Green Business Krant - najaar 2018

Where nature meets innovation

Green Business / najaar 2018

Green Business > GROWING THE FUTURE

Interview: Rem Koolhaas

‘Westland als best practice voor de wereld’ | 12 & 13



Westland is de hoofdstad van hét glastuinbouwcluster in de wereld. Innoveert continu doordat bedrijfsleven, onderwijs en overheid elkaar versterken. Is dé logistieke hub van Europa.

Produceert op innovatieve en duurzame wijze kwalitatief hoogwaardig voedsel, bloemen en planten.

‘Onze kennis passen we toe in de eerste grootschalige urban farm van Azië’ | 7 In gesprek met Wouter Vos voorzitter van het consortium Urban Farming Partners.

‘Tot wel 50% op energie besparen én betere teelt door DaglichtKas’ | 18 ‘s Werelds eerste daglichtkas staat in Westland. Edith Bentvelsen van Ter Laak Orchids vertelt.

‘Internationale delegaties vinden weg naar World Horti Center’ | 23 Uit maar liefst 51 landen mocht Erwin Cardol bezoekers verwelkomen.

Baanbrekende oplossingen om wereldwijde uitdagingen aan te gaan

Feiten & cijfers

 607

glastuinbouwbedrijven (CBS 2018)

 4500 hectare

greenport gebied

(CBS 2018)

Westland is een krachtige gemeente. Op dit relatief kleine stukje grond van zo’n 9000 hectare bedenken we baanbrekende oplossingen voor wereldwijde uitdagingen.

We produceren op innovatieve en duurzame wijze

Met de komst van World Horti Center heeft de regio

kwalitatief hoogwaardig voedsel, bloemen en planten.

haar campus waar bedrijfsleven, onderwijs en overheid

Wereldwijd verbetert hierdoor welzijn en welbevinden

samenkomen. Het belangrijkste innovatiecentrum van de

van mensen.

internationale glastuinbouwsector waar bedrijven, onderzoek, demonstratie, onderwijs en educatie samenkomen.

De regio is hét glastuinbouwcluster van de wereld. In de

De plek ook waar (internationale) glastuinbouwbedrijven,

afgelopen 120 jaar heeft Westland zich ontwikkeld tot de

overheid en onderwijs samen innoveren, verbinden en

internationale hotspot als het gaat om bedekte teelten.

zakendoen.

 74% van de Nederlandse topsector tuinbouw is gevestigd in Westland (Bron: Gemeente Westland)

Al in 1918 gingen Westlandse tuinders er toe over om hun tomatenoogst te verduurzamen. Kennisdeling en

De geografische ligging van Westland is uniek.

kennisontwikkeling maken innovatie mogelijk. Een cluster

Op korte afstand van Schiphol en de Rotterdamse haven

van glastuinbouw en aanverwante bedrijven dat zijn

kunnen we als logistieke hub binnen 24 uur 500 miljoen

weerga niet kent. Importeurs, exporteurs, verpakkers,

Europese consumenten bevoorraden. Onze signatuur

ompakkers, telers, zaadveredelingsbedrijven, R & D,

is onze mentaliteit. Efficiënt en hard werken en vooral

toeleveranciers, transporteurs en handelshuizen. En dit

zoeken naar samenwerking om elkaar te versterken.

is nog maar een greep uit het aanbod. Zo’n cluster

Veel bedrijven kozen Westland al als vestigingsplaats.

Keten verse producten in de regio Westland

geconcentreerd op zo’n klein stukje aarde komt nergens anders ter wereld voor.

westlandhortibusiness.com

INHOUDSOPGAVE

2006 € 2.5 mrd

€ 2.7 mrd

€ 2.9 mrd

2016 € 2.5 mrd

€ 3.9 mrd

€ 4.5 mrd

2026 € 2.9 mrd

€ 7.3 mrd

€ 8.4 mrd

Import

Export

Productie

(Bron: BCI, Ministerie EZ en I&M 2016) ​

3 Voorwoord minister Schouten / 4 & 5 VN-doelen / 7 Toekomst voeding / 8 & 9 Internationaal / 11 Nieuws / 12 & 13 Interview Rem Koolhaas / 15 t/m 18 Energie / 21 Q&A / 23 World Horti Center / 24 & 25 Jong talent / 26 t/m 29 Logistiek /

2

Westland verbindt alle schakels in de keten.

Bekijk de Chain Connection:

VOORWOORD CAROLA SCHOUTEN

Westland kiemkamer van onze economie Vorig jaar mocht ik World Horti Center openen.

Fascinerend. Ik wist dat de tuinbouw hoog scoort op ver­nieuwing en verbetering, maar je wordt toch even stil als je stapt in de wereld van verpottingssystemen, insecten op kweek, energie uit het diepst van de aarde, high techzaden uit de vriezer, nieuw materiaal van plantresten, sla en andere groenten die op water of in de parkeergarage is geteeld. Dichterbij science fiction kun je niet zijn.

Dat is ook te merken als je door het Westland rijdt. Langs paarse of blauwe ledverlichte kassen, steden en tuindersdorpen, kaarsrechte sloten en wegen, dwars door hetvlakkenpatroon in het landschap. Ook in buitenlandse ogen zijn dat de tekenen van een land dat zijn tijd vooruit is.

Westland is al jaren de kiemkamer van onze economie, 24/7, logistiek uiterst efficiënt afgesteld en onmisbaar voor onze internationale exportpositie. Hier zitten ondernemers die van alles uitproberen.

Vaak bouwen zij op een ondernemende familie en jarenlange kennis en ervaring. Ze hebben bovendien gespecialiseerd en goed opgeleid personeel.

“Mensen willen steeds vaker weten hoe hun tomaten, aardbeien en spruiten zijn gemaakt. En of ze zijn geteeld in de buurt, misschien wel door iemand die ze kennen.”

Tegelijk gaat het bij deze voedselinnovaties om zoveel meer. Het is enorm belangrijk dat deze innovaties ook worden gewaardeerd in de samenleving en aansluiten bij hoe Nederlanders tegen voedsel aankijken. In ons land worden sommige vragen weinig gesteld, andere juist heel veel.

Mensen willen steeds vaker weten hoe hun tomaten, aardbeien en spruiten zijn gemaakt. En of ze zijn geteeld in de buurt, misschien wel door iemand die ze kennen. Hoe gaan we met grondstoffen om en wat doen we voor het klimaat? Welke weg leggen onze groenten en fruit af? Wat kunnen we samen doen tegen honger en armoede aan de andere kant van de wereld?

Gelukkig verbinden veel Nederlandse tuinders zich actief met deze vragen en zorgen. Dat zie ik terug in wat ze internationaal op touw zetten. Ik zie het in hun waarden en hun bereidheid om meer sluitende kringlopen te vormen. Ook daar ben ik trots op, want zo kunnen innovaties ook echt een verbetering zijn en antwoord geven op de uitdagingen waar we voor staan.

Carola Schouten Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

3

VN-DOELEN

VN-doelen zero hunger

good health and well-being

clean water and sanitation

affordable and clean energy

decent work and economic growth

responsible consumption and production

climate action

life on land

De wereld verbeteren vanuit een sterk tuinbouwcluster Op de 9000 hectare die Gemeente Westland groot is, wordt met kennis en door innovaties hard gewerkt om een bijdrage te leveren aan de ‘sustainable development goals’. Geen honger meer, goede gezondheid en geluk, minder energie en fossiele brandstoffen gebruiken en schoner water. De bovenstaande acht doelen (van de in totaal zeventien) van de Verenigde Naties lopen als een rode draad door de bedrijvige sector.

Gezonde mensen leveren nóg betere bijdrage aan VN-doelen Good health and well-being is één van de acht VN-doelen waar de tuinbouw een bijdrage aan levert. Westlandse bedrijven zijn met deze Sustainable Development Goals niet alleen binnen het bedrijfsproces bezig. Ook aan de gezondheid van de eigen mede­werkers wordt gedacht.

Microgroenteteler Koppert Cress heeft als droom

Ook bij Nature’s Pride staat een professionele

De Priva campus in

om Nederland de gezondste delta ter wereld te maken.

chef-kok in de kantine. De leverancier van ruim

De Lier heeft ook een gezond bedrijfs­restaurant waar

De mens eet van oorsprong planten en een beetje

250 unieke groente- en fruitsoorten heeft de ambitie

een chef-kok dagelijks de

eiwitten. Groenten die geproduceerd zijn in de

om de wereld gezonder en duurzamer te maken.

heerlijkste maaltijden bereidt volgens het Dutch

Westlandse kassen, bieden veel kansen in de medische

“Wij trakteren onze medewerkers naast een vers

Cuisine principe. Het familiebedrijf staat bekend

wetenschap en bij preventie van welvaartsziektes. In

bereide lunch, iedere ochtend op een verse smoothie

als marktleider op het gebied van klimaat- en proces-

bedrijfs­restaurant Rob & Bob vertaalt Koppert Cress

met de nodige vitaminen. Naast het bedrijfspand

automatisering in de glastuinbouw en voor gebouwen.

zijn visie en proeven de medewerkers zelf de heerlijk-

ligt een bootcampterrein waardoor alle medewerkers

Priva wil graag bijdragen aan een betere wereld door

heden uit ‘versapotheek Westland’. Chefkok Robert

in de gelegenheid worden gesteld om samen met

in te spelen op voedsel­productie en verstedelijking

van Kruijssen legt uit: “Ik kook op werkdagen naar

een sportinstructeur te trainen. Vijf keer in de week

in de toekomst. Sinds een jaar heeft Priva ook haar

de principes van Dutch Cuisine. Op het menu staan

zijn er verschillende lessen die de conditie en het

eigen fitnessbox waar medewerkers onder begeleiding

dagelijks een soep, een sandwich of een salade

fysieke vermogen van medewerkers verbeteren.

CrossFit- en Pilateslessen kunnen volgen. Een van de

passend bij het seizoen. Alles met veel (80%) groenten,

Ook worden er meerdere sportactiviteiten

medewerkers zegt daarover: “Sinds The Box er is, sport

zonder zout en andere kunstmatige toevoegingen.

georganiseerd, zoals jaarlijks onze eigen Nature’s

ik veel vaker. Het scheelt veel tijd dat ik nu direct voor

Vooral zonder zout was wennen voor de medewerkers.

Cross waar we met collega’s, vrienden en familie

of na werktijd kan trainen. Daarnaast is het supergoed

Ik koop de ingrediënten zoveel mogelijk biologisch,

voor het goede doel rennen. Onze arbodienst,

voor de teambuilding met andere collega’s. Het is

fairtrade en lokaal ge­produceerd. Met deze werkwijze

fysiotherapeut en lifestyle coaching ondersteunen

altijd gezellig!” priva.com

is ons bedrijfs­restaurant bovendien het eerste

ons gezonde beleid,’’ aldus Kim van Ouwerkerk,

CO2-neutrale restaurant van Nederland geworden!”

HR-adviseur. naturespride.nl

koppertcress.com

4

VN-DOELEN

“Er wordt sinds een paar jaar tijd ontzettend veel 3D-geprint, met kunststof of metalen als grondstof. Voor wat betreft voedsel is deze productiemethode nog niet echt door­gebroken.

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de mogelijkheden. Tot nu toe blijft het bij onderzoek en ‘fun’ toepassingen, met bijvoorbeeld chocolade, suiker of eetbare pasta’s. We willen geen tomaat gaan printen met een schil, zaadjes en vruchtvlees, maar met ons onderzoek samen met Oceanz 3D wel andere toepassingen bedenken.”

“We willen geen tomaat gaan printen met een schil, zaadjes en vruchtvlees.”

Onderzoek:

Voedsel­verspilling tegengaan met 3D-foodprinting?

Kesteloo is na een carrière in de bakkerij- en de supermarktbranche twee jaar geleden van Wageningen naar het Westen verhuisd en houdt zich nu met verschillende projecten met verse groenten en de markt bezig. “DOOR is een onafhankelijke coöperatie van vruchtgroentetelers zoals paprika, komkommer, aubergine en tomaten. In totaal ver­tegenwoordigen we 553 hectare aan kassen en 48 telers in drie Nederlandse provincies. We leveren via ketenpartners aan supermarkten in heel Europa. Ik kom zelf niet uit het Westland, uit een tuindersfamilie of de AGF-branche. Ik kijk daarom met een andere bril naar de markt.

Dat brengt dat ik volop bezig kan zijn om mijn kennis en ervaring over trends, marktdata, innovaties en inzichten van de markt te gebruiken voor de organisatie.

In de retail en de detailhandel kom je steeds meer varianten en verpakkingen van vers­producten tegen. De specificaties en

“Welke onderdelen kunnen we van groente

eisen worden steeds nadrukkelijker, bijvoorbeeld verpakkingen

als hoogwaardige grondstof printen?”

van trostomaten met vijf of zes tomaten. Om aan deze vraag te voldoen, wordt er weleens een tomaat van de tros geknipt.

Ook bevat een tomaat wel eens een klein deukje of scheurtje waardoor deze tomaat als zijstroom een andere bestemming krijgt. Wat gebeurt daarmee? Die blijven over. Een gedeelte wordt verwerkt tot gedroogde tomaten of tapenade voor in restaurants. Dan nog blijven er nog voldoende kilo’s over.

Coöperatie DOOR onderzoekt daarom of het met 3D-food-

Voor het voedselverspillingsvraagstuk kwam Kesteloo in contact met Oceanz 3D, markt­leider in 3D-printing. “We zijn momenteel bezig om de technische haalbaarheid te onderzoeken. Daarbij hebben we allerlei vragen zoals ‘Welke onderdelen kunnen we van groente als hoogwaardige grondstof printen?’ Past 3D-printen van groenten binnen de nieuwe trend van persoonlijke voeding zodat het in de toekomst een belangrijke bijdrage kan leveren aan de gezondheid van de consument?’ Een ander concept is om door 3D-printing de tomaat compacter te maken. Dit betekent concreet dat je minder volume hebt om te transporteren en dus lagere CO2-uitstoot en logistieke kosten.” Het duurt nog wel een paar jaar voordat we straks allemaal 3D-geprinte tomaten op ons bord hebben.

printing naar 100% gebruik van het product kan. Martijn

“Het haalbaarheidsonderzoek duurt nog zeker een jaar en ook de ontwikkeling van een

Kesteloo, Business Developer, vertelt.

vlak nog niet bestaat.” cooperatiedoor.nl | oceanz.eu

nieuw type 3D-printer kost tijd. En we hebben te maken met warenwetgeving die op dit

Cijfers

9 miljard mensen in 2050 op aarde

70% van de voedselproductie is kleinschalig Bron: Tomatoworld

50% van de wereldbevolking heeft geen betrouwbaar voedsel

15% van de bevolking heeft over­gewicht

Tomatoworld exposeert oplossingen voor werelduitdagingen Westland heeft oplossingen voor mondiale uitdagingen. Hoe gaan we de wereld voeden?

