Klassieke Zaken jaargang 2014 editie 5 by Klassieke Zaken

UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 34STE JAARGANG OKTOBER 2014 NR 5

K IE ief ASS lus KL E inc AAM JLAG I EN 4 B NG 201 AA

Hét tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

Schatgraven met

CECILIA BARTOLI

Ook

de vioolsonates van Brahms Leonidas Kavakos viool Yuja Wang piano

15 okt Bestel nu kaarten

FOTO: MARCO BORGGREVE

EXCLUSIEVE AANBIEDING

EEN HEMELS GERECHT VAN STEMMEN

14,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

22,99

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Johannes Brahms bracht de instrumentale muziekwereld veel goeds en nog meer moois. Wat misschien bij velen minder bekend is, is dat Brahms ook de a-cappellakoorwereld van vele impulsen voorzag en het in de tweede helft van de negentiende eeuw toch wat kwakkelende genre naar een ongekend hoog niveau tilde. Natuurlijk is zijn Deutsches Requiem bekend en geliefd, maar de motetten en koorwerken die op deze meesterlijke cd van Cappella Amsterdam verzameld zijn, doen daar niet voor onder. Integendeel. Onder leiding van Daniel Reuss transformeert het koor de veelal korte werken tot ware juweeltjes door de prachtig strakke en zuivere zang en door de gedreven emotionele geladenheid. En het wat langere en vaker gehoorde Schiksalslied is zelfs buitengewoon spannend. Het resultaat is een cd die van begin tot eind uitnodigt tot ademloos luisteren. En de pianoklanken die af en toe langskomen, verheffen de stemmen alleen maar tot een nog hemelser gerecht. JOHANNES BRAHMS CHORAL WORKS

Cappella Amsterdam o.l.v. Daniel Reuss HARMONIA MUNDI 3 14902 0216026 / VKZ 145 693

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 30 november 2014 .

KLASSIEKE ZAKEN 34e jaargang, nummer 5 - oktober 2014 Winkelprijs € 3,25 Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl

DEZE MAAND

HOOFDREDACTEUR

Frederike Berntsen

Marcel Bijlo, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Frans Jansen, Paul Janssen, Basia Jaworski, Jan Kunst, Barend Linders, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat, Benjamin Rous, Wenneke Savenije, Gerard Scheltens, Oswin Schneeweisz, Jos van der Zanden

FOTO: ULI WEBER

AAN DEZE AFLEVERING WERKTEN MEE

SCHATGRAVEN MET BARTOLI

EINDREDACTIE

Frederike Berntsen

Marjanne Gielen, Sandra Koopmans, Nicole Lennards, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Eric Waterschoot, Rik Janssen, Danielle Bouman, Sharon Schlenter

AMBASSADRICE ISABELLE VAN KEULEN

COVERFOTO

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 45.000 stuks. Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden. LEDENADMINISTRATIE

BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. Tel 085 7600237 www.bcm.nl

FOTO: HARALD HOFFMANN

Uli Weber

LANG LANG & MOZART

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

PUMEZA’S STEM VAN DE HOOP

oktober 2014

RONALD BRAUTIGAM 60 JAAR FOTO: MARCO BORGGREVE

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

KOOPMANS BUXTEHUDE

FOTO: MARCO BORGGREVE

Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.

FOTO: SIMON FOWLER

STOPZETTEN ABONNEMENT

De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.

FOTO: WILDUNDLEISE.DE

VORMGEVING

EXCLUSIEVE AANBIEDING

BRAHMS’ KOORWERKEN ware juweeltjes

VAN DE REDACTIE FOTO: NIKOLAJ LUND

EN VERDER

Warme herinneringen

KLASSIEKE ZAKEN EXTRA AANBIEDING

11 Briljant orkestleider RICCARDO CHAILLY BOXAANBIEDING

Dit keer een speciale af levering van de column: Isabelle van Keulen, ambassadrice van Aangenaam Klassiek, aan het woord.

52 FRANS BRÜGGENS onbetaalbare muzikale erfenis ARTIKELEN

CECILIA BARTOLI herontdekt Sint-Petersburg

10 FRANS BRÜGGEN inspirator en wegwijzer 12 Langgekoesterde droom van ISABELLE VAN KEULEN 15 LANG LANG stijlbewuste en poëtische Mozart 16 Bewondering voor het Finse label ONDINE 19 HARRIET KRIJGH timmert aan de weg 20 PUMEZA MATSHIKIZA Voice of Hope 22 TON KOOPMAN voltooit Buxtehudeproject 25 RONALD BRAUTIGAM gefeliciteerd! 26 JOYCE DIDONATO in de hoogste versnelling 29 Het Hollywoodalbum van DANIEL HOPE 31 MARIA CALLAS remastered 33 Muzikale meditatie van ELINA GARANCA RUBRIEKEN

4 COLOFON 5

VAN DE REDACTIE

BERICHTEN

34 DE BESTE KLASSIEKE CD’S 45 HANS HEGS COLUMN 47 KLASSIEKE KINDERZAKEN 49 PUZZEL

Meneer De Bakker. Dat was mijn eerste vioolleraar aan de plaatselijke muziekschool in Uithoorn. Ik kon nog maar net lezen, het noten lezen ging echter al best goed door het jaartje Algemene Muzikale Vorming dat aan de eerste vioolles voorafging, plus het feit dat mijn zeven jaar oudere zus het heel erg leuk vond ‘schooltje te spelen’ – zij de juf en ik het kleine kind uiteraard... – en zij mij al heel wat noten en woorden had geleerd. Maar nu mocht ik dus op échte vioolles, en wel op 1 april 1973. Meneer De Bakker was een ontzettend lieve oudere man in driedelig beige pak die tijdens de les gewoon een grote sigaar rookte waarvan de as steeds op zijn viool viel als hij mij wat voorspeelde. Hij was stehgeiger geweest op schepen die op Havanna voeren – vandaar ongetwijfeld zijn voorliefde voor dikke Cubaanse sigaren.

Een heel bijzondere taal

Meneer De Bakker was niet alleen een man met een interessant muzikaal verleden, hij heeft ook direct bij mij de liefde voor muziek wakker gemaakt. Misschien door de verhalen van zijn reizen op zee, of wellicht door zijn enthousiaste, menselijke en warme manier van lesgeven: het was voor mij vanaf het allereerste begin al overduidelijk dat muziek een heel bijzondere taal is, zonder woorden, en ook begrijpelijk voor mensen die geen specifieke achtergrond hebben. Mijn vader was daar een voorbeeld van: als beeldend kunstenaar had hij ongetwijfeld meer kennis van de visuele kunsten, maar toch kon hij ongelofelijk genieten van de muziek, zelfs tijdens mijn eerste studiejaren bij meneer De Bakker.

50 KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN

Op ver toon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting.

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Al met al warme herinneringen, en nu ikzelf al jaren op het podium sta, kan ik volmondig zeggen: het verveelt nooit!

Isabelle van Keulen oktober 2014

SCHATGRAVEN MET

Cecilia Ba

Een nieuwe cd van Cecilia Bartoli is altijd een happening. Standaardrecitals levert zij al jaren niet meer af, en het hoeft dan ook niemand te verbazen dat de immer avontuurlijke zangeres opnieuw een musicologische schatkist heeft ontdekt. Dit keer laat zij het publiek kennismaken met de achttiende-eeuwse muzikale pracht van de tsarenstad Sint-Petersburg.

Cecilia Bartoli heeft wat betreft bijzondere en uitdagende muzikale projecten een indrukwekkend cv opgebouwd. Voordat de Vivaldirevival echt goed op stoom kwam leverde zij als een van de eerste mainstreamartiesten een recital af met prachtige onbekende aria’s van de Venetiaanse meester. Ook van Gluck toonde zij het grote publiek een onbekende, Italiaanse kant, en velen volgden in haar voetsporen. Bekende belcanto-opera’s als La Sonnambula en Norma hoorden we door haar vertolkingen in een volkomen nieuwe en frisse klankwereld. En met Diego Fasolis en zijn I Barocchisti, met wie Bartoli ook op haar nieuwste cd samenwerkt, bracht zij een vrijwel vergeten componist, Agostino Steffani, op spectaculaire wijze opnieuw onder de aandacht. Dat de koek nog lang niet op is, bewijzen Bartoli en Fasolis nu met St Petersburg. Voor deze cd doken zij in de archieven van de muziekbibliotheek van het Mariinski Theater, waar zij in de Italiaanse operacollectie van het theater muziek ontdekten die daar al meer dan 200 jaar verwaarloosd lag te wachten op herontdekking. Het resultaat was dat Bartoli, Fasolis en I Barocchisti de opnamestudio in konden met louter wereldpremières. Met deze nieuwe cd eert Cecilia Bartoli de

oktober 2014

culturele verdiensten van drie Russische grandes dames, de belangrijke achttiende-eeuwse tsarina’s Anna Ivanovna (1730-1740), Elisabeth Petrovna (1741-1762) en Catherina de Grote (1762-1796). Zij schoeiden het Russische hof tijdens hun bewind op duidelijk Europese leest, inclusief het bijbehorende muziekleven. Globalisering lijkt vooral de laatste decennia een modewoord, een fenomeen dat vooral voor onze moderne tijd zou gelden, maar als je er goed over nadenkt zou je het over de achttiende eeuw net zo goed kunnen zeggen: muziekstijlen en componisten reisden langs alle hoven van Europa, die in nauw contact met elkaar stonden. Het duurde natuurlijk allemaal wat langer, die communicatie, maar er was absoluut sprake van een pan-Europese smaakopvatting, zeker waar het muziek betrof. En zo troffen Bartoli en Fasolis in de archieven van Sint-Petersburg composities aan die puur Italiaans van stijl zijn, geschreven door componisten die door de tsarina’s persoonlijk naar Rusland werden gehaald.

Napolitaan Francesco Araia, die later ook de eerste opera op een Russisch libretto componeerde. De Duitse klavecinist Hermann Friedrich Raupach was slechts twee jaar kapelmeester van het orkest van het Russische keizerlijke hof en hofcomponist, en werd opgevolgd door Vincenzo Manfredini, zoon van de bekendere Francesco Manfredini, die de functie ook maar een paar jaar bekleedde. Ook bevat de cd een heuse coproductie: een proloog bij een opera van Johann Adolf Hasse die gezamenlijk gecomponeerd werd door Domenico Dall’Oglio en Luigi Madonis. De bekendste naam in het rijtje is ongetwijfeld die van Domenico Cimarosa, die van 1787 tot 1792 in Sint-Petersburg verbleef en componeerde op uitnodiging van Catherina de Grote.

CECILIA BARTOLI HERONTDEKT SINT-PETERSBURG

Het zijn overwegend componisten die na de achttiende eeuw in de vergetelheid zijn geraakt. De eerste Italiaanse opera die ooit in Sint-Petersburg werd uitgevoerd, La forza dell’amore e dell’odio, was van de hand van de

Wat direct opvalt is de hoge kwaliteit van de muziek en de uitgebreide, soms zelfs exuberante orkestratie. Hieruit blijkt duidelijk welke grote instrumentale mogelijkheden deze componisten in handen hadden bij het Russische hoforkest. Wervelende partijen voor koperblazers en prachtig bezielde klarinetsolo’s: je vindt het allemaal in deze collectie aria’s. Cecilia Bartoli stort zich met volle overgave in de muziek en laat opnieuw alle mogelijkheden van haar stem horen, van duizelingwekkende

COVERVERHAAL

rtoli

virtuoze loopjes tot adembenemende langzame legatolijnen. Ook waagt zij zich aan een voor haar nieuwe taal, het Russisch, en zorgt daarmee voor de wellicht verrassendste momenten op de cd: aria’s in puur Italiaanse stijl met een Russische tekst. Het is even wennen, maar een mooier voorbeeld van de kosmopolitische Europese muziekstijl van de achttiende eeuw is eigenlijk nauwelijks denkbaar. Vanaf 10 oktober, de internationale releasedatum van St Petersburg, kan de wereld kennismaken met Bartoli’s nieuwste ontdekkingen, en op 26 oktober kan het Nederlandse publiek dat live als de mezzosopraan, Diego Fasolis en I Barocchisti hun opwachting maken in het Amsterdamse Concertgebouw met een programma rond Sint-Petersburg. En daarna? Muziekarchieven van de wereld kunnen er donder op zeggen dat Cecilia Bartoli binnen afzienbare tijd ook bij hen op de stoep zal staan, op zoek naar nieuwe vergeten muziekschatten. En met klinkende resultaten als deze kan de deur maar beter wijd voor haar worden opengezet. BENJAMIN ROUS

CECILIA BARTOLI 26 OKTOBER GROTE ZAAL CONCERTGEBOUW AMSTERDAM INFO: CONCERTGEBOUW.NL

LE AF AN R V ER AA OB RB KT VE 0 O 1

DIVERSE COMPONISTEN ST PETERSBURG

Cecilia Bartoli, I Barocchisti o.l.v. Diego Fasolis

FOTO: ULI WEBER

DECCA CLASSICS 0 02894 787695 / 0 02894 786767 (LIMITED EDITION DELUXE, HARD COVER BOOK)

VOOR MEER INFORMATIE ZIE: AANGENAAMKLASSIEK.NL WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

oktober 2014

BERICHTEN

LEVENDE LEGENDES IN DEN HAAG 6 OKTOBER

De legendarische dirigent-pianist Vladimir Ashkenazy en de weergaloze pianist Evgeny Kissin zijn door de International Association for Human Values (IAHV) Nederland benaderd om samen met het Residentie Orkest het belang van menselijke waarden uit te dragen. Op 6 oktober treden zij, evenals het Residentie Orkest en mezzosopraan Lilli Paasikivi, belangeloos op voor dit goede doel. Hiermee maken zij een concert mogelijk waarin niet alleen de absolute wereldtop aantreedt, maar dat ook uniek is in Nederland. Info: residentieorkest.nl

IN DE BAN VAN DE HOHE MESSE ZANGERS GEZOCHT!

Dit najaar biedt de stichting Noorderkerkconcerten een artistiek en zakelijk ontwikkelingstraject aan voor gevorderde zangstudenten en pas afgestudeerde zangers. In het traject – dat de naam ‘In de ban van de Hohe Messe’ draagt – richt coach en sopraan Johannette Zomer zich op de begeleiding van jonge zangers, die aan het einde van het traject als solisten Bachs befaamde Hohe Messe uitvoeren in de Noorderkerk in Amsterdam en in de Geertekerk in Utrecht. Gedurende deze periode worden de zangers ook op zakelijk gebied voorbereid op hun zangcarrière. De openbare audities vinden plaats op 11 oktober in de Noorderkerk. Info: noorderkerkconcerten. nl/indebanvan

ADVERTENTIE

oktober 2014

IN MEMORIAM

FRANS BRÜGGEN INSPIRATOR EN WEGWIJZER ‘HET GEBEURDE GEWOON.’ MET DIE WOORDEN OMSCHREEF FRANS BRÜGGEN (1934-2014) AL IN 1989 IN DE LOS ANGELES TIMES ZIJN GANG VAN JONGE BLOKFLUITGOD NAAR DIRIGENT EN VOORTREKKER VAN DE HISTORISCHE UITVOERINGSPRAKTIJK. OP DE OCHTEND VAN 13 AUGUSTUS GING HIJ ZOALS HIJ GEKOMEN WAS: HET ONVERMIJDELIJKE GEBEURDE GEWOON. FRANS BRÜGGEN SLOOT OMRINGD DOOR ZIJN FAMILIE VOORGOED DE OGEN, EEN ORKEST, EEN STIJL, EEN GEDACHTEGOED EN EEN RIJKE DISCOGRAFIE ACHTERLATEND.

En dat kon ook niet anders. Brüggen was eigenlijk geen dirigent, nooit geweest. Hij was een inspirator, een wegwijzer, een zanger annex blokfluitist die de nuance van elke noot, van elke frase met minieme oog-, handen vingerbewegingen aan kon geven. Brüggen dirigeerde nooit strak op het ritme van de muziek, hij moedigde de musici aan mee te varen op de cadans van de emotie. En dat terwijl hij juist uit was op een historische correctie. ‘Elke noot van Mozart die het Concertgebouworkest speelt, is van a tot z gelogen’, riep hij in de vroege jaren zeventig met jeugdige bravoure. Bij Brüggen bleef het niet bij roepen. Nadat hij in de jaren zestig de blokfluit op de kaart had gezet als solo-instrument en de weg had geëffend voor een bloeiende Nederlandse blokfluitschool, verlegde hij zijn aandacht langzaam naar het orkest en de orkestmuziek. In 1981 richtte hij het Orkest van de Achttiende Eeuw op en werd hij naast pioniers als Gustav Leonhardt en Nikolaus Harnoncourt het geweten van de historische uitvoeringspraktijk. Inmiddels wordt de soep al lang niet meer zo heet gegeten en heeft Brüggen ook het Koninklijk Concertgebouworkest meerdere keren gedirigeerd, maar dat hij een van de grote motoren is geweest achter een cultuuromslag in de uitvoeringspraktijk staat vast. En dat is ook wat zijn immense discografie tot in lengte van dagen zal blijven vertellen. Een discografie die vele hoogtepunten kent. En vele cd’s die voorlopig nog het erepredicaat

retentieopname zullen behouden. Een aantal van die opnamen omvat de symfonieën van Haydn. Met zijn visie op diens Sturm und Drang-, Par ijse en Londense symfonieën vertelde Brüggen niet alleen het verhaal van een uitvoeringspraktijk die dichter bij de klank van de achttiende eeuw stond, hij blies ook Haydn nieuw leven in. En ook dat gebeurde gewoon: terwijl hij de oude muziek dichter bij de oorspronkelijke klank wilde brengen, maakte hij het werk van Haydn, Mozart, Beethoven en al die andere ‘oude’ componisten juist moderner en actueler dan ooit. En misschien is dat wel zijn grootste verdienste.

FOTO: ANNELIES VAN DER VEGT

MEEVAREN OP DE CADANS VAN DE EMOTIE

Voor wie Brüggen de afgelopen jaren aan het werk heeft gezien, zal zijn overlijden geen grote verrassing zijn geweest. De musicus worstelde met zijn broze gezondheid en bewoog zich steeds moeilijker, steeds minder. Maar hij bleef onvermoeibaar doen wat er van hem verlangd werd: de muziek dienen, en die muziek zo goed en historisch verantwoord mogelijk uitvoeren. Geen show, geen egocultuur, gewoon de muziek. Bij zijn laatste publieke optreden, op 14 mei 2014, dirigeerde hij een combinatie van studenten van het Koninklijk Conservatorium en leden uit zijn eigen Orkest van de Achttiende Eeuw vanuit een rolstoel. Het effect was er niet minder om.

oktober 2014

PAUL JANSSEN

JOSEPH HAYDN STURM & DRANG, PARIS, LONDON SYMPHONIES

Orkest van de Achttiende Eeuw, Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. Frans Brüggen DECCA CLASSICS 0 02894 8022823 (13 CD’S) VKZ 145 694

KLASSIEKE ZAKEN EXTRA AANBIEDING

TROTSE MIJLPALEN IN DE CHAILLYGESCHIEDENIS Riccardo Chailly is sinds hij als jonge veelbelovende dirigent bij het Koninklijk Concertgebouw aantrad, uitgegroeid tot een van de groten der aarde. Zijn opnamen met het Gewandhausorchester, waar hij tegenwoordig chef-dirigent is, zijn legendarisch en worden alom geroemd, zowel om hun vernieuwende klank als om hun sterke band met de traditie, en zijn registraties met het KCO sprankelen nog steeds als een mooie Italiaanse zomer, vermengd met de eindeloze schoonheid van Hollands laagland. Tijd dus voor een overzicht van alles waar deze Italiaanse dirigent voor staat. Natuurlijk zit er veel twintigste-eeuws werk tussen de zestien cd’s die deze box bevat; zijn opnamen van onder andere Messiaen en Varèse markeren nog steeds als trotse mijlpalen de Chaillygeschiedenis bij het KCO. En de enerverende wijze waarop Chailly onder anderen Bartók, Ravel en Stravinsky uitvoert, doet geen mens stil op zijn stoel blijven zitten. Maar ook het klassieke fundament is groots aanwezig. Dvorák, Rossini, Tsjaikovski, en uiteraard een Mahler en Bruckner om van te dromen. Een historische box en een niet te versmaden eerbetoon aan een briljant orkestleider.

