De Nieuwe Brabanders

De nieuwe BRABANDERS een open, levendige, productieve en circulaire gemeenschap als een oplossing voor opvangcentra

Kijk naar

lokale kwesties

waar men mee worstelt

Toon wijsheid bij de

keuze van locatie

2de versie

Benut de

talenten van mensen

Inleiding

Onze samenleving worstelt met de opvang en huisvesting van asielzoekers. Alleen al voor Brabant gaat het om 14.000 vluchtelingen in 2016. Aanleiding voor het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en Rijksbouwmeester Floris Alkemade om in januari 2016 een prijsvraag uit te schrijven onder de titel ‘A Home away from Home’.

Prijsvraag Het doel van de prijsvraag is te komen tot innovatieve huisvestingsoplossingen voor asielzoekers, waarmee het COA beter kan inspelen op de onvoorspelbare instroom en tegelijkertijd een tijdelijk, veilig, sober, sociaal en goed passend thuis kan bieden aan deze doelgroep. Daarnaast wilden de uitschrijvers met de prijsvraag een impuls geven aan de vernieuwing van de markt van flexibele huisvesting.

Zeven studenten met een multidisciplinaire en multiculturele achtergrond namen vanuit Werkplaats De Gruyter deel aan de eerste ronde van de COA-prijsvraag. Hoewel in de prijsvraag de nadruk werd gelegd op vastgoed, nieuwe bouwmaterialen en technologieën, maakte het team de keuze om ‘out of the box’ te denken. Gekozen is om het perspectief aan te passen en de nadruk juist te leggen op de sociale aspecten van deze maatschappelijke opgave.

De inzending onder de naam ‘Shell to Share’ haalde de tweede ronde van de prijsvraag niet. Onder aanmoediging van de provincie Noord-Brabant is het concept toch verder uitgewerkt en vertaald in een ruimtelijk ontwerp. Deze uitwerking is positief ontvangen onder andere door de manier waarop meerdere belangen, principes en waarden integraal tot hun recht komen.

Daarnaast sluit de uitwerking naadloos aan op de ideeën van de ‘Brabantse Aanpak Vluchtelingen’.

1

http://werkplaatsdegruyter.nl

Werkwijze Werkplaats De Gruyter De leidraad voor het werkproces van het studententeam was de werkwijze van Werkplaats De Gruyter. Kenmerkend voor deze werkwijze is dat deze leidt tot integrale, duurzame gebiedsontwikkeling met inbreng van een verscheidenheid aan disciplines en vakgebieden. Met andere woorden: een multidisciplinaire aanpak.

Integrale, duurzame gebiedsontwikkeling zorgt voor een evenwichtige ontwikkeling van de economische (profit), sociale (people) en natuurlijke (planet) kapitalen (3P’s). Het verbetert de kwaliteit van leven, de gezondheid van mensen en de diversiteit van het landschap. Doel van deze ‘Mutual Gain Approach’ (MGA) is elke stakeholder te laten winnen.

Het werkproces is verlopen langs de volgende 5V’s: • Verlangen: onderzoeken van de feiten en voorbereiden van een ambitiekaart.

• Verkennen: identificeren van de stakeholders en hen leren kennen.

• Verrijken: zoeken en ontwikkelen van acties die de waarde van een concept kunnen versterken.

• Vormgeven: ontwikkelen van het volledige plan en dit vormgeven tot een technologisch ontwerp.

• Verbreden: leren en verspreiden van kennis. Het onderzoeken van andere soortgelijke initiatieven en tegelijkertijd het ontwikkelen van een eigen strategie.

2

Het huidige perspectief Het COA lijkt de vluchtelingen problematiek vooral te zien als een technisch vraagstuk; een zaak van het zorgen voor voldoende huisvesting voor een grote stroom vluchtelingen.

- Huisvesten Ambtenaren die de huisvesting regelen, zijn hoofdzakelijk werkzaam bij ‘vastgoed’ afdelingen. Hierdoor ligt de focus op cijfers, gebouwen en budgetten en niet op mensen. Overheden kiezen veelal locaties gebaseerd op beschikbare gebouwen en braakliggende terreinen. Tegelijkertijd is er bij het grote publiek een sterke weerstand tegen opvang. In de directe omgeving van gekozen locaties voelen omwonenden zich niet gehoord.