In Tomatoworld zetten telers kennis en innovaties in de etalage. De beschikbaarheid van genoeg voedsel, de groeiende wereldbevolking en de schaarste van water en fossiele brandstoffen staan hierbij centraal. De tentoonstelling laat de bijdrage van het Nederlandse tuinbouwcluster zien. Daarnaast kan de teelt van ruim zestig soorten tomaten van dichtbij bekeken worden. Tomatoworld is te bezoeken door zakenpartners in de keten, retailers, studenten, scholieren en internationale delegaties. tomatoworld.nl

5

MET PASSIE

LEVEREN WIJ DAGELIJKS DE MEEST UNIEKE & SMAAKVOLLE GRŒNTEN & FRUIT

Nature’s Pride | Honderdland 611 | 2676 LV Maasdijk T. +31 (0)174 525 900 | E. info@naturespride.nl | www.naturespride.nl

6

TOEKOMST VOEDING

Gepersonaliseerde voeding​: businesskansen voor tuinbouw, minder zorgkosten

DNA Foodbox Een concreet voorbeeld van voeding op maat is de DNA Foodbox. Met

Artsen die een dieet van groenten voorschrijven.

een DNA-kit geven consumenten wangslijm af die door wetenschappers

Behandeling van prostaatkanker en Diabetes 2 met

van Omnigen geanalyseerd wordt.

groenten in plaats van medicatie. Topsporters die

Hierop wordt een voedingsprofiel

beter presteren door een dagmenu met uitgebalanceerde

toegepast. De Amsterdamse eetwinkel Bilder & de Clercq maakt hier recepten

nutriënten. Een kinderdag­verblijf dat kinderen voeding

bij en stelt een maaltijdbox samen.

dnafoodbox.com

wil geven die hun ontwikkeling bevordert.

Een toekomst waarin gepersonaliseerde voeding een rode draad is in ons gezondheidsbeleid, staat voor de deur. Dit betekent veel businesskansen voor de Nederlandse tuinbouw door de toenemende vraag naar vers. En een enorme winst voor de overheid, door de afname van zorgkosten. Om naar dit toekomstbeeld te werken maakt vers+ betrouwbaar inzichtelijk welke nutriënten in welke groente zitten én stelt het die kennis

samenstellen op basis van iemands DNA of iemands fysieke gesteldheid, maar dat

over groenten beschikbaar voor de hele keten; van veredelaar tot afnemer.

gebeurt nog weinig. Onder andere omdat onvoldoende bekend is welke nutriënten in welke hoeveelheid aanwezig zijn in welke groente,” aldus Van der Lely.

“Alles om ons heen wordt persoonlijker, de consument schreeuwt er bijna om.

En wat doet voeding?”

Nutriënten “Ook in andere situaties en in andere sectoren is gezondheid gebaat bij meer kennis over wat vers inhoudt, bijvoorbeeld in de bedrijfscatering, kinderopvang of de (top) sport.” Daarom startten Best Fresh Group en Koppert Cress met vers+, gesteund door Inno­vationQuarter en Gemeente Westland. “De tuinbouw is expert in vers,’’ gaat Van

Natasja van der Lely van vers+: “Alles om ons heen wordt persoonlijker, de consument

der Lely verder. “Eerst moeten we samen inzichtelijk te maken welke nutriënten in

schreeuwt er bijna om. En wat doet voeding? One size fits all! Iedereen wil gezond zijn.

groente zitten én die groente beschikbaar maken. Daarvoor ontwikkelen we als vers+

Het gebeurt zelden dat een arts in plaats van pillen een dieet voorschrijft dat uit verse

een database. Partners kunnen die gebruiken om gezonde voedings­concepten te

groente bestaat.” Verse groente speelt dus nog nauwelijks een rol in de ontwikkeling

ontwikkelen. Zo loopt er al een pilot waarbij het effect van lycopeen, een voedingsstof

van gepersonaliseerde voeding en gezondheid. “Je zou bijvoorbeeld een dieet kunnen

die in tomaten zit, bij prostaatkanker onderzocht wordt.” versplus.com



Column Rob Baan

De toekomst van ons voedsel Van oudsher is het bestaansrecht van de tuinbouw het gezond houden van de stad. Toen de eerste steden zich vormden, ontstond het vak van boer en tuinder. Immers: iemand moest het voedsel, wat we daarvoor zelf verzamelden en verbouwden, gaan produceren. In de 10.000 jaren daarna zijn land- en tuinbouw enorm geprofessionaliseerd. Het is daarom een schande dat nog steeds veel mensen honger hebben en ondervoed zijn. En het blijft bizar dat in steden inmiddels meer mensen overlijden aan slecht en inhoudsloos voedsel dan aan honger. Tel daarbij op dat de luchtvervuiling in steden zo groot is dat dit ten koste gaat van de gemiddelde leeftijd en je hebt een gigantisch probleem.

De tuinbouw kan een groot deel hiervan oplossen. Met de nieuwste DNA-technieken kunnen we inmiddels onderzoeken welke groenten het best bij ons genoom passen. En met het onderzoek naar de luchtfiltercapaciteit van (groene) planten kunnen we gebouwen weer zuurstof en energie geven waardoor mensen beter functioneren.

Hier zit enorm veel potentie in. Dit jaar vond in Westland het vers+ diner plaats. De deelnemers hadden onder strikte privacyregels DNA afgestaan waarmee het bedrijf Omnigen kon uitzoeken wat per individu het meest geschikte voedsel was. Ook werd aangegeven welke producten (zoals bijv. foliumzuur) makkelijk of moeilijker per persoon worden opgenomen. Uit dit onderzoek blijkt dat er negen profielen of hoofdtypen zijn met elk een specifieke voedingsbehoefte.

Niet alleen mensen verschillen. Ook de ene tomaat is de andere niet. Er is een enorm verschil aan inhoudstoffen per product.

Rob Baan is eigenaar van het

Dit is meetbaar, vaak al met bestaande apparatuur. De Nederlandse tuinbouw kan koploper worden in het produceren van

internationaal opererende micro-

de gezondste, meest duurzame en lekkerste groenten ter wereld. Deze kans kunnen we gewoon pakken. Het is slechts een

groentebedrijf Koppert Cress en

kwestie van tijd en prioriteit.

voorzitter van Stichting Westland Marketing. Hij maakt zich hard voor

Met andere zaden, andere belichting, andere teelt en andere oogstmomenten gericht op de gezondheid kunnen we als

een gezondere wereld. Zijn missie:

tuinbouwkampioen de richting blijven bepalen op de wereldmarkt. Samen met de gezondheidsuniversiteiten kunnen we

‘Laten we op een andere manier naar

groenten en fruit gaan inzetten waarvoor het ooit bedoeld was: de stad weer gezond maken.

verse voeding en gezondheid kijken.’ robbaan.com

7

INTERNATIONAAL

“Onze kennis passen we toe in de eerste grootschalige urban farm van Azië” Eind 2019 moet de eerste grootschalige urban farm van Azië operationeel zijn in Singapore. Urban Farming Partners, een consortium van Nederlandse experts in tuinbouw en stedelijke ontwikkeling, past kennis toe in een van de meest dichtbevolkte regio’s ter wereld. Wouter Vos is voorzitter en mede-initiatiefnemer van het consortium. Hij vertelt over de plannen “Aziatische steden zag ik de afgelopen twintig jaar uit

maken, kijken we naar de aanpak van de gehele

de Caraïben de wens om minder afhankelijk te zijn

hun voegen barsten. De verstedelijking is hier enorm.

voedselketen.” Urban Farming Partners heeft uit-

van import en meer zelfvoorzienend te zijn.”

De vraag waar straks het verse voedsel vandaan komt,

eenlopende expertises in huis om de complexiteit

hield mij bezig. Zeker in culturen met een enorm rijke

van de gehele keten aan te kunnen. “Een ketenbrede

Circulair en duurzaam

culinaire eetcultuur. Zo ontdekte ik dat Singapore ruim

aanpak, van het zaadje tot aan de consument, vinden

Niet alleen een lokale productielocatie is duurzaam.

90% van hun verse groente en fruit importeert,” begint

wij essentieel om tot succesvolle opschaling te komen,”

Ook de farm zelf wordt ingericht met de nieuwste

Vos. “Het idee voor Urban Farming Partners ontstond

vertelt Vos. ”Met steun van RVO, de uitvoeringsdienst

technieken. “Bij alle betrokken partners staan de

zo’n drie jaar geleden. Ik vond dat wij, met alle kennis

van het ministerie van Economische Zaken, zetten we

Sustainable Development Goals (zie pagina 4) hoog

en techniek die in het Westland aanwezig is, deze kans

dit samen op in Singapore. We hebben bewust voor

op de agenda. Iedere partij heeft een andere focus,

niet onbenut moesten laten. We gaan meerlaags en

deze locatie gekozen. Dit is een economisch en politiek

de ene op energie, de andere op teelt. In de urban

gesloten telen in een bestaand pand in Singapore.

stabiel land, waar duurzaamheid hoog op de agenda

farm komt dit samen,” gaat Vos verder. “Gesloten teelt

De haalbaarheidsstudie is zo goed als afgerond en dat

staat. Singapore heeft de ambitie om minder afhankelijk

is sowieso al duurzamer dan open teelt. We hebben het

betekent dat we naar de volgende fases uitkijken. In juni

te zijn van zijn buren voor de meest kritieke factoren

klimaat in de kas echt ‘in control’. De binnenteelt heeft

2019 starten we met de verbouwing van het bestaande

zoals water, energie en voedsel. Daarnaast is het één

veel energie nodig, waarvoor we groene energie zoals

pand tot een kas. Eind volgend jaar moet de farm

van de dichtstbevolkte regio’s in Azië en is de ruimte

bijvoorbeeld zonne-energie willen gebruiken. Daarnaast

operationeel zijn voor de teelt van diverse slasoorten,

voor het verbouwen van voedsel erg schaars.”

vangen we regenwater op en benutten we de CO2-

baby leafs en kruiden.”

BV Nederland

samen met Nanyang Technological University, een

“Een ketenbrede aanpak,

Een urban farm van 6.000 vierkante meter en een

van de toonaangevende universiteiten in Singapore.

teeltoppervlakte van 20.000 vierkante meter in

Deze universiteit voert een lifecycle analyse uit om

van het zaadje tot aan de

Singapore. Wat is de winst voor de Nederlandse

een goed beeld te krijgen hoe duurzaam de opzet is.

consument, vinden wij

overheid en het bedrijfsleven om hierin te investeren,

Deze resultaten worden technisch verwerkt.”

kun je je afvragen. “Door een eerste commerciële

essentieel om tot succesvolle

urban farm in Singapore te ontwikkelen, zetten wij

Kennis delen

onze kennis en kunde in de spotlights. De Nederlandse

De urban farm wordt vanuit Singapore aangestuurd.

opschaling te komen.”

vlag op een succes vormt een enorm potentieel

“Onze Nederlandse kennis gaan we uiteraard inzetten

voor export van kennis en technologie,’’ aldus Vos.

om medewerkers lokaal op te leiden. Hierbij gaat het

“In de toekomst moet BV Nederland staan voor

vooral over kennis van hoogwaardige technologieën en

kwalitatief hoogwaardige, technologische voedsel-

het onderling afstemmen van technologieën op elkaar.

“In Azië wordt volop geëxperimenteerd met urban

productietechnieken. Met de groeiende urbanisatie

Daarnaast zijn er plannen om samen te werken met

farming,’’ gaat hij verder. “Alleen blijft het tot nu toe

is het niet realistisch – gezien de enorme carbon

Nederlandse hogescholen, zodat studenten een buiten-

veelal bij kleinschalige farms van enkele honderden

footprint – om van alles te blijven importeren en

landse stage-ervaring kunnen opdoen. Zo delen we niet

vierkante meters. De ontwikkeling van deze urban

exporteren. Lokale productielocaties zijn veel duur-

alleen kennis, maar trainen we onze toekomstige

farms ontbeert vaak een integrale aanpak en de kracht

zamer. Dit project is voor ons een springplank naar

Nederlandse professionals om deze en andere urban

van een zekere commerciële schaal. Dat doen wij

de rest van de wereld. Naast de grote steden in

farms te kunnen runnen.” urbanfarmingpartners.sg

anders: om de productie economisch rendabel te

Azië hebben bijvoorbeeld ook de Golfregio en

Schaalvoordeel

Artist impression: Urban Farm Singapore (Kuiper Compagnons)

“Door een eerste commerciële urban farm in Singapore te ontwikkelen, zetten wij onze kennis en kunde in de spotlights.”

8

uitstoot van de haven van Singapore. Wij werken

Gewest Jiashan: Meest ontwikkelde eco­nomische regio in China de Yangtze River Delta In 20 minuten naar Shanghai met hogesnelheidslijn 30 miljoen Chinese consumenten

INTERNATIONAAL

Nederland en China gaan de komende jaren nog intensiever samenwerken op glastuinbouwgebied

Startsein voor Chinees High-Tech Agriculture Park met Horti Center “Binnen vijf jaar krijgt het Nederlandse bedrijfsleven op Sino-Dutch High-Tech Agriculture Park daadwerkelijk ruimte om de meest geavanceerde glastuinbouwprojecten te demonstreren,” vertelt Hein van der Sande, voorzitter van Dutch Greenhouse Delta, dat in september 2017 werd opgericht om de Nederlandse glastuinbouwbouwsector wereldwijd te vermarkten. De stichting heeft daarbij een focus op grootschalige, complexe projecten en vraagstukken over voedsel en sierteelt in de groeiende megasteden.

Sino-Dutch is een van de eerste projecten.

Artist impression: Sino-Dutch High-Tech Agriculture Park (Kuiper Compagnons)

Er wordt in China gebouwd op een oppervlakte van 420 hectare, vergelijkbaar met 10% van het Westlandse glastuinbouwareaal. “Het is park is een onderdeel van Jiashan

Als internationaal marktleider in de glastuinbouw met een sterk cluster in Westland is er al decennia uitwisseling tussen Aziatische

Sino-Dutch Industrial Park dat sinds 2014 in ontwikkeling is,” gaat Van der Sande verder.

“Momenteel is dit het enige vooraanstaande innovatiepark waar Nederland en China sectorbreed samenwerken. Hier ligt ook de grootste brouwerij van Heineken in Azië.”

landen. Landen als China willen met ‘onze’ kennis en hightech

“Met het ondertekenen van de ‘Memorandum of Understanding’ is het startsein gegeven

innovaties op een duurzame manier voedsel en bloemen telen.

en dit betekent een echte impuls voor de Nederlandse glastuinbouwsector,’’ stelt hij.