FOTO: GERT MOTHES

CLUBL EDEN

5,-

KORTI NG

DIVERSE COMPONISTEN THE ART OF RICCARDO CHAILLY

Diverse uitvoerenden o.l.v. Riccardo Chailly

DECCA CLASSICS 0 02894 8067749 (16 CD’S) / VKZ 145 695

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 30 november 2014. WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

44,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

00 69 25,99

16-CD-BOX oktober 2014

ISABELLE VAN

EEN DROOM

Een langgekoesterde droom van Isabelle van Keulen is in vervulling gegaan: ze heeft alle tien vioolsonates van Beethoven opgenomen. De gloednieuwe box van haar en pianist Hannes Minnaar is een toptitel in de campagne Aangenaam Klassiek. Daarnaast is Van Keulen dit jaar ambassadrice van de actie.

“Een superkans voor mij natuurlijk om promotioneel in de picture te blijven. Dit is muziek die ik al mijn hele leven speel en die ik nu opnieuw leer ontdekken. Het is misschien niet wat een beginneling meteen zal kopen, maar ik denk dat het verhaal rond Beethoven toch heel erg kan aanspreken. Zijn doof heid, zijn tragische leven spreken tot de verbeelding – net als Mozarts leefomstandigheden in de film Amadeus. Ik denk dat ik mijn passie voor muziek zeker kan overdragen. Daarom ben ik ook als jurylid van de partij bij het populaire tv-programma Maestro. Kijk, ik hoef geen missionaris te zijn, zo van nu moeten we allemaal naar klassieke muziek luisteren. Maar ik ben wel mijn hele leven al bezig met iets wat me hartstochtelijk interesseert en waar ik niet zonder kan. Als anderen dat meevoelen is dat mooi. Niet door te dwingen maar door te stimuleren, zo deden mijn ouders dat ook.”

oktober 2014

FOTO’S: NIKOLAJ LUND

Al bijna 25 jaar vormt u een ‘Gouden Duo’ met Ronald Brautigam. Dan zou je verwachten... “Tuurlijk, het plan om die Beethoven te doen is regelmatig ter sprake gekomen. Maar het struikelblok was steeds de vleugel. Ronald wil graag de lijn doortrekken om op authentieke instrumenten te spelen. Concerten geven doet hij graag op een moderne vleugel, maar bij opnames is dat voor hem niet aan de orde. Historische instrumenten – tja dat zou betekenen dat ik de stemming van mijn viool moet aan-

INTERVIEW

KEULEN

GAAT IN VERVULLING passen, en daar heb ik niet zo’n behoefte aan. Beethoven speelde zelf op wel drie verschillende piano’s. Zelf denk ik trouwens dat hij zich best over een Steinway of Bösendorfer had verheugd – al blijft dat speculeren natuurlijk. Authentiek opnemen moet je niet doen als je niet echt overtuigd bent dat het daardoor beter wordt, dat er een meerwaarde is. Voor Ronald en mij was het dus niet weggelegd. En toen was daar ineens Anne de Jong [producer van Challenge Classics] die zei: waarom doe je het niet samen met Hannes? Dat zag ik wel zitten. Helemaal opnieuw die muziek instuderen, loskomen van het geoliede en geroutineerde. Met de input van iemand die zeventien, achttien jaar jonger is – dat leek me leuk. Toen werden de koppen bij elkaar gestoken en was het snel rond. Natuurlijk heb ik het er ook met Ronald over gehad. Die was alleen maar blij voor me. We hebben ook geen exclusief alleenrecht op elkaar.” U speelt de vioolsonates al uw hele leven. Wat houdt de nieuwe aanpak concreet in? “Kijk, het grondidee blijft natuurlijk hetzelfde, je houdt je aan de tekst. Maar na twintig, dertig jaar ben je niet meer zo bang dat je je misschien te veel aan de muziek geeft. Als je dertig jaar in het vak zit, mag je best iets toevoegen. De vrijheid is wat groter, je durft expressiever te zijn. Datgene wat je je eigen hebt gemaakt, daar kun je met een grote boog overheen kijken. Naar gelang je ouder wordt, zie je meer lijnen en verbanden tussen de sonates. Je weet meer van historische achtergronden, bijvoorbeeld wat Beethoven in de tijd van de sonates verder componeerde. Als je een meisje van vijftien bent, speel je de Frühling gewoon

als een werk op zich. Later weet je meer over verschillende stijlperiodes van Beethoven en over de omstandigheden waaronder hij componeerde – dat geeft een meerwaarde. Het komt vooral tot uiting in d e b o g e n e n e xpressie.” Hannes Minnaar is van een jongere generatie. Wat kunnen jullie zoal van elkaar leren? “We hebben een tijdje gerepeteerd in Engeland, in complete afzondering. Dan komt Hannes met allerlei boeken aan. Weet je dit al, weet je dat, heel leuk. Dan vullen we elkaars kennis aan. Neem de Kreutzersonate. Toen Beethoven die speelde, samen met de violist Bridgetower, was de inkt nauwelijks droog. Beethoven zelf speelde van onuitgeschreven schetsen en de violist moest hier en daar gewoon improviseren – met Beethovens goedkeuring, hoor. En voor de finale leende Beethoven uit tijdgebrek een deel van een oudere sonate. Kijk, zulke dingen prikkelen je fantasie bij het spelen. Die Kreutzer is trouwens een echte halsbreker, vooral de openingsmaten. Bij de repetitie vroeg Hannes waarom ik zo lang op de eerste noot bleef hangen. Er staat gewoon een driekwartsmaat, zei hij. Jaren heb ik dat zonder nadenken zo gespeeld. Dat bedoel ik met verfrissend: dat iemand je op een professionele manier anders tegen dingen laat aankijken. Tegelijk besef ik met mijn ervaring dat opvattingen steeds zullen blij-

ven veranderen. Over twintig jaar zal ik het vast weer allemaal anders doen. Wie weet, misschien dan wel weer met Ronald!” JOS VAN DER ZANDEN

ISABELLE VAN KEULEN NOVEMBER & DECEMBER IN DIVERSE NEDERLANDSE ZALEN INFO: ISABELLEVANKEULEN.COM

“JE DURFT EXPRESSIEVER TE ZIJN”

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

LUDWIG VAN BEETHOVEN COMPLETE SONATAS FOR PIANO AND VIOLIN

Isabelle van Keulen, Hannes Minnaar CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7265026 (4 SACD’S)

ZIE VOOR MEER INFORMATIE: AANGENAAMKLASSIEK.NL

oktober 2014

3 RN 3102 IINUJ GNAGRAAJ ETS33 NEKAZ EKEISSALK GNIGINEREV ED NAV EVAGTIU

UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 33STE JAARGANG JUNII 2013 NR 3

EKEISSALK KLASSIEKEZAKEN

Trakteer uzelf of geef Klassieke Zaken magazine

12 x

Een tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

Klassieke Zaken magazine slechts € 27,50

GRATIS

CADEAUKAART* T.W.V. €10,-.

BARTOLI’S BELLINI BELLINI BARTOLI’S

N BERS VA LIEFHEB VOOR

IEK KE MUZ KLASSIE

en ontvang...

03-06-13

• een GRATIS cadeaukaart* t.w.v. €10,d 1

kaart.ind

cadeau

(te besteden bij de aangesloten verkooppunten en op www.klassiekezaken.nl)

• exclusieve CLUBPAS voor KORTING op klassieke muziek cd’s, concerten en meer

VOOR LIEFHEB BERS VA N

KLASSIE KE MUZ IEK

Voor direct aanmelden en de aangesloten verkooppunten ga naar

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL/CADEAU OF BEL 035-6229370 *is een uitgave van de Nationale EntertainmentCard

16:20

SPECIAL

LANG LANG, NIKOLAUS HARNONCOURT & MOZART HET LIJKT EEN WONDERLIJKE COMBINATIE: DE CHINESE PIANOVIRTUOOS LANG LANG EN DE OOSTENRIJKSE PIONIER VAN DE AUTHENTIEKE MUZIEKBEOEFENING NIKOLAUS HARNONCOURT. TOCH HEBBEN ZE ONLANGS SAMEN EEN SCHITTEREND ALBUM GEMAAKT MET TWEE PIANOCONCERTEN VAN MOZART.

FOTO: HARALD HOFFMANN

Lang Lang (32) zet in geestdriftige dialogen met de Wiener Philharmoniker een stijlbewuste maar poëtische Mozart neer in het Zeventiende (KV 453) en Vierentwintigste pianoconcert (KV 491), onder de nog altijd enerverende leiding van Nikolaus Harnoncourt (84). Beide musici zijn enthousiast over hun unieke samenwerkingsproject. ‘Het is heel uitzonderlijk om iemand te ontmoeten met zo’n open mind’, zegt Harnoncourt over Lang Lang: ‘Ik kan alleen werken met solisten die bereid zijn om samen met mij aan een concept te werken, en ik heb hoogst zelden meegemaakt dat een musicus zijn opvatting over een stuk zo razendsnel kan ontwikkelen.’ Lang Lang: ‘Ik heb nog nooit een dirigent meegemaakt die met zoveel passie musiceert, en die zo authentiek is in zijn benadering van de muziek. Hij weet zó geestdriftig over Mozart te praten, dat hij me onmiddellijk terugvoert naar het moment waarop zijn muziek geschreven werd.’ Voor Lang Lang, die aan het begin van zijn bliksemcarrière in China geregeld meemaakte dat de geluidstechnici nog even met opnemen wilden wachten totdat ook Chopin in de studio gearriveerd zou zijn, moet de samenwerking met Harnoncourt aanvoelen als een oase van westerse cultuurkennis en muzikale inzichten. Leergierigheid is altijd al een van de sterke eigenschappen geweest van Lang Lang, die in zijn vaderland nog altijd als rolmodel geldt voor zo’n 50 miljoen piano stude-

rende Chinezen. Zo liet hij zich inspireren door pianopedagoog Gary Graffman (ex-leerling van Horowitz), dirigenten Christoph von Eschenbach en Daniel Barenboim en jazzpianist Herbie Hancock. Bovendien beschouwt hij zijn vele reizen door Europa als essentieel voor het begrijpen van de Westerse muziek. Lang Lang: ‘In het begin was Beethoven voor mij een cartoonfiguur. Toen ik voor het eerst in Duitsland was om mee te doen aan een concours, kon ik mijn ogen niet geloven. Dat er huizen met tuinen bestonden, dat alles zo groen, stil en vredig kon zijn. Dat had onmiddellijk invloed op de manier waarop ik Beethoven speelde. En toen ik in Wenen had rondgeslenterd, begreep ik Mozart beter. Reizen heeft me enorm geholpen bij het aanvoelen van de atmosfeer van de muziek.’ De lessen van Harnoncourt laten zich ook beluisteren op de tweede cd van The Mozart Album, waarop Lang Lang met kwikzilverachtige sensitiviteit en een klank die soms dicht bij de pianoforte komt onder meer drie vroege Mozartsonates, het Rondo alla Turca en Konzertstück in F, KV 33 b speelt. Op 24 november voert Lang Lang in het Amsterdamse Concertgebouw muziek uit van Mozart en Chopin. De dag vóór zijn recital betreedt hij het podium van de Grote Zaal met honderd jonge pianotalentjes, want het promoten van klassieke muziek voor kinderen is voor Lang Lang, die met dat doel zo’n vijf jaar geleden de Lang Lang International Music Foundation oprichtte in New York, een heilige missie.

LANG LANG 23 & 24 NOVEMBER CONCERTGEBOUW AMSTERDAM INFO: CONCERTGEBOUW.NL

GEESTDRIFTIGE DIALOGEN

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

WENNEKE SAVENIJE

W.A. MOZART THE MOZART ALBUM

Lang Lang,Wiener Philharmoniker o.l.v. Nikolaus Harnoncourt SONY CLASSICAL 8 88430 825222 (2 CD’S)

VOOR MEER INFORMATIE ZIE: AANGENAAMKLASSIEK.NL

oktober 2014

HET FINSE

FOTO: MORTEN KROGVOLD

‘Het orkest, de producers en ikzelf hebben gezamenlijk de beste weg gevonden. Met dit label heb ik het gevoel dat wij musici eigenaars zijn van het eindproduct, en niet de platenfirma’. Met die uitspraak maakte Christoph Eschenbach kort geleden het label Ondine het grootst denkbare compliment. Geen wonder dat hij al jaren zo goed met ze door één deur kan. En hij niet alleen.

Truls Mørk

oktober 2014

Het Finse label weerstaat met gemak de stormen die momenteel de cd-wereld teisteren. Onafgebroken wordt geïnvesteerd in nieuw toptalent en ook steeds meer oude rotten vinden er hun onderkomen. Daar in Helsinki worden geen concessies gedaan aan kwaliteit, weten ze, daar regeren nog altijd de principes van degelijkheid en perfectie. Vladimir Ashkenazy, Olli Mustonen, Christian Tetzlaff, Truls Mørk, de Los Angeles Philharmonic, het Orchestre de Paris – het is maar een kleine greep uit de schier eindeloze lijst van musici, zangers, ensembles en orkesten die bij het sympathieke label onderdak hebben. Het label dat zichzelf noemde naar

LABELPORTRET

LABEL ONDINE kijk, zó moet het, het kán de mooie Germaanse waternimf die bij Ravel zo verleidelijk rondf laddert. Drijvende kracht achter Ondine is sinds mensen heugen is Reijo K iilu nen. H ij stampte het label uit de grond in 1985, rond de tijd dat de lp zijn zwanenzang beleefde. Aanvankelijk werden eigentijdse Finse componisten uitgebracht, waarbij de muziek van Einoju ha ni R autavaara een echte publiekstrekker bleek. Va n m e e t a f a a n werd ingezet op een hoogstaande, heldere opnametechniek – hét visitekaartje van Ondine. Contracten werden gesloten met Finse solisten, orkesten en omroepen – ze bestaan tot op de huidige dag. Na een paar jaar werden de vleugels uitgeslagen. Naast BIS is Ondine nu het meest toonaangevende en gezaghebbende label van Noord-Europa en er gaat geen jaar voorbij of sommige producties vallen internationaal in de prijzen. D e M I D E M C l a s s i c a l Aw a r d s , d e Gramophone Award, prijzen van BBC Music Magazine en The Classical Internet – het kan niet op. In 2012 werd Ondine uitgeroepen tot Label of the Year. In 2014 was er een Grammy in de categorie Best

Classical Compendium, voor de opzienbarende Hindemith-cd met het Philadelphia Orchestra. Voorzichtig opereren en geleidelijk aan terrein winnen – dat was van meet af aan het devies. Eerst kamermuziek en solo-repertoire, dan pas de stap naar orkest en opera. Eerst een catalogus met Finse componisten, dan pas de grens over en artiesten uit andere stallen losweke n. E e r st b e perkte oplagen, dan pas risicovolle grotere. Eerst eigen verkoopmethoden, daarna pas in coöperatie. In 2009 werden nieuwe kanalen aangeboord om tot een wereldwijde distributie te komen. Het werd een samenwerking met grote broer Naxos. Slim: Kiilunen voorzag tijdig de ontwikkeling naar digitale distributie en hoe kan dat beter dan in partnerschap? Maar belangrijker dan dit alles is misschien, vanuit de distantie van de tijd, de ruimhartige opstelling van Ondine naar eigentijdse componisten – en niet alleen die van eigen bodem. Christopher Rouse, John Corigliano en Julian Anderson hebben hun doorbraak grotendeels te danken aan Helsinki. Wie ter ugblikt op de bijna der tig jaar koortsachtige activiteit van het Finse label

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

FOTO: J. MITCHELL

‘WIJ MUSICI ZIJN EIGENAARS VAN HET EINDPRODUCT’

Olli Mustonen

kan dat niet anders doen dan met bewondering. Zo’n vijf honderd prachtproducties van het hoogste niveau, niet alleen cd’s maar ook dvd’s, die tegenwoordig ook via streaming te beluisteren zijn. Ondine is een label dat je toeroept: kijk, zó moet het, het kán. JOS VAN DER ZANDEN

VOOR INFORMATIE ZIE: ONDINE.NET

oktober 2014

b l o e d s t o l l e n d e o p e r a va n c h e r u b i n i 2 8

o k t o b e r

t / m

Vijf redenen om naar médée te gaan

flamboyante muZiek meesterwerk in authentieke uitvoering

Zinderend en meeslepend drama

aanbeVolen door beetHoVen en braHms

Visitekaartje Van maria Callas

4 sterren ( Volkskrant en nrC )

filmische ervaring met onverwachte wendingen

‘Hoogste top van de dramatische muziek’

médée: een van de krachtigste sopraanrollen ooit

‘Een spektakel’ (ad) — 8,4 (rapportcijfer van het publiek)

2 9

n o v e m b e r

2 0 1 4

speeldata di 28 okt StadSgehoorzaal Vlaardingen do 30 okt theater de Spiegel Zwolle Vr 31 okt Schouwburg amStelveen amstelVeen Za 1 noV deventer Schouwburg deVenter wo 5 noV Schouwburg het park Hoorn do 13 noV StadSSchouwburg nijmegen do 20 noV parktheater eindHoVen wo 26 noV parkStad limburg theaterS Heerlen Vr 28 noV koninklijke Schouwburg den Haag Za 29 noV koninklijke Schouwburg den Haag kaarten zijn verkrijgbaar bij de theaterS. voor meer informatie: www.opera2day.nl

INTERVIEW

HARRIET

KRIJGH IS ER KLAAR VOOR

FOTO: NANCY HOROWITZ

EEN NIEUWE CD, ELEGY, MET HOOGTEPUNTEN UIT HET CELLOREPERTOIRE, HAAR DEBUUT IN DE GOUDEN ZAAL VAN DE WIENER MUSIKVEREIN, RISING STAR: DE NEDERLANDSE CELLISTE HARRIET KRIJGH TIMMERT FLINK AAN DE WEG.

Hoe snel kun je gaan? De meeste musici hebben een heel leven nodig om te bereiken wat de Nederlandse celliste Harriet Krijgh al op haar drieëntwintigste heeft bereikt. Haar vierde cd is net verschenen, ze heeft sinds twee jaar een eigen festival, haar prijzenkast is goed gevuld – onlangs nog kreeg ze de Solistenpreis van het Festival Mecklenburg-Vorpommern – en ze maakt binnenkort haar debuut in de Gouden Zaal van de Wiener Musikverein. “Het gaat inderdaad allemaal erg rap”, zegt Harriet Krijgh laconiek. “Maar het gaat niet te snel. Ik heb nu het gevoel dat ik klaar ben voor de grote dingen: de grote orkesten, de grote podia en het grote repertoire.” Op zekere dag ging de telefoon en werd haar verteld dat ze door de Wiener Musikverein was gekozen tot Rising Star voor het seizoen 2015-2016. Het is een prestigieuze onderscheiding waardoor de deuren van de grote zalen in Europa voor haar open zullen gaan. “Ik was totaal verrast. Ik wist niet dat ik gedurende langere tijd tijdens concerten gevolgd werd door de selectiecommissie. Dat gaat allemaal in het diepste geheim.” In diezelfde Musikverein speelt ze begin oktober het Eerste celloconcert van Sjostakovitsj. “Dat is een mijlpaal in mijn carrière. Het is het grootste moment tot nu toe.” Krijgh groeide op in een artsengezin in Zeist.

