur.

Dorpsstraat, 8432 Leffinge

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 98

16/01/18 09:19

leieSTReeK

99

BEZOEKERSCENTRUM WAREGEM

LEIESTREEK WARegeM FLANDERS FIELD AMERICAN CEMETERY Dit is de kleinste Amerikaanse begraafplaats op het Europees continent en het is de enige Amerikaanse begraafplaats uit de Eerste Wereldoorlog in België. In de centraal gelegen kapel kan je op de “Wall of the Missing” de namen lezen van 43 Amerikaanse soldaten met een ongekend graf. Er liggen op de begraafplaats zelf 368 militairen begraven waarvan 21 onbekenden. Op 30 mei 1927, precies 9 dagen na zijn transatlantische vlucht, vliegt Charles Lindbergh in de ‘Spirit of Saint Louis’ over de begraafplaats en strooit er ‘poppies’ uit als eerbetoon aan zijn gesneuvelde landgenoten. In het bezoekerscentrum krijg je meer informatie over de Amerikaanse betrokkenheid tijdens de Eerste Wereldoorlog in België en het ontstaan van de begraafplaats.

Daarbij is er aandacht voor enkele persoonlijke verhalen van soldaten.

Wortegemseweg 117, 8790 Waregem

Menen-WeVelgeM DUITSE MILITAIRE BEGRAAFPLAATS Het Deutscher Soldatenfriedhof Menenwald is de grootste Duitse begraafplaats van West-Europa met 47.864 doden en gesneuvelden.

In het midden van de dodenakker staat een kapel met sobere grijze mozaïeken. Het interieur is een gewelfde ruimte die in het midden gedragen wordt door een centrale zuil, die rust op een Grieks kruis versierd met stenen leeuwenkoppen. In 2017 bestond de begraafplaats 100 jaar en dit werd ceremonieel herdacht.

Groenestraat, 8930 Menen / Kruisstraat, 8560 Wevelgem

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 99

16/01/18 09:19

100

henegOUWen

BERKS CEMETERY EXTENSION

HENEGOUWEN KOMen-WAASTen – PlOegSTeeRT

BERKS CEMETERY EXTENSION EN BEZOEKERSCENTRUM Net over de taal- en provinciegrens en dichtbij Mesen ligt ’Berks Cemetery Extension’. Het meest opvallende aan deze begraafplaats is het “Memorial to the missing” gewijd aan 11.447 soldaten van de Commonwealth die stierven als gevolg van de dagelijkse schermutselingen en kleinere aanvallen die de grote offensieven moesten ondersteunen. Iedere 1ste vrijdag van de maand wordt er om 19u de Last Post geblazen.

Niet ver van het Memorial vind je ‘Plugstreet 14-18 Experience’. In dit interpretatiecentrum kom je meer te weten over het leven van zowel de soldaten als de gewone bevolking tijdens de oorlog van 14-18.

Rue de Messines 156, 7782 Ploegsteert / www.plugstreet1418.com

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 100

16/01/18 09:19

TOegAnKeliJK VOOR iedeReen

101

TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN 100 JAAR gROOTe OORlOg Bij de herdenking van de Groote Oorlog staat de Westhoek vier jaar lang in de internationale schijnwerpers. We verwachten tienduizenden buitenlandse bezoekers, jong en oud, van wie sommigen met een vorm van beperking. Daarom startte Toerisme Vlaanderen in samenwerking met Westkans vzw en de provincie West-Vlaanderen het project ‘100 jaar Groote Oorlog – toegankelijk voor iedereen’ op. Het project streeft naar de integrale toegankelijkheid van de herdenkingsactiviteiten en WO I in de Westhoek voor een zo ruim mogelijk publiek.

Wil je graag weten hoe toegankelijk de musea en te bezoeken sites zijn?

Vraag dan de gratis brochure ‘100 jaar groote Oorlog – toegankelijk voor iedereen’ aan via www.toegankelijkreizen.be of surf naar www.westkans.be/wo1 voor een volledig toegankelijkheidsverslag van de te bezoeken sites.

OnTdeK MeT Je KlAS WO i Heel wat scholen werken rond de Groote Oorlog en zijn hiervoor op zoek naar inspiratie.