Sino-Dutch High-Tech Agriculture Park en Horti Center vormen

“Nu kunnen we kennisuitwisseling en business development nog verder intensiveren.

in de toekomst het platform voor een intensievere uitwisseling van kennis en technologie in de economisch belangrijkste delta van China. Afgelopen oktober 2018 werd er een strategisch

We kijken uit naar een langdurige strategische samenwerking op alle fronten, van R&D tot educatie, van marketing tot technologie. Waarbij een Horti Center in Sino-Dutch High-Tech Agriculture Park het belangrijkste platform wordt voor het glas­tuinbouwcluster daar.”

memorandum gesloten, in het bijzijn van de Chinese premier

Op dit moment zijn bij Dutch Greenhouse Delta veertien glastuinbouw­bedrijven,

Li Keqiang en minister-president Mark Rutte, tussen Dutch

Rabobank en twee brancheorganisaties, AVAG en LTO Glaskracht, aangesloten. Meer

Greenhouse Delta en Jianshan Sino-Dutch Industrial Park.

dutchgreenhousedelta.com

dan honderd bedrijven uit het glastuinbouwcluster zijn daarmee vertegenwoordigd.

Vooraanstaande Indiase universiteit wisselt kennis en studenten uit met Lentiz MBO Westland in World Horti Center Westland deelt haar kennis internationaal op veel manieren. In

om op gezonde wijze de groeiende bevolking te voeden,’’ vertelt

mei 2018 werd een ‘Memorandum of Understanding’ gesloten

De Wit verder. “Tientallen delegaties mochten we het afgelopen

tussen World Horti Center en Amity University in India. Deze

jaar in Naaldwijk verwelkomen, waarbij ze ons kunstje kwamen

vooraanstaande universiteit in Mumbai werkt samen met Lentiz

afkijken. Het onderwijsprogramma krijgt aan beide kanten dit

MBO Westland, die gevestigd is in World Horti Center. “We

jaar vorm. Zo worden er op Amity University de modules Food,

“Een concept als

wisselen studenten en kennis uit. India staat te popelen om de

Horticulture en Supply Chain ontwikkeld. Amity vaardigt

World Horti Center

expertise, technologie en producten die Nederland biedt in de

ook Indiase studenten voor stages van zes weken af naar

tuinbouwsector in te bedden in het onderwijs,’’ legt Angelique

Nederland. Zo krijgen ze inzicht in onze werkwijze in de voedings-

mag in India op

de Wit van Stichting Westland Marketing uit. Namens de

en tuinbouwsector. Van gecontroleerde kas tot teelttechnieken.

organisaties bekrachtigde zij onder toeziend oog van minister-

Zij worden vergezeld door Indiase werknemers uit de Indiase

veel belangstelling

president Mark Rutte en ministers Sigrid Kaag (Buitenlandse

foodindustrie. Samen bezoeken ze bedrijven en daarnaast

rekenen.”

Handel en Ontwikkelingssamenwerking) en Carola Schouten

worden seminars voor hen georganiseerd.”

(Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) de samenwerkingsintentie.

Ook Lentiz-studenten krijgen de kans om een deel van hun opleiding in India te volgen. “Zo maken ze kennis met andere

“Een concept als World Horti Center mag in India op veel

culturen en zakendoen met het buitenland. Bovendien draagt

belangstelling rekenen. India staat voor een enorme uitdaging

dit bij aan hun persoonlijke ontwikkeling waar ze in hun

om land- en tuinbouw en de voedsel­verwerking te moderniseren

toekomstige baan van profiteren.” worldhorticenter.nl

9

ADVERTORIAL

DÜMMEN ORANGE VERMINDERT CHEMISCHE BESTRIJDING MET 80% ’Gebruik natuurlijke vijanden in plaats van chemicaliën‘ ’Minimale chemicaliën, maximale kwaliteit.‘ Dümmen Orange kan haar nieuwe GreenGuard protocol niet duidelijker samenvatten.

Als internationaal marktleider, kweker en verdedelaar streeft zij naar wereldwijde productie van stekken met een minimaal gebruik van chemicaliën.‘ ’Geen chemicaliën‘ is al jarenlang standaard in de groenteteelt. Bij bloemen en planten groeit deze vraag ook. Manuela van Leeuwen, Phytosanitary officer & Coordinator global sustainability bij Dümmen Orange: ”Afgelopen zomer ontstond er veel discussie over de bijensterfte. We zien daarom de vraag naar biologische sierteelt toenemen.“ ROOFMIJTEN EN RONDWORMEN Sinds 2015 heeft Dümmen Orange het GreenGuard protocol ingesteld om het gebruik van chemicaliën te verminderen met 80%. Van Leeuwen vertelt: ”We zijn gestart bij een kwekerij met potchrysanten in Oeganda. Samen met Koppert Biologicals, wereldwijd leverancier van biologische bestrijdingsmiddelen zoals insecten, hebben we het

protocol opgesteld. Dit maakt het mogelijk om de teeltkwaliteit gelijk te houden en minimale chemicaliën te gebruiken. Hiervoor hebben we roofmijten en rondwormen ingezet.

In Oeganda was dit geen gemakkelijke opgave. Het duurde een jaar om toestemming te krijgen om de insecten te importeren in het land. Toen dat gelukt was zijn we begonnen om het lokale personeel op te leiden.“ MONITORING Voor de medewerkers die de teelt dagelijks observeren op ongedierte en ziektes betekende dit een radicale verandering. ”Voorheen checkten ze het gewas en monitorde ze de vallen voor het ongedierte,“ gaat Van Leeuwen verder. “In de nieuwe situatie moesten ze ook alle natuurlijke vijanden observeren. Het hele proces om bestrijdingsmiddelen te verminderen hangt echt samen met de medewerkers. Hun kritische oog is enorm belangrijk. Ze moeten alle mogelijke soorten ongedierte en bedreigingen die een vijand vormen, in heel vroege stadia, constateren. En daarna actie nemen.“ Medewerkers van zowel Koppert Biologicals als Dümmen Orange reizen frequent af naar Oeganda om het personeel ter

plaatse op te leiden. ”In het begin merkte ik dat medewerkers het vreemd vonden om met insecten te werken. De medewerkers wilden liever een ’chemical scout‘ zijn dan een ’biological scout‘. Dat is nu helemaal veranderd. Iedereen, van medewerkers tot verkopers en consumenten, begrijpt dat dit enige goede weg is naar de toekomst.

Kwekers hielden voorheen vast aanchemische bestrijding, maar zijn inmiddels ook gestart met het werken volgens een Integrated Pest Management (IPM) systeem.“ 100% GREENGUARD-PROOF De afgelopen jaren werd het Dümmen Orange GreenGuard protocol omarmd en het is inmiddelsde nieuwe standaard in onze branche.

Onze potchrysanten uit Oeganda en Pelargonium Peltatum stekken uit Kenia zijn nu 100% GreenGuard proof. ”Overal ter wereld gelden andere regels, niet alleen binnen het land, maar ook per plantenstek. We hebben nu veel meer ervaring om IPM-systemen op te zetten. Voor potchrysanten hebben we als eerste ter wereld 100% IPM-teelt. En hier stopt het niet mee, we gaan op volle kracht door!“, aldus Van Leeuwen.

See what’s blooming at DummenOrange.com 10

NIEUWS

Nieuwe innovatiecentra in Westland Westland is niet alleen exporteur van groenten, fruit, bloemen en toe­ leveringsmaterialen, maar wordt ook steeds meer het kenniscentrum.

Na twee jaar onderzoek opende kassenbouwer Certhon in het voorjaar van 2018 zijn gloednieuwe Innovation Center om de technologie voor daglichtloos telen verder te ontwikkelen. Het nieuwe innovatiecentrum heeft acht groeicellen met een oppervlakte van 240 vierkante meter.

In de cellen zijn tomaten­, paprika­, frambozen­ en aardbeienplanten geplaatst, in een geheel gesloten omgeving. Met behulp van geavanceerde technologie worden verschillende rassen en omstandig­ heden getest. Deze vorm van proefteelt geeft Certhon cijfers en kennis waarmee het niet alleen klanten kan adviseren bij ‘vertical farming’, maar ook de technische installaties kan optimaliseren.

Ook Rijk Zwaan opende in mei 2018 een nieuw Seed Quality Center (SQC), het nieuwe onderkomen voor zo’n 65 medewerkers. Het SQC staat volledig in het teken van kwaliteit. Op deze locatie zijn een

Digitale kaarten handelsrelaties & innovaties

laboratoriumgebouw, een hal met klimaatcellen en een kas verrezen.

Er is meer ruimte gerealiseerd voor groei, modernisering en de toepassing van nieuwe technologie op het gebied van zaadkwaliteit.

Alle zaden die Rijk Zwaan verlaten, moeten aan hoge kwaliteitseisen voldoen. De afdelingen die hieraan werken zijn nu ondergebracht in het SQC. Mondiale veredelaar Dümmen Orange bouwt momenteel in De Lier aan ’s werelds grootste technologische centrum voor de veredeling van planten en bloemen. Het laboratorium zal in 2019 openen. certhon.com | rijkzwaan.nl | dummenorange.com

Nederland is wereldkampioen in de tuinbouw. 70% van de top van Nederlandse tuinbouwbedrijven is in Westland gevestigd en vanuit dat kleine gebied wordt een belangrijke bijdrage geleverd wordt aan de VN-doelen, zoals voedselveiligheid en voedselzekerheid. In Westland wordt daarom volop geïnnoveerd en daarnaast zijn er veel internationale handelsrelaties. Deze ‘inside’ informatie is vanaf nu voor iedereen in te zien via een serie digitale kaarten.

Nieuw: WestlandWerelds: internationale connecties op digitale wereldkaart

ADVERTORIAL

“Warmtenet is de toekomst van Westland” Warmte, CO2 en gietwater Warmtebedrijf Westland is een initiatief van en voor Westlandse ondernemers. Gerard

Het Westlandse bedrijfsleven heeft veel structurele economische

Hofman is de drijvende kracht achter het bedrijf dat vanaf 2021 de Westlandse glastuin-

relaties over de hele wereld. Met WestlandWerelds brengt Ard Dekker

bouw gaat voorzien van warmte, CO2 en gietwater.

in samenwerking met Westland Marketing de internationale connecties en handelsrelaties in beeld op een digitale wereldkaart. Dit kan samen­ werking tussen bedrijven(terreinen), onderzoeksinstellingen, onderwijs

Waarom is een open warmtenet de toekomst voor Westland?

Warmtebedrijf Westland wil een bijdrage leveren aan het versterken van de economische

en overheid in de toekomst versnellen. Concreet voorbeeld van het

positie van de regio en aan een gezond leefklimaat voor iedereen die in Westland woont

gebruik is bij de voorbereiding van handelsmissies naar het buitenland.

en werkt. De komende jaren realiseren we een open warmtenet vanuit de Rotterdamse

Met de kaart is het eenvoudiger te traceren welke handelsrelaties er al

haven, zodat telers kunnen profiteren van zowel restwarmte als warmte uit geothermie­

zijn en kan het daardoor een bron zijn voor potentiele nieuwe handel.

bronnen. Deze unieke combinatie levert voldoende vermogen om volledig zonder gas

Daarnaast willen de makers jongeren en young professionals inspireren.

te opereren en daarmee de Westlandse glastuinbouweconomie te upgraden naar de

Bedrijven met buitenlandstages en arbeidsmogelijkheden in een

energie van de 21e eeuw. Ons uitgangspunt is; geen fluctuerende kosten, maar vaste

internationale context kunnen zich zo profileren.

prijzen. Geen onzekerheid, maar constante levering. Zo bieden we de concurrentie het

Nieuwe themakaarten innovaties water, energie en robotica De innovaties en oplossingen binnen de Nederlandse tuinbouw­

hoofd en maken we de glastuinbouw duurzamer en rendabeler. Nu en in de toekomst.

Wat gaat de warmte de afnemers kosten?

Ondernemers kunnen kiezen voor korte en langetermijncontracten met een vaste prijs.

sector en in Westland worden ook digitaal op de kaart gezet.

Dat brengt rust in het bedrijf. Onze benchmark is de WKK. Daarmee moet onze kostprijs

Gemeente Westland en InnovationQuarter maken met drie inter­

concurreren, inclusief de extra inkoop voor elektriciteit. Hoe meer warmte men afneemt,

actieve kaarten de innovaties en oplossingen in de Nederlandse

hoe lager de prijs wordt.

glastuinbouw inzichtelijk rond de thema’s: water, energie, robotica & data. Per innovatie zijn een toelichting, video’s, foto’s en een overzicht van gebruikers, aanbieders en projecten te vinden. De kaart is ook als

Worden er investeringen verwacht van telers?

Nee, buiten een eenmalige aansluiting hoeven ze niets te investeren, ook niet in warmte-

losse applicatie op andere websites te plaatsen.

pompen of lage temperatuurnetten. We leveren temperaturen die geschikt zijn voor de

westlandhortibusiness.com

tuinbouw, tussen 80 en 90°C. Dit is ook de warmte die uit de WKK komt.

warmtewestland.nl 11

INTERVIEW REM KOOLHAAS

‘Westland als best practice voor de wereld’ De wereldberoemde architect Rem Koolhaas kwam het afgelopen jaar wel tien keer op werkbezoek in Westland en trok de conclusie ‘Westland is een best practice voor de wereld’. Koolhaas vertaalt deze conclusie in de expositie ‘Countryside: Future of the World’ die vanaf februari 2020 in Solomon R. Guggenheim Museum New York te zien is.

“Meer dan 50% van de wereldbevolking woont in steden,’’ begint Koolhaas te vertellen. “Maar steden zijn slechts 2% van de aarde. We negeren dus 98% van de wereld. Met deze multimediale expositie geven we aandacht aan de radicale transformaties die in rurale gebieden plaatsvinden en zwengelen we discussie aan. Westland is één van de gebieden die we etaleren als voorbeeld hoe we de groeiende wereldbevolking verantwoord gaan voeden.” Behalve Westland belicht Koolhaas ook andere rurale regio’s in onder meer Afrika, Siberië, Japan en Duitsland. Bezoekers worden meegenomen in thema’s als robotisering, de afnemende dierenpopulatie, klimaatveranderingen en vluchtelingenmigratie.

“We belichten de verschillende scenario’s. Zo hebben we robots bij de zorg in vergrijzende plattelandsgebieden in Japan bestudeerd. En staan we stil bij de overloopzones om de gorillapopulatie in het hart van Afrika te laten groeien.

We laten de impact van het veranderende klimaat op het platteland van Siberië zien en een voorbeeld van vluchtelingen die intrekken in een verlaten mijndorp in Duitsland.”