Een van haar drie broers speelde cello. Zo kwam ze met het instrument in aanraking en het was liefde op het eerste gezicht. Ze moet lachen om de vraag of zij de cello koos of de cello haar. “Ik denk dat het een beetje van beide was. Ik zette de eerste stap en toen lachte de cello mij vriendelijk toe.” Na de jongtalentklas van het Utrechts Conservatorium kwam ze bij pedagoge Lilia Schulz-Bayrova terecht. Voor haar ging ze op veertienjarige leeftijd, onder begeleiding van haar moeder, naar Wenen, en daar woont ze nu al negen jaar. Het was het juiste moment en de juiste plaats. “Natuurlijk was ik jong toen ik naar Wenen ging, maar ik heb mij er geweldig kunnen ontwikkelen. Voor een musicus is Wenen een buitengewoon inspirerende stad, niet in de laatste plaats dankzij de enorme traditie die je elke dag omringt. Ik voel me nog steeds Nederlandse, maar na negen jaar ook wel een beetje Wienerin. Hier ben ik als persoon en musicus volwassen geworden.” Krijghs vierde en nieuwste cd heet Elegy. “Het is een romantische cd met veel kleinere stukken en hoogtepunten uit het cellorepertoire zoals Kol Nidrei van Bruch, Silent Woods van Dvorák en werken van Tsjaikovski, Saint-Saëns en Offenbach. Allemaal composities die ik heel graag eens wilde opnemen. Dat ik dat nu kon doen met een goed orkest, de Deutsche Staatsphilharmonie Rheinland-Pfalz,

onder leiding van een fantastische dirigent, Gustavo Gimeno, vind ik geweldig.” Momenteel is Krijgh druk in Duitsland, maar in november staat er een uitgebreide concerttournee door Nederland gepland. “Dan speel ik onder meer Sjostakovitsj’ Eerste celloconcert. Dat is echt zo’n werk dat ik de laatste tijd heb ontdekt. Het is voor mij een nieuwe muzikale wereld. Een wereld die ik oneindig fascinerend vind.” OSWIN SCHNEEWEISZ

HARRIET KRIJGH OKTOBER & NOVEMBER 2014, JANUARI 2015 IN DIVERSE NEDERLANDSE ZALEN INFO: HARRIETKRIJGH.COM

ONEINDIG FASCINEREND

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

DIVERSE COMPONISTEN ELEGY

Harriet Krijgh, Deutsche Staatsphilharmonie Rheinland-Pfalz o.l.v. Gustavo Gimeno CAPRICCIO 8 45221 052229 (CD & BONUS-DVD)

oktober 2014

PUMEZA MATSH Stem van de hoop Wie zegt dat sprookjes niet meer bestaan? Zo lang er mensen zijn die in hun dromen blijven geloven, zo lang is er een kans dat ze ooit uitkomen. Al dan niet geholpen door een goede fee. Ook als je zwart en arm bent en droomt van een carrière als operadiva.

Dat dromen geen bedrog hoeven te zijn, daar weet Pumeza Matshikiza, 35 jaar geleden geboren in Lady Frere (Oost-Kaap, Zuid-Afrika), alles van. Haar jonge ouders waren arm en niet op haar komst voorbereid, zij scheidden dan ook toen Pumeza nog maar een klein kind was. Samen met haar moeder, een niet onverdienstelijke amateurzangeres, verhuisde zij naar Cape Town, waar de armoede wellicht niet minder was, maar waar meer mogelijkheden waren. Zij studeerde aan de universiteit van Cape Town, maar haar studie kon haar niet bekoren – haar geluk haalde zij uit het luisteren naar muziek. Pumeza’s volgende stap was het South African College of Music, waar zij ontdekt werd door de Zuid-Afrikaanse componist Kevin Volans, die haar voor zijn nieuwe opera The Confessions of Zeno vroeg. Het was ook Kevin Volans die, nadat zij haar opleiding in Cape Town had afgerond, haar een vliegticket naar Londen bezorgde. Zij werd aangenomen aan het Royal College of Music, en de andere goede fee, de filantroop Peter Moores, heeft – nadat hij haar had horen zingen – in haar onderhoud voorzien. In 2007 werd Pumeza gekozen voor het Jette Parker Young Artist Programme, wat haar mogelijkheden gaf om ook mas-

20 oktober 2014

terclasses bij de grootsten als Renata Scotto en Kiri Te Kanawa te volgen. In 2010 nam zij deel aan de Veronica Dunne zangcompetitie in Dublin, waar zij de eerste prijs won. Een driejarig contract met het operahuis in Stuttgart volgde – het operahuis dat het heilige idee van ‘regietheater’ tot de hoogste kunst heeft gepromoveerd. Op de vraag van een journalist hoe het haar beviel antwoordde zij zeer diplomatiek: ‘It is sometimes hard to get inside and ‘live’ a character who is being asked to behave in a way quite at odds with the music and words she is singing.’ Wijze woorden. Pumeza’s eerste klassiekemuziekliefde was Mozart. Die ontstond toen ze Edith M at h is Susa n na hoorde zingen. In 2010 vertolkte zij de titelrol in Zaide i n het L ondense Sadler’s Wells, iets wat niet onopgemerkt is gebleven. Rupert Christiansen i n T he Te l e graph: ‘P u meza Matsh ik i za is one of opera’s most exciting new voices.’ Sindsdien is zij een lieveling van het Engelse ‘recensentendom’ geworden, en de koppen van de krantenartikelen liegen er niet om: ‘Pumeza Matshikiza: the township soprano who wooed the world’ (Anna Picard in The Guardian van 27 juli jongstle-

den). Michael Tanner ging in The Spectator van 2 augustus 2014 nog een stapje verder: ‘I think I’ve found the new Maria Callas.’ In 2013 tekende zij een exclusief contract met Decca, en het resultaat, Pumeza – Voice of Hope, ligt nu in de winkels. Voor haar debuut-cd heeft zij gekozen voor een mix van klassieke aria’s en Zuid-Afrikaanse liedjes, inclusief het door Miriam Makeba wereldberoemd geworden Pata Pata. Na twee mooi, maar een beetje vlak gezongen Puccini-aria’s (O mio babbino caro en Signore, ascolta! ) gaat zij verder met in verschillende Zuid-Afrikaanse talen gezongen liedjes, die even onderbroken worden door de kittige Vedrai, carino (aria van Zerlina uit Don Giovanni) en een ontroerende Donde lieta uscì uit La Bohème van Puccini. Zeer onder de i nd r u k ben ik van Thula Baba, een oud slaapliedje dat Pumeza zingt in het Xhosa en het Zu lu. Dat het a l generaties lang kinderen in slaap wiegt, geloof ik graag. Ook het in het Swahili gezongen Malaika (Mijn engel), over een stel jonge geliefden die geen geld hebben om met elkaar te trouwen, behoort meteen tot mijn favorieten. The Click Song is een traditioneel huwelijksliedje, dat, zo wordt geloofd, veel

WIE ZEGT DAT SPROOKJES NIET MEER BESTAAN?

GESIGNALEERD

IKIZA geluk brengt aan de jonggehuwden. Pumeza zong het liedje op het huwelijk van pr ins A lber t van Monaco en zijn Zuid-Afrikaanse bruid in 2011. Voice of Hope laat ons kennismaken met een mooie vrouw en haar – zonder meer – mooie stem. Zacht, vloeiend en met een donkere kern. Zelf had ik wat meer emoties willen horen, maar dat kan natuurlijk nog komen. Het mooist vind ik Pumeza in Umzi Watsha, dat haar ontdekker Kevin Volans speciaal voor haar componeerde. En in de Afrikaanse liedjes, waarin zij begeleid wordt door het Aurora Orchestra, een jong kamerorkest dat vreemde uitstapjes niet schuwt en voor alles in is. De nieuwe Maria Callas? Dat niet, maar – wie weet, een nieuwe standaard: Pumeza Matshikiza? De tijd zal het leren. BASIA JAWORSKI

DIVERSE COMPONISTEN FOTO: DECCA/SIMON FOWLER

PUMEZA – VOICE OF HOPE

Aurora Orchestra o.l.v. Iain Farrington Staatsorchester Stuttgart o.l.v. Simon Hewett DECCA CLASSICS 0 28947 876052

VOOR MEER INFORMATIE ZIE: AANGENAAMKLASSIEK.NL

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

oktober 2014

INTERVIEW

TON KOOPMAN

“Voor mij is Buxtehude alleen

NADAT HIJ DE COMPLETE CANTATES VAN BACH HAD VASTGELEGD, BEGON TON KOOPMAN IN 2005 AAN EEN NIEUW MEGAPROJECT: HET VOLLEDIGE WERK VAN BACHS GROTE VOORBEELD DIETERICH BUXTEHUDE OPNEMEN. NU DE VOLTOOIING IN ZICHT KOMT, IS KOOPMAN ALLEEN MAAR ENTHOUSIASTER OVER DE DUITSE ‘KLEINMEISTER’.

heel veel te weten gekomen over Buxtehude, en hebben we veel bronnen kunnen raadplegen die nog nooit eerder bekeken zijn.” En weer nadert een welhaast heroïsche reis zijn einde. Onlangs verscheen Opera Omnia XIX in de reeks complete werken van Dieterich Buxtehude die Ton Koopman al bijna tien jaar aan het opnemen is. En dit najaar verschijnt – gelijk met de feestelijke presentatie van de complete box – het laatste deel, een dubbel-cd en net als nummer XIX gewijd aan de vocale werken van Buxtehude. Een reis die Koopman zowel solo (de orgelwerken) aflegde als met zijn veel geprezen Amsterdam Baroque Orchestra & Choir. Een reis ook die zijn visie op Buxtehude veranderd heeft. “De meeste grote orgelwerken waren bekend, maar een behoorlijk aantal vocale werken was nog niet eerder opgenomen”, zegt Koopman. “Er zitten echt prachtige stukken tussen. Ondertussen zijn we

Koopman heeft er daarbij voor gekozen de vocale werken net als de vroege cantates van Bach uit te voeren in de zogenaamde Chorton, die destijds vrij gangbaar was in Noord-Duitsland en veel hoger ligt dan de ‘normale’ toonhoogte voor de barokmuziek (even technisch gesproken: bij de Chorton is a’ 465 Hz en bij de tegenwoordig me e s t a l g e b r u i k te toonhoogte 415 Hz). Bovendien concludeerde hij dat de vele trillers en versieringen in het werk van Buxtehude er echt thuishoren. “Men heeft altijd geroepen dat de componist Johann Gottfried Walther,

Koopman is onder de indruk van de kwaliteit en diversiteit van het werk van Buxtehude. “Het is alleen moeilijk hem de aandacht te geven die hij verdient. De Duitse mu z iek wetenschap heeft de Duitse componisten ooit ingedeeld in Grossmeister en Kleinmeister, en Buxtehude werd een Kleinmeister. Het is heel moeilijk van dat stempel af te komen.” De man die met zijn Abendmusiken de algemene muziekbeleving in zijn geheel en de

“BUXTEHUDE DAAGT JE ALS UITVOEREND MUSICUS ENORM UIT”

DIETERICH BUXTEHUDE

OPERA OMNIA XIX VOCAL WORKS 9

OPERA OMNIA XX VOCAL WORKS 10

Amsterdam Baroque Orchestra & Choir o.l.v.Ton Koopman

CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7225822

CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7225921

22 oktober 2014

een tijdgenoot, ze toegevoegd zou hebben. Dat is niet waar, zo leerden diverse bronnen ons. Zonder die trillers worden het heel andere werken. Ik ben voortaan heel voorzichtig met Walther beschuldigen.”

DIETERICH BUXTEHUDE OPERA OMNIA COMPLETE BUXTEHUDE

Amsterdam Baroque Orchestra & Choir o.l.v.Ton Koopman CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7226126 (29 CD’S + 1 DVD)

VERJAARDAGSCONCERT TON KOOPMAN 10 OKTOBER KOEPELKERK, BUSSUM DIVERSE CONCERTEN 10-19 OKTOBER INFO: AMSTERDAMBAROQUE.NL

70 JAAR

maar groter geworden” religieuze muziek in het bijzonder een impuls gaf, heeft een oeuvre nagelaten waarin veel te halen valt. “Alleen al de vocale muziek is een waar mer à boire. En in zoveel verschillende ‘kwaliteiten’; van ‘music for the millions’ tot fijnzinnige stukken voor de happy few. Ik hoop dat deze opnamen de mensen echt aan het luisteren zetten. Voor mij is Buxtehude alleen maar groter geworden”, zegt Koopman ten overvloede. “Hij daagt je als uitvoerend musicus enorm uit en in zijn kamermuziek is hij op zijn minst een Bach avant la lettre. Zijn werk is veel ingewikkelder en spannender dan dat van bijvoorbeeld Corelli. Het zou mooi zijn als musici en dirigenten Buxtehude gaan herontdekken en bijvoorbeeld hun eigen Abendmusiken samen gaan stellen.”

PAUL JANSSEN WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

FOTO: EDDY POSTHUMA DE BOER

Na het immense Bachproject – dat hem dit jaar nog de prestigieuze Bach Prize van de Engelse Kohn Foundation opleverde – en het even intensieve Buxtehudeproject, houdt Koopman het even rustig met de grote projecten. Niet omdat hij dit najaar zeventig wordt, maar gewoon omdat “dit soort projecten onmogelijk te financieren zijn. We hebben enorm mazzel gehad met het Buxtehudeproject. Slechts een klein bedrag is nog niet gedekt. Misschien zoekt iemand nog een leuk cadeautje voor mijn verjaardag.”

oktober 2014 23

Outhere Distribution welcomes Ondine

ODE 1218-2 ODE 1227-5 ODE 1258-2T

ODE 1239-2 ODE 1234-2 ODE 1251-5

ODE 1226-2

ODE 1249-2

ODE 1238-2

Ondine is now distributed in the Benelux by Outhere Distribution

info: stefan.nies@outhere-music.com

PODIUM

RONALD BRAUTIGAM

“Ik speel alle vijf de Beethovens even graag”

ALS EEN BELANGRIJK NEDERLANDS PIANIST 60 JAAR WORDT, GAAN WE DAT VIEREN, VINDEN ZE IN HET AMSTERDAMSE CONCERTGEBOUW. EN WAT KUN JE BETER DOEN DAN RONALD BRAUTIGAM BEETHOVEN TE LATEN VERTOLKEN? ENKELE JAREN GELEDEN SPEELDE HIJ TIJDENS DE ROBECOCONCERTEN ALLE PIANOSONATES, DUS NU WERD GEKOZEN VOOR DE VIJF PIANOCONCERTEN. dat genre heeft gepresteerd. Nu volgen nog 2, 4 en 3, en we eindigen met Beethovens meest uitbundige finale in nummer 1, een waardige afsluiting van de reeks.”

Brautigam is thuis op zowel de moderne concertvleugel als de aloude fortepiano. Dat laatste instrument zal de hoofdrol spelen in het Tweede pianoconcert, dat Brautigam en de Wiener Akademie op ‘oude’ instrumenten spelen. Brautigam: “We hebben bewust voor deze mix gekozen omdat het een goede afspiegeling is van mijn reguliere concertpraktijk.” Het tweede concert leent zich daarvoor het beste; de combinatie van fortepiano, Grote Zaal en orkestbezetting zou in de concerten 4 en 5 balansproblemen opleveren. Waar Beethoven op zijn eigen fortepia no de dy namische grenzen van het instrument verkent, probeert Ronald Brautigam op een moderne vleugel in de buurt van die originele dynamiek te blijven, maar verder speelt hij niet echt anders op beide instrumenten. “De interpretatie zit tussen

FOTO: MARCO BORGGREVE

Diverse orkesten en dirigenten staan deze herfst op het programma, waaronder het Residentie Orkest en het Nederlands Kamerorkest. “Ieder orkest en iedere dirigent brengt zijn eigen Beethovenbagage mee”, zegt Ronald Brautigam. “Dat zal zeker een grote diversiteit tot gevolg hebben. Ik verheug me uiteraard erg op mijn ‘eigen’ Kölner Akademie, waarmee ik alle Mozartconcerten opneem. De enorm hechte samenwerking zal zeker resulteren in volgende projecten. Dat wordt dus een soort thuiswedstrijd. Verder ken ik de andere orkesten en dirigenten goed, dus dat zal zeker in orde komen.”

mijn oren, en die probeer ik zo goed mogelijk op beide instrumenten te realiseren, met inachtneming van de intrinsieke mogelijkheden van het instrument. Een legatomelodie kan op een Steinway langzamer gespeeld worden dan op een fortepiano, puur vanwege de lengte van de toon.”

“DE INTERPRETATIE ZIT TUSSEN MIJN OREN”

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

De volgorde werd niet bepaald door de chronologische ontwikkeling, want het was voor het Concer tgebouw al moeilijk genoeg om alles in te passen. “Maar”, zegt Brautigam, “ik vind het eigenlijk prima zo. De serie is begonnen met nummer 5, waar Beethoven stopt als componist van pianoconcerten, als een presentatie van wat hij binnen

Elk Beethovenconcert heeft zijn eigen karakter: de Sturm-undDrang van nummer 1, het klassieke nummer 2, het al volbloed romantische nummer 3, het in zichzelf volmaakte nummer 4, het majestueuze Keizersconcert nummer 5. Ronald Brautigam heeft geen voorkeur. “Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik ze alle vijf even graag speel. Mijn voorkeur gaat uit naar het concert dat die avond geprogrammeerd staat.” En zo hoort het natuurlijk ook.

Ronald Brautigam is nu 60 jaar. Wat staat er nog meer op stapel? “Ik ga gewoon door met wat ik altijd doe: veel concerten spelen, cd’s opnemen en lesgeven: een mooiere combinatie is niet denkbaar. En zolang ik zelf vind dat ik nog steeds beter ga spelen, zit ophouden er zeker niet in; er staat nog een indrukwekkende rij cd-opnames aan te komen!” GERARD SCHELTENS

RONALD BRAUTIGAM 7 OKTOBER, 1 EN 15 NOVEMBER, 7 DECEMBER CONCERTGEBOUW AMSTERDAM INFO: CONCERTGEBOUW.NL oktober 2014 25

Joyce Di In de hoogste versnelling Met Stella di Napoli, gewijd aan het belcanto van de eerste helft van de negentiende eeuw in Italië, brengt de Amerikaanse mezzosopraan Joyce DiDonato een waardig opvolger voor de cd Drama Queens en het album ReJOYCE. DiDonato kennende is het niet zomaar een verzameling duizelingwekkende aria’s maar een verdiepende verkenning van het onderwerp. DiDonato in de hoogste versnelling.