Met de brochure ‘Ontdek met je klas WO I’ wil de provincie West-Vlaanderen leerkrachten van het basisonderwijs en secundair onderwijs helpen om een uitstap te organiseren. In de brochure vind je tientallen ideeën om met leerlingen op stap te gaan. Vraag deze gratis brochure en andere educatieve publicaties en producten aan via www.west-vlaanderen.be/vredeseducatie. Op deze website krijg je een overzicht van alle sites, boeken, liedjes, lesideeën…

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 101

16/01/18 09:19

102

TOeRiSTiSche ROUTeS 14-18

TOERISTISCHE ROUTES 14-18 FieTSen De lusvormige fietsroutes verbinden talloze monumenten, begraafplaatsen en musea die aan de verschrikkelijke oorlogstijd herinneren. Ze zijn een uitgelezen manier om het voormalige oorlogslandschap te doorkruisen. De routes zijn in één richting bewegwijzerd met zeshoekige metalen borden, in bruine kleur en met een poppy. De fietsroutes zijn verkrijgbaar in de diensten voor toerisme in de Westhoek en te bestellen bij Westtoer via 050 30 55 00 en shop.westtoer.be (€ 2). De fietsroutes zijn ook te verkrijgen in een handige verzamelbox (€ 20).

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 102

16/01/18 09:19

toeristische routes 14-18

103

STARTPLAATS(EN) The Legacy – 37 km

• Memorial Museum Passchendaele 1917, Zonnebeke

Cogge/Geeraert – 41 km

• Belevingscentrum Vrij Vaderland: Grote markt 29, Veurne • Bezoekerscentrum Westfront: Kustweg 1, Nieuwpoort

POP-route – 41 km

• Toeristische dienst: Grote Markt 1, Poperinge

Ieperboog – 36 km

• Toeristische dienst: Grote Markt 34, Ieper

Gifgas – 41 km

• Gemeentehuis: Kasteelstraat 1, Langemark-Poelkapelle

Aller/Retour – 37 km

• Hof van Wyckhuize: Sint-Rijkersstraat 19, Alveringem • Museum aan de IJzer: IJzerdijk 49, Diksmuide • Toeristische dienst: Markt 17a, Lo-Reninge

Niemandswater – 45 km

• Toeristische dienst: Markt 17a, Lo-Reninge • Toeristische dienst: Veurnestraat 4, Oostvleteren (Vleteren)

Käthe Kollwitz – 42, 5 km

• Brouwerijsite: Sint-Maartensplein 15B, Koekelare

IJzer 14-18 – 41 km

• Toeristische dienst: Grote Markt 6, Diksmuide

Pionier – 38 km

• Kerk, Zandvoordeplaats, Zandvoorde (Zonnebeke)

Duits hinterland – 52 km

• Duitse militaire begraafplaats: Beverenstraat 79, Hooglede • Vrijbosroute: Statiestraat, Staden • Toeristische Dienst: Markt 17, Houthulst

De Mijnenslag – 43 km

• Bezoekerscentrum Het Heuvelland: Sint-Laurentiusplein 1, Kemmel (Heuvelland) • Markt Mesen, Mesen • Parking Provinciedomein Palingbeek: Palingbeekstraat, Zillebeke (Ieper)

Vredesfietsroute – 43 km

• Toeristische dienst: Grote Markt 34, Ieper

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 103

16/01/18 09:19

104

toeristische routes 14-18

WANDELEN Instappunten Ieperboog Op 3 plaatsen langs de Ieperboog kan je via instappunten, te voet, in het landschap van vandaag, het oorlogslandschap van 100 jaar geleden oproepen. Op de infopunten vind je meer informatie over de laatste getuigen van de Eerste Wereldoorlog in en om Ieper.

Wandellussen Memorial Museum Passchendaele 1917, Zonnebeke Vanuit het kasteelpark vertrekken diverse wandellussen die de WO I sites met elkaar verbinden. Je wandelt o.m. naar Tyne Cot Cemetery en het Polygoonbos. De wandellussen zijn bewegwijzerd met zeshoekige bordjes.

De kaarten zijn te verkrijgen in de diensten voor toerisme of via shop.westtoer.be.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 104

16/01/18 09:19

toeristische routes 14-18

105

’Kraters en Mijnen’ wandelroute, Heuvelland – 7 of 9 km De wandelroute start in Wijtschate (Heuvelland) en verbindt een Duitse mijnenschacht, de krater van ’Petit Bois’, ’Peckham’ met ’The Pool of Peace’. De route herinnert vooral aan de Mijnenslag van 1917.

Messines Ridge Vredespad, Mesen – 3,5 km Het Messines Ridge Vredespad brengt je langs de markantste sites van de Eerste Wereldoorlog in Mesen. Bij de Dienst voor Toerisme kan je een thematische brochure verkrijgen bij deze wandeling.

Zero Hour, Heuvelland – 10 of 8 km Verhalen voor Onderweg “Zero Hour” is een wandeltocht tussen Wijtschate en Mesen in het spoor van William Redmond, John Meeke en vele andere Ieren, Nieuw-Zeelanders en Australiërs die hun leven gaven op de Wijtschate-Mesen heuvelrug.