- Veiligheid Voor het menselijke aspect is te weinig aandacht. De vluchtelingen krijgen al direct een etiket opgeplakt door regio’s waar huisvesting plaatsvindt als veiligheidsregio’s te bestempelen. De komst van een locatie heeft ook een grote impact op de lokale gemeenschap. Veranderingen maken mensen onzeker, omdat ze per definitie onvoorspelbaar zijn.

Veranderingen ‘van het leven zoals wij het kennen’ veroorzaken ook andere angsten, zoalso waardeverlies van woningen, meer druk op de woningmarkt. Bovendien wordt de voorrang aan vreemden, die onze cultuur en manier niet kennen, als bedreigend ervaren.

Veranderen va “Asielzoeker pikt huis in”

“Vluchtelingenproblematiek” “Waarom hier? Niet in mijn achtertuin!”

“Ze pikken onze banen in”

“Er kunnen criminelen of terroristen tussen zitten” 3

van perspectief

Een ander perspectief Waarom behandelt een ‘veiligheidsregio’ deze situatie? En waarom kijken overheden vooral naar cijfers, gebouwen en budgetten terwijl het over mensen gaat?

Nieuwe kansen

Talenten combineren

De vluchtelingenproblematiek gaat concreet over mensen met een traumatische achtergrond, die geïntegreerd moeten worden in de Brabantse samenleving. Maar ook over mensen die met deze vluchtelingen te maken krijgen in hun directe leefomgeving. En dat terwijl er andere kwesties in de Brabantse samenleving zijn die ook om oplossingen vragen. De uitdaging voor het studententeam van Werkplaats De Gruyter was om een perspectief te kiezen die deze kwesties verbindt met de aanpak van het asielvraagstuk. Ofwel: op zoek naar win-win oplossingen.

Integratie vanaf het begin

Het uitgangspunt: zorg dat iedereen vanaf het allereerste begin deelneemt.

Met andere woorden: betrek de lokale gemeenschap intensief bij het proces:

Opvanglocatie binnen de buurt

Oplossing voor lokale kwesties Kansen voor “andere urgenten”

1.Inventariseer lokalekwesties waarmee een gemeenschap worstelt wanneer je een besluit neemt om ergens een tijdelijke of blijvende huisvesting te ontwikkelen.

2.Kies de locatie op basis van de bestaande bebouwing en de bestaande waarden en mogelijkheden van de directe omgeving. Neem dit mee in je besluit over de precieze plek.

3.Maak gebruik van de talenten van mensen; verspil die niet.

4

1 kijk naar

Lokale kwesties waar men mee worstelt

De Brabantse samenleving bestaat uit 2.500.000 Brabanders, die worstelen met hun eigen kwesties. Tegelijkertijd komen er 14.000 asielzoekers naar de regio op zoek naar een nieuw leven. Mensen, die De Nieuwe Brabanders gaan worden.

De vraag is waarom de focus dan ligt op twee aparte groepen in plaats van op ĂŠĂŠn Brabant. Maak van Brabant een nog betere plek door het toevoegen van waarden; zoek naar (nieuwe) mogelijkheden vanuit de bestaande bewoners en realiseer deze samen met diegenen die nieuw arriveren.

lokale kwesties waar 2.500.000 Brabanders mee worstelen

14.000 asielzoekers

5

Er zijn diverse punten die in overweging moeten worden genomen wanneer er ergens een tijdelijke of lange termijn opvang ontwikkeld gaat worden.

Blijf in dezelfde gemeente

2 Toon wijsheid bij de

Groningen

keuze van de locatie

oude situatie Nijmengen

AZC XXX

neighborhood match maslov pyrimid Maastricht Zeeland

nieuwe situatie

AZC UTRECHT

self-actualisation

Not enough added value, too few issues and too much extra input required.

Location where the most benefits can be achieved by placing a shelter, because people have needs and are facing challenges tzhe asylum seekers might be a solution to

self esteem knowledge thuis in Utrecht

Love & belonging safty

In Utrecht (https://www.utrecht.nl/samenleven-welzijn/utrecht-voor-iedereen/ opvang-asielzoekers/ ) after the completion of procedures, people with a status can stay in the municipality.

Integration can start earlier, keeping municipal investments local. Asylum seekers/ refugees with a status will have a certain prospect for their future, more security, making them active and more eager to contribute to the society.

physiological

Not the best option!

Too many issues already, people will have no energy to contribute to help integrate.

Wat kan de keuze faciliteren ?

Andere aspecten om in overweging te nemen:

• Voer een buurtonderzoek uit.