Wat de Formule I is voor toegewijde racers en liefhebbers van de autosport is het belcanto voor grote vocalisten en liefhebbers van de stem. En dan vooral het Italiaanse belcanto uit de eerste helft van de negentiende eeuw, de tijd van Rossini, Donizetti en Bellini. ‘Belcanto vraagt het uiterste van de stem’, zei de Amerikaanse mezzosopraan Joyce DiDonato al eens. ‘Je hoort de stem, ook je eigen stem, doorlopend buitengewone dingen doen. Het is voor mij de uitdagendste muziek om te zingen.’ Dat laatste hebben we inmiddels geweten. Ze zong en speelde al vele belcantorollen en bereikte volgens de critici met Maria Stuarda van Donizetti, waarin zij de titelrol vertolkte, de galerij der onsterfelijken. ‘Naar deze uitvoering zal verwezen worden als naar het zangmodel waarin alle componenten van de k u nst – tech niek, klank, kleur, nuance, dictie – samenkomen om de expressie en de welsprekendheid te dienen’, schreef The New York Times lyrisch. En de Engelse Telegraph deed er nog een schepje bovenop: ‘Joyce DiDonato’s uitvoering als Donizetti’s koningin van Schotland laat ons verstoken van adequate superla-

tieven achter. Dus laat mij beginnen met te zeggen dat deze kwaliteit van belcanto al meer dan een generatie niet meer in Covent Garden vertoond is en dat de kracht van alleen al deze uitvoering het rechtvaardigt om haar naam bij te schrijven in het pantheon van de opera tussen de grote legendes uit het verleden.’ Zo. Blijf dan maar eens met beide voeten op aarde staan. Voor DiDonato is dat geen probleem. Niet alleen is ze een Amerikaanse met een prettige no-nonsensehouding, ook is ze inmiddels gewend aan de enorme waardering voor de acrobatische kracht van haar stem gecombineerd met een inlevingsvermogen dat elk karakter – compleet met een overmaat aan trillers, glissandi, gedoseerd vibrato en meer – volkomen geloofwaardig tot leven wekt. ‘ Mijn motivatie is altijd het karakter, het drama’, zei ze al eens ten overvloede. ‘Maar soms gaat het echt alleen om showing off, om te laten horen wat de stem allemaal kan en vermag.’ En ook daar moet je dan niet te moeilijk over doen, v i ndt z e. G e wo o n ‘gas geven en vol door de bochten’. Dat is haar grootste charme. DiDonato is niet alleen een briljant zangeres met een ongelooflijk mooie klank en een jaloersmakende lenigheid, ze gaat er ook vol en dus risicovol in. Ze gaat tot het uiterste, en dat maakt haar belcantover-

‘GAS GEVEN EN VOL DOOR DE BOCHTEN’

26 oktober 2014

SPECIAL

Donato tolkingen niet alleen ongelooflijk mooi, maar ook echt spannend. Zoals het bij een goede Formule I-race hoort, houd je als toeschouwer af en toe je hart vast. Dat was de kracht van haar vorige album met barokke drama queens en dat is de kracht van haar jongste cd, Stella di Napoli, die geheel aan

het belcanto van het Italië uit de eerste helft van de negentiende eeuw is gewijd. Met de jonge Italiaanse dirigent Riccardo Minasi, voorheen onder andere actief als concertmeester van Concerto Italiano en Il Giardino Armonico, heeft DiDonato op deze cd de opwindende operawereld van Napels

in de eerste helft van de negentiende eeuw in kaart gebracht, een wereld die ze op 21 april 2015 deels live in het Concertgebouw in Amsterdam komt brengen. Het supertrio Rossini, Bellini en Donizetti vormt een sterk geraamte dat invulling krijgt met veel minder bekende componisten en enkele nog niet eerder opgenomen werken zoals de prachtige aria uit Stella di Napoli van Giovanni Pacini (1796-1867), een van die onbekende grootheden die de pech hadden dat zij leefden in de tijd van Rossini en consorten. Pacini schreef zo’n zeventig opera’s, maar kreeg door de populariteit van eerst Rossini en later Donizetti geen poot aan de grond. Zijn opera’s werden geboren voor de vergetelheid en hij trok zich al vrij snel terug om zijn leven te slijten als anonieme muziekschooldirecteur. Pas in 1840 mocht hij proeven van de triomf van het succes met de opera Saffo. Een eenmalige gebeurtenis, al schreef hij daarna echt nog een paar meesterwerken die fier naast het beste van het supertrio kunnen staan. Zo trekt de aria Ove t’aggiri, o barbaro uit Stella di Napoli (1845) de luisteraar direct de cd en het verhaal in. Belcanto in optima forma. En natuurlijk veren we allemaal even op als DiDonato met haar lonkende en lokkende stem Deh! Tu di un’umile preghiera uit Maria Stuarda inzet. Maar zo’n onbekende aria uit Stella di Napoli van een onbekende componist doet daar eigenlijk helemaal niet voor onder. En daarom is deze cd van DiDonato niets minder dan een historische correctie. PAUL JANSSEN

FOTO: PARI DUKOVIC

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

DIVERSE COMPONISTEN STELLA DI NAPOLI

Joyce DiDonato, Orchestre et choeur de l’opéra de Lyon o.l.v. Riccardo Minasi ERATO 0 82564 6365623

oktober 2014

SPECIAL

Escape to Paradise

HET HOLLYWOODALBUM VAN DANIEL HOPE OP ZIJN NIEUWE ALBUM, ESCAPE TO PARADISE, MET (FILM)MUZIEK VAN ‘COMPOSERS IN EXILE’, BRENGT DANIEL HOPE EEN EERBETOON AAN BEKENDE EN MINDER BEKENDE JOODSE COMPONISTEN DIE OP DE VLUCHT SLOEGEN VOOR DE NAZI’S.

FOTO: MARGARET MALANDRUCCOLO/DG

‘Om grote muziek te kunnen spelen, moet je je ogen gericht houden op een verre ster’, luidde een favoriete uitspraak van Yehudi Menuhin, de legendarische meesterviolist die Daniel Hope (1974) als jongetje muzikaal onder zijn hoede nam. Menuhin had in alle opzichten een goede discipel aan hem, want de kleine Daniel hield evenveel van de nachtelijke sterrenhemel als van zijn viool. Daniel Hope: ‘Op mijn achtste kocht ik mijn eerste telescoop, waarmee ik urenlang naar de maan en de sterren zat te turen. Ik herinner me dat ik erover nadacht wat er door de mens moest zijn gegaan, toen deze zich voor het eerst realiseerde dat wij maar een heel klein deeltje zijn van het ons omringende heelal.’ Van zijn vader, de Zuid-Afrikaanse dichter en schrijver Christopher Hope, leerde de jonge violist de wereld ook vanuit een literair en filosofisch standpunt te bekijken. Toen Menuhin werkte aan zijn project The Music of Man introduceerde hij de teenager Hope bij de astronoom Carl Sagan, die hem de ogen opende voor de oneindige weidsheid van het universum. Hope werd vooral geraakt door de opvattingen over ‘de harmonie der sferen’, zoals voor het eerst geformuleerd door de Grieken. Pythagoras hóórde ‘de hemelse akkoorden van het heelal’ en ‘de allesomvattende harmonische samenzang van de sferen en van de sterren die zich daarlangs bewogen: een melodie, voller en vollediger dan alle aardse melodieën.’ Dit alles bracht Hope – die in Londen afstudeerde bij Zakhar Bron en al snel werd benoemd tot jongste violist ever van het Beaux Arts Trio – ertoe zich bij alle muziek die hij speelt de eeuwenoude vraag te stellen: ‘Is the-

re anything out there?’ Het antwoord hierop probeerde Hope tot nu toe niet alleen te formuleren als violist, maar ook als schrijver, filmproducent, muzikale activist en improvisator. Het is dus niet verwonderlijk dat Hope zijn nieuwste album, Escape to Paradise – The Hollywood Album, nadrukkelijk lanceert als een historisch gefundeerd en muzikaal coherent concept. Het centrale werk van de cd is het zwierig vertolkte Vioolconcert van Erich Korngold, die op de vlucht voor de nazi’s vanuit Wenen in Amerika belandde. Hetzelfde overkwam de andere componisten van deze ‘filmmuziek-cd’: Miklós Rózsa, John Waxman en Hanns Eisler. Samen met ‘guest artists’ Sting (arrangement van The Secret Marriage van Hanns Eisler en Bertolt Brecht) en de Duitse zanger Max

Raabe (Speak Low van Kurt Weill), weet Hope als kosmopolitische geest en veelzijdige violist bij alle muziek, waaronder ook soundtracks van Schindler’s List, American Beauty en Cinema Paradiso, de juiste snaar te raken. Hope voelt zich dan ook persoonlijk verbonden met de centrale thematiek van zijn nieuwste album: zijn grootouders van moederszijde sloegen op de vlucht voor Hitler en vestigden zich in Zuid-Afrika, vanwaaruit zijn eigen ouders naar Londen vluchtten om te ontsnappen aan het apartheidsregime. Zo belicht de violist Hollywoods sterren vanuit een veelomvattende muzikale belevingswereld. WENNEKE SAVENIJE

DANIEL HOPE RAAKT DE JUISTE SNAAR

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

DIVERSE COMPONISTEN ESCAPE TO PARADISE THE HOLLYWOOD ALBUM

Daniel Hope, Sting, Max Raabe, Royal Stockholm Philharmonic Orchestra e.a. DEUTSCHE GRAMMOPHON 0 28947 929543

VOOR MEER INFORMATIE ZIE: AANGENAAMKLASSIEK.NL oktober 2014 29

SPECIAL

Maria Callas remastered DE MYTHE WORDT MENS

WEER EEN NIEUWE CALLASEDITIE? JAWEL, EN WEER EEN STAP VOORUIT: EEN BETER GEDEFINIEERD BEELD VAN DE VERTOLKSTER MARIA CALLAS, ZOALS ZIJ KLONK IN DE STUDIO.

werd na haar dood bovendien een cultfiguur: actrices als Fanny Ardant, Patti LuPone, Faye Dunaway en Jane Seymour hebben haar gespeeld; Meryl Streep staat in de startblokken om haar te gaan vertolken in Terence McNally’s Master Class, dat Sigrid Koetse en Pia Douwes in Nederland op de planken brachten. De slotmonoloog uit dit stuk werd in liedvorm gegoten door Jake Heggie. Daarin de door Callas in werkelijkheid gesproken woorden: ‘Of ik blijf zingen is niet belangrijk. Bovendien: het is allemaal te horen in de plaatopnamen.’ Geen wonder dat haar platenmaatschappij die opnamen blijft uitbrengen en zijn best blijft doen om ze met de nieuwste technieken te verbeteren. Nu EMI in Warner Classics is opgegaan, is er een nieuwe editie van alle studio-opnamen die Callas heeft gemaakt. De opnamen zijn met elkaar in één box op de markt gebracht, maar zijn ook los verkrijgbaar. Het samengaan van juist deze twee maatschappijen is voor de Callasfan een voordeel: de vroege opnamen van de diva (aria’s uit Norma, I Puritani en – Wagner in het Italiaans – Tristano e Isotta, plus een complete Traviata en La Gioconda) die in het bezit van Warner waren, zijn nu samengevoegd met de verzamelde studio-opnamen voor EMI. Met dit alles nog een stukje nostalgie: alle cd’s zijn gehuld in hoesjes die een replica zijn van de originele platenhoezen.

En dan het belangrijkste nieuws: de opnamen zijn zodanig opgefrist dat instrumenten in het orkest beter uit de verf komen, dat overdadige galm verwijderd is en dat ruis op de originele banden minder prominent is. Bovendien komt de stem van de primadonna natuurlijker over: nog dichter bij hoe ze echt klonk in de studio. Robert Gooch, een opnametechnicus die meewerkte aan een tweetal operaopnamen in de jaren vijftig, schoot bij het beluisteren van fragmenten uit deze nieuwe uitgave vol. Dat er in het digitale tijdperk met high-definition zoveel meer kan, brengt ons wellicht nader tot het wonder dat Maria Callas was. Het is alsof een foto scherper en helderder wordt gemaakt. Los van alle mythes, sprookjes en roddels rond de grote zangeres kan de luisteraar een nog betere indruk krijgen van wat ze als vertolkster waard was. Bij een zangeres als Callas wil dat zeggen dat de mythe toch weer een beetje meer mens wordt.

FOTO: HOUSTON ROGERS

NADER TOT HET WONDER

Ze is nog altijd een referentiepunt: we vinden haar naam in kwalificaties als ‘beter dan Callas’ (een Oostenrijkse recensent over Anna Netrebko’s vertolking van Leonora in Il Trovatore) en – niet weer! – ‘de nieuwe Callas’ (laatstelijk over de Zuid-Afrikaanse Pumeza Matshikiza door criticus Michael Tanner in The Spectator). Maria Callas is de ultieme opera-oermoeder: een diva aan wie nog wel eens wordt toegeschreven dat ze het acteren op het operatoneel heeft uitgevonden en het belcantogenre heeft herontdekt. Constateringen die hun doel voorbij schieten en die haar werkelijke kwaliteiten misschien geen recht doen. Ze WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

HEIN VAN EEKERT

DIVERSE COMPONISTEN MARIA CALLAS - REMASTERED THE COMPLETE STUDIO RECORDINGS (1949-1969)

Maria Callas e.a.

WARNER CLASSICS 0 82564 6339914

oktober 2014

SPECIAL

De ware kracht en veelzijdigheid van

ELINA GARANCA MEDITATION IS ALWEER HET ZESDE SOLOALBUM DAT DEUTSCHE GRAMMOPHON UITBRENGT VAN DE LETSE MEZZOSOPRAAN ELINA GARANCA SINDS ZIJ BIJ HET LABEL IN 2005 EEN EXCLUSIEF CONTRACT SLOOT. DITMAAL GEEN UITBUNDIGE VIRTUOSITEIT MAAR ZORGVULDIG UITGEKOZEN REPERTOIRE WAARIN HET ZOEKEN NAAR INNERLIJKE RUST CENTRAAL STAAT. DAARMEE IS DIT HET PERSOONLIJKSTE ALBUM VAN DE ZANGERES GEWORDEN.

FOTO: PAUL SCHIMHOFER

Na haar internationale doorbraak tijdens de Salzburger Festspiele van 2003 in Mozarts La clemenza di Tito is de ster van Elina Garanca nog immer rijzende. Haar optredens in Wenen, Londen en New York worden alom hooggeprezen, haar Carmenvertolking heeft nieuwe standaards gezet en haar prijzenkast is flink gevuld. En afgelopen mei verzorgde zij nog een indrukwekkend recital in het Concertgebouw met liederen van Schumann, Strauss en Berg. In al deze hectiek en met de 40-jaarsgrens in het verschiet is voor Garanca het moment aangebroken om pas op de plaats te maken. Daarvoor heeft zij muziek uit de afgelopen vier eeuwen bijeen gezocht die een meditatief karakter draagt. En hoewel het overgrote deel van de cd Meditation uit religieuze muziek bestaat, moet deze opname niet als zodanig worden beschouwd. Eerder als een poging om het grijpbare met het ongrijpbare te verenigen. In de eindeloze zoektocht naar geluk wordt gepoogd door te dringen tot in de ziel met als leidraad puur menselijke verlangens als tevredenheid, troost en het vinden van rust. Zo gunt Garanca de luisteraar een blik in haar eigen ziel, op dat wat haar het meeste raakt. En dat is mooi. Samen met dirigent-echtgenoot Karel Mark Chichon heeft ze een persoonlijk album tot stand gebracht waarop deze aspecten prachtig tot uiting komen. Door de pluriformiteit was zij in staat om ‘in alle werken nieuwe facetten van mijn stem te ontdekken’ – zo licht zij toe in het cd-boekje. Daarin is zij wonderwel geslaagd. Zo klinkt in

Mascagni’s Regina coeli met orgel, koor en groot orkest een heel andere Garanca dan in het mystieke Miserere van Allegri of het intieme Salve Regina van Puccini. Stemkleuring, volume en gebruik van vibrato worden per nummer op maat ingezet. En dat verraadt haar ware kracht en veelzijdigheid. Het is niet verwonderlijk dat het koor, afkomstig uit een land met een rijk koorleven, ook een belangrijk aandeel heeft. Temeer omdat Gara nca’s eigen mu zik ale roots in deze traditie liggen. Logisch dat het uitstekend zingende Lets Radiokoor hier zijn medewerking verleent. Dat eveneens is gekozen voor de hedendaagse Letse componisten Praulins en Vasks ligt in het verlengde daarvan. Zonder meer imposant te noemen is Praulins’ Dievaines, oorspronkelijk geschreven voor een koor van

1200 man, maar hier uitgevoerd in een bewerkte versie voor mezzo en klein orkest met gitaar en tinwhistle. Garanca zelf is er laaiend enthousiast over. ‘Omdat’, zo licht ze toe, ‘innerlijke rust wordt gezocht in de folkloristische wereld van elfen en magische natuurfiguren. Het stuk voert je mee van de duisternis naar het licht en laat je een oorspronkelijk optimisme ervaren.’ Of Garanca’s introspectie voor iedereen werkt, is niet te garanderen. Maar voor wie een muzikale meditatie in zijn leven wil inlassen is deze opname een uitstekende opmaat die aanzet tot reflectie. FRANS JANSEN

ELINA GARANCA 12, 13 EN 14 NOVEMBER CONCERTGEBOUW AMSTERDAM INFO: CONCERTGEBOUW.NL

MUZIKALE MEDITATIE

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

DIVERSE COMPONISTEN MEDITATION

Elina Garanca, Gunther Rost e.a. Latvian Radio Choir, Opernchor Saarbrücken, Deutsche Radio Philharmonie Saarbrücken Kaiserslautern o.l.v. Karel Mark Chichon DEUTSCHE GRAMMOPHON 0 28947 920717

oktober 2014

CDBESPREKINGEN orkest

orkest

ANTON BRUCKNER

ANTONÍN DVORÁK

Lucerne Festival Orchestra o.l.v. Claudio Abbado

Bournemouth Symphony Orchestra o.l.v. José Serebrier

DG 2 89479 34417 / € 23,99

WARNER CLASSICS 8 25646 287871 / € 22,99

Over deze opname valt heel veel of juist heel weinig te zeggen. Claudio Abbado’s laatste concert vond plaats in Luzern op 26 augustus 2013. Het programma bestond, heel symbolisch, uit twee ‘onvoltooides’; die van Schubert en de Negende van Bruckner. Deze liveopname is dus zijn allerlaatste, want de dirigent overleed enkele maanden later, op 20 januari 2014. Als je dat weet, ga je misschien anders luisteren en zoek je tekenen van afscheid en onthechting in de muziek. Zulke tekenen zijn natuurlijk overvloedig aanwezig in Bruckners laatste symfonie, maar het bijzondere van deze heldere, doorzichtige vertolking is nu juist de warmbloedigheid, de krachtige, levendige puls die het hele werk adem geeft. Abbado bouwt geen gewijde ‘Sankt-Bruckner’-kathedraal zoals veel andere grote maestro’s, maar hij laat de muziek stromen, teruggebracht tot zijn simpelste essentie, wars van pretentie. Vergeleken met zijn ook mooie opname uit 1996 met de Wiener Philharmoniker (ook DG) heeft zijn interpretatie elke tijdgebondenheid losgelaten. Het woord ‘interpretatie’ lijkt zelfs nauwelijks op zijn plaats, zo soepel en natuurlijk stroomt de muziek. Abbado was het tegendeel van ijdel, maar toch heeft hij hier een groots monument opgericht, voor Bruckner en voor zichzelf.

Net als de Slavische dansen schreef Antonín Dvorák zijn Legenden opus 59 oorspronkelijk voor vierhandig piano, maar op verzoek van zijn uitgever Simrock bewerkte hij de cyclus vrijwel direct voor orkest. Opvallend is dat de tien afzonderlijke deeltjes ‘slechts’ tempoaanduidingen dragen, terwijl de titel een programmatische verwijzing suggereert. Dat laten we dus fijn aan de verbeelding over, iets dat Dvoráks toegankelijke stijl ons niet zal beletten. Ook het andere werk op deze cd, zijn Achtste symfonie, is één brok luistergenot. Dvorák schreef het werk in ongeveer een maand tijd in zijn tuinhuisje in Vysoká. Vooral van deel drie, Allegretto grazioso – molto vivace (in een meeslepende driekwartsmaat), vloeiden de noten als vanzelf op papier. En dikwijls zijn het dergelijke invallen die een componist net dat extra zetje in de richting van het grote publiek geven. José Serebrier en het Bournemouth Symphony Orchestra voelen goed aan hoe ze deze lichtvoetige Dvorák aan de praat moeten krijgen en houden. Een gloedvolle strijkersklank en spitsvondig koper zijn onontbeerlijk in dit idioom: direct, ongecompliceerd van karakter en met minder contrapunt dan in voorgaande werken. Dankzij een flinke dosis lef loopt deze Achtste als een trein.

GERARD SCHELTENS

ANDREW VAN PARIJS

Symphony no. 9

Symphony No. 8, Complete Legends

Een groots monument voor Bruckner én Abbado

orkest

Eén brok luistergenot

concert

LUDWIG VAN BEETHOVEN

DIVERSE COMPONISTEN

Piano Concertos 3 & 4

Straussiana, Ein Tanzspiel e.a.

Orchestre de la Suisse Romande o.l.v. Kazuki Yamada

Maria João Pires, Swedish Radio Symphony Orchestra o.l.v. Daniel Harding

PENTATONE 8 27949 057869 (SACD) / € 24,99

ONYX 8 80040 412526 / € 18,99

Het staat niet duidelijk op het cd-doosje, maar de rode draad in dit programma is de dans. Maar dan niet de ‘dansbare’ dans: wat deze stukken samenbrengt is de gestileerde dans, de melancholieke, decadente muziek van het fin de siècle. De cd opent met de onheilspellende sensualiteit van Richard Strauss’ roemruchte Sluierdans uit Salomé en eindigt met de superdecadente walsen uit de Rosenkavalier – toen Strauss het toppunt van regressie had bereikt. Daartussenin Mephisto Waltz nr. 1 van Liszt en – nu komt het – een drietal nauwelijks bekende orkestwerken in dezelfde sfeer. In Straussiana geeft Erich Wolfgang Korngold zijn eigen visie op de walsen van Johann Strauss junior. Ferruccio Busoni doet datzelfde in zijn Tanzwalzer. Franz Schreker exploreert in Ein Tanzspiel sarabande, menuet, madrigaal en gavotte. De muziek van deze verwaarloosde toonvinders komt steeds meer op, gelukkig maar, want Richard Strauss heeft beslist niet het alleenrecht op onverdraaglijke post-wagneriaanse melancholie. Kazuki Yamada, vaste gastdirigent van het Suisse Romande-orkest naast Neeme Järvi, maakt de muziek gelukkig niet overgevoelig. Er wordt met zo veel vaart en brille gemusiceerd dat de briljante orkestraties des te beter tot hun recht komen. Smaakt absoluut naar meer!