12

Countryside: Future of the World Solomon R. Guggenheim Museum New York Februari 2020



INTERVIEW REM KOOLHAAS

BIOGRAFIE Rem Koolhaas (Rotterdam, 1944) is oprichter en partner van het Office for Metropolitan Architecture (OMA) dat inmiddels vestigingen in HongKong, New York, Bejing, Doha, Dubai en Brisbane heeft.

Koolhaas houdt zich al veertig jaar lang bezig met het thema verstedelijking. In 1978 schreef hij het invloedrijke boek Delirious New York, a retroactive manifesto.

Koolhaas is bovendien oprichter

“Westland staat synoniem voor een competentie om innovatief en experimenteel te ondernemen”

van AMO, de onderzoekstak van OMA en verbonden als professor op Harvard University.

Rem Koolhaas in gesprek met Rob Baan (Koppert Cress) en Eduard ter Laak (Ter Laak Orchids) op een werkbezoek in Westland. (Foto’s Pieternel van der Velden)

De Rotterdamse architect heeft al lang oog voor de bedrijvige glastuinbouw op steenworp afstand van zijn geboortestad.

“Westland heeft geen architect nodig gehad” “Westland heeft geen architect nodig gehad. Er is hier geen architect of landschapskundige bezig geweest om het landschap te vormen. Toch hebben de kassen en het magenta LEDlicht een enorme impact op de omgeving,’’ gaat hij verder. “Als architect kun je dat absoluut veroordelen. Maar als je oog hebt voor wat er onder het glas gebeurt, zie je hoeveel plantaardig gezond voedsel er geproduceerd wordt. Hoe duurzaam dit gebeurt en welke economische bijdrage dit levert. Westland zie ik daarom absoluut als een best practice voor de wereld en krijgt een mooie plek in de expositie.”

Het platteland heeft volgens Koolhaas wereldwijd een belangrijke rol om de steden te voeden. “Hier is de ruimte om op grote schaal te produceren. Hoewel er op andere plekken in de wereld ook tuinbouw is, kun je Westland vergelijken met Silicon Valley.

Op een relatief compact gebied is de absolute top van de tuinbouw gevestigd.

Hier vindt de innovatie plaats.

“Westland kun je vergelijken met Silicon Valley” Wat mij betreft staat Westland dan ook synoniem voor een competentie om innovatief en experimenteel te ondernemen en plantaardig voedsel te telen,” aldus Koolhaas. “Dit zag ik bij alle soorten tuinbouwbedrijven die ik bezocht terug. Er is een enorme drijfveer om steeds beter te worden. Minder energie gebruiken, beter produceren,” gaat hij verder.

Die drijfveer houdt, wat Koolhaas betreft, dan ook niet op bij de gemeentelijke grens van Westland. “Ik zie volop kansen dat lokale overheden deze grenzen niet als barrière zien.

Neem Oostland. Zij moeten zich niet als een aparte regio willen profileren, maar genieten van de bekendheid en het imago van Westland.”

Met veel interesse volgt Koolhaas de expansie van Westlanders wereldwijd. De ontwikkelingen op het gebied van Urban Farming zoals in Singapore (zie pagina 8) hebben vooral zijn interesse. “Farms in steden zijn, wat mij betreft, erg inefficiënt, steden zijn er gewoon niet op ingericht. De techniek is er wel, maar het rendabel krijgen en voldoende produceren voor de vele monden in een stad, is een enorme uitdaging.

Daarom ben ik zelf, tot nu toe, sceptisch, maar ik ben erg benieuwd naar de uitkomst.”

De expositie Countryside: Future of the World stelt de radicale transformaties in rurale gebieden tentoon. Vanaf 20 februari 2020 is deze expositie te zien in het Solomon R. Guggenheim Museum te New York.

13

Voor het telen van de toekomst Warmte | CO² | Gietwater Warmtebedrijf Westland wil de glastuinbouw in de regio een betaalbaar alternatief bieden voor gas. Middels een open warmtenet kan de Westlandse tuinbouw profiteren van zowel restwarmte uit de Rotterdamse haven als warmte uit geobronnen.

Vanaf oktober 2021 bieden wij toegang tot warmte, CO en gietwater.

Zo helpt Warmtebedrijf Westland de lokale tuinbouwsector te versterken en toekomst klaar te maken.

Geen gas, maar circulaire warmte en geothermie. Geen fluctuerende kosten, maar vasten prijzen. Geen onzekerheid, maar constante levering.

warmtewestl and.nl

14

ENERGIE

Sjaak van der Tak legt het Klimaatakkoord uit in zijn Sjaaktopic’s:

Glastuinbouw klimaat­neutraal in 2040? Grote stappen maken met Klimaatakkoord Tot aan 2030 moet Nederland stappen maken om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. In 2040 kan glastuinbouw klimaatneutraal zijn. Hiervoor wordt een landelijk Klimaatakkoord gemaakt, waarin LTO Glaskracht Nederland de glastuinbouwondernemers vertegenwoordigt bij het Rijk.

Sjaak van der Tak, voorzitter, licht toe.

“We hebben hoofdlijnen beschreven hoe we met z’n allen, de tuinbouw­ ondernemers en het Rijk, de klimaatdoelen voor 2030 gaan halen. De

2030 in Nederland

glastuinbouwsector is koploper en zeer efficiënt als het gaat om energie­ voorziening. Juist omdat we voor de teelt zoveel brandstoffen gebruiken, is men al heel lang bewust bezig met energiemanagement en –bronnen.”

Toch geeft het akkoord de tuinbouw ook uitdagingen. “We moeten meer energie uit aardwarmte halen door het aantal bronnen te vergroten en een netwerk ertussen aan te leggen. Ook schakelen we steeds meer over op all-electric. Daarnaast maken we als een van de weinige sectoren gebruik van de externe CO2-toevoer, bijvoorbeeld uit de raffinaderijen en de

Van 17 naar 50 aardwarmtebronnen

in­dustrie. We dragen zo bij aan een reductie van de CO2-uitstoot.





49% CO2reductie, 3,4 Mton door tuinbouw

75% van alle elektriciteit duurzaam



vernieuwen. Een mooi voorbeeld van echt energiezuinige nieuwe kassen zien we bij Ter Laak Orchids.” (zie pagina 18).

“In onze sector is er een enorme gedrevenheid om te veranderen.

Dat moeten we blijven doen.”

300 hectare nieuwbouw energiezuinige kassen per jaar

Meer elektrisch vervoer

bron Klimaatakkoord, juli 2018

De aankomende jaren moeten we als sector per jaar 300 hectare aan kassen

Stimuleren LTO Glaskracht stimuleert tuinbouwondernemers daarom in samen­werking met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit om te innoveren en investeren met het programma Kas als Energiebron en de principes van Het Nieuwe Telen. “In onze sector is er een enorme gedreven­heid om te veranderen. Dat moeten we blijven doen. Bovendien kan de kennis en techniek uit de tuinbouw­sector heel goed toe­gepast worden bij utiliteiten en wonen.”

Support vanuit het Rijk en de lokale overheid is volgens Van der Tak daarom noodzakelijk om de infrastructuur van warmtenetten en all-electic systemen te realiseren. Daarnaast moet de CO2-toevoer uitbreiden om toe te werken naar de klimaatdoelen. “Het aanpassen van regelgeving en beleid is de eerste fase,” aldus Van der Tak. Er zijn uiteraard nog tientallen hete hangijzers zoals de financiën, maar, stelt hij: “Als Den Haag meegaat in onze uitgangspunten, is de glastuinbouwsector in 2040 vrij van fossiele brandstoffen, zonder CO2uitstoot. We gebruiken dan alleen aard- en restwarmte, duurzame elektriciteit en bio-energie.” ltoglaskracht.nl

15

adv Green Business Westland.qxp_Layout 1 26/10/2018 15:06 Page 1

De Cress op de Taart

Topping it All

www.koppertcress.com

16

ENERGIE

Minder fossiele brandstoffen gebruiken Hoe reduceert Westland het gebruik van fossiele energie?

Drie voorbeelden.

Restwarmte als opslag

Bij Koppert Cress wordt warmte anders gebruikt. Het overschot aan warmte van de zomermaanden wordt op 170 meter diepte opgeslagen in de grond. “Wij produceren bewust niet zelf onze

In 2088, over 70 jaar, zijn er geen fossiele brandstoffen meer. Althans als we met dezelfde inten­siteit gas, aardolie en kolen blijven gebruiken. In greenport Westland wordt hard gewerkt aan het VN-doel ‘Affordable and Clean Energy’.

In een semi-gesloten kassysteem hebben telers het klimaat volledig ‘in control’.

Toch heeft teelt van groenten en bloemen drie belangrijke in­grediënten nodig: warmte, elektriciteit en CO2. Al jaren wordt er gewerkt aan het verlagen van het gebruik van fossiele brandstoffen door aanpassingen te doen in belicht­ing, hergebruik van CO2-bronnen, restwarmte te verdelen en principes van Het Nieuwe Telen toe te passen. De toepassingen zijn hierbij per teelt verschillend.

Daarnaast wordt in Westland geïnvesteerd in aardwarmte en zonne-energie.

Aardwarmte als energiebron

warmte en energie maar benutten maximaal wat we binnen onze eigen muren hebben,” vertelt Rob Baan. “We oogsten de warmte van onze kas. De warmte van de zon en ledlampen wordt op­ gevangen. In de wintermaanden verwarmen we hiermee de kas.

Zo hoeven we minder te stoken. We besparen 400.000 kubieke meter aardgas en 900.000 kilo CO2 per jaar! De luchtstromen die hierbij vrijkomen, zorgen in de zomermaanden weer voor een natuurlijke koeling.”

Verduurzaming van bedrijventerreinen

De agrologistieke bedrijventerreinen maken ook een omvangrijk deel uit van Greenport Westland. De Westlandse bedrijfsparken staan al in de top van meest duurzame van Nederland. Onder­ nemers in Westland komen samen met Gemeente Westland en VNO-NCW West in actie om twintig bedrijventerreinen nog verder te verduur­zamen en de ambities van de Nederlandse overheid (zie kader p15) te behalen. Tientallen MKB-ondernemers

“Vroeger stookten we de verwarmingsketels op olie, die werden vervangen door gas en daarna

zijnin Westland bereid om over te stappen op duurzame energie.

kwamen de warmtekrachtkoppelingen (co-generatie van warmte en kracht). Nu moeten we ons voor­

Agri & food bedrijventerrein ABC Westland heeft bijvoorbeeld

bereiden op de toekomst,” aldus Jacco Besuijen, manager Energie van Prominent. De 52 kassen van

al 18.000 zonnepanelen op het dak liggen en is de grootste

de telers van Prominent, totaal oppervlakte 418 ha, gebruiken een halve megawatt per hectare per

producent van zonne-energie in de Provincie Zuid-Holland.

dag. “Nederland importeert nu nog veel gas uit Rusland maar de huidige handelsrelatie staat onder­

Met deze zonnepanelen heeft het terrein de afgelopen

druk. Dus moeten we ons voorbereiden dat er helemaal geen gas beschikbaar is.” Telersvereniging

twee jaar bijna zeven ton aan CO2-uitstoot bespaard!

Prominent is daarom gestart met het gebruik van aardwarmte als energiebron. “De afgelopen twee

prominent-tomatoes.nl | koppertcress.com | gemeentewestland.nl

jaar hebben onze telers geïnvesteerd in aardwarmteprojecten,’’ vertelt Besuijen verder. “Nu halen we concreet bij drie locaties vanaf 2,2 kilometer diepte warmte van 82 graden naar boven. Op vrijwel alle andere locaties van Prominent worden op dit moment ook de mogelijkheden tot verduurzamen onderzocht. De bodem rondom veel van onze productielocaties bestaat uit watervoerende lagen, dat is gunstig. We kunnen het verwarmde water veilig op- en terugpompen. Dit heeft geleid tot een reductie van fossiele brandstoffen.”



Woonwijk verwarmen met energie van de kas In Naaldwijk is zo’n tien jaar geleden samen met woningcorporatie Vestia en Gemeente Westland een innovatief project gerealiseerd: een energieuitwisseling tussen woonwijk en kas. Woonwijk Hoogeland ziet er op het eerste gezicht heel gewoon uit, maar maakt via een ondergrondse energieopslag gebruik van zonnewarmte uit de semi-gesloten kas van telersvereniging Prominent. De kas koelt op haar beurt met de kou verkregen uit de woonwijk.

17

Wij helpen de glastuinbouw vooruit!

PepperShuttle Wij bieden u: •

Zekerheid door gebruik van bewezen techniek

•

Gebruikersgemak

•

Efficiënt gebruik van materieel

•

Overzichtelijk systeem

De PepperShuttle combineert een oogstcontainer met een schaarwagen. Hierdoor kunt u de container gebruiken voor de oogst en de schaarwagen Benomic, voor het opheffen van de oogstcontainer maar ook voor het reguliere gewaswerk.

Hierdoor heeft u minder schaarwagens nodig en kunt u er ook altijd over beschikken, zelfs wanneer de oogst naar de schuur wordt getransporteerd. Het transport richting de schuur vindt plaats door de shuttles aan elkaar te verbinden en achter een BeTrac te koppelen.

Drie basis artikelen zorgen voor een overzichtelijk en goed te onderhouden systeem

Container

Benomic schaarwagen

Shuttle

Berg Hortimotive Burg. Crezeelaan 42a | 2678 KZ De Lier | Nederland T +31 (0)174 - 51 77 00 | sales@berghortimotive.nl

18

www.berghortimotive.nl

ENERGIE

Bekijk een timelapse van de zonvolgmechaniek van de DaglichtKas.

Tot wel 50% op energie besparen én betere teelt door DaglichtKas ’s Werelds eerste daglichtkas staat in Westland. Begin 2019 is de nieuwe DaglichtKas van vijf hectare bij Ter Laak Orchids helemaal in gebruik. Deze nieuwe kas levert niet alleen een enorme energiebesparing op, maar ook betere orchideeën.

“Duurzaam ondernemen zit in ons bedrijfs-DNA”, vertelt managing director Edith Bent­velsen. “Dat betekent dat wij zo duurzaam mogelijk omgaan met ruimte, grondstoffen, water en energie. Zo’n tien jaar geleden zijn we in samenwerking met Technokas en Wageningen Universiteit gestart met de ontwikkeling van de daglichtkas. Na veel research hebben we een 4.000 m2 ‘testkastje’ gebouwd op ons terrein. Hier bleek dat we de klimaatomstandigheden van de tropen, de natuurlijke omgeving van de orchidee, nog beter kunnen nabootsen. Daarmee besparen we niet alleen energie, maar kunnen we ook planten met een nog betere kwaliteit telen.

Warmte oogsten

Op het eerste gezicht lijkt de daglichtkas niet heel anders dan een andere kas. “Het verschil zit hem in het glazen dak, tien meter hoog boven ons,’’ legt Bentvelsen uit.