• Benoem tegelijkertijd met het creëren van een opvangcentrum de lokale kwesties.

• Maak een flexibel en voor iedereen toegankelijk opvangcentrum (zorg voor de mogelijkheden van sociale huisvesting en gemengd leven).

• Laat zien dat een opvang bijdraagt aan in plaats van iets wegneemt van een gemeenschap. Schep ruimte en activiteiten die blijven bestaan, ook als de opvang verdwijnt.

• De Nieuwe Brabanders kunnen helpen bij het vinden van oplossingen voor lokale kwesties. Zoek dus naar een locatie in een bestaande gemeenschap (bijvoorbeeld een leegstaand schoolgebouw of verzorgingshuis). Discussieer met de buurt over de eigen lokale kwesties en de manieren waarop asielzoekers kunnen bijdragen aan het oplossen daarvan.

• Door een opvang direct te plaatsen in de buurt van bestaande faciliteiten (bijvoorbeeld sportvelden), kun je geld besparen en neemt de interactie met de buurt toe.

6

Benut de talen Kwesties waar mee een gemeenschap worstelt

benut de talenten van mensen

3

believe

Wij geloven dat iedereen slim is op een unieke manier!

Het draait voor ons allemaal om mensen. Mensen met ambitie, energie, talenten en slimheid. De kunst is om die centraal te zetten wanneer je naar een buurt en de kwesties van de bewoners kijkt. Als je de talenten op de juiste manier benoemt en vertaalt in activiteiten, levert het sociale winst op voor individuen en voor de hele gemeenschap. De theorie van de Amerikaanse Harvard wetenschapper Howard Gardner identificeert negen typen van intelligentie die in talenten kunnen worden vertaald. Brabant en haar wijken, zelfs als het plekken zijn met bepaalde sociale kwesties hebben een rijke diversiteit aan bepaalde intelligentie typen. Hetzelfde kan worden gezegd van de bewoners van een opvang.

7

nten van mensen creëer een open, levendige, productieve en circulaire gemeenschap

match & MIX

Asielzoekers kunnen deelnemen aan een talentenprogramma en aan een veelheid van activiteiten vanaf het eerste moment dat zij in een opvang arriveren. Datzelfde geldt voor de lokale gemeenschap bij het proces van het zoeken naar en ontwikkelen van een locatie. Dit is noodzakelijk om de integratie door participatie te laten slagen. Iedereen kan zich voor de activiteiten aanmelden. Vervolgens kunnen mensen worden ingedeeld op basis van hun behoeften en doelen in de toekomst.

Leg de focus op: • Het bouwen van een gemeenschap.

• Coördinatie door maatschappelijke organisaties.

• Het zoeken van een match tussen bestaande kwesties en aanwezige talenten.

• Het vinden van meerwaarde door voor indereen een win-win situatie te creëren.

• Een ‘open mind’ voor (onverwachte) kansen.

8

Het creëren van een open,

Ambitie

met behoeften en obstakels door h

Onze aanpak Na intensief onderzoek is er een ambitie op 1 A4 gemaakt (zie figuur). Een A4 die het team hielp om de bestaande kwesties van iedere stakeholder te identificeren. Als onderdeel van het onderzoek sprak het team met experts op sociaal, economisch en milieugebied en hun kritiek verwerkt. Zij hielpen met het verrijken van de ideeën en om met een zo realistisch mogelijk plan te komen.

Bij gebrek aan een echte locatie besloot het team om met drie fictieve potentiële locaties in Brabant te werken: een verzorgingshuis, een oud schoolgebouw en een braakliggend terrein. Voor deze locaties werden drie mogelijke doelgroepen geïdentificeerd die je in vrijwel iedere buurt in Brabant zou kunnen vinden. Vervolgens maakte het team scenario’s om de theorie in de praktijk te toetsen.

Voor elke gekozen locatie zijn de mogelijke kwesties en de uitdagingen van de doelgroepen benoemd. De keuze van de locatie van een opvangcentrum is altijd in een bestaande woonwijk.

Tevens is rekening gehouden met de talenten in de buurt en met die van de nieuwkomers. De talenten zijn vertaald naar activiteiten (met de nodige ruimte in de gebouwen om die uit te kunnen voeren). Het uiteindelijke ontwerp is toegankelijk en flexibel van opzet voor alle groepen in de buurt.

Het is gericht op het betrekken van iedereen en op het creëren van een win-win situatie voor de hele gemeenschap.