Ludwig van Beethoven blijft ongetwijfeld een van de ondoorgrondelijkste muzikale geesten. Op een kruispunt van stijlperioden verraden zijn composities een dramatische veelzijdigheid, die zich niet eenvoudig laat vatten. Neem nu het Derde en Vierde pianoconcert. De hoekdelen doen vooral klassiek aan, terwijl het Largo van het Derde met zijn dromerige romantische trekken duidelijk vooruit wijst. Dat schept verwachtingen… Beethoven zet ons in het Vierde echter iets geheel anders voor: een kort Andante con moto dat zich als een uitgebreide cadens dan wel als een opmaat voor het derde deel laat interpreteren, zoals het geval is in Carl Philipp Emanuel Bachs concert Wq. 31. Was het operatheater wellicht de inspiratiebron? Algemeen was zo’n werkwijze allerminst, zo lijkt het tegenwoordig, en dat maakt Beethovens Vierde pianoconcert tot een permanente uitdaging, die velen al zijn aangegaan. Maria João Pires, Daniel Harding en het Swedish Radio Symphony Orchestra namen dapper de handschoen op en wijdden hun registratie aan de recentelijk overleden dirigent en eersteklas Beethovenvertolker Claudio Abbado. Een gepast eerbetoon, waarin Beethoven in al zijn veelzijdigheid, van lyrisch tot drammerig, wordt geportretteerd. Pires maakt haar reputatie als meesterverteller onder de pianisten andermaal waar!

GERARD SCHELTENS

ANDREW VAN PARIJS

Smaakt naar meer

34 oktober 2014

Meesterverteller Pires

CDBESPREKINGEN concert

concert

DMITRI SJOSTAKOVITSJ

CAMILLE SAINT-SAËNS

Cello Concertos

Rondo Capriccioso, Concerto No. 3 e.a. Alexandre Da Costa, Oviedo Filarmonía o.l.v. Marzio Conti

Truls Mørk, Oslo Philharmonic Orchestra o.l.v.Vasily Petrenko

WARNER CLASSICS 0 82564 6281442 / € 22,99

ONDINE 7 61195 121825 / € 19,99

Zijn violistische aanpak houdt het midden tussen het bloedmuzikale spel van Maxim Vengerov en het ouderwetse ‘beesten’ waaraan Jaap van Zweden zich in zijn gloriedagen als violist wel eens schuldig maakte. Alexandre Da Costa (1979), geboren in een artistiek gezin van Portugese afkomst, groeide als wonderkind op in Montreal. Op zijn negentiende vertrok hij naar Madrid, waar hij werd opgeleid door Zakhar Bron, de leraar van Maxim Vengerov en Vadim Repin. Net als deze Russische topviolisten speelt Da Costa viool alsof zijn leven ervan afhangt. Alleen al de opening van het Vioolconcert van Saint-Saëns is zó intens en hartstochtelijk gespeeld, dat Da Costa geen ruimte biedt voor het esthetische schemergebied tussen verstandelijke analyse en muzikale beneveling. Da Costa laat zijn viool in alle toonaarden zingen, steunen, verleiden, bijten, stamelen, juichen en strelen. Hij galoppeert als een ridder te paard over de notenbalken van de partituur en zet met zijn brandende fakkel alle noten die hij passeert in vuur en vlam, zonder daarbij de grenzen van het stijlvolle en betamelijke te overschrijden. In gloedvolle dialogen met het markant musicerende Oviedo Filarmonía onder leiding van Marzio Conti, verleent Da Costa de elegante vioolmuziek van Saint-Saëns een onweerstaanbare aantrekkingskracht.

Beide geïnspireerd door het Russisch cellotalent Mstislav Rostropovitsj (1927-2007), maar toch volkomen verschillend van karakter: Dmitri Sjostakovitsj’ celloconcerten staan bol van de verrassingen. De partituur van het Eerste zag het licht in de zomer van 1959 en vond snel zijn weg naar de Russische concertzalen. Klaarblijkelijk had Sjostakovitsj zich terdege voorbereid, met de Sinfonia concertante opus 125 van Sergej Prokofjev als uitgangspunt, eveneens geschreven voor Rostropovitsj. Een vriendelijke geste naar de solist, van wie Truls Mørk via deze opname bewijst een waardig opvolger te zijn. In de vele concertante onderonsjes met houtblazers en hoorn schittert hij vanwege zijn even transparante als zangerige timbre. Heel anders is het Tweede celloconcert, van voorjaar 1966, dat Sjostakovitsj aanvankelijk had geconcipieerd als zijn Veertiende symfonie. De grotere bezetting, die zich kenmerkt door een massievere strijkersklank, fraai afgerond met harp, laat zich dikwijls gelden, al is de cellist wederom vaak in gesprek met kleinere groepen instrumentalisten, wederom meest blazers. Ver verwijderd van het traditionele concept van het celloconcert spreekt Sjostakovitsj een taal die blijft boeien. Truls Mørk, dirigent Vasily Petrenko en de musici van het Oslo Philharmonic Orchestra zijn daarbij de juiste personen op de juiste plaats.

WENNEKE SAVENIJE

ANDREW VAN PARIJS

Onweerstaanbare aantrekkingskracht

concert

Sjostakovitsj’ boeiende taal

concert

DIVERSE COMPONISTEN

Nicola Benedetti, Phil Cunningham e.a. BBC Scottish Symphony Orchestra o.l.v. Rory Macdonald

Alison Balsom, Milos Karadaglic, The Guy Barker Orchestra o.l.v. Guy Barker & Tim Redmond

DECCA CLASSICS 2 89478 6690 / € 14,99

WARNER CLASSICS 0 82564 6327898 / € 14,99

Heeft u de Schotse fantasie van Max Bruch altijd een sentimentele draak gevonden? Koop dan onverwijld deze cd. Nooit eerder vielen de van de Schotse volksmuziek geleende noten van deze Duitser zo vanzelfsprekend op hun plek. Nooit eerder werden ze ook met zoveel overtuigingskracht en gevoel gespeeld als op de jongste cd van violiste Nicola Benedetti. Benedetti viert op Homecoming uitgebreid haar Schotse wortels, en met succes. Niet alleen is haar lezing van Bruchs werk adembenemend hemels en valt elke noot nu eens perfect op zijn plaats, ook is de rest van het album even passend als gewaagd. Ze speelt traditionele liederen van de achttiende-eeuwer Robert Burns zoals My love is like a red red rose en bekende ‘folksongs’ als Bonnie Banks of Loch Lomond en Auld Lang Syne. Dit doet ze in samenwerking met volksmusici als Phil Cunningham, Aly Bain en Julie Fowlis. Doorgaans een bedenkelijke stap voor een klassiek musicus, maar hier werkt het buitengewoon. Benedetti kwam in Groot-Brittannië hoog in de Pop Album Charts terecht, een unicum voor een Schots klassiek musicus, en in haar eigen land gingen ook de klassieke fans al overstag. Het kan ook niet anders: overrompelend vioolspel en aanstekelijke volksmuziek zijn hier het recept voor ruim een uur puntje-van-de-stoelwerk. Deze cd maakt deel uit van de campagne Aangenaam Klassiek.

Betoverende klanken krijgt zij uit haar trompet. Fluweelzacht en haarscherp, bedachtzaam, verrassend en meeslepend – ze heeft een geheel nieuwe kijk op klassieke muziek. Het past in een jazzclub, in een concertzaal en de Hollywood Bowl. Alison Balsom speelt even gemakkelijk met het orkest van Guy Barker als met de gitarist Milos Karadaglic. Op deze cd staan haar interpretaties van onder meer twee pianostukken van Satie en Nuages van Django Reinhardt, maar de bewerking van delen uit Messiaens Le baiser de l’Enfant Jésus is minstens even interessant. Een groot deel van haar fans is tussen de 18 en 24 jaar – merkwaardig, want dat zou je niet verwachten als je luistert naar haar visie op het Pianoconcert in G van Ravel. Samen met Café 1930 van Piazzolla, Les feuilles mortes van Joseph Kosma en La valse des lilas van Michel Legrand vormt het geheel een nostalgische herinnering aan het Parijs van de donkere jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Alison Balsom overschrijdt met haar muziek onbekommerd de grenzen van muzikale genres. Van rock naar barok en van jazz naar pop. In Engeland zet zij zich in voor beter muziekonderwijs op de basisschool. Deze cd maakt deel uit van de campagne Aangenaam Klassiek.

PAUL JANSSEN

BAREND LINDERS

Homecoming – A Scottish Fantasy

Paris

Puntje-vande-stoelwerk

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Betoverende klanken van Alison Balsom

oktober 2014 35

CDBESPREKINGEN concert

vocaal

JOHANN SEBASTIAN BACH Violin Concerto No. 1, Violin Concerto No. 2 e.a.

BRAHMS, MAHLER, GLUCK

Joshua Bell, Academy of St Martin in the Fields

Kathleen Ferrier, Wiener Philharmoniker e.a.

SONY CLASSICAL 8 88430 877924 / € 23,99

PRD/DSD 3 14902 8038224 / € 18,99

Als vierjarige probeerde hij op stukken elastiek het pianospel van zijn moeder te imiteren. Zo begon de carrière van de Amerikaanse violist Joshua Bell (1967). Wat Bell ook speelt op zijn Stradivarius, die in 1939 gestolen werd van de legendarische violist Bronislaw Huberman en pas in 1985 weer opdook, het klinkt gezond en stralend. Met Bach heeft Bell een bijzondere relatie: ‘Als je naar Bach luistert, hoor je wat sommige mensen God noemen. Ik zou het waarheid willen noemen. Zijn muziek vertelt je over het leven en over de wereld, zoals niets of niemand anders.’ Wanneer Bell in 2007 als straatmuzikant op zijn Strad van 3,5 miljoen in een metrostation Bach speelt, wordt hij door slechts één voorbijganger herkend. Maar als hij Bach in concertzalen speelt, loopt het storm en betaalt het publiek graag 100 dollar voor een kaartje. Ook op zijn nieuwe Bach-cd doet Bell in vloeiende samenspraak met het St Martin in the Fields bijzondere dingen. Zo speelt hij de Chaconne, volgens Bell Bachs levensverhaal, in Mendelssohns bewerking voor viool en strijkorkest (origineel piano). Bell voert de luisteraar mee op een inspirerende ontdekkingsreis door Bachs muzikale kosmos.

Vertolkingen van Kathleen Ferrier worden vaak gedraaid op begrafenissen en crematies en dat is niet verwonderlijk: er klinken ernst en droefenis in haar stem, maar nooit zodanig dat die doorslaan naar sentimentaliteit; er is de altachtige warmte die heel menselijk overkomt en ook is er een zekere lichtheid die optimisme en troost suggereert. Die warmte en lichtheid zijn bijzonder welkom in de verzameling van liederen die door het label Praga Digitals opnieuw op cd zijn gezet, in een heldere remastering: doodsgevoel en droefenis waren rond door de meeste liederen, maar Ferrier kent het verschil tussen ontroeren en het uitmelken van emoties. Ze brengt haar Brahms – de Rhapsodie en een aantal liederen – oprecht en natuurlijk: in de Rhapsodie horen we een echte alt en geen mezzo die probeert een alt te zijn, waardoor ze overmatige nadrukkelijkheid in het lage register achterwege kan laten en ongekunsteld met het mannenkoor een duet vormt. In de Kindertotenlieder van Mahler is ze afwisselend belevend en observerend. Wie Ferrier nog niet in huis had, heeft een nieuwe gelegenheid om haar in huis te halen.

WENNEKE SAVENIJE

HEIN VAN EEKERT

Rhapsodie, Kindertotenlieder e.a.

Inspirerende ontdekkingsreis

Kathleen Ferrier: oprecht en natuurlijk

advertentie

36 oktober 2014

CDBESPREKINGEN vocaal

vocaal

DAVID LANG

DIVERSE COMPONISTEN

Anonymous 4

Egidius Kwartet & College

CANTALOUPE 7 13746 31002 / € 19,99

ETCETERA 8 71180 1014142 (2 CD’S) / € 28,99

De Amerikaanse componist David Lang heeft bij het wereldwijde publiek inmiddels bekendheid gekregen door de muziek bij de memorabele openingsscène van de filmhit La Grande Bellezza. De sobere stijl die hij daar liet horen, kenmerkt ook Love Fail: minimale middelen – het werk is nauwelijks geïnstrumenteerd – en een repetitieve, naar de middeleeuwen lonkende muzikale taal met vervlochten vocale lijnen. In dit werk verkent Lang de betekenis van de legende van Tristan en Isolde voor de huidige generatie, door vertaalde oude bronteksten te koppelen aan moderne teksten van onder meer de vooraanstaande Amerikaanse schrijfster Lydia Davis. Het is bovenal een intellectuele meditatie op de liefde en het verlies daarvan dat iedereen kan overkomen; het alles verzengende liefdesverlangen dat Wagners muzikale versie van dat verhaal kenmerkt is bij Lang ver te zoeken. Love Fail begeeft zich in een gestileerd, geabstraheerd universum. Samen met het puur zingende vocale a-capellakwartet Anonymous 4, waarvoor hij het werk schreef, spint Lang een subtiel web. Als de luisteraar daar eenmaal in verstrikt zit, weet de componist via het hoofd wel degelijk het gemoed te raken. Langs verklanking van de liefde is soms pijnlijk en desolaat, maar mooi en aangrijpend is hij zonder meer.

Het Egidius Kwartet kan inmiddels rekenen op internationale lof voor het project rond de Leidse Koorboeken. En terecht. Niet alleen ontsluit het kwartet, geregeld uitgebreid tot ‘College’ omdat er meer zangstemmen vereist zijn, een meesterlijk stuk Nederlands-Leidse historie, ook zijn de cd-uitgaven voorbeeldig mooi verzorgd en voorzien van uitgebreide toelichtingen die lezen als een tijdsbeeld annex detective. Het onlangs verschenen vijfde deel, een dubbel-cd met religieuze vocale werken van onder anderen Appenzeller, Clemens non Papa, Potoletus, Isaac en Willaert, vormt hierop geen uitzondering. Prachtig verzorgd en meesterlijk uitgevoerd vertellen deze cd’s het verhaal van een roerige tijd in de Leidse Pieterskerk. Het vijfde boek is ontstaan in 1567, de tijd van het schrikbewind van Alva, en dat is aan het koorboek te merken. Slordig samengesteld vol aantekeningen en voorzien van vele handschriften. Lees voor het complete verhaal vooral de uitgebreide toelichting. De kwaliteit van de muziek heeft er in elk geval niet onder te lijden gehad. Sublieme koorwerken uit de late renaissance, veelal van onbekende helden, die zo authentiek worden uitgevoerd dat je je werkelijk in de kerk waant. Nog één boek en dan ligt er een complete klinkende getuigenis van een zeer waardevol stuk Nederlandse geschiedenis, waarvoor het Egidius Kwartet niet genoeg onderscheiden kan worden.

BENJAMIN ROUS

PAUL JANSSEN

Love Fail

De Leidse KoorboekenVol. 5

Puur zingende Anonymous 4

vocaal

Sublieme koorwerken

vocaal

DIVERSE COMPONISTEN You Mean theWorld to Me

Jonas Kaufmann, Julia Kleiter Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin o.l.v. Jochen Rieder

DIVERSE COMPONISTEN

Encanto del mar – Mediterranean Songs Plácido Domingo

SONY CLASSICAL 8 88430 877122 / € 14,99

SONY CLASSICAL 0 88875 0068521 / € 23,99

Jonas Kaufmann is de laatste jaren uitgegroeid tot dé tenor voor het dramatische Italiaanse, Franse en Duitse repertoire, maar laat hier een heel andere kant van zijn kunst horen met muziek uit Duitse opera, operette en film uit de jaren twintig en dertig. Het levert een verrassende en contrastrijke cd op: het suikerzoete Diwanpüppchen van Paul Abraham bijvoorbeeld, dat het glazuur nog net niet van je tanden laat springen, wordt al snel gevolgd door de dramatische uitbarsting van Eduard Künnekes Das Lied vom Leben des Schrenk, waarin Kaufmann al zijn wagneriaanse registers kan opentrekken, en het prachtige, verstilde Glück, das mir verblieb uit Korngolds Die tote Stadt. De tenor moet zijn machtige stemgeluid veelal beteugelen, maar doet dat voortreffelijk. Hij lijkt zich in dit repertoire als een vis in het water te voelen; zijn vertolkingen klinken vrijwel steeds volkomen natuurlijk en vol charme. Voor wie de mogelijkheden van Kaufmanns stem kent, blijft het misschien een beetje als het rijden met een Ferrari binnen de bebouwde kom, maar ook zijn beheersing is bewonderenswaardig en soms mag hij het gaspedaal wel degelijk wat verder intrappen, met opwindend resultaat. Is er eigenlijk iets wat Jonas Kaufmann níét kan zingen? Deze cd maakt deel uit van de campagne Aangenaam Klassiek.

Encanto del mar (Charme van de zee) heet de nieuwe cd van Plácido Domingo, de zanger die nooit rust. De ‘mar’ is in dit geval de Middellandse Zee. De Romeinen noemden hem Mare Nostrum, onze zee, en dat klopt wel: de zee is van ons allemaal. Domingo: ‘Ik buig voor uw grandeur. Immens dankbaar ben ik voor het voorrecht geboren te zijn in Spanje, het land dat gestreeld wordt door uw wateren. Ik eer u op de enige manier waarop ik dat kan: het zingen van uw liederen.’ De landen die de zee omringen zijn allemaal verschillend en dat hoor je ook in de liedjes. De keuze van Domingo is zeer verrassend: naast Torna a Surriento en Plaisir d’amour – beide in een nieuw arrangement van Robert Sadin – zingt hij ook de Spaanse klassieker (en een van de mooiste liedjes ooit gemaakt) Del cabello más sutil van Obradors. Zeer spannend zijn de Corsicaanse Anghjulina (gezongen met Barbara Fortuna) en No potho reposare, een liefdesliedje uit Sardinië. Maar ook het Israëlische Layla, Layla – in perfect gezongen Ivriet – van de dichter Nathan Alterman staat op de cd, en Lamma bada yatathanna, een muwashshah uit Arabisch Andalusië uit de twaalfde eeuw met een typerend Noord-Afrikaans ritme (samai thaqil).

BENJAMIN ROUS

BASIA JAWORSKI

Als een vis in het water

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Verrassende keuze van Plácido Domingo

oktober 2014

CDBESPREKINGEN koor/orkest

oratorium

JOSEPH HAYDN

W. A. MOZART

Die Schöpfung

Requiem

Sandrine Piau, Sara Mingardo e.a. Accentus & Insula Orchestra o.l.v. Laurence Equilbey

Camilla Tilling e.a. Chor & Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks o.l.v. Bernard Haitink

NAÏVE 8 22186 053706 / € 22,99

BR KLASSIK 4 03571 9001259 (2 CD’S) / € 31,99

Elke oratoriumvereniging weet het: als het Requiem van Mozart gaat, zit de zaal vol, succes verzekerd. De dodenmis die Mozart in opdracht van de excentrieke graaf Franz von Walsegg componeerde, maar door zijn ontijdige dood niet zelf voltooide, is waarschijnlijk het requiem dat het vaakste op geluidsdrager is vastgelegd. Mozarts uitmuntende muzikaliteit, zijn humanistische levensinstelling en vooral ook zijn geniale gevoel voor het theatrale, brachten hem tot een requiemzetting die evenzeer aangrijpt als troost biedt. KV 626 is een meesterwerk van de allerhoogste orde, waarvan zonder meer een opname de ruimte in moet worden geschoten om mogelijke buitenaardse beschavingen te vertellen wat de mens vermag. Zal het deze opname worden? Om vele redenen wel. Het solistenkwartet is superieur, vooral de dames zijn vocaal om op te eten. Dirigente Laurence Equilbey hanteert lekker bewegelijke tempi, stuurt duidelijk aan op dramatiek zonder te overdrijven. Het koor Accentus doet op de achtergrond uitstekend werk, maar daar komt een beetje het probleem: de opname in de Chapelle Royale van Versaille. Met vol orkest en solisten verdwijnt het koor nog wel eens wat naar de achtergrond. Het is een smetje, dus ik zeg: schiet deze ook de lucht in!