“Het glas op het zuiden van de kas bestaat uit speciaal isolatieglas met Fresnel lenzen.

Deze centreren zonnestralen op de collectoren; zwarte buizen met stromend water.

Het glas richt een brandpunt op een draaiende buis, deze draait mee met de stand van

Cijfers

de zon. Hierdoor warmt het water op tot wel 50ºC. Deze warmte kunnen we oogsten.”

Ter Laak slaat deze op in de grond. “In de winter verwarmen we hiermee de kas,” gaat Bentvelsen verder. “Hierdoor hoeven we minder gas te verbruiken. Dit kan oplopen tot wel 50%.” Het principe van de daglichtkas is niet alleen in de tuinbouw toepasbaar, maar ook bij grote gebouwen met een atrium of hal. “Wij zijn de eerste, maar in de komende tien jaar verwacht ik dat dit vaker toegepast wordt. Niet alleen in de tuinbouw, maar ook bij utiliteiten.” Bijkomend voordeel voor de tuinbouw naast de energiebesparing, is dat de

8 miljoen planten per jaar

planten belicht worden met diffuus zonlicht. “Doordat we het directe zonlicht afleiden naar de collectoren ontstaat er een betere lichtverdeling. Hierdoor hebben we geen scherminstallaties nodig en hoeven we zelf minder te belichten. Ook dat bespaart energie en het is beter voor de teelt.”

Innovatie

Ter Laak Orchids werd het afgelopen jaar al geroemd om zijn visie met een International

17,5 hectare totale kas­oppervlakte

 50% maximale energiebesparing

Grower of the Year Award, Hillenraad duurzaamheidsprijs en een nominatie voor de Koning Willem I prijs. “Het is een beloning voor het pionieren en een bevestiging dat we goed op weg zijn,’’ aldus Bentvelsen. “Het stimuleert ook om te blijven innoveren en investeren in bijvoorbeeld onze automatisering en robotisering. Momenteel wordt er op onze huidige locatie een inspiratiecentrum gerealiseerd, dat in de zomer van 2019 zal openen. Hier kunnen we straks diverse groepen ontvangen. Van handelsklanten tot consumenten, van leveranciers tot onderzoekers en beleidsmakers. Hiermee creëren we een platform waar we onze kennis kunnen delen en met partners nieuwe duurzame innovaties kunnen ontwikkelen. Ook hopen we klanten en consumenten te inspireren met bijzondere productpresentaties. Zo hopen we al die partijen te prikkelen om samen te werken aan een duurzame wereld.” orchidee.nl

19

ADVERTORIAL

“Samenwerken aan duurzame energie”

“Wij geloven als familiebedrijf in duurzame energie. Vanaf 2019 bestaat 40% van onze warmte uit aardwarmte: dit doen we samen met 50 collega’s in de coöperatie Trias.”

Forever Plants Erik Persoon

“ABC Westland wil als goed rent­ meester met onze aarde en dus ook met ons mooie Westland omgaan.

Met onze 18.000 zonnepanelen wekken we 35% van onze eigen energie op. Door de SDE+­subsidie en groenfinanciering gaat dit niet ten koste van ons rendement. Als onder­ nemer moet je dit gewoon doen!”

ABC Westland Herwi Rijsdijk

Gemeente Westland wil met inwoners en ondernemers helpen om de ambities van de klimaatdoelstellingen te realiseren. Daarom moet iedereen, van bewoner tot ondernemer, over op duurzame energie. Juist door samen te werken, want zo’n transitie maak je niet alleen. Alleen dan kunnen we de CO2-uitstoot terugdringen en minder fossiele brandstof gebruiken. Met als resultaat een duurzamere wereld voor ons allemaal!

De tijd dringt…

Naast de VN­klimaatdoelstellingen die voor 2030 behaald moeten worden, stelt het Rijk zich ten doel om in 2050 aardgasvrij te zijn. Het is nu tijd om samen met woningbouwcorporaties, (glastuinbouw)ondernemers en bedrijventerreinen stappen te maken. Binnen Westland zijn de prioriteiten het vergroten van geothermie­

Gemeente Westland helpt om duurzame ideeën te realiseren

aansluitingen en verbreden van zonne­energielocaties. Samen met de glastuinbouw­ bedrijven binnen de sector pakt de gemeente dit op. Het Westland Energie Akkoord,

Binnen de gemeente zijn er al mooie projecten gerealiseerd zoals het aardwarmte­

dat begin 2019 gepresenteerd wordt, geeft daarover meer duidelijkheid en inzicht in

project Vogelaer in Poeldijk en de aardwarmteboring Trias in Naaldwijk. Ook werkt

de vele kansen voor bedrijven.

Gemeente Westland met Provincie Zuid­Holland samen om boringen naar aardwarmte te versnellen door (veiligheids)procedures te veranderen. Daarnaast ondersteunt

Geothermie

de gemeente de inspanningen voor een aftakking bij Westland op het restwarmte­

Gemeente Westland loopt voorop als het gaat om geothermie als alternatieve energiebron. Dit komt mede door de glastuinbouw, die al jaren aan het verduurzamen is. Gemeente Westland ondersteunt de toekomstige uitbreiding van warmtebronnen, die de infrastructuur vormen voor een warmtenet. Niet alleen tuinders kunnen zich

want Westland heeft een greenportgebied van 4500 hectare. Tuinders en bedrijven­

Poeldijk

terreinen starten veel initiatieven om te verduurzamen. Hierbij worden ze ondersteund

Wateringen

1

Kwintsheul

door Gemeente Westland en programma’s als de ‘Kas als Energiebron’. In Westland

4

3

Monster

5

liggen al bijna 30.000 zonnepanelen op bedrijventerreinen en er is zelfs nog meer

1

Ter Heijde

Honselersdijk

ruimte! Belemmeringen die bedrijven ervaren bij partijen zoals ministerie, provincie

Poeldijk

2

De Lier

‘s-Gravenzande

2 Naaldwijk wijk

Kwintsheul

Gemeente Westland is trots op het ondernemerschap en de Westlandse mentaliteit

5

van het bedrijfsleven. Er zijn dan ook genoeg praktijkvoorbeelden die dit onder­ schrijven. Gemeente Westland wil bedrijven (en inwoners) helpen om hun duurzame ideeën te realiseren. Dit kan via het bedrijvencontactcentrum. De gemeente biedt

asdijk

Legenda

n n n

Loket voor ondernemers

4

Honselersdijk

3

1 5

en waterschap, wil Gemeente Westland bespreekbaar maken en oplossen.

Wateringen

1

3

4

Gemeente Westland wil bedrijven actief ondersteunen zodat zij stappen maken in gemeente heeft het verduurzamen van de glastuinbouwsector volop aandacht,

1

2 wijk

Kansen verduurzaming

verduurzaming en hen kansen te laten benutten van energietransitie. Voor de

op dit warmtenet aansluiten, ook bedrijventerreinen en woonwijken.

3

netwerk, dat van de Rotterdamse haven naar Leiden gaat lopen.

2

De Lier

4

Aardwarmte Zonnepanelen Warmte koude opslag

gemeentegrenzen (SDE­regeling), bij de provincie of het Rijk. Daarnaast koppelt Gemeente Westland ondernemers graag aan de juiste marktpartijen voor de uitvoering van bijvoorbeeld aardwarmteprojecten. Voor vragen over duurzaamheid:

Maasdijk

5

Legenda

n n n

20

begeleiding bij de juiste vergunnings­ en subsidieaanvragen binnen de eigen

Aardwarmte Zonnepanelen Warmte koude opslag

bedrijven@gemeentewestland.nl of telefoon 140174. gemeentewestland.nl

Q&A

Vraag maar raak

Experts uit de sector geven antwoord op complexe vragen.

Ben Driessen Koppert Biologicals

Wat is het verschil tussen duurzame en biologische teelt?

Aart van den Bos Verbos

Welke bijdrage kan de tuinbouw over tien jaar in ontwikkelingslanden leveren?

Duurzaam en biologisch; twee woorden die te pas en te onpas door elkaar worden gebruikt. Toch verschillen de duurzame en de biologische teelt

We weten dat de Nederlandse tuinbouw wereldwijd hoog aangeschreven

wezenlijk van elkaar. ‘Er zijn veel overeenkomsten maar andere accenten,’

staat. Maar wat kan de tuinbouw toevoegen in ontwikkelingslanden, waar

legt Ben Driessen, teamleider Groenteteelt op de afdeling consultants bij

de vraag naar gezond voedsel nog groter is? Aart van den Bos is al decennia

Koppert Biologicals, uit.

bezig om overal ter wereld tuinbouwbedrijven op te zetten. Nu focust hij zich op ontwikkelingslanden.

“Een duurzame teelt is op bepaalde punten fundamenteel anders dan een biologische teelt. Duurzaam telen is er primair op gericht om de footprint, de

“De afgelopen decennia heb ik op verschillende continenten zelf, met

impact op de omgeving, zo beperkt mogelijk te houden. Hier wordt in tal van

wisselend succes, productiebedrijven opgezet. Ik weet dus hoe lastig het is,

bedrijfsaspecten en processen rekening mee gehouden. Denk bijvoorbeeld

maar ook wat voor geweldige kansen er liggen voor de tuinbouwsector.

aan het terugdringen van het waterverbruik, de minimale inzet van fossiele

Veel ondernemers heb ik mogen ondersteunen bij het opzetten van

energie en de recycling van afval. Ondernemers die duurzaam telen, zetten

bedrijven in de agrarische sector, de laatste jaren buiten Nederland.

daarnaast waar mogelijk biologische gewasbeschermingsmiddelen in. Is

Duurzaam produceren is momenteel van doorslaggevend belang. Zeker in

chemisch ingrijpen toch nodig, dan gebeurt dit met ‘zachte’ middelen; deze

lijn met de Sustainability Development Goals (zie pagina 4) kunnen we als

hebben een minimale impact op natuurlijke vijanden, bestuivers en de om-

sector een grote rol spelen wanneer we ‘tuinbouwtechnologie’ aanpassen

geving. Om biologische bestrijders zo goed mogelijk hun werk te laten doen,

aan lokale omstandigheden. Maar het vraagt méér dan techniek alleen.

maken ze zoveel mogelijk gebruik van biologisch plantmateriaal. Dit is echter

Kennis, vaardigheden, innovatie en vooral ondernemerschap zoals financieel

geen must. Belangrijk is dat bij een duurzame teelt geen beperkingen gelden

management zijn aspecten die van noodzakelijk belang zijn bij het wel of

voor het teeltmedium; alle substraten zijn toegestaan. De biologische teelt

niet slagen van tuinbouw op welke locatie dan ook. Als het ons lukt een

houdt ook bovengenoemde aandachtspunten in het oog. Daarnaast moet

goede propositie (denk aan een all-in package) aan te bieden, waarbij ook

een biologische teler zich op bepaalde vlakken aan strikte regels houden.

ruimte is voor financiering en er impact investment is, dan kunnen we als

Die regels zijn vastgelegd door de Europese Unie en worden gehandhaafd

BV Nederland goed zakendoen. Daarbij kunnen we niet alleen genoeg

door SKAL; de organisatie die toezicht houdt op de biologische productie in

voedsel voor iedereen op de aarde leveren, maar ook met gezonde en verse

ons land. Bij een biologisch bedrijf moet bijvoorbeeld in de grond worden

voeding de monden vullen! Over 10 jaar hoop ik dat we wereldwijd als sector,

geteeld en is alleen inzet van organische meststoffen toegestaan. Het belang-

samen met vele ondernemers, in allerlei verschillende klimaatzones helpen

rijkste is misschien wel dat een biologische teler moet werken met biologisch

met de productie van gezond voedsel op een duurzame manier. En hopelijk

uitgangsmateriaal en geen chemische gewasbeschermingsmiddelen mag

zijn we als tuinbouwland nog bekender vanwege onze integrale aanpak.”

inzetten. Bepaalde middelen van natuurlijke oorsprong zijn wel toegestaan.

Kortom: er zijn zeker overeenkomsten met een duurzame teeltwijze, maar de accenten liggen duidelijk anders!”

Bram Tijmons PATS Indoor Drone Solutions

Hoe kunnen micro-drones bijdragen aan een gezondere teelt?

In de glastuinbouw wordt er actief gezocht naar alternatieven voor het uitvoeren van gewasbescherming. Naast (bio)chemische en biologische bestrijding met natuurlijke vijanden kunnen schadelijke insecten ook mechanisch worden bestreden. Bram Tijmons van de start-up PATS Indoor Drone Solutions vertelt over de inzet van drones bij teelt.

“De vraag naar alternatieve gewasbescherming biedt volop mogelijkheden op het gebied van robotisering en automatisering. Micro-drones kunnen autonoom slimme taken uitvoeren die de tuinder waardevolle inzichten geven en meer controle over de bedrijfsprocessen. Als PATS helpen we hen daarbij door micro-drones (4x4 cm) te ontwikkelen die actieve en preventieve insectenbestrijding uitvoeren. Hiermee kan bovendien de scouting en het uitzetten van bestrijdingsmiddelen gereduceerd worden. Een arbeidsbesparende oplossing die ook de mogelijkheid biedt om schoner te telen zonder het gebruik van corrigerende bestrijdingsmiddelen. Hiermee spelen we binnen de sector ook in op de toenemende marktvraag naar biologisch geteelde producten. De tuinder kan zo een hogere prijs vragen voor het product en tegelijkertijd de kosten van de bedrijfsvoering terugbrengen.”

21

ADVERTORIAL

ADVERTORIAL

Hagelunie together

Uitdagingen te groot voor één bedrijf, industrie of land De omvang van de uitdagingen waarvoor wij met zijn allen voor staan, wordt duidelijk als u de 17 Sustainable Development Goals van de VN leest. Deze doelen geven een goede

Hagelunie is onderdeel van Achmea en heeft meer dan 80 jaar ervaring als verzekeraar in de glastuinbouw. 85% van de glastuinbouw­ markt in Nederland is bij Hagelunie verzekerd. Ook is Hagelunie actief in Europa, Canada en Australië. Juist door kennisdeling met de sector kassenbouwers en installateurs wordt kwaliteitsverbetering bevorderd en worden ondernemers geholpen bij hun continuïteit.

Kwaliteit kas en productiesystemen

Wereldwijd is er een steeds grotere vraag naar Nederlandse kennis

indruk van de omvang van deze uitdagingen. Het is dan ook direct duidelijk dat wij

over de bouw van kassen en installatietechniek. Het bouwen van

deze uitdagingen als bedrijf, industrie of land niet alleen op kunnen lossen. Dat gaat alleen

een duurzame hightech kas en het inrichten met de noodzakelijke

als wij deze uitdagingen en de bijkomende kansen delen met onze leveranciers, onze klanten

installaties, is een eerste stap op weg naar het telen van kwalitatief

en andere betrokkenen uit onze industrie of daarbuiten.

hoogwaardige versproducten.