De Slag om de Kemmelberg 1918, Heuvelland – 10 of 5 km Wandeltocht tussen Kemmel en Loker in het spoor van de Franse soldaten.

Van ’the Bluff naar die grosse Bastion’, Ieper – 4,3; 7,5 of 10 km Het provinciedomein ’De Palingbeek’ tijdens de oorlog. Een nietbewegwijzerde themawandeling in de reeks ’Verhalen voor Onderweg’.

We wanen ons in Parijs, Poperinge – 6,2 km Een niet-bewegwijzerde themawandeling in de reeks ’Verhalen voor Onderweg’. Deze wandeling leidt je door het centrum van Poperinge.

Onderweg passeer je talrijke historische plekken uit de Eerste Wereldoorlog. Begraafplaatsen, gedenktekens en overblijfselen tekenen het landschap. De wandeling gebruikt als leidraad het dagboek van Albert Baert die hij minutieus bijhield. De wandeling passeert ook haltes die minder bekend zijn als oorlogserfgoed omdat ze nu gewoon deel uitmaken van de stad.

Het landschap als getuige, Ieper – 6,5 km Een niet-bewegwijzerde themawandeling in de reeks ‘Verhalen voor Onderweg’. Deze wandeling verkent de unieke getuigenlandschappen van de Groote Oorlog in de omgeving. Ze vertrekt aan knooppunt 73 langs de Meenseweg 467 in Zillebeke, nabij het Museum Hooge Crater. Op de startplaats kan je een boeiende film over het lokale oorlogsverhaal bekijken. De tocht brengt je langs Hill 62, Hogebos, de bossen van Ieper en domein Godtschalk.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 105

16/01/18 09:19

106

TOeRiSTiSche ROUTeS 14-18

AUTO Deze routes liggen verspreid over de Westhoek en hebben elk een andere invalshoek. Elke route is gemiddeld 70 kilometer lang en neemt je mee naar de belangrijkste WO I-bezienswaardigheden in de Westhoek. De autoroutes zijn verkrijgbaar in de diensten voor toerisme in de Westhoek en te bestellen bij Westtoer via 050 30 55 00 en shop.westtoer.be (€ 6). De 6 autoroutes zijn ook verkrijgbaar in een verzamelbox (€ 30). Daarnaast kan je ook de “14-18 Autoroutekaart” aanschaffen die de 6 routes weergeeft (€ 5).

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 106

16/01/18 09:19

toeristische routes 14-18

107

STARTPLAATS(EN) Ypres Salient – 70 km

Van slagveld tot slachtveld • Grote Markt Ieper

IJzerfront – 74 km

De zee als bondgenoot • Koning Albert I-monument, Nieuwpoort

Frontleven – 87 km

‘Little Paris’ en hellepoot • Toeristische dienst: Grote Markt 1, Poperinge

Pionier – 75 km

Duitse betonmeesters in de loopgraven • Memorial Museum Passchendaele: Berten Pilstraat 5A, Zonnebeke

Vrij Vaderland – 92 km

Een koninkrijk in zakformaat • Belevingscentrum Vrij Vaderland: Grote Markt 29, Veurne

Niemandsland – 68 km

Een front in beweging • Toeristische dienst: Grote Markt 6, Diksmuide

AUTOROUTES EERSTE WERELDOORLOG IN DE WESTHOEK Deze applicatie brengt je offline via zijn navigatietool naar belangwekkende plekken over de oorlog. Hij bevat foto’s, teksten, documenten, geluidsfragmenten en informatie over waar je bent en wat er zich afspeelde.

Download ook de applicatie ‘Achter het Front van ‘14-18’.

Een handige mobiele applicatie met digitale verhalen, gelinkt aan zo’n 75 bezienswaardigheden in de Duitse frontzone (deels in de Westhoek, deels in de Leiestreek). Kies je startplaats, selecteer een thema en je vervoersmiddel en ontdek het leven in bezet België in ‘14-18’. Je herbeleeft het leven net achter het front aan de hand van uniek fotomateriaal, video’s, personages en augmented reality.

Beide applicaties zijn gratis te downloaden via de Appstore en Google Play.

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 107

16/01/18 09:19

108

heRdenKingSPARTneRS WeSThOeK

HERDENKINGSPARTNERS WESTHOEK Meer dan 270 toeristische ondernemers in de Westhoek maken deel uit van het netwerk Herdenkingspartner WOI in de Westhoek.

Het zijn uitbaters van logies, musea, restaurants, cafés, diensten voor toerisme en slagveldgidsen. Ze kregen een opleiding over de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog in de streek en ontvangen actuele informatie over het herdenkingsaanbod (evenementen en sites) in de Westhoek. Als eerste aanspreekpunt voor de bezoeker zijn ze dus uitstekend voorbereid om allerhande vragen te beantwoorden.