Bernard Haitink zal de geschiedenis ingaan als symfonicus. Zijn roem als dirigent van Brahms, Bruckner en Mahler doet licht vergeten dat hij ook een respectabele staat van dienst heeft in het operahuis (Mozart, Britten). En of Haitinks onderhavige uitstapje naar het oratoriumgenre het beeld zal bijstellen? Het zijn ook hier de kwaliteiten van de symfonische bogenspanner die op de voorgrond treden. Waar we, zeker in meer ‘historisch geïnformeerde’ uitvoeringen, gewend zijn geraakt aan vooral zo levendig mogelijke uitbeeldingen van Haydns van natuurgeluiden en klankschilderingen wemelende partituur – met het risico dat het werk uiteenvalt in een reeks kleurrijke vignetten – kiest Haitink voor het grote canvas, waarop hij in weidse scènes het scheppingsverhaal ontvouwt. De maestro dirigeert zonder effectbejag, maar met een duidelijke visie. De inleidende Chaos zou het openingsdeel van een Beethovensymfonie kunnen zijn: een oersoep, gistend van mogelijkheden en muzikale beloften. Ook elders dringen associaties met Beethoven (Fidelio) en Mozart (Die Zauberflöte) zich op. De liveopname uit 2013 trof het koor en orkest van de Beierse Omroep in topvorm en Haitink beschikte tevens over een ijzersterk solistentrio. Tilling straalt in haar wonderschone aria’s en de aartsengel Uriël wordt vertolkt door een van ’s werelds meest veelzijdige en stijlvolle tenoren: Mark Padmore.

ARJAN VAN DIJK

JAN KUNST

Mozart met superieur solistenkwartet

kamermuziek

Symfonische bogenspanner

kamermuziek

DIVERSE COMPONISTEN

JULIUS RÖNTGEN

Alice Sara Ott, Francesco Tristano

Offenburg String Trio

DG 2 89479 3541 / € 23,99

NAXOS 7 47313 338474 / € 7,99

De Duits-Japanse pianiste Alice Sara Ott moet nog dertig worden en de Luxemburgse pianist Francesco Tristano is net voor in de dertig. Toch hebben ze samen al heel wat ervaring op het concertpodium achter hun naam staan. Voor de cd met de suggestieve titel Scandale bundelde het tweetal de krachten en dat levert een verrassend vitale krachtmeting op. Uitgangspunt is de wereld van Sergej Diaghilev en het oproer dat hij creëerde met een aantal spraakmakende balletten zoals Stravinsky’s Le sacre du printemps, Rimski-Korsakovs Shéhérazade en Ravels La valse; drie balletten die niet geheel toevallig bestaan in een transcriptie voor twee piano’s, gemaakt door de componisten zelf. Het jonge duo pakt deze werken zo onbevangen en kleurrijk aan dat ze werkelijk weer als nieuw klinken. Zo is Stravinsky’s Sacre een wonder van subtiele klankkleuren die een mens niet doet luisteren naar de overweldigende oerkracht van dit werk, maar naar de meesterlijke harmonieën en meeslepende op de Russische folklore gebaseerde melodieën. La valse en het fragment uit Shéhérazade klinken minstens zo verrassend. De cd wordt ingeleid met een op Stravinsky’s taal gebaseerd werk van Tristano. Geen ‘schandaalwerk’, al is het een goede inleiding en komt de groovy ‘percussie’ als een prettige verrassing. Een echte aanrader.

Het is wonderlijk met Julius Röntgen. Vele tientallen jaren was hij niet meer dan een straatnaam, een bordje in het Concertgebouw, een componist wiens naam je kende zonder dat je ooit iets van hem had gehoord. Hij had de reputatie van een vlijtige veelschrijver, een epigoon die leunde op zijn vriendschappen met Grieg en Brahms. Maar... kijk eens aan. Er kwam een lijvige biografie en sindsdien verschijnt de ene opname na de andere, zodat we eindelijk zelf kunnen oordelen over Röntgens talenten. En dan blijkt de grote Bilthovenaar veel interessanter dan we altijd dachten. Nee, hij was geen gevaarlijke nieuwlichter en heeft de muziekgeschiedenis niet op zijn kop gezet, maar wel beheerste hij zijn vak als weinig anderen. Hij had een onmiskenbare melodische gave, luister maar naar deze vier fraaie strijktrio’s uit 1925-1930. Hoe origineel Röntgen soms óók kon zijn, hoor je in de Finale automobilistico van het vijftiende trio, geïnspireerd door een reisje met veel autopech in de Fiat van zoon Engelbert. Deze mooie muziek wordt door het Offenburg String Trio prachtig gespeeld. Deze Duitse musici hebben greep op Röntgens melodieuze idioom. Vergeet alle vooroordelen en geniet van deze mooie muziek van een getalenteerde landgenoot.

PAUL JANSSEN

GERARD SCHELTENS

Scandale

Vitale krachtmeting

38 oktober 2014

The Late String Trios

Muziek van een getalenteerde landgenoot

CDBESPREKINGEN kamermuziek

kamermuziek

DIVERSE COMPONISTEN

BRAHMS, RÓZSA

Seldom Sene

Jean Johnson, Steven Osborne

BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1948713 / € 7,99

AVIE 8 22252 231120 / € 22,99

Nederland heeft als het om de blokfluit en blokfluitensembles gaat een aardige traditie hoog te houden. De onlangs overleden dirigent Frans Brüggen begon zijn carrière door de blokfluit op de kaart te zetten. Daarmee genereerde hij niet alleen generaties van briljante blokfluitisten, maar stimuleerde hij ook het blokfluitkwartet. Met Brisk en Loekie Stardust zette Nederland de internationale standaard en het is in deze traditie dat het in 2009 opgerichte kwintet Seldom Sene zich beweegt. De vijf vrouwen, afkomstig uit Duitsland, Engeland, Spanje en Nederland ontmoetten elkaar op het Conservatorium van Amsterdam en vormen sindsdien een blokfluitkwintet dat verdergaat waar hun voorgangers zijn gebleven. Oude muziek, nieuwe muziek, improvisatie, het past allemaal op het repertoire van het vijftal. Vandaar dat de musici hun eerste cd Taracea noemen, een Spaanse term voor decoratief en geometrisch inlegwerk van verschillende soorten hout en andere materialen. Als vanzelfsprekend brengt Seldom Sene renaissancewerk, barok vuurwerk van Bach en Boismortier en recent werk van hedendaagse componisten als Frans Geysen en Fulvio Caldini samen tot één groot klinkend mozaïek dat geen moment verveelt. Een ensemble om te onthouden.

Niet alleen in muzikale zin zijn ze partners, ‘Fräulein Klarinette’ Jean Johnson en pianist Steven Osborne, ze zijn ook getrouwd. Niet dat zoiets per definitie het spel ten goede komt, maar in dit geval lijkt de verwantschap toch bijzondere vruchten af te werpen. De Engelse krant The Guardian prees hun ‘majestueuze spel’ regelrecht de hemel in en de Amerikaanse klarinettiste Johnson heeft ook in het Amsterdamse Concertgebouw de handen al stevig op elkaar gekregen. Hier dan Brahms, zijn twee zwoele klarinetsonates. Maar ook twee sonates van een eeuw later. Miklós Rózsa kennen we vooral van Oscarwinnende filmpartituren, zoals de kaskraker Ben Hur. Hij had echter meer in zijn mars, dat bewijzen de twee sonates voor klarinet solo die van Johnson heel wat techniek en inlevingsvermogen vergen – vooral dat laatste, want Rózsa laat volop Hongaarse folklore doorklinken. Kiest ze bij Brahms in het algemeen voor een gepolijste en ronde toon, bij Rózsa speelt Johnson hoekiger en minder romantisch, ook met wat minder vibrato. Alsof ze wil zeggen: dit komt stilistisch uit een heel ander vaa tje. Steven Osborne zouden we bijna vergeten, maar ach, deze oude rot heeft al zoveel lauwerkransen gekregen...

PAUL JANSSEN

JOS VAN DER ZANDEN

Taracea

Clarinet Sonatas

Eén groot klinkend mozaïek

kamermuziek

Majestueus spel

cello

LUDWIG VAN BEETHOVEN CompleteWorks for violoncello & piano Jean-Guihen Queyras, Alexander Melnikov

DIVERSE COMPONISTEN La voce del violoncello

HARMONIA MUNDI 3 14902 0218327

Elinor Frey

(2 CD’S) / € 22,99

PASSACAILLE 5 42500 4849939 / € 22,99

Hoewel Jean-Guihen Queyras en Alexander Melnikov beiden een omvangrijke solocarrière hebben, dragen ze een enorme samenspelervaring met zich mee. Niet alleen samen met violiste Isabelle Faust, maar ook gezamenlijk hebben ze al menig concertzaal op zijn kop gezet. Hun moderne invalshoek, gecombineerd met een gedegen kennis van de historische uitvoeringspraktijk en vooral hun gelijkgestemdheid als het op interpreteren en uitvoeren aankomt, maken van dit tweetal een droomduo. En dat blijkt, nota bene, in een registratie van de complete werken voor cello en piano van Beethoven. Zijn cellosonates vormen naast Bachs suites die andere bijbel uit het cellorepertoire, en menig cello-pianoduo heeft zijn tanden erop stuk gebeten. Zo niet Melnikov en Queyras. Speelplezier, briljant spel en een adembenemend interpretatievermogen blijven van de luchtige Variaties over Mozarts Ein Mädchen oder Weibchen tot de bij vlagen esoterische laatste cellosonates overeind. Nieuwe kleuren, nieuwe accenten, nieuwe vergezichten, de wereld van Beethoven komt onder handen van deze musici tot in de diepste gevoelslagen tot leven. En dat levert emoties op van een vrolijke lach tot schrijnende zielepijn en alles wat daartussenin hoort. Een betere klinkende biografie van de mens Beethoven is haast niet denkbaar.

Dit is een aantrekkelijk programma van muziek voor cello solo uit de zeventiende en vroege achttiende eeuw. Er waren toen nog verschillende types cello – of basso di violino – in omloop, dus we kunnen niet zomaar zeggen dat al deze muziek voor de cello is geschreven zoals wij die kennen. Zelfs Bach schreef zijn zes beroemde suites waarschijnlijk niet in de eerste plaats voor cello. Elinor Frey speurde naar vergeten componisten, die vrijwel allemaal ook virtuoze bespelers van het lage strijkinstrument waren, en bracht werken samen van onbekende meesters als Domenico Galli, Francesco Paolo Supriani en Domenico Gabrielli. Laatstgenoemde is de muziekgeschiedenis ingegaan als de eerste die voor cello solo componeerde, maar hij was in zijn tijd dus niet de enige en waarschijnlijk toch ook niet de allereerste. Supriani was wel de eerste die een echte lesmethode voor de cello schreef. In een aantal werken op deze cd is scordatura toegepast: de snaren van de cello worden anders gestemd dan normaal, en dat geeft de muziek een heel bijzondere resonans. Elinor Frey heeft een mooi en hoogst origineel programma bij elkaar gezocht met stukken die we nog nooit eerder op cd hadden gehoord, een programma dat ze met vaart en expressie speelt.

PAUL JANSSEN

MARCEL BIJLO

Droomduo Queyras & Melnikov

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Vaart en expressie

oktober 2014

advertentie

cello

JOHANN SEBASTIAN BACH The Cello Suites Nina Kotova WARNER CLASSICS 8 25646 394111 (2 CD’S) / € 23,99

Een groot deel van Johann Sebastian Bachs instrumentale muziek ontstond tijdens zijn dienstverband aan het hof van prins Leopold von Anhalt-Köthen, zo ook de zes cellosuites. Al op jonge leeftijd vroeg de aanstaand vorst zijn moeder drie kamermusici in te huren; bij zijn eigen aantreden werd dat een heel orkest. De verplichtingen aldaar aangaande kerkmuziek waren voor Bach minimaal, zodat hij zich kon toeleggen op het schrijven van instrumentaal werk. En daarmee onderscheiden de groten zich doorgaans van de kleineren: al naargelang de situatie stellen ze hun plannen bij zonder dat zoiets tot enig kwaliteitsverlies lijdt. In het geval van de cellosuites comprimeerde Bach een meerstemmige partituur tot een solosuite, waarbij dubbelgrepen, bariolages en gebroken akkoorden tot de basisingrediënten behoren. Het is vooral deze gelaagdheid, met op zijn minst de suggestie van een complexe akkordiek, die deze suites hun glans geeft. Niet ongevaarlijk voor de uitvoerenden, want van Bach verlies je in principe altijd, tenzij je bijvoorbeeld Nina Kotova heet. Haar overtuigende vertelkunst en een gedurfd spel met tempi doen menig heilig huisje op zijn grondvesten trillen. Alsof elke nieuwe toon na drie eeuwen nog altijd een verrassing is…

Gedurfd spel

ANDREW VAN PARIJS

piano

JEAN-PHILIPPE RAMEAU The keyboard works Marcelle Meyer WARNER CLASSICS 8 25646 257997 / € 12,99

Dit is een opmerkelijke bijdrage aan het Rameau-jaar 2014. De belangstelling voor de opera’s van Rameau is nog niet zo lang gaande, maar zijn klavierwerken waren in Frankrijk al geliefd, lang voordat er sprake was van een historische uitvoeringspraktijk. Pianiste Marcelle Meyer (1897-1958) nam in 1954 Rameaus complete klavierwerken op. Meyer werkte nauw samen met de componisten van haar tijd: Ravel, Debussy, Poulenc en Satie, om er maar even een paar te noemen! En die componisten hielden heel veel van de oude Franse klaviermuziek, waarvan ze in verschillende werken getuigen. En zó hoorden ze die klaviermuziek dus, zoals gespeeld door Meyer. Het klavecimbel was anno 1954 nog niet erg ingeburgerd, klavecinisten speelden nog niet op kopieën van oude instrumenten, dus een uitvoering op de piano lag voor de hand. Rameau danste in 1954 veel minder dan we tegenwoordig gewend zijn, snelle loopjes klinken als langsdrijvende wolkjes en Meyer maakt veel gebruik van de dynamische mogelijkheden van de piano die het klavecimbel niet heeft. Ze laat de ritmiek vaak vrij zweven, ook in de echte dansdelen van Rameaus suites. Rameau klinkt hier bijna als een impressionist bien avant la lettre. Deze uitgave is een muziekhistorisch document van grote waarde.

Muziekhistorisch document van grote waarde

MARCEL BIJLO

CDBESPREKINGEN piano

piano

JOHANN SEBASTIAN BACH

CLAUDE DEBUSSY

Partitas

Debussy

Igor Levit

Nino Gvetadze

SONY CLASSICAL 8 88430 368224

ORCHID CLASSICS 5 06018 9560417 / € 17,99

(2 CD’S) / € 14,99

Niet alleen de muziek maakt deze cd bijzonder. Nino Gvetadze speelde Debussy voor tweehonderd kinderen. Ze vroeg de kleine koters om met dichte ogen te luisteren en daarna te tekenen wat ze zich voorstelden bij deze muziek. Het resultaat waren tweehonderd tekeningen waarvan de binnenkant van het cd-doosje voorbeelden geeft. Een leuk en zinvol project: reken maar dat die kinderen Debussy nooit meer zullen vergeten. Maar ook voor de grote mensen is deze cd heel waardevol. De Georgisch-Nederlandse pianiste maakte drie fraaie cd’s, gewijd aan Moessorgski, Rachmaninov en Liszt. Vooral die laatste was een tijdlang niet uit mijn cd-speler weg te slaan, want hier is een pianiste aan het woord die een verhaal kan vertellen. Bij Debussy is het niet anders. Dat hoor je niet alleen in de bekendste, makkelijk aansprekende stukken als de Arabesques, Jardins sous la pluie en Clair de lune; maar juist ook uit de twaalf Préludes blijkt een diep begrip voor de veelkleurige aspecten van dit muzikale idioom. De prachtige, ruim opgenomen Steinway helpt heel erg mee, maar het is vooral het inzicht van de pianiste dat zoveel indruk maakt.

Bedachtzaam, zo mag je het spel van Igor Levit omschrijven. Ingetogen ook, elk nootje krijgt de volle aandacht. Voeg daarbij dat hij houdt van dynamische schakeringen, waarbij dalende chromatische lijntjes zich soms in het bijna onhoorbare verliezen. Dat hij voorzichtig is met staccati of felle accenten en dat hij prioriteit geeft aan lange, overkoepelende spanningsbogen. Je bent dan geneigd het etiket ‘romantisch’ op zijn spel te plakken, maar dat zou deze aanpak van Bachs Partita’s geen recht doen, want Levit is op zijn manier wel degelijk trouw aan het notenbeeld. Wat je hoort, is een eigen visie daarop: geen draaiende barokmachine, maar een weloverwogen dit-hoortbij-dat. Zoiets heet stijl, en dat geeft deze opname een bijzondere signatuur. Levits techniek is fabelachtig. Er is werkelijk geen versieringsnootje dat onder de tafel valt, in weerwil van de soms pittige tempi waaraan hij zichzelf onderwerpt (wat een finale van BWV 828!). Met deze dubbel-cd haal je een eigentijdse en eigenzinnige Bach in huis, een Bach die reflecteert. Levit is bij uitstek een man van de grote Steinway, door Sony in een prachtige akoestiek geplaatst. In mei van dit jaar zijn de Paritia’s opgenomen in het Funkhaus in Berlijn. Deze cd maakt deel uit van de campagne Aangenaam Klassiek.

GERARD SCHELTENS

JOS VAN DER ZANDEN

Nino Gvetadze vertelt een verhaal

piano

Eigentijdse en eigenzinnige Bach

piano/orgel

JACOB TER VELDHUIS Complete solo piano music

Jeroen vanVeen, Sandra vanVeen e.a. Radio Kamer Filharmonie o.l.v.Thierry Fischer

SIMEON TEN HOLT Canto ostinato XXL

Jeroen vanVeen & Friends

BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1948737

BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1949901

(2 CD’S) / € 9,99

(4 CD’S) / € 15,99

‘It gets higher and lower. It gets louder and quieter. A sound is acting. I love the activity of sound. I don’t need sound to talk to me. I don’t want a sound to pretend that it is in love with an other.’ Duidelijker kan Jacob ter Veldhuis niet uitleggen wat muziek volgens hem is en doet. Toen hij Ronald Brautigam Mozart hoorde spelen, kreeg hij het gevoel dat de lucht open ging. Of was het de hemel? Het inspireerde hem bij het schrijven van zijn Tweede pianoconcert. Dat klinkt zo nu en dan neoklassiek, maar dat maakt Jacob TV niet uit. De interpretatie laat hij over aan de uitvoerende musici. De stijl van Ter Veldhuis – in het buitenland de meest gespeelde Nederlandse componist – zou moeilijk te benoemen zijn. Dat zal wel, maar al zijn pianomuziek, hoe uiteenlopend ook, is direct herkenbaar als Ter Veldhuis. Meeslepend, grappig, mysterieus, pretentieloos vooral. Meestal niet moeilijk te volgen, maar allesbehalve oppervlakkig of ‘pleasing’. Wat bijblijft is in de eerste plaats dat Jacob TV plezier heeft, heel veel plezier, in het componeren van muziek, in welke stijl of vorm dan ook. Heerlijke muziek.

Het siert Brilliant Classics om een eigentijds werk uit te brengen. Het siert ze nog meer om te kiezen voor de langste uitvoering ooit van Canto ostinato. En ten slotte siert het ze om met een fris ogende, leuk vormgegeven en goed gedocumenteerde presentatie te komen. Natuurlijk, Canto ostinato is al vaker op cd gezet, het is immers een moderne klassieker (die trouwens meer en meer het internationale podium verovert). Maar een 4-cd-box voor enkel dit ene werk – dan mag je spreken van een ruimhartige en concessieloze aanpak. De opnamen werden dit jaar gemaakt in het Muziekgebouw in Eindhoven. Met vier Steinways en een romantisch orgel worden hypnotiserende effecten bereikt. Vier uur duurt de sessie, vandaar de bijnaam van de cd, XXL. Petje af voor zoveel concentratie en uithoudingsvermogen bij de musici, ze weten de grote spanningsbogen te bewaren. Al worden nieuw intredende elementen (motieven, ritmes) steeds erg nadrukkelijk gebracht en uitgelicht. Je zou er ook voor kunnen kiezen om de noten hun werk te laten doen en als uitvoerder in de schaduw van de expressie te blijven. Desalniettemin, Brilliant mag best trots zijn op deze ‘longest version ever’.