Als Alumat Zeeman willen wij een Westlandse schakel zijn in onze supply chain die deze

Kennisbundeling

kansen en uitdagingen deelt met anderen. Wij hebben daarvoor 5 van de SDG’s uitgekozen

Hagelunie en HortiQ hebben hun kennis gebundeld en bieden een

om ons op te focussen op het gebied van: bevolkingsgroei en urbanisatie, voedsel-

combinatie van kwaliteit en zekerheid voorafgaand aan, tijdens én

voorziening, water, energie en klimaatsverandering. Onze expertise op het gebied

na de bouw van een duurzame kas.

van bedekte teelten raakt aan ieder van deze SDG’s.

Alumat Zeeman heeft de afgelopen 90 jaar veel veranderingen meegemaakt. Iedere

Aan tafel

Het is geruststellend om, voordat er gebouwd wordt, aan tafel te

keer heeft het bedrijf zich aan weten te passen aan de veranderende omstandigheden.

zitten met professionele partijen die specifieke kennis hebben van

De veranderingen zijn echter steeds groter en sneller. Denk hierbij aan ontwikkelingen

een kwalitatief duurzame kas.

op het gebied van robotisering, digitalisering, big data, en kunstmatige intelligentie.

Maar ook aan de veranderende energiehuishouding, andere materialen die te recyclen zijn enz. Wij hebben ons voorgenomen dat wat ons bedrijf al 90 jaar doet, te blijven doen:

Kostenefficiënt

Direct aan het begin van de bouw afspraken maken en deze

blijven leren, blijven aanpassen, blijven groeien. De kritieke succesfactor daarbij is: WILLEN

verwerken in het bestek waardoor er na oplevering geen kostbare

EN KUNNEN SAMENWERKEN.

aanpassingen plaats hoeven te vinden na oplevering of tijdens het bouwproject.

Door samenwerking zijn grote dingen tot stand gebracht. Een goed voorbeeld is het energieverbruik. Eind 90­er jaren werd de tuinbouw gezien als “grote energieslurper” (10% van het Groningse gas). Dit moest veranderen. In nauwelijks 20 jaar veranderde

Kwalitatief

Door deze combinatie van kennisbundeling ontstaat er een sterkere

het oude beeld in dit nieuwe perspectief: “Kas als Energiebron”. Dit is alleen gelukt door

kas waardoor de continuïteit van de bedrijfsvoering maximaal

de ondernemende samenwerking tussen overheid, industrie, onderwijs en onderzoek.

gewaarborgd is.

De uitdagingen van nu (oa. Parijs) zijn groter en internationaler. De sleutel? Samenwerking.

Toch schade?

Wij dagen u uit om deze Challenges én Opportunities met ons, Alumat Zeeman aan te gaan.

alumatzeeman.com

Dan geeft de samenwerking Hagelunie HortiQ de garantie dat alles snel verholpen wordt en dat u weer snel in bedrijf bent. Binnen 48 uur na de melding inventariseert een expert van Hagelunie met het HortiQ gecertificeerd bedrijf de schade. Alles wordt direct ingezet om in productie te blijven of zo snel mogelijk weer in productie te zijn.

Het beperken van de schade en het redden van het gewas zijn hier onderdeel van.

Wilt u meer weten over Hagelunie en HortiQ, ga dan naar hagelunie.nl

“Voor, tijdens én na de bouw de bouw heb ik zekerheid!” zegt Gert van Straalen, voormalig directeur van Thaneth Earth over zijn samenwerking met Hagelunie HortiQ. 22

WORLD HORTI CENTER

Internationale delegaties vinden weg naar World Horti Center Sinds de opening in maart 2018 mocht World Horti Center bezoekers uit alle windstreken verwelkomen. “Van Albanië tot Australië, van België tot Bangladesh. In absolute aantallen bezoeken lopen China en Zuid-Korea momenteel voorop,’’ vertelt Erwin Cardol.

Benieuwd naar World Horti Center?

World Horti Center is het kennis­ en innovatiecentrum van de glastuinbouw waar

handel. Twee maanden later kwam de minister met een grote delegatie terug voor

ondernemers, onderwijs, onderzoek en overheid samenkomen en werd op 7 maart

een uitgebreider bezoek om concrete connecties aan te gaan met bedrijven en

2018 geopend door Hare Majesteit Koningin Máxima. Cardol is directeur van

organisaties die het land kunnen helpen bij de modernisering en voedselproductie.”

Demokwekerij Westland, één van de vier samenwerkende partijen van het centrum.

Oezbekistan heeft een budget van een miljard dollar beschikbaar om de land­

Hij legt uit waarom al die bezoekers naar Naaldwijk afreizen. “Nederland is koploper

en tuinbouw te hervormen. Dat geld is afkomstig van de Oezbeekse overheid,

in de internationale tuinbouwwereld. Dit centrum is de etalage van de hele sector en

de Europese Unie en de Wereldbank. “Onze participanten, het bedrijfsleven dat

daarom is er veel interesse om World Horti Center te bezoeken. Het is ­ nu nog ­

via de jaarrond vakbeurs deelneemt aan het centrum, willen graag met delegaties

de enige plek ter wereld waar vier O’s (onderwijs, onderzoek, overheid en onder­

uit de Centraal­Aziatische ‘stan­landen*’ kennis maken. Voor hen is het een kans om

nemers) samenkomen,” legt hij uit. Met ‘nu nog’ doelt hij op de grote belang­

op het juiste niveau aan contacten en leads te komen.”

stelling om ook in het buitenland Horti Centers te bouwen.

De ruim 40.000 bezoekers die World Horti Center dit jaar gaat ontvangen, zijn vooral World Horti Center omvat onder meer onderzoekskassen, twee etages jaar­

verrast door de samenwerking tussen alle partijen binnen het gebouw. “Voor ons is

rond vakbeurs van het hele tuinbouwbedrijfsleven, faciliteiten voor congressen

dit al bijna vanzelfsprekend geworden, maar bezoekers vinden de samenwerking in

en evenementen en biedt daarnaast onderdak aan MBO Westland met 1300

de keten echt bijzonder,’’ aldus Cardol. “Ze doen hier veel inspiratie op en nemen

studenten. “Veel internationale bezoekers komen langs tijdens een meerdaags

veel contacten mee naar huis. Dikwijls zit daar ook een intentieverklaring bij. En ze

bezoek aan Nederland, waarbij ze de Agri&Food sector in de breedte verkennen.

maken foto’s, veel foto’s,’’ vertelt hij lachend.

Een Aziatische groep is vaak gemixt met vertegenwoordigers van overheid en onderwijs. Uit de Westerse wereld ontvangen we vooral zakelijke gezelschappen,”

Cardol en zijn team hopen nog op een bezoek van de Chinese president Xi Jinping.

weet hij.

“Hij is te beschouwen als een hervormer van zijn land. China ontwikkelt zich razend­ snel. De Nederlandse land­ en tuinbouwtechniek is van onschatbare waarde om

“Persoonlijk vind ik groepen met een strategische missie het mooiste. Zoals de

miljarden Chinezen te kunnen voeden. De Chinese overheid is altijd betrokken bij

delegatie afgelopen zomer uit Oezbekistan,’’ gaat Cardol verder. “We ontvingen

deals. Een bezoek van president Xi Jinping aan World Horti Center zou een enorme

eerst een kleine groep, geleid door de Oezbeekse minister van buitenlandse

impact kunnen hebben op de handel met China.” worldhorticenter.nl

* Tot de stan­landen worden Afghanistan, Kazachstan, Kirgistan, Oezbekistan, Pakistan, Tadzjikistan en Turkmenistan gerekend.

Uit maar liefst 51 landen kwamen de internationale bezoekers van World Horti Center.

Albanië / Armenië / Australië / Bangladesh / België / Bosnië / Brazilië / Cambodja / Canada / Chili / China / Colombia / Denemarken / Duitsland / Egypte / Equador / Ethiopië / Frankrijk / Georgië / Honduras / India / Indonesië / Iran / Israël / Japan / Jordanië / Kenia / Libanon / Malawi / Mexico / Nepal / Nicaragua / Nigeria / Oekraïne / Oezbekistan / Oostenrijk / Polen / Qatar / Rusland / Singapore / Sri Lanka / Tanzania / Thailand / Tunesië / Uganda / Verenigd Koninkrijk / Verenigde

Delegatie uit Oezbekistan onder leiding van Saidkamol Khodjaev, de Oezbeekse

Staten / Vietnam / Zimbabwe / Zuid Afrika / Zuid Korea

foto Michel Kort)

onderminister van Land­ en Tuinbouw te gast in World Horti Center (aug 2018,

23

JONG TALENT

Afgestudeerd én een baan tussen de orchideeën!

Hij is een echte Westlander en heeft grootse ambities in de tuinbouwsector. Dean van der Klaauw (22) is net klaar met zijn opleiding Business en Management bij MBO Westland. Hij studeerde af bij kwekerij Ter Laak Orchids en hield er een mooie baan aan over. “Mijn timing had eigenlijk niet beter gekund.”

“Toen we met school op bedrijfsbezoek gingen bij Ter Laak

“Als onderdeel van mijn stage moest ik een innovatief

Orchids, merkte ik al gauw hoe veelzijdig de organisatie was.

product introduceren. Op dat moment bereidde Ter

Nadat ik op een evenement opnieuw in gesprek raakte met

Laak zich voor op een aankomend overschot van witte

een medewerker, was de keuze snel gemaakt en solliciteerde

orchideeën. Met elkaar hebben we nagedacht over

ik voor een afstudeerstage. Ik werd aangenomen, kwam in

mogelijke oplossingen en verbeteringen, om zo het

een enthousiast jong team terecht en voelde me direct op

overschot te verkleinen. Dat is gelukt door de manier van

mijn plaats.”

aanbieden te veranderen. Het zijn soms kleine details die

Leren en innoveren

in deze markt het verschil kunnen maken!”

“Als afstudeerstagiair kreeg ik de kans om in 20 weken

“Mijn timing had eigenlijk niet beter gekund. Ter Laak

verschillende onderdelen van de organisatie te leren

Orchids groeit hard en had voldoende ruimte om nieuwe

kennen, waarna mijn kennis over elk onderdeel werd

mensen aan te nemen. Al tijdens mijn stagesollicitatie

getoetst door mijn praktijkbegeleider. Van productie en

vroegen ze of ik na mijn stage interesse zou hebben in een

kwaliteitsmanagement tot sales en marketing, ik pikte

baan. Natuurlijk heb ik ja gezegd! Met een fulltime contract

van alles wat mee. En dat is het mooie van zo’n stage,

op zak begon ik direct na het afstuderen aan mijn loopbaan

je kunt er zo echt achter komen welke positie het best bij

als Junior Verkoopmedewerker. En net als tijdens mijn

je past. Ik ontdekte ­ zoals verwacht ­ dat het klantcontact

afstudeerstage word ik niet in het diepe gegooid, maar

op de afdeling sales erg bij me past, maar ik vond ook mijn

krijg ik de ruimte om het bedrijf beter te leren kennen en

draai in werkzaamheden die ik niet zag aankomen. Op het

nog beter te ontdekken waar mijn talenten liggen. Het is

gebied van productontwikkeling bijvoorbeeld, waar we

mijn droom om op een dag voor mezelf te beginnen, maar

nadenken over het toekomstige aanbod van Ter Laak

tot die tijd kan ik me geen betere plek bedenken om bakken

Orchids. De organisatie vernieuwt continu en staat open voor

tuinbouwervaring op te doen!”

ideeën, inclusief de mijne.”

MISSION TO MARS What horticulture and space exploration can learn from each other

24

‘Ik kreeg bij Ter Laak volop de ruimte om mijn talenten te ontdekken’ Dit artikel is een productie van Let’s Work, hét platform van World Horti Center voor jongeren om een beeld te vormen bij de tuinbouwsector. worldhorticenter.nl/nl/work

JONG TALENT

HortiHeroes verbindt knappe koppen en frisse blikken vanuit tuinbouw en daarbuiten!

Nederland is na de Verenigde Staten de

Industry. “Wij geloven dat echte

grootste exporteur van bloemen, plan­

radicale vernieuwing niet ontstaat tijdens

ten, groenten en fruit ter wereld. Door

de dagelijkse operatie. Nieuwe ideeën

eeuwenlange ervaring, ondernemerschap

en kruisbestuiving krijg je als je samen­

en vindingrijkheid kan er op een extreem

werkt met andere sectoren,’’ gaat Ruigrok

klein oppervlak veel geproduceerd wor­

verder. “Zo ontwikkelen zich nieuwe

den. De toekomst geeft enorme kansen

businessmodellen en jagen we die vanuit

maar ook uitdagingen, want de sector en

HortiHeroes aan met een startup mind­

haar verdienmodellen staan onder druk.

set. Als platform zijn we de deeltjes­ versneller. Door het samen te doen en

“Kennis en expertise zijn harder nodig

het vooral anders te doen, krijgen we

dan ooit! De wereld urbaniseert en

het voor elkaar.”

digitaliseert in een weergaloos tempo.

‘Als bedrijven hun werknemers in zetten voor het intrapreneursship programma van HortiHeroes, zullen zij de concurrentie een stap voor zijn’

HortiHeroes in de praktijk Artie Dewnarain is een HortiHero! Talent class of 2018, winner HortiCity, calculator bij KUBO

Er ontstaan megasteden vól monden die

Wat wil HortiHeroes dan bereiken?

meer voedsel nodig hebben. Daarom is

“Het ideale plaatje is een wereld zonder

HortiHeroes begin 2018 gestart als het

honger waar gezonde voeding en een

start­up en talentontwikkelingsplatform

groene omgeving bijdragen aan gezond­

voor de Nederlandse Food & Flower

heid en geluk,’’ verduidelijkt Ruigrok.

KUBO is één van de grootste kassenbouwers van Nederland en werkgever

industry,’’ vertelt Chantal Ruigrok.

“Daarmee kunnen we allemaal groeien.

van Artie Dewnarain, die mee deed aan het HortiHeroes Intrapreneurship

“Wij geloven dat de sector de kennis

De groei van talenten als persoon, de

Programma. De case: KUBO zit in de lift, het bedrijf krijgt veel aanvragen

en ervaring heeft om de hele wereld

groei van bedrijven in de Food & Flower

van over de hele wereld. Van zowel nieuwe als bestaande klanten. In een

te voorzien van lokaal geproduceerd,

Industry en vooral: de groei van een

steeds maar veranderende maatschappij krijgt het bedrijf te maken met

duurzaam en hoogwaardig voedsel terwijl

gezonde, groene en hongervrije wereld.

veranderende (type) klanten en dus moet KUBO zich aanpassen. Een

het Nederland economisch sterker en

Want dat is goed voor héél veel mensen.’’

enorm vraagstuk! Na de afronding van het Intrapreuneurship Programma

toekomstbestendiger maakt.” Om dit

Tot slot stelt ze: “Nederland is daarmee

is Dewnarain aan de slag gegaan met een innovatietraject binnen KUBO.

te bereiken heeft de sector, volgens

over een paar eeuwen nog beroemd.”