Een herdenkingspartner kan je herkennen dankzij een zeer herkenbaar logo. Je kan ze ontdekken op www.flandersfields.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 108

16/01/18 09:19

battlefield tours

109

BATTLEFIELD TOURS Battlefield Exploration

0486 96 83 07 / info@battlefieldexploration.com www.battlefieldexploration.weebly.com

Camalou Guided Battlefield Tours

057 20 43 42 / info@camalou.com www.camalou.com/battlefieldtours.php

Cruising along the frontline

0472 30 29 70 / info@cruisingalongthefrontline.be www.cruisingalongthefrontline.be

Cycling in Flanders Fields 0477 59 23 82 www.fietshurenieper.be

Fietsen in de frontstreek

0475 81 06 08 / carl.ooghe@gmail.com www.fietsenindefrontstreek.be

Enfield to Battlefield

0495 25 83 30 / motorcyclecheckpoint@telenet.be www.enfieldtobattlefield.be

Frontline Tours

057 85 99 35 / 0474 36 76 08 / info@frontline-tours.com www.frontline-tours.com

Lest We Forget Battlefield Tours

0478 35 52 65 / info@lestweforget.vpweb.be www.lestweforget.vpweb.be

Quasimodo

050 37 04 70 / info@quasimodo.be www.quasimodo.be

Rent a Guide

0488 40 74 40 / info@rentaguide.be www.rentaguide.be

Alfa Flight

0475 70 76 38 / info@alfaflight.be www.alfaflight.be

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 109

16/01/18 09:19

110

loopgraven in de westhoek

LOOPGRAVEN IN DE WESTHOEK DODENGANG, DIKSMUIDE Een netwerk van meer dan een kilometer Belgische loopgraven en bunkers op amper 50 m van de Duitse bunkers.

IJzerdijk 65, 8600 Diksmuide 01/04/18 t.e.m. 15/11/18: elke dag van 10u tot 18u: laatste toegang om 17u30 16/11/18 t.e.m. 31/03/19: dinsdag en donderdag van 9u30 tot 16u: laatste toegang om 15u30 / Gesloten van 25/12/18 t.e.m. 01/01/19 € 4 (uitsluitend met bankkaart of kredietkaart via de betaalkiosk)

MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917, ZONNEBEKE De blikvanger aan het museum is een netwerk van Duitse en Britse loopgraven in de museumtuin.

Berten Pilstraat 5A, 8980 Zonnebeke Open van 1/02 tot 15/12 van 9u tot 18u (laatste toegang 16u30) Volwassene: € 10,5 (inclusief audioguide)

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 110

16/01/18 09:19

lOOPgRAVen in de WeSThOeK

111

BAYeRnWAld, heUVellAnd Een unieke Duitse site in Wijtschate, bestaande uit twee Duitse mijngangen, een mijnschacht, een loopgravenstelsel en vier bunkers. De site is toegankelijk via een wandelpad door de gerestaureerde loopgraven. Informatiepanelen verduidelijken de oorlogsgebeurtenissen en het leven achter het front.

Voormezelestraat 2 (langs het Croonaertbos), 8953 Wijtschate Elke dag toegankelijk van 9u tot 18u / Tickets enkel vooraf te koop bij toerisme Heuvelland (kemmel), Ieper en Zonnebeke Volwassene: € 4 / 26 jaar: € 1,50 / 7 jaar: gratis

YORKShiRe TRench & dUg-OUT, iePeR De Yorkshire Trench & Dug-out is een gerestaureerde loopgraaf met in- en uitgangen van een ‘deep dug-out’ uit 1917. Een reeks informatiepanelen en het grondplan van de dug-out maken de loopgravenoorlog aanschouwelijk voor de bezoeker.

Bargiestraat, 8900 Ieper Elke dag vrij toegankelijk in de Industriezone langs het kanaal Ieper-IJzer.

FROnTlinie ’T hOOghe, iePeR In de tuin van hotel Kasteelhof ’t Hooghe zijn de restanten te zien van de vele mijninslagen bij ’t Hooghe, een erg strategische plaats met authentieke bunkers. In 1995 werd een originele loopgraaf uitgebaggerd door de hoteleigenaar Meenseweg 481, 8902 Zillebeke Elke dag toegankelijk van 10u tot 19u / € 1 in de collecte bus

DODENGANG, DIKSMUIDE

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 111

16/01/18 09:19

70694_WESTHOEK_WOI 18_pocket NL_V7.indd 112

16/01/18 09:19