BAREND LINDERS

JOS VAN DER ZANDEN

Meeslepend, grappig, mysterieus

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Hypnotiserende effecten

oktober 2014

CDBESPREKINGEN piano

fortepiano

STRAVINSKY, DEBUSSY, RAVEL

JOSEPH HAYDN

Pianoduo Scholtes & Janssens

Bobby Mitchell

ETCETERA 8 71180 1014975 / € 22,99

ALPHA 3 76001 4191961 / € 22,99

Pianoduo Scholtes & Janssens bestaat tien jaar. De twee jonge pianisten – ze leerden elkaar kennen op het Brabants Conservatorium – vieren dat onder meer met een jubileumconcert in het Concertgebouw, een eigen festival voor pianoduo’s en een nieuwe cd waarvoor ze via crowdfunding 20.000 euro wisten op te halen, meer dan twee keer het benodigde bedrag. Paris! heet de nieuwste cd, die bewerkingen van bekende werken van Ravel, Debussy en Stravinsky bevat, componisten die aan het einde van de negentiende en begin twintigste eeuw actief waren in Parijs. Zo horen we een magistrale uitvoering van de Petroesjka-balletmuziek (Stravinsky), de Rapsodie espagnole (Ravel) en Debusssy’s Petite suite. Je mist het orkest in deze bewerkingen eigenlijk niet eens. Lestari Scholtes en Gwylim Janssens laten namelijk horen hoe veelzijdig en kleurrijk vierhandig piano kan klinken. Je beseft niet eens dat er twee musici, twee karakters, vier handen en twintig vingers aan het werk zijn. Een mooie cd, waarmee dit pianoduo zijn muzikaal vakmanschap weer eens onderstreept. Een genot om naar te luisteren.

Eens in de zoveel tijd duikt er onder de pianisten een onvervalst origineel talent op. Zo iemand is de Amerikaan Bobby Mitchell (1985), in 2013 winnaar van de publieksprijs van de YPF Piano Competition. Als je bij het spelen van klassieke meesterwerken ruimte laat aan improvisatie en overloopt van de eigenzinnige muzikale ideeën, dan win je geen concours. Maar je verovert wel de harten van het publiek, en dat doet Mitchell óók met zijn debuut-cd: Sonatas, Adagio & Variations van Haydn, sprankelend en speels, maar ook glashelder en genuanceerd uitgevoerd op een anonieme Weense fortepiano uit 1799. Mitchell: ‘Haydn overstijgt de piano als instrument, zijn muziek wordt een theater. Haydn amuseert en verlicht me als ik thuis in mijn eentje zit te spelen. Maar wanneer ik zijn sonates voor publiek speel, biedt zijn pianomuziek me de mogelijkheid om op te treden als acteur – komediant, marionettenspeler, verhalenverteller, satiricus, tragische held.’ Volgens Mitchell spreekt Haydns ‘theater’ tot elke hoek van de emotionele kosmos, door tegelijkertijd te vermaken en uiting te geven aan diepe, goddelijke waarheden. Met zijn muzikale vrijheid en instrumentale flexibiliteit legt Mitchell de onorthodoxe ziel van Haydn bloot.

OSWIN SCHNEEWEISZ

WENNEKE SAVENIJE

Paris!

Muzikaal vakmanschap van Scholtes & Janssens

advertentie

Sonatas, Adagio &Variations

Bobby Mitchell legt Haydns ziel bloot

orgel

AUGUST GOTTFRIED RITTER Complete organ music Massimo Gabba BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1948461 (2 CD’S) / € 9,99

Klassiek in de Jordaan! o.a. Johannette Zomer Isabelle van Keulen Van Baerle Trio Holland Baroque Society

noorderkerkconcerten.nl

August Gottfried Ritter (1811-1885) is een naam die doorgaans alleen bij organisten direct een bel doet rinkelen. De Duitse organist en componist is een van de belangrijkste negentiende-eeuwse organisten en geldt als de grondlegger van de moderne Duitse orgelschool. Die status dankt hij vooral aan twee publicaties: zijn methode Kunst des Orgelspiels en de Geschichte des Orgelspiels waarin hij veel werk uit de renaissance en barok, zijn belangrijkste inspiratiebronnen, voor de vergetelheid heeft behoed. Van zijn composities genieten de vier sonates enige bekendheid, maar zijn kortere werken zijn terra incognita. De Italiaanse organist Massimo Gabba zet nu op deze dubbelaar de vier sonates naast alle kortere koraalpreludes, fuga’s en karakterstukken en schetst zo een redelijk compleet beeld van de componist Ritter. En mede dankzij de zeer geïnspireerde uitvoeringen is het een even interessant als kleurrijk beeld. Bach en Händel zijn niet ver weg maar worden overgoten met een saus, afkomstig van het werk van Ritters tijdgenoot Liszt, en met een grote dosis eigen fantasie. Het levert vooral in de sonates een soort negentiende-eeuwse hardrock voor orgelliefhebbers op en daarmee een (goedkope!) cd die ook voor muzikale avonturiers die normaal niet zo veel met het orgel hebben een ware aanrader is.

Negentiende-eeuwse hardrock

PAUL JANSSEN

CDBESPREKINGEN renaissance

barok

CARLO GESUALDO

FRANÇOIS COUPERIN

Odhecaton, Mare Nostrum o.l.v. Paolo Da Col

Gli incogniti o.l.v. Amandine Beyer (viool)

RICERCAR 5 40043 9003439 / € 22,99

HARMONIA MUNDI 3 14902 0219324 / € 22,99

Zo’n jaar of twintig geleden moest je nog met een lantaarntje zoeken naar cd’s met muziek van Carlo Gesualdo da Venosa. Dat is nu wel anders: van zijn zes madrigaalboeken zijn meerdere complete opnamen beschikbaar, en zijn responsoria uit 1611 zijn ook door verschillende ensembles vastgelegd. Veel minder goed vertegenwoordigd zijn echter Gesualdo’s motetten, zoals bijeengebracht in de verzameling Sacrarum Cantionum uit 1603. We kennen Gesualdo vooral als een grillig componist die soms richting atonaliteit gaat en ook in zijn motetten laat hij zich soms van die kant horen. Maar er zijn ook stukken bij die nog veel meer georiënteerd zijn op de vloeiende polyfonie van de zestiende eeuw. Dat wijst erop dat Gesualdo deze motetten in verschillende fases van zijn leven heeft gecomponeerd. De vijf mannenstemmen van Odhecaton weten zowel met die duistere klanken als met de meer doorzichtige stemmenweefsels uitstekend raad, daarbij bijgestaan door de instrumentalisten van Mare Nostrum die met hun gamba’s, cornetto en luit subtiele kleurnuances verzorgen. Organist Liuwe Tamminga zorgt, op een fraai Italiaans instrument, voor een aantal intermezzi. Mooi dat hier gekozen is voor een deel van Gesualdo’s oeuvre dat nog niet zo vaak elders is opgenomen.

François Couperin – organist, klavecinist en musicus aan het hof van Lodewijk XIV – is vooral bekend door zijn vele klavecimbelwerken en zijn kamermuziek. Hij introduceerde de triosonate in Frankrijk. In die werken (onder meer het prachtige La superbe, La Sultane en Le Parnasse, ou l’apothéose de Corelli) vermengde hij de Italiaanse met de Franse stijl. De werken zijn tegelijkertijd eerbewijzen aan voorgangers van Couperin als Lully en Correlli en ze dragen een bijna improvisatorisch karakter. Juist dat aspect treedt op de voorgrond bij de vrijzinnige aanpak van het gespecialiseerde ensemble Gli incogniti van de Franse violiste Amandine Beyer. Beyer treedt als het ware in de voetsporen van Couperin en poogt de muziek met een intuïtieve en sensitieve kwinkslag uit te voeren, en die aanpak werkt! Dit is een sublieme uitvoering: energiek, scherp en helder. Beyer heeft veel aandacht voor de bijna theatrale dramatiek van deze muziek. Academisme is haar volstrekt vreemd. Monsieur Couperin is een prachtige cd waar je naar blijft luisteren, en deze uitgave geeft daarnaast ook een goed beeld van de plaats en rol van Couperin in zijn tijd: een spilfiguur die verschillende nationale stijlen, die tot dan toe vooral naast elkaar hadden bestaan, samenbracht. Een aanrader voor de liefhebber van oude muziek!

MARCEL BIJLO

OSWIN SCHNEEWEISZ

Sacrarum Cantionum

Apothéoses – Monsieur Couperin

Duistere klanken en doorzichtige stemmenweefsels

barok

Gli incogniti: energiek, scherp en helder

barok

JACOBUS NOZEMAN FRANCESCO VERACINI

Sonatas forViolin and Basso Continuo Opus 1 & Opus 2

Valerio Losito, Federico Del Sordo

UNITED CLASSICS 8 71354 5240054 / € 19,99

BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1948225 / € 7,99

UNITED CLASSICS 8 71354 5240061 / € 19,99

Een hele cd gewijd aan Francesco Veracini, da’s eigenlijk best wel bijzonder. Deze Italiaan koos in 1714 Londen als werkterrein, met als concurrent zijn landgenoot Francesco Geminiani. Hij werd geplaagd door achtervolgingswaan. Overtuigd dat anderen het op zijn leven hadden gemunt, sprong hij in 1722 van drie hoog uit een raam, maar hij overleefde. Zijn hier gepresenteerde vioolsonates – die als door een wonder tot ons zijn gekomen, veel muziek van Veracini werd door de golven verzwolgen bij een schipbreuk – hebben de tand des tijds goed doorstaan. Violist Valerio Losito toont zich in het booklet een enthousiast pleitbezorger van deze barokcomponist. Hij bespreekt nauwgezet de bronnen waaruit hij samen met klavecinist Federico Del Sordo speelt. Wie wil weten wat de verdiensten van Veracini waren, moet meteen even de Sonate voor viool solo in A-groot draaien – een world premiere recording. Acrobatische virtuositeit ten top, met een mooie gesuggereerde meerstemmigheid zoals we die kennen van de solosonates van Bach. Maar Veracini wil vooral schitteren als violist, hij schrijft passages voor die alleen het echte vioolwonder meester wordt. Losito slaagt er wonderwel in, en daarom is de overdaad aan akoestiek die hij meekrijgt een beetje te betreuren.

Het wemelde in Amsterdam in de achttiende eeuw van de uitstekende musici. Vaak waren die vanuit het buitenland, met name Duitsland en Italië, naar Nederland getrokken om te profiteren van de vergevorderde muziekdruktechnieken van de Amsterdamse uitgevers, maar er waren natuurlijk ook Nederlanders actief. Neem Jacobus Nozeman (1693-1745). Hij sleet zijn dagen als deugdzaam kerkorganist, maar zijn hart lag bij de viool. Die baan als kerkorganist was hem min of meer overkomen, hij werd bij loting benoemd. Met zijn sonates opus 1 en 2 heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan de Nederlandse vioolliteratuur uit de barok. Zijn stijl doet denken aan die van Corelli, maar verraadt ook veel Franse invloed. Nozeman moet zelf een virtuoos violist geweest zijn, maar hij zocht het, in tegenstelling tot zijn tijd- en stadgenoot Pietro Locatelli, niet in uiterlijke fratsen. De nu op twee afzonderlijke cd’s uitgebrachte complete opname van opus 1 en 2 is echt een aanwinst. Antoinette Lohmann speelt prachtig en haar ensemble Furor Musicus zorgt voor afwisselende continuobegeleidingen. In iedere sonate klinkt een andere combinatie van klavecimbel, cello, luit, orgel en fagot. Prachtig pleidooi voor een vergeten vioolcomponist.

JOS VAN DER ZANDEN

MARCEL BIJLO

Violin Sonatas

Antoinette Lohmann, Furor Musicus

Acrobatische virtuositeit ten top

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Prachtig pleidooi voor Nozeman

oktober 2014 43

CDBESPREKINGEN barok

barok

DIVERSE COMPONISTEN A Royal Trio

DIVERSE COMPONISTEN The baroque virtuoso

Lawrence Zazzo, La Nuova Musica o.l.v. David Bates

Tafelmusik o.l.v. Jeanne Lamon

HARMONIA MUNDI 9 30467 59063

TAFELMUSIK 8 80513 102626 / € 15,99

(SACD) / € 22,99

Dit is een soort presentatie-cd. Er wordt teruggeblikt op het roemrijke bestaan van het ensemble Tafelmusik dat al sinds 1981 onder de bezielende leiding staat van Jeanne Lamon. Dit jaar stopt zij ermee en dat geeft aanleiding tot ‘reflections’. ‘We werden eertijds niet bepaald met de rode loper binnengehaald, wij lieden van de authentieke beweging’, herinnert Lamon zich. Oude instrumenten en speeltechnieken, kleinere ensembles – het was knokken om de ideeën erdoor te krijgen. ‘Tafelmusik was een trendsetter, we bliezen oude muziek nieuw leven in. In terugblik was het geslaagd wat we deden en dankzij Sony’s hoogstaande opnametechniek konden tientallen prachtopnamen de wereld rondgaan.’ Een compilatie staat op deze cd, werk van Bach, Geminiani, Biber, Vivaldi en Schmelzer uit de negentiger jaren. Het zijn opnamen die Lamon zelf als eenzaam-eilanduitvoeringen kwalificeert. Feitelijk waren de voornaamste maatstaven voor de historische uitvoeringspraktijk in de jaren negentig al geheel uitgekristalliseerd, merk je als je dit hoort. Sterker nog: misschien is er wel een stapje teruggezet. De Zomer van Vivaldi bijvoorbeeld is hier volledig ontdaan van traditionele opsmuk en Bachs Dubbelconcert is uitsluitend een contrapuntisch lijnenspel. Zo vormt deze cd ook een tijdsbeeld.

De Amerikaanse countertenor Lawrence Zazzo kiest voor zijn nieuwste cd, A Royal Trio, een originele invalshoek. Toen Händel rond 1725 in Londen triomfen vierde als operacomponist van de Royal Academy was hij daar niet de enige. Wie hoort wat zijn concurrenten Giovanni Bononcini en Attilio Ariosti voor het operatoneel componeerden, moet erkennen dat Händel van deze twee Italianen heel wat te duchten had. Het zou, nu we van alle opera’s van Händel zo onderhand wel minstens één goede opname hebben, een uitstekend idee zijn nu ook eens een complete Bononcini of Ariosti op cd te zetten. David Bates zou daar met zijn jonge ensemble de uitgelezen musicus voor zijn. Harmonia Mundi heeft met hem goud in handen. Lawrence Zazzo weet de vele stemmingswisselingen die de componisten hun helden laten doormaken perfect te realiseren, waarbij hij toch altijd de optimale stemcontrole behoudt. Echt uitschieten, zoals sommigen van zijn stemgenoten nogal eens doen, doet hij nergens. Zijn timbre is ietwat romig, zeker niet scherp, en zijn versieringen zijn smaakvol. Deze cd is dus niet alleen geslaagd vanwege Händel, maar vooral ook vanwege de andere twee componisten.

JOS VAN DER ZANDEN

MARCEL BIJLO

‘Tafelmusik was een trendsetter’

barok

Lawrence Zazzo kiest originele invalshoek

barok

JOHANN SEBASTIAN BACH Brandenburg Concertos

SILVIUS LEOPOLD WEISS Sonatas for transverse flute and lute

Concerto Köln BERLIN CLASSICS 8 85470 005935

Duo Inventio

(2 CD’S) / € 23,99

BRILLLIANT CLASSICS 5 02842 1944555 / € 7,99

Violitromba, serpent, arpeggione, claviorganum, ophicleïde…: het Groot Symfonieorkest van Efemere en Obsolete Instrumenten herbergt veel fraais en wonderbaarlijks. Ook de flûte d’echo of echo flute verdient er een plek, het instrument waarop de Franse componist-fluitist Jacques (James) Paisible rond 1715 furore maakte in Londen. Deze ‘echofluit’ bestond uit twee samengevoegde blokfluiten, een luide en een zachte. Bedoelde Bach dit instrument toen hij in zijn Vierde Brandenburgse concert partijen voor fiauti d’echo schreef? Musicologen zijn verdeeld, maar de musici van Concerto Köln denken in elk geval van wel. En dus lieten ze speciaal voor dit project reconstructies maken van de echofluit, waarvan wereldwijd nog één origineel rest, in een museum te Leipzig. Wie Concerto Kölns avontuurlijke discografie kent (Vinci’s Artaserse naast symfonieën van ‘onze’ Johan Wilhelm Wilms, belcantorepertoire met Simone Kermes naast cross-over met fenomeen Uri Caine), zal het amper verbazen: ook in deze bijna doodgespeelde stukken gaan exploratiedrift, speelplezier en artistieke perfectie hand in hand. In elk concert is dezelfde zorg besteed aan stemming en instrumentkeuze: de vaak wat schetterende trompet in nr. 2 mengt hier ravissant met zijn medesolisten en het fraaie klavecimbel (naar Gräbner) klatert als lauwe zomerregen op de marmeren terrassen van een barok lustslot.

Silvius Leopold Weiss geldt als een van de laatste componisten die nog solowerken voor de luit schreven. De luit was in de zeventiende eeuw in Frankrijk, naast de viola da gamba, het belangrijkste solo-instrument, maar werd daar in de achttiende eeuw verdrongen door het klavecimbel. In Duitsland beleefden zowel de gamba als de luit nog een forse nabloei, en ook Bach schreef belangrijk repertoire voor beide instrumenten. Weiss was zelf een virtuoos luitist, Bach schreef zijn luitmuziek waarschijnlijk speciaal voor hem. Er is flink wat luitmuziek van Weiss bewaard gebleven, geen luitist kan eigenlijk om hem heen. Op deze cd horen we hoe sonates voor luit solo heel makkelijk uit te voeren zijn door de luit samen met een ander instrument, in dit geval de fluit. Ook deze praktijk kennen we uit Frankrijk. De luit is dan geen begeleider van de fluit, soms is het eerder andersom en is de luit het belangrijkste instrument. Het Duo Inventio laat deze sonates klinken als intieme kamermuziek, en ook de opnametechniek sluit zich hierbij aan. Dat maakt deze cd heel sfeervol.