Met de coaches van HortiHeroes pakt ze dit vraagstuk beet en vertaalt ze de opgedane kennis naar de praktijk.

het platform, helden nodig. “Daarmee bedoelen we knappe koppen en frisse

HortiHeroes heeft het afgelopen jaar

blikken die hun talent willen inzetten

flink aan de weg getimmerd. “Inmiddels

en vergroten om zo nóg meer uit deze

hebben dertien partnerbedrijven zich

branche te halen. Ook zoeken we onder­

aangesloten, lopen er zestien innovatie­

nemers die werken aan de innovaties van

trajecten, zijn er vier drukbezochte

morgen,’’ aldus Ruigrok.

Arena­events en start in het voorjaar

Radicaal vernieuwen

2019 het tweede HortiHeroes Academy Intrapreneurship Programma. Nieuwe

HortiHeroes organiseert inspirerende

bedrijven hebben dus nu de kans om zich

activiteiten, evenementen en program­

aan te sluiten. Van binnen en buiten de

ma’s voor young professionals, studenten,

sector,’’ besluit Ruigrok.

gevestigde ondernemers en startups

hortiheroes.com

van binnen én buiten de Food & Flower

Tuinbouwopleidingen hogeschool Inholland Delft in de lift Het nieuwe collegejaar startte Inholland dit jaar met 15% meer studenten voor de voltijd tuinbouwopleidingen. Westland Marketing is blij met deze ontwikkeling omdat er enorm veel vraag is naar hbogeschoolde werknemers in de sector. Sinds vorig jaar biedt Inholland daarom een flexibele deeltijd hbo-opleiding, geschikt voor werknemers die al werken in de tuinbouwsector. Uiteraard is er de reguliere voltijd hbo-opleiding. Voor doorstroom vanuit mbo onderwijs is er de tweejarige Associate degree Tuinbouwmanagement opleiding. Tot slot is er een samenwerking met twee Chinese universiteiten voor het Double Degree programma. inholland.nl

25

LOGISTIEK

Partnerbijdrage

Efficiënte logistiek van groot belang voor krachtige agrofoodregio De interactie tussen de Rotterdamse haven, Westland en het Europese achterland is gebaat bij efficiënt en slim vervoer. Door strategische samenwerking kunnen we onze regionale positie versterken. Hierbij gaat het niet alleen om het transport zelf, maar bijvoorbeeld ook om

Als bedrijven binnen het foodcluster hun logistieke data gaan delen, kunnen ritten

logistieke of productdata. Met het project Smart Logistics werkt

efficiënter worden ingedeeld waardoor

Rotterdam Food Cluster aan een efficiëntere agrologistiek.

een enorme kostenbesparing gerealiseerd

Case study: Hoe kunnen we de voedselketen transparanter maken?

Het vertrouwen en gedrag van de consument om voedsel te kopen is de afgelopen jaren behoorlijk veranderd. Onder meer schandalen over voedselkwaliteit, de milieu-impact waarmee voedsel gemaakt wordt en de arbeidsomstandigheden die hier mee gemoeid

wordt. Daarnaast wordt er minder CO2 uitgestoten en verlaagt het de verkeersdruk.

zijn. Nieuwe waarden voor aankoopbeslissingen staan nu naast de traditionele waarden die meespelen zoals prijs, smaak en gemak. Lisa Lütticke, masterstudent Supply Chain Management aan de Erasmus Universiteit, deed afstudeeronderzoek in opdracht van het Rotterdam Food Cluster over de consumentenbehoefte naar productinformatie en het delen van data binnen de gehele voedselketen.

“Consumenten hebben steeds meer behoefte aan informatie over processen en betrokken partijen bij de totstandkoming van een product. Voedselverkopers moeten daarom zorgen dat de hele toeleveringsketen, van oogsttransport tot opslag en distributie, transparant is. De sleutel om dit transparant te delen zijn traceerbaarheidssystemen. Maar dat geeft nogal wat uitdagingen in de keten.” In samenwerking met Rotterdam Food Cluster onderzocht Lütticke de barrières voor transparantie in de regio.

5% besparen in kosten door nog efficiëntere logistiek

“We ontdekten dat er vier barrières zijn. Als eerst de vele, vele lagen in de keten.

Een pilot tussen vier agrologistiek bedrijven waaronder ABC Logistics

Tussen teler en supermarkt zitten ongelooflijk veel stappen. Als tweede is er een gebrek

uit Poeldijk wees al uit dat er 5% bespaard kan worden in de kosten.

aan standaardisatie. Er zijn veel verschillende systemen en de methode hoe welke data

Welke transportbewegingen er in een week gemaakt worden is in kaart

geregistreerd wordt, verschilt enorm tussen telers en retailers. Als derde heeft de sector

gebracht. Op enkele punten toont dit een enorme inefficiëntie aan.

er eigenlijk baat bij om de consument onwetend te houden en wordt informatie voor

Van A naar B via overslag bij C en D bijvoorbeeld. “Door data met elkaar

marketing verdraaid. Zoals de datum van de oogst versus de dag van de sale. Ten slotte

uit te wisselen, te simuleren op een kaart en transporten te delen daalt

is er een gebrek aan bronnen die de systemen kunnen voeden. Er is dan ook geen

het aantal transportbewegingen,’’ zegt Freek Brilleman, die namens

tot weinig verantwoordelijkheid bij de schakels uit de keten. Er is geen afdeling die

BeSCOPE deze pilot begeleidt.

verantwoordelijk is voor de tracing en daarnaast is er een gebrek aan medewerkers, tijd en middelen.”

“Dat er winst is, blijkt al uit een pilot van slechts vier bedrijven in één week tijd. Maar dat kan uiteindelijk wel 10 of 15% zijn. Schaalvergroting,

De aanbeveling van Lütticke is daarom om productdata met de gehele voedselketen

dus meer meewerkende bedrijven, zal leiden tot een beter resultaat.

te delen in een blockchain-gebaseerd platform. “De sector heeft een oplossing nodig

Uiteraard moet er eerst geïnvesteerd worden in een digitaal platform

om de informatie-uitwisseling tussen alle schakels te standaardiseren. Van teler tot

waar alle data anoniem in verwerkt worden. Maar er is een verdienmodel

handel, van importeur tot retailer. Iedereen moet toegang krijgen tot een platform

en lagere CO2-uitstoot.”

en informatie kunnen inzien. Wetgeving zal daarbij leidend moeten zijn om dit te standaardiseren. Bestaande principes vanuit de GS1 identificatie en lopende projecten

De wenselijke vervolgstap is de realisatie van het platform waarop

van het GroentenFruit Huis kunnen we daarbij omarmen. Tot slot moet de sector een

logistieke data van deelnemende bedrijven worden verwerkt tot de

rol pakken om de consument juist te informeren door het teeltproces bekender te

meest optimale rit. Rotterdam Food Cluster voert momenteel gesprekken

maken. Alles uiteraard in goede samenwerking binnen de keten.”

met bedrijven om hun interesse en de voorwaarden in kaart te brengen.

Wilt u ook deelnemen in het project Smart Logistics? Neem contact op met Adriaan van der Giessen a.vandergiessen@rotterdam.nl Benieuwd naar de management summary van het onderzoek? rotterdamfoodcluster.com 26

Cijfers

LOGISTIEK

Westland en Rotterdam vormen samen een krachtige agrofoodregio. Hoe groot deze sector nu echt is en hoe de schakels binnen de keten aanwezig zijn is onderzocht door BCI in opdracht van Rotterdam Foodcluster.

23.000 banen in regio Westland en Delfland in Agro­food en Tuinbouw & uitgangsmaterialen

75.000 banen in hele metropoolregio RotterdamDen Haag

 50% alle banen in sierteelt in metropool­regio RotterdamDen Haag en Westland



Zuid-Holland heeft de grootste productie­opbrengst van 246 regio’s in Europa met een relatief klein oppervlakte

Westland horti tours

Professionele rondleidingen glastuinbouw



€ 3,4 miljard opbrengst op een oppervlakte van 123.360 hectare betekent € 28.033 opbrengst per hectare

€ 16,3 miljard export­waarde groente en fruit totaal Nederland





61% van totale groente- en fruitexport naar buurlanden (Duitsland, België, Frankrijk en Verenigd Koninkrijk)

85% van totale groente- en fruitexport naar Europese landen

€ 5,7 miljard Royal Flora Holland export totaal in Nederland

Bekijk hoe Westlandse bedrijven als Best Fresh Group zich voorbereiden op de Brexit

Kansen Brexit voor tuinbouw en agrologistiek Op 29 maart 2019 verlaat het Verenigd Koninkrijk de EU. Door dit vertrek gaan andere handelsafspraken gelden. Wat de nieuwe voorwaarden voor handel van food en sierteelt zijn, is afhankelijk van het Brexitakkoord. Nederland exporteerde afgelopen jaar € 1,85 miljard* aan groente, fruit, bloemen en planten. Het Verenigd Koninkrijk is voor slechts 60% zelfvoorzienend in voedsel. De naderende Brexit heeft dus onvermijdelijk gevolgen voor de export uit de Nederlandse agrofoodsector, zoals vooral vertraging door grens- controles en formaliteiten. Ook de impact op vers kwaliteit

Westland HortiTours organiseert professionele rondleidingen in de glastuinbouw met deskundige en enthousiaste gidsen voor zakenmensen en ondernemers.

staat onder druk door de langere doorvoertijd. Maar er zijn vooral ook kansen!

Voor de Nederlandse tuinbouw is er een grotere vraag om het land van meer eigen teeltlocaties en kassen te voorzien. De kennis die in Nederland daarvoor aanwezig is en de daarnaast benodigde technologie worden meer en meer geëxporteerd.

Ook op het gebied van arbeid is er een kans. Sharon Janmaat, projectmanager bij het Rotterdam Food Cluster: “Bedrijven kunnen zich richten op arbeidsmigratie; door activiteiten die nu in het Verenigd Koninkrijk plaats­vinden naar Nederland te halen.

Als we vanuit onze regio goed anticiperen op de Brexit, kan dit een voordeel

T: +31(0) 619 933 934 E: info@westlandhortitours.nl

opleveren ten opzichte van een andere regio zoals Antwerpen.”

Ook voorbereiden op de Brexit? brexitloket.nl

www.westlandhortitours.nl

*Bron: Rabobank, artikel ‘Impact Brexit op Nederlandse ondernemers’. Cijfers peiljaar 2017, HMRC/Rabobank

27

LOGISTIEK

ADVERTORIAL

Zo levert de afdeling Sierteelt kartonnen trays en papieren bloemenhoezen om kwetsbare bloemen en planten te beschermen tijdens het transport en in de winkel. De agrarische sector kan voor milieuvriendelijke verpakkingen terecht bij de afdeling AGF: Groente en fruit wordt verpakt in massief kartonnen schalen of folie gemaakt van gerecycled plastic. Onze afdeling Industrie is net zo veelzijdig als de sector zelf. Dit team is gespecialiseerd in het produceren van papieren tassen, biologisch afbreekbare plastic tassen en dozen van hergebruikt karton. Naast steigernetten en krimpfolie levert de afdeling Bouw bouwfolie met gerecyclede grondstoffen aan bouwplaatsen en groothandels.

Duurzame agroverpakkingen Een product dat met zorg geproduceerd of gekweekt is, moet goed beschermd en verpakt worden. Met een goede bescherming en verpakking zijn producten langer houdbaar en voldoen ze aan de kwaliteitseisen zoals die vaak gesteld worden. Voor klanten uit diverse sectoren staat het team van Argos klaar om ieder verpakkingsvraagstuk op te lossen.

Samen ontwikkelen zij innovatieve totaaloplossingen om producten nog beter te beschermen, mét het oog op duurzaamheid.

Naast het importeren van onze producten, gaat Argos nog verder.

Het verpakkingsbedrijf beschikt over een modern machinepark waarmee ze haar eigen verpakkingen kan produceren, zoals de door Argos ontwikkelde hoeklattenmachine die stevige hoek­ profielen in elke afmeting en dikte produceert.

Met 10.000m2 magazijn zorgt de afdeling Logistiek voor een razendsnelle verwerking en levering door het hele land én daarbuiten.

Argos verpakt alles, behalve haar boodschap, die is helder. Ze is trots op het bedrijf en haar producten. U bent welkom bij Argos.

argos.nu

DOOR opent nieuw verpakkingscentrum op Honderdland Een groter areaal, hogere productie en breder assortiment zorgen ervoor dat er meer ruimte moet komen voor het verwerken van deze versproducten. In 2020 bouwt Coöperatie DOOR dan ook een nieuw verpakkings- en distributiecentrum op Honderdland. De nieuwbouw komt op een uitstekende plek midden in het tuinbouwhart van Nederland. Daarnaast vestigt het distributiecentrum zich dichtbij veel van de teeltbedrijven. Ook ligt het direct langs de A20, een belangrijke logistieke verbinding naar klanten in binnen- en buitenland.

Duurzame groei

Samenwerken aan sterke merken

tegemoet de komende jaren. Prominent, Purple

groentecoöperatie van én voor telers en richt

Pride, Green Diamonds, Paprico en SweetPoint

zich op verkoop, marketing en innovatie. Als

groeien door naar 20% van het Nederlandse

House of Leading Brands staan de merken centraal

vruchtgroenteareaal. Voldoende schaalgrootte

en is DOOR ondersteunend. “Het belangrijkste

zorgt ervoor dat deze bedrijven kunnen blijven

is dat onze organisatie wordt gedragen door

produceren tegen concurrerende kostprijzen.

vooruitstrevende en ondernemende telers, die

Een groter aanbod en assortiment in tomaten,

bereid zijn te investeren in innovatie en marketing.

paprika, aubergine en komkommers geeft slag­

Samenwerken en kennis delen zit hen in het

kracht op de markt. En groei in belichte teelt en

bloed. Ieder merk heeft zijn eigen identiteit,

internationale samenwerkingsvormen verzekert

maar functioneren op hun best onder één paraplu.

DOOR haar klanten het hele jaar rond van de

Dat is de kracht van onze organisatie,” aldus

levering van hoge kwaliteit vruchtgroente.

Jan Opschoor, directeur van DOOR.

Last but not least, groei helpt bij verdere

coorperatiedoor.nl

De merken van DOOR gaan een duurzame groei

verduurzaming van de teelt.