9

, levendige en circulaire gemeenschap die rekening houdt het toevoegen van waarde aan alle benoemde betrokkenen.

10

THEORIE IN PRAKTIJK Drie VOORBEELD Scenario’s : 1. Een braakliggend terrein nabij een gezinsrijke buurt.

?

2. Een oud schoolgebouw in een buurt met veel ouderen. to create 3.Een verzorgingshuis in een buurt met veel jonge mensen.

circular (planet)

11

1.Ontwikkeling van een braakliggend terrein https://vimeo. com/181794072

?

Een braakliggend terrein biedt een uitstekende kans om vanaf het begin een nieuwe gemeenschap op te bouwen.

De kwesties waarmee wordt geworsteld vormen het vertrekpunt voor het ontwerp. Een park en sportfaciliteiten kunnen worden ontwikkeld om de sociale samenhang en integratie in de gemeenschap te bevorderen. De buurt bestaat uit veel gezinnen met werkende ouders en een tekort aan (betaalbare) kinderopvang. Als voorbeeld zou de komst van een vluchtelingenopvang een kans zijn om de kinderopvang en de zorg voor kinderen te verbeteren. Zo kunnen mensen elkaar beter leren kennen en waarderen.

12

2. Renovatie van een schoolgebouw https://vimeo. com/181793302

Het leegstaande schoolgebouw bevindt zich in een buurt met veel ouderen. Het gebouw kan omgeturnd worden in een gebouw met flexibele wooneenheden voor asielzoekers of andere urgenten. De mogelijkheden voor activiteiten beperken zich niet tot de opvang zelf, maar zijn bedoeld voor de hele wijk.

De asielzoekers kunnen gebruik maken van de bibliotheek, lid worden van sportverenigingen et cetera. Gebaseerd op hun talenten kunnen nieuwkomers en inwoners elkaar helpen. De nieuwkomers kunnen ook de kwaliteit van de openbare ruimte mee helpen verbeteren. Op deze manier vormen nieuwkomers en de lokale bewoners een meer levendige gemeenschap waar iedereen voordeel van kan hebben.

13

3. renovatie van een verzorgingshuis https://vimeo. com/181793887

In vrijwel iedere wijk is wel een verzorgingshuis te vinden. Bijvoorbeeld in een wijk met jonge mensen dichtbij een HBO-opleiding. Veel van die zorggebouwen staan leeg. De nieuwe bestemming van zo’n gebouw kan aan studenten kamers bieden en aan asielzoekers woonruimte.

Zowel studenten als asielzoekers hebben behoefte aan sociale interactie, eten en een slaapgelegenheid. Een gezamenlijke keuken biedt een begin voor een gesprek (verrassende ontmoetingen). Gemeenschappelijke ruimten kunnen benut worden voor educatie en het opdoen van werkervaring voor beide groepen. En wanneer de asielzoekers het gebouw verlaten kun je meer studenten huisvesten en vice versa.

14

impressIE en feedback

“Het is de kunst van het samenleven...de ideeën van deze jongen professionals geven inspiratie om het vraagstuk een beetje te kantelen.”

- Erik van Merrienboer geduputeerde provincie Noord-Brabant

“De voorbeelden laten eigenlijk zien dat je een asielzoekerscentrum niet in de middle of nowhere moet plaatsen...en dat je er geen hek om heen moet zetten.”

- Jos van der Knaap gemeente Nuenen

https://vimeo.com/174798677 impressie bijeenkomst 14 juli

“Het gaat er vooral om wat we kunnen betekenen voor een wijk. Straks krijg je wijken die om deze aanpak vragen.”

- Sonja Wagemans gemeente Veldhoven

15

“Het mixen van verschillende bewoners groepen; ik denk dat dat heel interessant is.”

- Floris Alkemade Rijksbouwmeester

“I prefer to address the refugees as people who migrate...why do we look from the differences, rather than the similarities?”

- Mario Lingga Wisnugraha Team De Nieuwe Brabanders

16

Julia Kovacs

CHEN MAO

TEAM MEMBERS LIEKE VAN DEN HEUVEL

Kinan Fleihan

PEGGY LOCH

PIM WAGEMAKERS

MARIO LINGGA WISNUGRAHA

doen@werkplaatsdegruyter.nl 06 - 55686984 De Gruyter Fabriek l Gebouw F, No. 5224 Veemarktkade 8 l 5222 AE ‘s-Hertogenbosch