JAN KUNST

MARCEL BIJLO

Speelplezier en artistieke perfectie

44 oktober 2014

Intieme kamermuziek door Duo Inventio

COLUMN HANS HEG

EINDELIJK GERECHTIGHEID

ALLES KLINKT GLASHELDER BIJ FRICSAY

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

FOTO: RUTH WILHELMI

Ferenc Fricsay stond in de jaren vijftig 38 keer voor het Concertgebouworkest. Daar zaten ook jeugdconcerten bij. Oudere muziekliefhebbers die daarbij waren moeten zich dat nog kunnen herinneren. Ik ben jaloers op hen. Want ik was en ben nog steeds een grote fan van deze Hongaarse dirigent. Via Széged, Boedapest, Wenen, Salzburg, München en met name Berlijn maakte hij een grote carrière. Totdat hij in 1963, op z’n achtenveertigste, werd geveld door kanker. Een immense tragedie. Op de cover van de box die ter gelegenheid van zijn honderdste ‘verjaardag’ is uitgebracht, is dat zelfs zichtbaar. Je kijkt naar het gezicht van een man op leeftijd, al sterk vermagerd en met holle ogen. Niet het portret van een vitale veertiger. Op de 45 (!) cd’s met instrumentale werken (deel 2 met opera’s en oratoria verschijnt volgend jaar) komt een totaal ander beeld naar voren. Dat van een krachtige muzikale persoonlijkheid met een vlammend temperament. Een dirigent met ouderwets romantische inborst, die dat meesterlijk wist te combineren met zijn analytische vermogen. A lles k linkt glashelder bij Fricsay. Ritmische basis: onwankelbaar. Kleurenpalet: rijk en gevarieerd. Het koper schittert; de strijkers klinken soms als fluweel, dan weer verzengend. Zelfs op de oude mono-opnamen uit het begin van de jaren vijftig komt dat onverbloemd naar voren. Op de latere stereo-lp’s natuurlijk nog veel beter en rianter. Fricsay wist het tweede orkest van Berlijn, het RIAS-Symphonie-Orchester (in 1946 opgericht door de Amerikanen), in korte tijd op te stuwen tot een toporkest. Van zijn Amsterdamse concerten is niets beland in de serie met live-opnamen. Waarom is me een raadsel. Oud-orkestlid Johan Giskes, in 2012 gepromoveerd op de gastdirigen-

ten bij het KCO, licht een tipje van de sluier op. Het orkest was erg voor Fricsay, maar artistiek leider Marius Flothuis had zijn bedenkingen. Hij vond dat Rafael Kubelik, Josef Krips en Ferenc Fricsay niet over de ‘artistieke en technische kwaliteiten’ beschikten om langere tijd voor het orkest te staan! Je weet niet wat je leest. Gelukkig dacht de pers daar anders over toen Fricsay hier debuteerde. Giskes in zijn proefschrift: ‘Al direct gaven de kantenkoppen aan dat het om een uitzonderlijk talent ging, een dirigent van grote kunde en met genadeloze accuratesse, met grandioos orkestspel als resultaat.’ Nou, dat is precies wat deze box met heruitgaven zo bijzonder maakt. Eindelijk Gerechtigheid. Het is een fascinerend document van een grootmeester, die je op de laatste cd ook De Moldau kunt horen repeteren. Zijn interpretaties van de werken van Bartók en Kodály zijn ongeëvenaard. Geen wonder: Fricsay studeerde bij hen in Boedapest. Over zijn visie op de symfonieën van Haydn, Mozart en Beethoven kun je van mening verschillen. Maar hij zit soms toch al aardig in de buurt van de ‘historische waarheid’, hoewel die beweging pas ná Fricsays dood op gang kwam. Opvallend is verder dat er niet één Bruckner- of Mahlersymfonie bij zit. Wel veel recent werk van Hindemith, Hartmann, Martin, Egk, Blacher en Von Einem. Voor de liefhebbers is er ook een rij glorieuze solisten. Géza Anda met alle pianoconcerten van Bartók; Clara Haskil (driemaal Mozar t); de nagenoeg vergeten Weens-Amerikaanse violiste Erica Morini met Bruch en Glazoenov (subliem), de violisten Schneiderhan (Beethoven en Brahms), Menuhin (Tsjaikovski) en Grumiaux (Stravinsky). En niet te vergeten de vurige Hongaarse pianiste Annie Fischer. Het is maar een kleine en daardoor uiteraard onvolledige greep. Bovendien: in deze rijk gevulde box wisselen niet alleen mono en ste-

Ferenc Fricsay

reo elkaar af, soms zitten ook rijp en groen pal naast elkaar. Zoals op cd 14: Brahms’ Haydnvariaties (briljante studio-opname uit Berlijn) worden gevolgd door een zeer matige registratie van zijn Tweede symfonie met de Wiener Philharmoniker (live in Salzburg). Onbegrijpelijk. Je kunt ook te ver gaan met het uitdiepen van archieven.

KLASSIEKE ZAKEN EXTRA AANBIEDING

CLUBLEDEN

€ 10,KORTING

DIVERSE COMPONISTEN FERENC FRICSAY COMPLETE RECORDINGS ON DEUTSCHE GRAMMOPHON (VOL.1) ORCHESTRAL WORKS

Diverse uitvoerenden o.l.v. Ferenc Fricsay

DEUTSCHE GRAMMOPHON 0 28947 926917 (45 CD’S) / VKZ 145 696

45 CD

99,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

129,99

45-CD-BOX

oktober 2014 45

Ton Koopman 70 jaar Buxtehude Opera Omnia voltooid! Na alle Bach Cantates heeft Ton Koopman nu ook het volledige oeuvre van Dieterich Buxtehude opgenomen op CD. Deel 20 in de ‘Opera Omnia’ is het laatste deel in de serie. Alle delen samen zijn bovendien verkrijgbaar in een speciale collectors box met 29 CD’s + 1 DVD. Een uniek en feestelijk document voor de 70ste verjaardag van Ton Koopman!

CC72261

Buxtehude Collectors Box

Ton Koopman & Amsterdam Baroque Orchestra 29 CD’s + 1 DVD

CC 72259

Opera Omnia XX - Vocal Works 10

Ton Koopman & Amsterdam Baroque Orchestra & Choir Kijk voor meer informatie over Ton Koopman op de vernieuwde website: www.tonkoopman.nl

VOOR MEER INFORMATIE OVER CHALLENGE CLASSICS EN ARTIESTEN: WWW.CHALLENGERECORDS.COM SOCIAL MEDIA: facebook.com/ChallengeRecordsInt - twitter.com/challengerec - youtube.com/ChallengeRecords

KLASSIEKE Ki nderZ AKEN

...VOOR KINDEREN EN ANDERE VOLWASSENEN

BALLET Balletmuziek is muziek waarop dansers en danseressen kunnen dansen en springen. Een oud Russisch boerenverhaal inspireerde de componist Igor Stravinsky voor Le sacre (het offer) du printemps (van de lente). Het verhaal gaat over een meisje dat danst tot ze dood neervalt. Daarna wordt ze geofferd aan de zonnegod, en de lente kan beginnen. In de muziekgeschiedenis betekende deze compositie letterlijk ‘Een nieuwe lente, een nieuw geluid’. De beroemde pianisten Martha Argerich en Daniel Barenboim speelden toen ze acht jaar waren samen verstoppertje ónder de piano, niet wetend dat zij ooit samen óp de piano de Sacre zouden uitvoeren. Vier handen dansend en springend over zwarte en witte toetsen. Waar ik mij altijd op verheug: de opening van het stuk – wat een melodie – en daarna de brommende en ronkende ritmiek op 3’12”. De fantasie slaat op hol! Het stuk is door Stravinsky oorspronkelijk geschreven voor orkest; honderden handen dansend en springend over de instrumenten. De slagwerkers gaan op rolschaatsen heen en weer, verschillende ritmes, snerpende tonen, geweld. Teer. Magistraal. Je fantasieknopje op je hoofd gaat vanzelf in standje geel, blauw, groen, rood en zwart. Hoe kun je zo’n werk voor groot orkest terugbrengen tot een stuk voor twee piano’s? Dat valt niet mee als je de uitvoering met orkest kent. Ik heb steeds een deeltje van de vier-handen-piano-cd beluisterd en daarna hetzélfde deeltje, gespeeld door de Berliner Philharmoniker met dirigent Simon Rattle. In de klas doen! Ben benieuwd wat jullie vinden. Er zijn mensen, die vinden de Sacre niet mooi of moeilijk. Dat geeft niet, maar ik vind dat je een beetje moeite moet doen om iets te leren kennen. Adviesje: elke dag een klein stukje luisteren. Dan went je oor eraan. Je wordt tenslotte ook niet wakker en dan kun je ineens fietsen of zwemmen. WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

MOZART, SCHUBERT, STRAVINSKY

PIANO DUOS Martha Argerich, Daniel Barenboim DEUTSCHE GRAMMOPHON 0 02894 7939221

PROKOFJEV, TSJAIKOVSKI

AANGENAAM KLASSIEK FOR KIDS ASSEPOESTER & HET ZWANENMEER Verhaal en verteller: Edwin Rutten STEP 0 72432 0140122 (2 CD’S)

Een balletverhaal is een verhaal waarin woorden en zinnen kunnen dansen en springen op de muziek, net als dansers. Een ‘Woordenballet’. Voor Aangenaam Klassiek for Kids heb ik twee verhalen geschreven en verteld. Assepoester met muziek van Prokofjev en Het zwanenmeer met muziek van Tsjaikovski. Mijn bedoeling is dat je met behulp van het verhaal de muziek leert kennen en een keertje naar ballet gaat. Net als bij Der Ring van Wagner en bij de Mattheüs van Bach heb ik er zélf veel van geleerd. En niet alleen leren maar ook waarderen! Ballet en jazz. De muziek van Tsjaikovski voor het ballet De notenkraker inspireerde de jazzmusici Billy Strayhorn en Duke Ellington om er een swingende jazzversie van te maken. Fenomenaal gedaan en gespeeld door the Harmonie Ensemble uit New York. Dit zet je weer eens, danstechnisch, op een ander been. Laat weten of je wel eens naar ballet bent geweest of de Sacre hebt gezien of gehoord. Iedereen die mailt, krijgt de Klassieke Kinderzaken Oorkonde. En de zestiende mailer krijgt van mij een spitzen-cd toegestuurd (met of zonder handtekening, wat je wilt): edwinrutten@edwinrutten.nl Nou dag!

Edwin Rutten PPS. ER IS OOK EEN BEWERKING VOOR VIER PIANO’S VAN DE SACRE, MET HET AMSTERDAM PIANO QUARTET. DAN HOOR

PJOTR ILJITSJ TSJAIKOVSKI

NUTCRACKER SUITES Harmony Ensemble / New York Steven Richman HARMONIA MUNDI 0 93046 749323

JE NATUURLIJK MEER KLEUREN EN GEUREN DAN MET TWEE PIANO’S. PS. DIE BEWERKING VOOR VIER PIANO’S IS VAN MAARTEN BON, DIE VOOR TWEE PIANO’S VAN IGOR ZELVE. oktober 2014

888430368224

888430588622

88875006852

88843087792

888430877122

888430825222

NIEUW OP SONY CLASSICAL

PUZZEL

ZOEK DE COMPONISTEN IN ONZINZINNEN: Hieronder staan 17 (onzin)zinnen. Ergens in deze zinnen zitten achternamen van bekende en minder bekende componisten verborgen in opeenvolgende letters.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Voorbeelden: We bereiden een maaltijd: Weber Er zullen weldra velen volgen: Ravel Zet de eerste letter van de gevonden naam onder in het vakje, dan vind je nog drie namen van componisten. Deze drie namen vormen de oplossing van de puzzel.

Jan Peter Raat

Je bril ligt in de la, logisch toch! De liveshow begon precies om acht uur. Welke vis heeft maar één schub, er telt meer dan één oplossing. Van onze metgezel leren wij wat hier de gewoonte is. Pas op voor die tor, Ellie! Welke Brit tennist er beter dan Andy Murray? Biedt deze winkel garantie? Niels en Lars komen ook. Je mist de bus, Sylvia! Is die albino niet gevaarlijk? Wat nou ver, dichtbij juist! Jij nog wat macaroni, Bert? Hoeveel is vijf plus vier, negen natuurlijk! Andries senior was ook aanwezig. Die man heeft gele haren. Onthoud Eli, bessen kunnen giftig zijn. Isa accepteert die toon niet.

OPLOSSING 1

Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor 28 oktober 2014 naar: Vereniging Klassieke Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum of algemeen@klassiekezaken.nl. Onder de goede inzenders worden 10 exemplaren van de cd Paris verloot. Met dank aan Warner Classics.

PRIJSWINNAARS NAAM PLAATS DHR. G. KOOPMANS CASTRICUM DHR./MW. H. HENSEN ZAANDAM DHR. F. LEMMENS RANSDAAL MW. N. MAAS- VAN DOORNE APELDOORN DHR. J. MAASLAND WADDINXVEEN DHR./MW. MEIJAARD ZEIST MW. A. VAN DEN BERG BLARICUM MW. L.G. AANSTOOT APELDOORN MW. CH. VAN DEN BOS-NUSMEIER WEKEROM DHR./MW. M. HESHUSIUS AMSTERDAM

OPLOSSING PUZZEL Klassieke Zaken Magazine nr. 4-2014 Hofcomponist WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

De prijswinnaars ontvangen Love Duets. oktober 2014

KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN  Winkels met postorderservice

De in dit magazine besproken cd’s zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen.

ALKMAAR BOEKHANDEL FEIJN 

EINDHOVEN BULLIT KLASSIEK 

LEIDEN PLATO LEIDEN 

Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl

Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl

Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl

ALMELO HILARIUS BROEKHUIS 

EMMEN PLANTAGE VERMEER

VELVET MUSIC  Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

AMERSFOORT DE ALGEMENE BOEKHANDEL

ENSCHEDE BOEKHANDEL BROEKHUIS 

Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl

Noorderstraat 38-40 / 0591-642088 www.vermeer.plantage.nl

Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl

AMSTERDAM BOUDISQUE MUZIEK EN FILM 

ERMELO RIEMER & WALINGA CD AFD. 

BROEKMANS & VAN POPPEL 

GOES BOEKHANDEL DE KOPEREN TUIN 

Alleen postorder / 020-3704502 www.boudisque.nl

Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com

CHARLES MUZIEK

Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl CONCERTO  Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu FAME PLAZA BV  Nieuwezijds Voorburgwal 182 / 020 6382525 www.fame.nl APELDOORN NAWIJN EN POLAK BOEKVERKOPERS 

Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl BERGEN OP ZOOM QUIST BOEKHANDEL 

Fortuinstraat 22-24 / 0164 240 232 www.quistboeken.nl

BREDA MUZIEKHANDEL SPRONK / DE VRIJE BOEKHANDEL 

Veemarktstraat 40/ 076-521 5213 www.muziekvanspronk.nl

COEVORDEN MUSIC & MORE 

Friesestraat 50 / 0524-517332 www.blackvinyl.nl

DELFT MUZIEKHANDEL VAN BUYTENE 

Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

DEN HAAG CAMINADA CLASSICS 

Alleen postorder / 070-3466277 www.caminada.nl

VELVET / PAAGMAN 

Frederik Hendriklaan 217 / 070 338 3838 www.velvetmusic.nl

DORDRECHT DORDRECHT KLASSIEK 

Voorstraat 435 / 078-6122169 www.dordrechtklassiek.nl

DE MUZIEKDRAGERIJ 

Voorstraat 411 / 078-6163489 demuziekdragerij@gmail.com DRACHTEN BOEKHANDEL VAN DER VELDE 

Raadhuisplein 5 / 0512-544440 drachten@boekhandelvandervelde.nl DRIEBERGEN CD ARTLINE V.O.F. 

Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl

Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl

Centrum de Veste / Keizersdijk 16 / 0113-231072 www.koperentuin.nl

GRONINGEN BOEKHANDEL VAN DER VELDE 

A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl HET CARILLON 

Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl

MAASSLUIS MASTERSOUND 

Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl

MIDDELBURG DE DRUKKERIJ 

Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

NIJMEGEN BOEKHANDEL ROELANTS 

LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com KROESE KLASSIEK 

Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl NOORDWIJK BOEKHANDEL VAN DER MEER 

Vuurtorenplein 10 / 071-3613073 www.libris.nl/vandermeer

PLATO GRONINGEN 

RODEN BOEKHANDEL DAAN NIJMAN 

HAARLEM BRUNO KLASSIEK 

ROTTERDAM BLADMUZIEK VAN DER HEIJDE 

HEERENVEEN

SCHAGEN BOEKHANDEL PLUKKER

Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl

Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl BINNERT OVERDIEP  Dracht 60 / 0513-622533 www.binnertoverdiep.nl HEERLEN SMEETS KLASSIEK & JAZZ 

Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl

Coolsingel 119 / 010 4121900 www.vdhbladmuziek.nl

Gedempte Gracht 71-75 / 0224- 212941 www.boekhandelplukker.nl SNEEK BOEKHANDEL VAN DER VELDE 

Akerstraat 5 / 045-5715550 www.smeetsklassiek.nl

Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl

HENGELO BOEKHANDEL BROEKHUIS 

SOEST BOEKHANDEL VAN DE VEN

’S-HERTOGENBOSCH PIETER VAN OS CD 

VELP BOEKHANDEL JANSEN & DE FEIJTER 

Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl

Soesterbergsestraat 54-C / 035- 6012419 www.boekhandelvandeven.nl

Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl

Emmastraat 6 / 026-3628959 www.eenpassievoorboeken.nl

HOUTEN BOEKHANDEL WIJS

VENLO SOUNDS RECORDSHOP BV 

KROMMENIE ERWIN VERMAST CD-DVD SHOP 

WIJK BIJ DUURSTEDE BOEKHANDEL PETTINGA 

Spoorhaag 144-146 / 030-6353916 www.boekwijs.nl

Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl

Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl

Markt 12 / 0343 – 577300 boekhandelpettinga@planet.nl

LAREN LARENSE BOEKHANDEL

ZUTPHEN MUSIC ALL IN 

Naarderstraat 9 / 035- 5382312 www.larenseboekhandel.nl LEEUWARDEN

Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net ZWOLLE

BOEKHANDEL VAN DER VELDE  Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl

PLATO ZWOLLE  Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl

POORT 

WAANDERS IN DE BROEREN  Achter de broeren 1-3 / 038-4215392 www.waandersindebroeren.nl

Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl

Bij alle in dit magazine besproken cd’s staat een adviesprijs vermeld.

50 oktober 2014

Brilliant Classics

presenteert de meest complete Schubert Editie ooit uitgebracht…

94870

69 CD Box

Schubert Edition Met wereldberoemde musici als:

Alfred Brendel • György Pauk • Soile Isokoski • Robert Holl • Dietrich Fischer-Dieskau Siegfried Lorenz • Gundula Janowitz • Peter Schreier • Berlin Philharmonic Octet • Brandis Quartet Staatskapelle Dresden • Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin • Herbert Blomstedt Dietrich Knothe • Otmar Suitner

94940

95010

Mozart

Complete Edition Met musici als:

Ton Koopman • Herbert Blomstedt • Sándor Végh • Jaap ter Linden Jed Wentz • Sigiswald Kuijken • Mozarteum Orchester Salzburg La Petite Bande • Camerata Salzburg • Mozart Akademie Amsterdam Philharmonia Orchestra • Staatskapelle Dresden • Emmy Verhey Bart van Oort • Helen Donath • Derek Han • Klára Würtz • Robert Holl Soile Isokoski • Christiane Oelze

J.S. Bach

Complete Edition Met musici als:

Thomas Zehetmair • Kristóf Baráti • Jaap ter Linden • Pieter-Jan Belder Bob van Asperen • Musica Amphion • Akademie für Alte Musik Berlin Kammerorchester Berlin • Gewandhausorchester Leipzig • René Jacobs Ludwig Güttler • Pieter Jan Leusink • Arleen Auger • Lucia Popp Edith Mathis • Peter Schreier • Christoph Prégardien • Matthias Goerne

WWW.BRILLIANTCLASSICS.COM

EXCLUSIEVE BOXAANBIEDING

FOTO: ANNELIES VAN DER VEGT

CLUBL EDEN

5,-

KORTI NG

13 CD

SYMFONIEËN ALS HET LEVEN ZELF

29,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

39,99

13-CD-BOX

Frans Brüggen is niet meer, maar zijn onbetaalbare muzikale erfenis leeft voort. Vandaar dat een van de mooiste cdboxen nu weer verkrijgbaar is. De belangrijkste symfonieën van Haydn, uitgevoerd door het Orkest van de Achttiende eeuw en het Orchestra of the Age of Enlightenment met een onnavolgbare Frans Brüggen op de bok. Nooit eerder klonken de Sturm und Drang-symfonieën en de Parijse en Londense symfonieën van Joseph Haydn zo menselijk, zo geestig, zo actueel. Brüggen richtte met de opnamen van deze meer dan veertig meesterwerken niet alleen een monumentaal pleidooi op voor de historische uitvoeringspraktijk, hij blies ook Haydn een leven en een levensvatbaarheid in die tot op de dag van vandaag voortduren. Brüggens Haydn is als het leven zelf: vol ongekende vrolijkheid en diepe somberheid, vol jachtige stress en luchtig luimen. Deze opnamen vormen, zeker nu, een van de kostbaarste schatten uit de nalatenschap van Brüggen, een schat die in geen enkel muziekminnend huishouden mag ontbreken. JOSEPH HAYDN STURM & DRANG, PARIS, LONDON SYMPHONIES

Orkest van de Achttiende Eeuw, Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. Frans Brüggen

DECCA CLASSICS 0 02894 8022823 (13 CD’S) / VKZ 145 694

biedt u deze uitgave aan.

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 30 november 2014.