28

Coöperatie DOOR is een professionele vrucht­

LOGISTIEK

Het belang van temperatuur in het transport van bloemen over zee

Een zee aan bloemen Dagelijks vervoert Intergreen bloemen over de oceanen, zo vinden ze hun weg naar de consument. In nauwe samenwerking met partnerkwekers heeft Intergreen gezorgd voor een unieke en optimale transportketen. Een reis die tien keer minder CO2-uitstoot heeft!

Verse bloemen verrassen mensen over de hele wereld. Aandacht voor kwaliteit en versheid tijdens het transport is essentieel. De focus ligt op snelheid. Van oudsher

Handel in exotische groenten en fruit

worden bloemen vanuit de hele wereld door de lucht vervoerd, om zo snel mogelijk bij de consument in de vaas te komen.

Duurzaam alternatief Innovatie en duurzaamheid zijn belangrijke waarden bij Intergreen. Daarom is het bedrijf meer dan 10 jaar geleden als eerste gestart met zeetransport als alternatief voor luchtvracht. De CO2-uitstoot van bloementransport via zee is namelijk meer

Bekende handelaren in exotische groenten en fruit zoals Nature’s Pride,

dan tien keer minder dan via de lucht. Er is heel veel getest met diverse bloemen

Westfalia Fruit Africa, Euro West, BUD Holland en Yex kozen mede door

en daarmee ook veel kennis vergaard.

het logistieke netwerk voor een vestiging in Westland. Het distributieproces is binnen deze markt van versproducten ontzettend belangrijk.

Belang van temperatuur

Verpakken, koelen, rijpen en uiteraard het transport komen in een cyclus

Het belangrijkste ingrediënt om bloemen vers te houden tijdens een 14 tot 25

bij de handel van deze vruchten en groenten kijken. Alles in een zo

dagen durende zeereis, is temperatuur. Na de reis moeten de bloemen nog een

kort mogelijk tijdbestek om de producten vers bij de consumenten te

gegarandeerd aantal dagen bij de consument in de vaas staan. Elke stap in de keten

leveren.

moet zeer nauwgezet gevolgd worden. Na de oogst moet de temperatuur van de bloemen zo snel mogelijk naar beneden. Een stabiele lage temperatuur is essentieel

Op de locatie van Euro West en Westfalia Fruit Africa in Poeldijk kunnen

tijdens het hele transport. Intergreen maakt hierbij gebruik van een nauwkeurig

168 pallets van exoten tegelijkertijd rijpen. Verderop bij Honderdland

monitoringsysteem, waarbij de temperatuur continu wordt gemeten. Zo wordt

heeft de Afrikaanse handelaar haar marketing- en saleskantoor. Zac

gegarandeerd dat de bloemen onder de juiste condities arriveren en voldoen

Bard, manager van Westfalia Fruit Africa over de vestiging in Westland:

aan de verwachting van de consument.

“De nabijheid van de haven van Rotterdam maakt dat wij konden groeien in onze volumes. De haven heeft een infrastructuur van wereld-

Intergreen is met een omzet van ruim 180 miljoen euro en 350 medewerkers,

klasse en een centrale locatie. Dat maakt dat we snel, goed en kosten-

één van de grootste werkmaatschappijen binnen Dutch Flower Group. Intergreen

efficiënt onze avocado’s en mango’s kunnen verplaatsen binnen Europa.

heeft zich gespecialiseerd in het conceptmatig leveren van kant-en-klare

Nadat ze gerijpt zijn in Westland uiteraard. De regio heeft veel kennis

boeketten, pot- en tuinplanten aan supermarktketens. intergreen.nl

over versproducten en de lokale bevolking is goed opgeleid en heeft een fantastische werkmentaliteit. ” Nature’s Pride oprichter Shawn Harris zegt over Westland: “Het is niet alleen de locatie en nabijheid van de haven en luchthaven, maar ook de grote concentratie van gerelateerde versproducenten en de logistieke services. Voor ons betekent het dat we de exoten vers, efficiënt en snel naar consumenten in Duitsland, België, Scandinavië en Oost-Europa kunnen leveren.”

Vestigen in Westland?

Sluit je aan bij een agrologistiek cluster van wereldniveau Westland is om uiteenlopende redenen één van de meest interessante vestigingslocaties voor agro-gerelateerde bedrijven. westlandhortibusiness.com

 29

LOGISTIEK

“500 miljoen consumenten in heel Europa binnen 24 uur bevoorraden!”

Westland is niet alleen een begrip door de glastuinbouwteelt, ook in de agrologistieke sector heeft de regio een unieke positie. De draaischijf van producent naar consument. In slechts 24 uur kan Westland 500 miljoen consumenten in heel Europa bevoorraden. De bedrijventerreinen in Westland maken volop gebruik van de nabijgelegen infrastructuur. Zij vormen de schakels naar het hele continent.

De ligging van Westland ten opzichte van logistieke hotspots is een van de succesfactoren voor de agrologistieke sector. De haven van Rotterdam, de vliegvelden en een directe aansluiting op het wegennetwerk dragen bij aan het succes.







ABC Westland Agri & Food

Businesspark Honderdland

Royal Flora Holland

Waar de complete groente- en fruithandelsketen samenkomt.

Ruimte voor groei, letterlijk en figuurlijk in agrologistiek.

De grootste bloemenveiling ter wereld.

Sorteren, verpakken, rijpen, koelen en transporteren. ABC

Gerenommeerde bedrijven in agrologistiek zoals

In de sierteeltsector is Royal Flora Holland de grootste

Westland is de spil binnen de keten en is daarbij omgeven

Greenpack, Nature’s Pride, Cool Control, LBP en Quality

dienstverlener en marktplaats. Bloemen en planten worden

door dienstverlenende bedrijven, telersverenigingen en

Queen kozen de afgelopen jaren voor een vestiging

vanuit de vestiging in Naaldwijk over de hele wereld

Food Center Westland, een groothandelcentrum voor

op Businesspark Honderdland. Het terrein pal aan de

verhandeld. Vestiging op dit terrein betekent dat bedrijven

de detailhandel en horeca. Van productie, import tot

snelweg A20 is volop in ontwikkeling om een van de

zich in het hart van de internationale handel- en distributie

consument, alles is hier op 55 hectare te vinden.

grootste bedrijventerreinen van West-Europa te worden.

begeven en profiteren van de facilitaire diensten.

abcwestland.nl

honderdland.nl

royalfloraholland.com

Voordelen:

Voordelen:

Voordelen:

 100+ bedrijven uit de agf sector

 Mix van grote (internationale) bedrijven én kleine

 Direct verbonden met distributieketen

 Faciliteiten van de hele agf-keten

specialisten in diverse sectoren.

 Korte aflevertijden en lage transportkosten

 Korte lijnen en efficiënt samenwerken

 Bovenregionaal bedrijventerrein

 Infrastructuur ingericht op transport

 Dicht op de ontwikkelingen in de markt

 90% van de bedrijven gelinkt aan tuinbouw

 Bedrijfsruimtes kopen én huren

 Direct aangesloten op de consumentenmarkt

 Strategische ligging aan snelweg

 Aansluiten op stabiel marktplaatsnetwerk

 Verlaging CO2-footprint door duurzaamheid

 Nabij ferry naar Engeland en haven van Rotterdam

 Facilitaire zaken uitbesteden (o.a. IT, catering, beveiliging)

 24/7 toezicht op hygiëne en veiligheid

 Infrastructuur blijft ontwikkelen zoals komst

 Meeprofiteren van kennis en innovatie

Maasdeltatunnel en Veilingroute







18.000 zonnepanelen

In 2022-2024

10 miljard snijbloemen, 900 miljoen kamerplanten, 300 miljoen tuinplanten

Maakt het terrein duurzaam en de grootste producent van zonne-energie in de provincie Zuid-Holland!

30

is de laatste fase van de ontwikkeling van Honderdland klaar en de Maasdeltatunnel gereed

werden verkocht op de bloemenveiling in Naaldwijk in 2017

LOGISTIEK

Partnerbijdrage

Rotterdam Partners helpt Westland verder internationaliseren

Rotterdam Partners heeft als doel de economie van de regio te versterken. Dat

het ontvangen van internationale delegaties die onze regio bezoeken. Verder

doen we door het aantrekken van bezoekers, bewoners en internationale bedrijven.

organiseert Rotterdam Partners regelmatig bijeenkomsten om handel in en naar

We proberen zowel toeristische als zakelijke bezoekers naar Rotterdam en de regio

bepaalde landen te bevorderen.

te halen. Bij zakelijke bezoekers gaat het vooral om deelnemers aan meerdaagse internationale congressen. Rotterdam Partners promoot Rotterdam als congresstad.

Dat gebeurt in samenwerking met de Nederlandse ambassades en landbouwattachés.

Vooral bij congressen in de agro en logistiek zijn de zogenaamde technische bezoeken

Handelsmissies worden ook opgezet of aan deelgenomen. De Rotterdamse regio

aan de hightech bedrijven in Westland zeer waardevol.

wordt gepositioneerd als de Agri Food Delta van Europa. In onze propositie die we wereldwijd uitdragen, speelt het Westland een cruciale rol: er is immers geen regio

Toeristen worden door de Rotterdam Tourist Information in Rotterdam en Hoek van

in de wereld waar zó veel unieke kennis en techniek te vinden is op het gebied van

Holland gewezen op de toeristische mogelijkheden die het Westland biedt. Daartoe is

Agri en Food. Wij werken nauw samen met Innovation Quarter en het Rotterdam

sinds kort een intensieve samenwerking met Gemeente Westland, Westland Marketing

Food Cluster van Gemeente Rotterdam.

en Bezoek Westland gestart. Wat bedrijven betreft gaat het erom internationale bedrijven aan te trekken en te behouden, maar zeker ook om bedrijven in de regio

Weten wat Rotterdam Partners voor u kan betekenen? rotterdampartners.nl

van dienst te zijn bij internationalisering en handelsbevordering. Dat doen we door

Bereikbaarheid Westland blijft verbeteren Westland is een echte draaischijf binnen de agrologistieke sector.

Vanuit de regio kunnen miljoenen Europeanen binnen 24 uur bevoorraad worden van verse groenten en fruit. De infrastructuur en bereikbaarheid, met aansluitingen op de ferry vanuit Hoek van Holland, Rotterdamse haven en A4 richting Schiphol, wordt de komende jaren nog beter.

VERNIEUWING AANSLUITING VEILINGROUTE - A4 (2024-2025)

De N211 (Wippolderlaan) en de N222 (Veilingroute) geven Westland aansluiting op de A4.

Deze wegen worden de komende jaren gereconstrueerd voor een snellere doorstroming.

WESTERLEE VERNIEUWD



Het verkeersplein aan het einde van de A20 heeft een kortere, snellere en nieuwe aansluiting gekregen richting de haven van Hoek van Holland. Ook richting Naaldwijk is er een nieuw verkeersplein gerealiseerd, die via de Westlandroute een directe aansluiting op de Veilingroute (N222 en A4) geeft.

 DEN HAAG

MAASDELTATUNNEL (2024)

Afgelopen jaar werd groen licht gegeven voor de Maasdeltatunnel. De nieuwe tunnel gaat onder de Nieuwe Waterweg door en komt te liggen tussen de A20 bij Vlaardingen en de A15 bij Rozenbrug. De tunnel wordt aangesloten op een nieuwe snelweg en ook de A20 (tussen Rotterdam en Westland) wordt verbreed.

Reistijdwinst: 20-30 minuten!

AMSTERDAM

  

DELFT



 ROTTERDAM

TRAJECT A4: ROTTERDAM WESTLAND – SCHIPHOL Twee jaar geleden openden de tunnels tussen Rotterdam Benelux en Westland al. Richting Schiphol werd het traject bij Leiden verbreed. Hier zal de aankomende jaren nog een verbreding plaatsvinden voor een betere doorstroom en minder files.

31

Stel je eens voor... dat we samen het wereldvoedselprobleem oplossen.

Voedsel is niet vanzelfsprekend. De komende 30 jaar groeit de wereldbevolking explosief en komen er 2 miljard mensen bij. Dat betekent dat we heel veel meer voedsel moeten produceren en dat de impact op het milieu drastisch omlaag moet. Daarom is het zo belangrijk dat we nu iets doen en opstaan.

Als de leidende internationale Food & Agri bank komen we prachtige voorbeelden tegen van hoe het beter en duurzamer kan. Door wereldwijd de slimste innovaties van onze klanten en partners te helpen kickstarten en op te schalen, pakken we samen de grootste voedselissues aan op zes continenten.

Growing a better world together

COLOFON Uitgave van Stichting Westland Marketing, november 2018.

Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Westland Marketing is niet aansprakelijk voor wijzigingen of onjuistheden in de informatie. © Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd zonder voorafgaande toestemming.

Teksten

Drukwerk

Sanne Bakker, ensanne.nl

Groenprint

Met bijdragen van

Beeldmateriaal

Aart van den Bos, Ben

George Steinmetz (cover),

Driessen, Bram Tijmons,

Rolf van Koppen, Ministerie

Carola Schouten, Corien

Landbouw, Natuur en

Zuijdwegt, René Hanssen,

Voedselkwaliteit, Arjan de

Rob Baan

Jager, Coöperatie Door,

Stichting Westland Marketing verbindt, etaleert en positioneert de glastuinbouwgemeente nationaal en internationaal.

Duurzaamheid, innovatie en ondernemerschap. Inspirerende succesverhalen. Volop arbeidsmogelijkheden.

Where nature meets innovation.

Westland Marketing stelt zich tot doel om Westland op een positieve manier op de kaart te zetten bij haar doelgroepen. Westland Marketing stelt daarbij de thema’s innovatie, duurzaamheid en ondernemerschap centraal om de profilering van het gebied duidelijk te maken. De succesverhalen van de Westlandse bedrijven vormen hiervoor de basis en geven direct ook het kader aan van de arbeidsmogelijkheden voor afstudeerders en professionals die een volgende stap in hun carrière willen maken. westland.info

Priva, vers+, Pieternel Redactie/advertenties

van der Velden, Kuiper

Angelique de Wit, Ilse de

Compagnons, Rijk Zwaan,

Wilde, Jenny Vermeulen

LTO Glaskracht, Ter Laak Orchids, Ossip van

Vormgeving

Duivenbode, 123RF,

JENK

Nature’s Pride e.a.

Deze krant is CO2-positief geproduceerd op gerecycled papier.

Voor de uitgave van deze krant hebben wij zes bomen geplant. Hierdoor compenseren wij het vrijgekomen CO2 en is deze krant CO2-positief.

Samenwerken in Westland of daarbuiten? Neem contact met ons op: info@westland.info.

Wij zijn gevestigd in het hart van de tuinbouw: World Horti Center, Europa 1, Naaldwijk.